Ngày cập nhật : 27/05/2021 Show
Mặc dù còn nhiều khó khăn về CSVC, đội ngũ nhưng với tinh thần vì HS thân yêu, một số trường học vùng khó khăn thuộc địa bàn tỉnh Quảng Ninh đã nỗ lực đổi mới.
Sau khi bồi dưỡng, tự bồi dưỡng mô đun 1, 2,3 phục vụ Chương trình GDPT 2018, các trường linh hoạt ứng dụng vào quá trình giảng dạy đem lại hiệu ứng tích cực. Chuyển giao hoạt động hợp lý Trường THCS Phong Cốc, phường Phong Cốc, thị xã Quảng Yên còn nhiều khó khăn về cơ sở vật chất nhưng với tinh thần tiên phong đổi mới nhà trường từng bước nỗ lực bắt nhịp. Cô giáo Nguyễn Hoàng Kim Thanh- Hiệu trưởng nhà trường chia sẻ, từ năm học 2017 – 2018 đến nay, nhà trường đã triển khai và thực hiện dạy học theo định hướng phát triển năng lực, phẩm chất HS. Việc tích cực đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức dạy học; đổi mới phương pháp, hình thức kiểm tra đánh giá theo định hướng phát triển năng lực HS được thể hiện rõ trong kế hoạch giáo dục của nhà trường. Mỗi phương pháp dạy học tích cực đều có những ưu điểm và tác dụng khác nhau, do vậy nhà trường yêu cầu thầy cô cần lựa chọn phương pháp phù hợp với nội dung bài học và năng lực HS. Nhưng dù lựa chọn phương pháp dạy học nào, thì GV vẫn phải là người luôn tích cực hóa các hoạt động của HS, chuyển giao nhiệm vụ một cách hợp lý. Vì thế, GV cần vận dụng linh hoạt phương pháp, không lạm dụng, độc tôn một phương pháp nào cả. Một số phương pháp dạy học, kĩ thuật dạy học được nhà trường khuyến khích thực hiện như: Dạy học theo trạm, Dạy học dự án, kĩ thuật khăn trải bàn, chuyên gia, góc, … Đối với dạy học theo định hướng phát triển năng lực, quá trình quan trọng hơn kết quả. Bởi vì quá trình đúng dẫn đến kết quả đúng. Bởi vậy GV phải xác định mục tiêu dạy học theo định hướng năng lực cho mỗi bài học. Từ mục tiêu, xác định nội dung, phương pháp dạy học và cách kiểm tra đánh giá để đạt được mục tiêu đó. Tích cực tổ chức cho HS luyện tập, tăng cường vận dụng kiến thức, kĩ năng vào thực tiễn. Trong quá trình dạy học, GV quan sát, nhận xét, đánh giá, phản hồi một cách chính xác để giúp HS điều chỉnh mình ngay trong quá trình học; đồng thời dựa vào kết quả HS đạt được, GV điều chỉnh phương pháp, kỹ thuật, phương tiện cho phù hợp. Mặt khác, chương trình GDPT tổng thể đã quy định các năng lực chung, chương trình các môn học quy định các năng lực đặc thù mà mỗi môn học góp phần phát triển cho HS. Trong chương trình môn học có những mô tả cụ thể yêu cầu cần đạt về năng lực cho mỗi lớp. Nhà trường sẽ yêu cầu GV phân tích chương trình, nắm vững các yêu cầu cần đạt của mỗi năng lực ở từng khối lớp để xác định nội dung, phương pháp, phương tiện dạy học cho phù hợp, nhằm đạt được mục tiêu phát triển năng lực cho HS, cô Thanh cho hay. HS luyện tập, tăng cường vận dụng kiến thức, kĩ năng vào thực tiễn Cô giáo Phạm Thị Chương - GV môn Hóa học, Trường THCS Phong Cốc nhận định, so với phương pháp dạy học truyền thống, phương pháp dạy học tích cực đòi hỏi GV phải đầu tư nhiều thời gian hơn, nghiên cứu các phương pháp dạy học, kĩ thuật dạy học tích cực để áp dụng cho phù hợp. Ngoài các thiết bị dạy học đã có, thầy cô cần sáng tạo thêm các thiết bị dạy học khác phù hợp với các hoạt động học mà mình thiết kế để phát triển năng lực, phẩm chất và tăng tính hứng thú học tập