Cách chỉnh tốc máy ảnh

Mỗi bức ảnh được tạo nên bởi cảm biến quang trên máy ảnh kỹ thuật số, tiếp xúc với ánh sáng trong khuôn hình muốn chụp. Để quyết định một bức ảnh đúng sáng, trong nhiếp ảnh sử dụng 3 yếu tố cơ bản là tốc độ cửa trập (Shutter speed), khẩu độ của ống kính (Aperture) và độ nhạy của phim hay cảm biến (ISO). Hiểu, làm chủ và sử  dụng thành thạo 3 yếu tố này một cách hữu hiệu chính là phần quan trọng nhất để phát triển tài nghệ của một nhiếp ảnh gia.

1.      KHẨU ĐỘ CỦA ỐNG KÍNH – APERTURE

Khẩu độ và tốc độ cửa trập là hai thông số rất quan trọng trên máy. Kết hợp hai mức tùy chỉnh này không chỉ ảnh hưởng tới lượng ánh sáng sẽ đi vào thấu kính để phơi sáng ảnh mà còn quyết định tới hình dáng của ảnh.

Mỗi ống kính được tạo bởi nhiều thấu kính và một cửa điều sáng có thể điều chỉnh to hay nhỏ. Kích thước của cửa điều sáng này khi chụp một bức ảnh gọi là khẩu độ của ống kính (aperture).

Giá trị to hay nhỏ của cửa điều sáng trên ống kính thường được tính bằng một hệ số, ví dụ, f/1, f/1.4, f/2, f/2.8, f/4, f/5.6, f/8, f/11, f/16, f/32, f/64. Chính vì đây là một hệ số nên chỉ số càng nhỏ thì khẩu độ càng lớn, chỉ số càng lớn khẩu độ đóng càng nhỏ. Bạn có thể xem hình bên dưới để có khái niệm về khẩu độ:

 Chỉ số càng nhỏ, khẩu độ mở càng lớn

 Khẩu độ quyết định tới độ sâu trường ảnh. Nếu bạn muốn độ sâu trường ảnh thấp nhằm làm nổi bật đối tượng và để cảnh nền nhòe, có thể chọn khẩu độ rộng như f2/8. Ngược lại, nếu chọn đối tượng ảnh là cảnh nền, hãy tùy chỉnh khẩu độ hẹp, chẳng hạn f/22.

2.      TỐC ĐỘ CỬA TRẬP – SHUTTER SPEED 

Trong cấu tạo của máy ảnh, chắn trước cảm biến thu nhận ánh sáng là nhiều lá thép để không cho ánh sáng đi tới cảm biến khi máy ảnh chưa “chụp ảnh” được gọi là cửa trập. Khi bấm nút chụp, cửa trập mở ra để ánh sáng đi vào cảm biến và đóng lại rất nhanh. Thời gian cửa trập mở rồi đóng lại nhanh hay chậm chính là tốc độ của cửa trập.

Cửa trập mở lâu thì thời gian phơi sáng của cảm biến sẽ lâu hơn và cảm biến sẽ thu được nhiều ánh sáng hơn, làm cho ảnh sáng hơn và ngược lại.

Thời gian cửa trập mở rồi đóng rất nhanh và thường được tính 1/s và s. Ví dụ: 1s, 1/2, 1/4, 1/8, 1/15, 1/30, 1/60, 1/125, 1/250, 1/500, 1/1000, 1/2000, 1/4000, 1/8000.

 Tốc độ cửa trập quyết định đối tượng ảnh di chuyển mờ hay rõ. Tốc độ chậm sẽ làm ảnh mờ hơn và ngược

lại.

Khi bạn đã đọc và hiểu được 3 yếu tố cơ bản, bây giờ là lúc tổng kết lại để có những trực quan về sự tương tác giữa 3 yếu tố này.

Sự tương tác giữa tốc độ, khẩu độ, và ISO

 Để có được những bức ảnh đẹp nhất, còn phụ thuộc vào rất nhiều chế độ khác nhau.