cho HS. Mặt khác, GV cũng cần tìm hiểu thêm các kiến thức thực tiễn để giúp HS giải thích đúng và vận dụng kiến thức vào thực tiễn cuộc sống tốt hơn. Quá trình dạy học môn Hóa, cô Chương đã chủ động áp dựng phương pháp dạy học theo hướng phát triển năng lực của HS. Theo cô, sự thay đổi phương pháp khiến giờ học thêm sôi nổi, hào hứng, HS được “trao quyền” chủ động hoạt động để chiếm lĩnh tri thức. Cô Chương ví dụ, qua bài dạy “Axit- Bazơ- Muối (tiết 2) môn Hóa học lớp 8 để giúp HS hiểu được khái niệm muối, công thức, cách phân loại và gọi tên các muối cô Chương đã xây dựng các hoạt động nhằm chuyển giao nhiệm vụ học tập cho các em. Sau phần mở đầu, HS được cô dẫn vào hoạt động 2: Nghiên cứu, hình thành kiến thức mới. Để trò nắm được khái niệm muối, cô giáo đã chiếu lại câu hỏi 1 ở phần mở đầu, yêu cầu HS giải thích lựa chọn. GV chiếu bảng phân tích thành phần phân tử 3 chất, yêu cầu HS nhận xét. Sau đó các em tự nhận xét khái niệm muối, bằng các quan sát, phân tích, thảo luận cùng nhau và đưa ra câu trả lời. Sau khi HS trả lời cô sẽ nhận xét, kết luận. Tương tự với các hoạt động khác trong bài dạy cô Chương cũng chuyển giao nhiệm vụ cho HS một cách linh hoạt dưới sự điều hành của GV khiến HS rất thích thú và chủ động học tập, tương tác. Cách dạy trên đã phát huy năng lực cho HS, bao gồm năng lực chung và năng lực chuyên biệt. HS tự học, giải quyết vấn đề sáng tạo, tính toán. Đồng thời có năng lực chuyên biệt, biết sử dụng ngôn ngữ hóa học, tính toán hóa học, thực hành thí nghiệm, vận dụng kiến thức hóa học vào cuộc sống...Từ đó phát triển phẩm chất cho các em như: chăm chỉ, trung thực, trách nhiệm; tăng cường tính hứng thú học tập cho HS. Nỗ lực đổi mới Trường Tiểu học Kim Đồng, xã Thượng Yên Công là trường học vùng sâu của TP Uông Bí với 58.7% HS dân tộc thiểu số. Nhà trường còn nhiều khó khăn về đội ngũ khi thừa, thiếu GV cục bộ, không đồng đều về cơ cấu chuyên môn. Khắc phục những hạn chế đó, nhiều GV trong trường đã chủ động, sáng tạo trong sử dụng các phương pháp dạy học tích cực để phát triển năng lực cho HS. Theo cô giáo Dương Thị Hồng Luyến- Hiệu trưởng nhà trường, mặc dù tỉ lệ HS dân tộc thiểu số nhiều, việc áp dụng phương pháp giảng dạy tích cực cũng phần nào bị hạn chế nhưng quá trình dạy học nhiều năm trước nhà trường đã áp dụng một số phương pháp mới để phát triển năng lực cho HS như: Nêu và giải quyết vấn đề, dạy học theo nhóm; đóng vai, trò chơi …. GV phải là người tích cực hóa các hoạt động của HS, chuyển giao nhiệm vụ một cách hợp lý. Cô Trần Thị Thương- GV Toán, Tiếng Việt lớp 5, Trường Tiểu học Kim Đồng cho biết, để những bài dạy thực sự thu hút được HS giúp các em nắm được kiến thức, phát triển năng lực thì người GV cần nắm chắc kỹ thuật dạy học. Cô Thương xây dựng giáo án và tương tác với HS bằng các câu hỏi trò chơi, sử dụng câu chuyện và hình ảnh minh họa cho bài giảng, trưng bày các sản phẩm của trò, tạo hoạt động nhóm và tăng độ tương tác giữa thầy trò. Để có những bài dạy hiệu quả, GV phải có động lực đổi mới, nhiệt tình, tâm huyết với nghề. Ngoài việc học tập, trau dồi kiến thức chuyên môn, nghiệp vụ, GV phải nắm chắc các kĩ thuật dạy học tích cực. Bên cạnh đó, thầy cô phải thành thạo ứng dụng CNTT, tận dụng tối đa thiết bị dạy học đa phương tiện, dành nhiều thời gian cho soạn bài, chuẩn bị giáo án trước khi đến lớp. Biết động viên khích lệ học sinh, linh hoạt trong ứng xử tình huống, điều chỉnh phương pháp giảng dạy phù hợp HS. Theo GD&TĐ