Chẳng hạn:

-          Chế độ đo sáng: Multi-zone, Centre-weighted, Spot

-          Chế độ phơi sáng: Aperture Priority, Shutter Priority

-          Chế độ AF và Drive

 Nhưng 3 yếu tố nêu trên gồm tốc độ cửa trập, khẩu độ và ISO là các yếu tố cơ bản ảnh hưởng tới độ sáng của ảnh và các hiệu ứng hình ảnh khác. Việc kết hợp hài hòa 3 yếu tố này để có ánh sáng đẹp và chuẩn xác nhất chính là điểm căn bản trong nghệ thuật nhiếp ảnh từ xưa tới nay.

 Hãy nắm chắc 3 thông số trên và vận dụng thực hành thật nhiều để làm chủ được chiếc máy của mình bạn nhé.

FL: 35mm/ f/6.3/ 1/8 giây/ ISO 125

Tốc độ cửa trập được sử dụng ở đây là 1/8 giây, chỉ chậm hơn một nấc so với hướng dẫn 1/10 giây.

Các thiết lập cơ bản mà tôi nên sử dụng để tạo ra nhòe chuyển động là gì?

Chế độ chụp: Chế độ Tv

Để tạo ra nhòe chuyển động, bạn cần phải kiểm soát tốc độ cửa trập. Chế độ Shutter-priority AE (chế độ TV) cho phép bạn tự quyết định tốc độ cửa trập, trong khi máy ảnh tự động cài đặt khẩu độ.

Tốc độ cửa trập: Thử bắt đầu bằng 1/10 giây

Tốc độ cửa trập cần sử dụng phụ thuộc nhiều vào tốc độ chuyển động của đối tượng cũng như ưu tiên cá nhân của bạn. Nhưng nếu bạn không chắc phải bắt đầu ở đâu, hãy thử 1/10 giây.

Theo kinh nghiệm của chúng tôi, chúng tôi thấy rằng tốc độ 1/10 giây tạo ra đủ hiệu ứng nhòe nếu đối tượng đang di chuyển ở tốc độ đi bộ. Đồng thời, nó vẫn đủ nhanh để giữ cho hậu cảnh đứng yên. Chỉ cần đảm bảo rằng:
- Chế độ ổn định hình ảnh (Chế Độ IS) đang bật, - Máy ảnh được cầm chắc, và

- Bạn không sử dụng đầu tele của ống kính (Độ dài tiêu cự quan trọng. Chúng tôi sẽ giải thích sau).

Từ đây, bạn có thể điều chỉnh tốc độ cửa trập nếu cần. Nếu bạn cho rằng ảnh quá nhòe, hãy thử tăng 1 stop (1/13 giây). Nếu bạn muốn nhòe chuyển động mạnh hơn, hãy thử giảm 1 stop (1/8 giây).

Độ nhạy ISO: Sử dụng chế độ ISO Auto nếu bạn không chắc

Có thể hơi khó có được mức phơi sáng phù hợp ở chế độ Tv. Nếu bạn không cảm thấy tự tin khi sử dụng nó, hoặc không quen lắm với khái niệm độ nhạy sáng ISO, bạn có thể cài đặt độ nhạy sáng ISO thành "Auto". Nếu bạn xác định thiết lập theo cách thủ công, hãy cẩn thận không vượt quá giới hạn tự động phơi sáng của máy ảnh.

Lấy nét: Lấy nét trước, và sau đó khóa nét

FL: 24mm/ f/22/ 1/8 giây/ ISO 160

Lấy nét: Lấy nét ở hậu cảnh, hoặc lấy nét trước ở nơi đối tượng sẽ đi qua
Tốc độ cửa trập được sử dụng ở đây là 1/8 giây (FL: 24mm). Bạn có thể thấy rằng mặt đất đứng yên, nhưng chân người đi qua bị nhòe. Ở đây, tôi sử dụng kỹ thuật lấy nét trước: Tôi ước tính vị trí đối tượng sẽ đi qua, lấy nét ở điểm đó, khóa nét bằng cách nhấn một nửa nút chụp, và sau đó nhả cửa trập khi họ tiếp cận điểm đó. Bạn cũng có thể lấy nét ở hậu cảnh. Đối tượng sẽ bị nhòe do chuyển động.

Thủ thuật: Đừng nhầm 1/10 giây với 10 giây!
Một một số mẫu máy hiển thị 1/10 giây không ở dạng phân số mà chỉ là 10. Ngược lại, 10 được hiển thị là 10” (lưu ý dấu ngoặc kép ngược). Cẩn thận đừng nhầm!

Tôi có thể làm cho ảnh nhòe chuyển động được đẹp hơn bằng cách nào?

Sử dụng một tốc độ cửa trập thấp làm tăng xác suất rung máy. Khi mọi thứ đều nhòe, khó biết được rằng nhòe chuyển động là do cố ý—toàn bộ ảnh có vẻ như bị mất nét! Đó là lý do tại sao việc tránh rung máy lại tối quan trọng để có được ảnh nhòe chuyển động đẹp.

1. Luôn cầm chắc máy ảnh. Áp dụng một vị trí chụp ổn định, hoặc dùng chân máy nếu cần.

2. Nhẹ nhàng khi nhấn nút chụp. Bạn có thể muốn cân nhắc sử dụng chức năng hẹn giờ hoặc công tắc từ xa nhất là đối với ảnh phơi sáng lâu hơn.

3. Độ dài tiêu cự đóng vai trò quan trọng. Bạn chụp ở tầm tele càng xa, xác suất rung máy càng cao. Để tránh trường hợp này, chúng tôi khuyên dùng độ dài tiêu cự trong khoảng từ 24 đến 50mm ở mức tương đương phim 35mm (16 đến 35mm trên máy cảnh có cảm biến APS-C).

FL: 85mm/ f/32/ 1/10 giây/ ISO 199

Tôi cầm tay chụp ảnh này. Tốc độ 1/10 là đủ để làm nhòe dòng nước từ các đài phun nước và thác nước. Để có được hiệu ứng mượt hơn nữa, tôi sẽ chụp ở 1 giây, nhưng cách đó phù hợp nhất khi có chân máy—nhất là với một độ dài tiêu cự dài hơn như 85mm!

Sau đây là một số ví dụ về việc bạn có thể làm gì với nhòe chuyển động:
Chụp Ảnh Thể Thao: Cách Nhấn Mạnh Tốc Độ Bằng Cách Tương Phản Cái Tĩnh với Cái Động
[Kỹ thuật nâng cao] Nghệ Thuật Chụp Với Tốc Độ Cửa Trập Thấp: Tạo Ra Hiệu Ứng Nhòe Tỏa Tròn

Kỹ thuật 2: Lia máy

Kỹ thuật này mang tính nâng cao hơn một chút. Ngược lại với kỹ thuật trước đó, bạn giữ cho đối tượng được tương đối sắc nét trong khi làm nhòe hậu cảnh. Kỹ thuật này được gọi là “lia máy”.

FL: 33mm/ f/2.8/ 1/10 giây/ ISO 2500

Các thiết lập cơ bản mà tôi nên sử dụng để lia máy là gì? 

Thiết lập máy ảnh: Áp dụng cùng các thiết lập đối với kỹ thuật làm nhòe chuyển động

Giống như kỹ thuật làm nhòe chuyển động, bạn có thể bắt đầu thử ở tốc độ 1/10 giây. Đây là thiết lập tôi đã sử dụng cho ảnh chụp vận động viên bên trên (FL: 33mm).
Bạn có thể cần thực hành một chút vì kỹ thuật lia máy đòi hỏi cao hơn một chút về kỹ thuật. Ngay cả khi bạn không thể làm ngay, đừng thất vọng. Cứ tiếp tục thực hành!

Chìa khóa nằm ở kỹ thuật: Di chuyển máy ảnh cho phép với đối tượng

Lia máy gồm có di chuyển máy ảnh của bạn đồng bộ với một đối tượng chuyển động. Nghe có vẻ dễ, nhưng nó rất đòi hỏi sự cân bằng và phối hợp! Để biết hướng dẫn chi tiết về tư thế chụp và cách di chuyển máy ảnh, hãy tham khảo: Tôi Có Thể Chụp Ảnh Lia Bằng Cách Nào?