Hiện nay, vận dụng phương pháp dạy học tích cực được nhiều trường tiểu học triển khai. Nó mang lại hiệu quả cao khi tăng sự hứng thú của học sinh trong mỗi giờ học cũng như phát huy được tính tính cực, chủ động, tư duy của học sinh. Để việc giảng dạy đạt được hiệu quả cao nhất, trong bài viết này Hachium sẽ giới thiệu 10 phương pháp dạy học tích cực ở tiểu học để quý thầy cô cùng tham khảo. Phương pháp dạy học tích cực được áp dụng nhiều tại các trường tiểu học vì mang lại hiệu quả dạy và học cao 1. Định nghĩa phương pháp dạy học tích cực1.1 Nội dung định hướng đổi mới phương pháp dạy họcPhương pháp dạy học cần phải giúp học sinh phát huy được khả năng sáng tạo, tính chủ động, tích cực và tự giác trong học tập. Bên cạnh đó phải phù hợp với điều kiện học tập của từng lớp, từng môn học, rèn luyện ý thức tự học, kỹ năng ứng dụng kiến thức vào thực tế và mang lại niềm vui, sự hứng thú đối với học sinh. 1.2 Thế nào là tính tích cực học tập?Tính tích cực học tập, về bản chất chính là tính tích cực nhận thức, được thể hiện ở khát vọng hiểu biết, cố gắng tâm sức và trí lực để chiếm lĩnh về kiến thức. Biểu hiện của tính tích cực học tập gồm: luôn hăng hái trả lời trước các câu hỏi của giáo viên, bổ sung thêm các câu trả lời từ các bạn, đưa ra ý kiến của bản thân trước một vấn đề nào đó, đặt các câu hỏi và yêu cầu giải thích cặn kẽ với những vấn đề chưa rõ, chủ động tìm kiếm, bổ sung kiến thức, kỹ năng mới, tập trung vào bài học, cố gắng hoàn thành hết bài tập được giao, kiên trì, không nản chí trước các vấn đề khó khăn,… Tính tích cực học tập thể hiện ở tinh thần hăng hái trả lời các câu hỏi của giáo viên và không nản chí trước bất kỳ khó khăn nào 1.3 Thuật ngữ phương pháp dạy học tích cựcMuốn biết về phương pháp dạy học tích cực ở tiểu học, trước hết cần phải hiểu về thuật ngữ phương pháp dạy học tích cực. Phương pháp dạy học tích cực là các phương pháp dạy học được xây dựng theo hướng phát huy khả năng sáng tạo, tính chủ động và tích cực của các đối tượng người học. 1.4 Mối quan hệ giữa dạy học tích cực với dạy học lấy học sinh làm trung tâmDạy học lấy học sinh làm trung tâm đề cao vai trò của người học. Trong thời gian học, giáo viên là người hướng dẫn, chỉ đạo, còn học sinh sẽ phải tích cực, chủ động để bổ sung kiến thức, kỹ năng và rèn luyện về thái độ, nhân cách, chứ không có ai làm thay những điều này cả. Do đó, nếu người học không có sự tự giác, chủ động thì kết quả của việc học không cao. Dạy học lấy học sinh làm trung tâm không được xem là một phương pháp dạy học, mà nó chính là một quan điểm về giáo dục nhưng lại chi phối toàn bộ quá trình dạy học về mục tiêu, nội dung, các phương pháp dạy học… chứ không đơn thuần có liên quan đến các phương pháp dạy và học. Giáo viên là người hướng dẫn còn học sinh tích cực, chủ động để bổ sung kiến thức, rèn luyện kỹ năng, hoàn thiện tính cách bản thân 2. Đặc trưng của các phương pháp dạy học tích cực2.1 Học sinh chủ động, tích cực tham gia xây dựng tiết họcVới phương pháp dạy học tích cực, học sinh sẽ đóng vai trò chủ động, tích cực tham gia vào hoạt động học tập được giáo viên