Nếu tốc độ của đối tượng khớp hoàn hảo với tốc độ lia máy, đối tượng chuyển động sẽ xuất hiện đứng yên, trong khi hậu cảnh sẽ bị nhòe. Hoàn hảo để tạo ra cảm giác tốc độ.

Lấy nét: Lấy nét ở đối tượng. Sử dụng kỹ thuật lấy nét trước hoặc chế độ theo dõi AF

Không giống như kỹ thuật làm nhòe chuyển động, bạn muốn đối tượng của bạn được sắc nét tương đối. Do đó, bạn phải lấy nét ở đối tượng.

Khá khó lấy nét tức thời ở một đối tượng đang chuyển động. Có hai cách để thực hiện việc này.

Lựa chọn 1. Sử dụng kỹ thuật lấy nét trước giống như khi bạn tạo ra nhòe chuyển động.

Bước 1: Dự đoán nơi đối tượng sẽ đi qua, và sau đó lấy nét ở vị trí đó. Bước 2: Bạn có thể nhấn giữ một nửa nút chụp khi bạn chờ đối tượng đi tới. Nếu khó, hãy chuyển sang chế độ MF (Lấy Nét Thủ Công). Thao tác này sẽ khóa nét để nó sẽ không thay đổi. 

Bước 3: Khi đối tượng di chuyển vào vị trí, nhấn hết nút chụp. 

Lựa chọn 2: Sử dụng chức năng theo dõi AF của máy ảnh (AI Servo AF hoặc Servo AF trên các máy ảnh Canon).

Hiệu quả của cách này phụ thuộc vào máy ảnh của bạn cũng như phụ thuộc vào cảnh. Nếu bạn sử dụng một chiếc máy ảnh mới hơn, cao cấp hơn, bạn sẽ có thể tùy chỉnh các đặc điểm theo dõi cho phù hợp hơn với đối tượng và cảnh. Trên một số mẫu máy ảnh cũ hơn, tính năng theo dõi có thể không hoạt động tốt lắm đối các cảnh nhất định. Nếu bạn khó lấy nét bằng phương pháp này, hãy trở lại Lựa Chọn 1. 

FL: 47mm/ f/13/ 1/10 giây/ ISO 1250

Các loài cá di trú như cá ngừ và cá cam Nhật Bản bơi theo hành trình cố định ở tốc độ cố định. Biết được điều này sẽ giúp lấy nét trước và chụp lia dễ hơn!

Chụp ảnh liên tiếp

Ngay cả những người chụp ảnh lia thành thạo cũng thấy khó đóng băng một vật thể đang chuyển động trong một tấm ảnh duy nhất. Sẽ có ích khi chụp nhiều ảnh liên tiếp.

Thủ thuật nhanh: Ban đầu chụp rộng hơn một chút, sau đó xén các cạnh. Cách đó mang lại thêm dung sai cho bạn khi chụp lia.

Tôi có thể làm cho ảnh chụp lia được đẹp hơn bằng cách nào?

1. Đừng chỉ sử dụng đôi tay của bạn để di chuyển máy ảnh.

Để có vị trí chụp ổn định hơn, hãy di chuyển cơ thể bạn từ eo đồng thời giữ cho tay và đầu đứng yên.

2. Thực hành đồng bộ chuyển động lia của bạn với đối tượng.

Đó là chìa khóa để có được ảnh lia đẹp, nhưng nó cũng đòi hỏi phải thực hành nhiều để thành thạo! Đừng quá lo về việc ban đầu thử các bố cục khác nhau, chỉ cần giữ cho đối tượng nằm ở giữa. Thực hành cuối cùng sẽ mang lại lợi ích cho bạn.

FL: 105mm/ f/22/ 1/10 giây/ ISO 50

Tôi không thể theo dõi đối tượng hiệu quả như mình muốn cho ảnh bên trên, nhưng bạn có thể thấy rằng ngay cả một tấm ảnh chụp lia một con quạt cũng có vẻ hấp dẫn. Tôi chụp ảnh này với tốc độ cửa trập tôi thường dùng là 1/10 giây (105mm). Thật tuyệt với những gì bạn có thể làm được với tốc độ đó!