tổ chức để tự mình tìm ra kiến thức chưa rõ chứ không phải tiếp thu một cách thụ động kiến thức được giáo viên cung cấp sẵn. 2.2 Chú trọng rèn luyện, nâng cao phương pháp tự họcPhương pháp dạy học tích cực ở tiểu học quan tâm và rèn luyện cho học sinh phương pháp tự học. Bởi chỉ cần rèn luyện cho các em thói quen và phương pháp tự học sẽ giúp khơi dậy niềm đam mê và nội lực bên trong của các em, giúp các em cố gắng học tập và đạt được kết quả tốt hơn. 2.3 Tăng cường học tập cá thể, phối hợp với học tập hợp tácLớp học là nơi tương tác giữa giáo viên – học sinh, học sinh – học sinh. Trong phương pháp học tập tích cực, bên cạnh cá nhân chủ động tiếp thu kiến thức cũng nên có sự phối hợp học tập hợp tác giữa các em thông qua các cuộc thảo luận nhóm, để các em tích cực thảo luận, trình bày ý kiến của bản thân, phát triển khả năng giao tiếp, hỗ trợ lẫn nhau. Tăng cường học tập cá thể, phối hợp với học tập hợp tác thông qua cuộc thảo luận nhóm để rèn luyện tính chủ động, khả năng giao tiếp 2.4 Kết hợp đánh giá và tự đánh giáVới phương pháp dạy học tích cực, giáo viên sẽ là người trực tiếp hướng dẫn các em học sinh kỹ năng tự đánh giá để có sự điều chỉnh phù hợp với cách học của mình. Bên cạnh đó cũng cần phải tạo điều kiện cho các em học sinh tự đánh giá lẫn nhau. Việc đánh giá và kiểm tra không chỉ ở phạm vi kiến thức, kỹ năng đã được truyền dạy mà cần phải khuyến khích được các em phát huy tính thông minh, óc sáng tạo nhằm giải quyết các tình huống xảy ra ở trong thực tế. 3. So sánh đặc trưng của dạy học truyền thống và dạy học tích cực3.1 Về quan niệm, bản chấtQuan niệm:
Bản chất:
Dạy học tích cực, học sinh là người trực tiếp tìm kiếm thông tin, hành động….để hình thành nên hiểu biết, năng lực và phẩm chất của bản thân 3.2 Về mục tiêu
3.3 Về nội dung
3.4 Về phương pháp
3.5 Về hình thức tổ chức
Học trong phòng thí nghiệm theo nhóm là một hình thức tổ chức của phương pháp dạy tích cực 4. Một số phương pháp dạy học tích cực ở tiểu học4.1 Phương pháp đặt và giải quyết vấn đềTrong các phương pháp dạy học tích cực ở tiểu học, phương pháp đặt và giải quyết vấn đề đặc biệt được chú trọng. Bởi không chỉ giúp các em hình thành kỹ năng phát hiện, đặt và giải quyết vấn đề trong học tập, mà còn có thể giải quyết được vấn đề gặp phải trong cuộc sống hàng ngày. Cách tiến hành:
4.2 Phương pháp hoạt động nhómVới phương pháp hoạt động nhóm, lớp sẽ được phân thành các nhóm nhỏ, mỗi nhóm từ 4 -6 bạn. Các nhóm này có thể cố định hoặc thay đổi, cùng thảo luận chủ đề giống hoặc khác nhau tùy thuộc vào yêu cầu học tập. Phương pháp hoạt động nhóm cùng thảo luận về một vấn đề giống hoặc khác nhau Cách tiến hành:
Ưu điểm:
4.3 Phương pháp vấn đápĐây là phương pháp dạy học mà ở đó giáo viên sẽ là người đưa ra các câu hỏi và học sinh sẽ trả lời, học sinh có thể cùng nhau tranh luận hoặc tranh luận với giáo viên, từ đó giúp học sinh tiếp thu được kiến thức của bài giảng. Trong phương pháp dạy học tích cực ở tiểu học, có 2 loại phương pháp vấn đáp:
Phương pháp vấn đáp là phương pháp mà giáo viên sẽ đưa ra câu hỏi, còn học sinh sẽ trả lời 4.4 Phương pháp đóng vaiLà phương pháp dạy học mà giáo viên sẽ cho các em học sinh thực hành về các cách ứng xử thông qua một tình huống đóng vai nào đó. Ưu điểm:
Cách tiến hành:
4.5 Phương pháp động nãoVới phương pháp động não, chỉ trong một khoảng thời gian ngắn giáo viên có thể giúp học sinh của mình nảy sinh ra được các ý tưởng, các giả định về vấn đề nào đó. Với phương pháp động não chỉ trong một thời gian ngắn, giáo viên sẽ giúp học sinh đưa ra nhiều ý tưởng, nhiều giả định về một vấn đề nào đó Cách tiến hành:
4.6 Phương pháp nghiên cứu trường hợpĐây là phương pháp được ứng dụng nhiều ở các lĩnh vực khác nhau và cũng là một phương pháp dạy học tích cực ở tiểu học được nhiều trường áp dụng. Với phương pháp này, học sinh sẽ là người trực tiếp nghiên cứu về một tình huống xảy ra trong thực tiễn và cùng tìm cách giải quyết với các thành viên trong nhóm. Cách tiến hành:
4.7 Phương pháp dạy học dự ánLà phương pháp dạy học mà ở đó học sinh cần phải thực hiện các nhiệm vụ học tập phức hợp nhằm tạo ra các sản phẩm học tập. Học dự án, học sinh cần phải thực hiện nhiều nhiệm vụ học tập phức hợp mới có thể tạo ra các sản phẩm học tập Cách tiến hành:
4.8 Phương pháp khám phá – webquestPhương pháp khám phá – webquest là phương pháp học sinh sẽ tự mình tìm kiếm thông tin bài học và tự học thông qua sự hỗ trợ của công nghệ thông tin. Cách tiến hành:
4.9 Phương pháp thuyết trình
Tuy nhiên, để mang lại hiệu quả giáo viên cần sử dụng lời nói trong sáng phù hợp với đối tượng học sinh, lời nói phải giàu hình tượng, phát ẩm chuẩn xác, âm lượng và tốc độ lời nói vừa phải kết hợp với cử chỉ, hành động phù hợp. Đặc biệt cần phải biết cách đặt vấn đề để thu hút được sự hứng thú của học sinh ngay từ khi bắt đầu. Phương pháp thuyết trình sử dụng lời nói sinh động để truyền tải nội dung tới học sinh 4.10 Phương pháp hỏi đápBản chất của phương pháp này chính là hình thức vấn đáp giữa giáo viên và học sinh, vừa giúp các em tiếp thu thêm kiến thức mới lại vừa có thể củng cố được lượng kiến thức cũ. 5. Điều kiện để ứng dụng phương pháp dạy học tích cực
Để ứng dụng phương pháp dạy học tích cực cần phải có sự phối hợp chặt chẽ giữa giáo viên, nhà trường và học sinh 6. Đưa yếu tố tích cực vào trong các biện pháp dạy học truyền thốngKhi vận dụng phương pháp dạy học tích cực ở tiểu học, không nhất thiết phải loại bỏ đi phương pháp dạy học truyền thống. Ví dụ, chúng ta có thể khai thác và đưa các yếu tố tích cực vào phương pháp thuyết trình truyền thống. Trong dạy học truyền thống, phương pháp thuyết trình là kiểu tiếp thu kiến thức một cách thụ động. Nhưng khi chúng ta vận dụng vào dạy học tích cực thì cần phải giảm thuyết trình thông cáo – tái tạo mà thay vào đó là thuyết trình giải trình sự tình. Khai thác hình thức thuyết trình trong phương pháp dạy học truyền thống để vận dụng vào phương pháp dạy học tích cực Vận dụng phương pháp thuyết trình giải trình sự tình sẽ tạo được sự hứng thú, tăng sự tương tác giữa giáo viên, học sinh và góp phần phát huy khả năng tư duy cho các em. Để việc ứng dụng thuyết trình mang lại hiệu quả cao trong giảng dạy, giáo viên có thể sử dụng một số hình thức sau:
Trên đây là 10 phương pháp dạy học tích cực ở tiểu học được đánh giá cao và mang lại hiệu quả trong công tác dạy và học hiện nay. Hy vọng quý thầy cô có thể áp dụng vào thực tiễn để làm tăng sự sôi nổi, hứng thú trong mỗi buổi học, giúp học sinh tiếp thu kiến thức truyền tải một cách nhanh chóng và ghi nhớ được sâu hơn. |