Tham khảo các bài viết này để biết thêm ví dụ về những gì bạn có thể làm với kỹ thuật lia máy:
Thủ Thuật Lia Máy Để Chụp Ảnh Chim Trời Sống Động Đang Bay
Tôi Có Thể Có Được Những Tấm Ảnh Độc Đáo Gì Bằng Kỹ Thuật Lia Tròn?
Cách Chụp Ảnh Thể Thao Mạo Hiểm Đẹp Nhất

Xử lý sự cố: Các vấn đề thường gặp với tốc độ cửa trập thấp và cách giải quyết chúng

1. Số f liên tục nhấp nháy

Ở chế độ Tv, điều này có nghĩa là tốc độ cửa trập bạn cài đặt là quá thấp hoặc quá cao, bạn sẽ cần một thiết lập khẩu độ nằm ngoài giới hạn của máy ảnh để đảm bảo phơi sáng chính xác.

Chế độ Tv cho phép bạn cài đặt bất kỳ tốc độ cửa trập nào trong giới hạn tốc độ cửa trập của máy ảnh (1/4000 giây đến 30 giây đối với hầu hết các máy ảnh), bất kể môi trường là gì. Nếu bạn chụp ở tốc độ thấp hơn, điều này có nghĩa là máy ảnh sẽ không ngăn bạn cài đặt tốc độ cửa trập thấp như thế, sẽ có quá nhiều ánh sáng đi vào máy ảnh, dẫn đến ảnh bị cháy sáng hoàn toàn.

Bạn hỏi "Nhưng máy ảnh sẽ không cài đặt số f thích hợp để kiểm soát phơi sáng hay sao?". Mặc dù điều đó là đúng, có thể có nhiều ánh sáng đi vào ống kính đến mức ngay cả số f tối thiểu cũng không đủ. Đây là khi số f được hiển thị bên trong khung ngắm hoặc trên màn hình LCD sẽ nhấp nháy.

Lưu ý: Trường hợp này cũng xảy ra nếu bạn cài đặt một tốc độ cửa trập nhanh đến mức thiết lập khẩu độ lớn nhất cũng không đủ tránh dẫn đến ảnh bị tối đen.

Việc cần làm:
Thử giảm độ nhạy sáng ISO. Tuy nhiên, tùy vào môi trường, cách đó cũng vẫn có thể không hiệu quả. Hoặc, sử dụng một kính lọc ND phù hợp. Việc này sẽ giảm lượng ánh sáng đi vào ống kính, cho phép bạn cài đặt tốc độ cửa trập thấp hơn.

2. Tốc độ cửa trập không chậm hơn bất kể tôi có làm gì

Trường hợp này thường xảy ra vào các ngày nhiều nắng trong khi sử dụng chế độ Tv. Có nhiều ánh sáng đi vào ống kính đến mức máy ảnh không cho phép bạn cài đặt một tốc độ cửa trập thấp hơn một giá trị nhất định. Điều này là để tránh ảnh bị dư sáng.

Việc cần làm:
Như bên trên, hãy thử sử dụng một kính lọc neutral density (ND). Thủ thuật: Đảm bảo bạn có một kính lọc vừa với đường kính ống kính của bạn.

Giới thiệu về kính lọc ND

Có các loại kính lọc ND khác nhau giúp giảm ánh sáng đến các mức khác nhau. Nếu bạn sử dụng kính lọc lần đầu tiên, kính lọc ND8 sẽ là phù hợp để bạn bắt đầu. Nó giảm ánh sáng ở mức 3 stop tốc độ cửa trập, có nghĩa là bạn chỉ có thể chụp ở 1/60 giây khi không có nó, nó sẽ cho phép bạn giảm xuống 1/8 giây. 3 stop sẽ đủ đối với hầu hết các cảnh.

Khi mua kính lọc ND, đảm bảo bạn mua kính lọc vừa với đường kính ống kính của bạn. Có thể mua một kính lọc vừa với ống kính lớn nhất của bạn và sau đó sử dụng các vòng giảm cỡ để chuyển đổi nó dành cho các ống kính nhỏ hơn, mặc dù việc này có thể có các vấn đề riêng của nó.