Đi tiểu ra máu ở nam là bệnh gì

Đi tiểu ra máu ở nam giới có 2 dạng: lượng máu ít và chỉ phát hiện khi quan sát dưới kính hiển vi, hoặc lượng máu đủ nhiều để làm thay đổi màu sắc nước tiểu như màu đỏ, hồng, hoặc nâu. Cả 2 dạng đều có thể liên quan tới những điều kiện bệnh khác nhau, thậm chí là nghiêm trọng. Đó là những bệnh nào?

1. Nguyên nhân gây tiểu ra máu nam giới?

Đi tiểu ra máu ở nam giới có thể liên quan tới nhiều bệnh như phì đại tuyến tiền liệt, viêm tuyến tiền liệt, sỏi bàng quang, ung thư tuyến tiền liệt…

Trong cả hai trường hợp trên, chúng ta không nên bỏ qua bởi có thể là dấu hiệu của một tình trạng bệnh nào đó. Đối với nhiều người, máu trong nước là triệu chứng duy nhất mà không kèm theo triệu chứng khác. Dưới đây là một số nguyên nhân gây đi tiểu ra máu ở nam giới:

Phì đại tuyến tiền liệt hoặc viêm tuyến tiền liệt: Tăng sản tuyến tiền liệt lành tính (BPH), và viêm tuyến tiền liệt đều có thể gây ra triệu chứng có máu trong nước tiểu. Cả 2 bệnh này đều đi kèm với các triệu chứng tiết niệu khác như: tiểu gấp, tiểu nhiều lần trong ngày…

Nhiễm trùng thận: Còn được gọi là viêm bể thận, là tình trạng nhiễm trùng xảy ra khi vi khuẩn xâm nhập từ máu vào thận hoặc từ niệu quản đến thận. Ngoài triệu chứng đi tiểu ra máu, nam giới còn gặp thêm các triệu chứng khác như đau ở sườn, sốt…

Sỏi thận hoặc sỏi bàng quang: Cả 2 loại sỏi này đều gây chảy máu từ ít tới nhiều. Mặc dù sỏi thận hoặc sỏi bàng quang thường không đau, nhưng riêng sỏi thận có thể gây ra triệu chứng đặc biệt đau đớn.

Bệnh thận: Ở những người bị viêm cầu thận, viêm cấp tính ở thận có thể quan sát thấy máu trong nước tiểu dưới kính hiển vi. Đó là do các mao mạch nhỏ lọc máu trong thận (tiểu cầu) bị rò rỉ máu.

Ung thư bàng quang, thận, hoặc ung thư tuyến tiền liệt: Những loại ung thư này đều có thể gây ra triệu chứng đi tiểu ra máu trong nước tiểu ở nam giới.

Ung thư tuyến tiền liệt có thể là nguyên nhân gây đi tiểu ra máu ở nam giới.

Tổn thương thận: Chấn thương đến thận liên quan đến tai nạn hoặc thể thao có thể gây ra máu trong nước tiểu.

Điều kiện di truyền: Tiểu ra máu ở nam giới có thể liên quan đến thiếu máu hồng cầu hình liềm, đó là phát hiện hemoglobin trong hồng cầu. Hội chứng Alport là một chứng rối loạn khác có thể gây ra máu trong nước tiểu.

Sử dụng thuốc: Một số loại thuốc có thể gây chảy máu đường tiết niệu.

Tập thể dục mạnh mẽ: Nếu bạn tập thể dục mạnh mẽ nhưng không thường xuyên có thể gây ra triệu chứng này. Những người chọn bộ môn chạy bị ảnh hưởng nhiều nhất, có thể giải thích là do sự cố của các tế bào máu đỏ trong quá trình vận động mạnh.

2. Chẩn đoán như thế nào?

Khi có triệu chứng tiểu ra máu, người bệnh nên đi thăm khám ngay để tìm ra nguyên nhân và điều trị kịp thời.

Dựa trên triệu chứng, bác sĩ có thể chỉ định xét nghiệm phân tích nước tiểu, kiểm tra nhiễm trùng đường tiết niệu hoặc sự hiện diện của các chất liên quan đến sự hình thành sỏi. Nếu cần thiết, bác sĩ cũng có thể yêu cầu soi bàng quang, chụp cắt lớp vi tính (CT), chụp ảnh cộng hưởng từ (MRI), hoặc siêu âm để quan sát bàng quang và thận.

Tùy vào từng nguyên nhân gây ra tiểu máu, mà bác sĩ sẽ có kế hoạch điều trị cho mỗi người khác nhau.

Tiểu ra máu được định nghĩa là trong nước tiểu có một số hồng cầu bất thường. Tiểu ra máu đại thể khi thấy màu đỏ bằng mắt thường, hay tiểu ra máu vi thể khi làm cặn Addiss cho kết quả >500.000 hồng cầu/24 giờ.

Làm nghiệm pháp 3 cốc: lấy nước tiểu đầu dòng, giữa dòng và cuối dòng sẽ cho các kết quả là tiểu ra máu từ đâu. Tiểu ra máu đầu dòng nghĩ đến tổn thương ở niệu đạo. Tiểu ra máu cuối dòng có thể do ở bàng quang. Nghĩ đến tổn thương ở niệu quản - thận khi tiểu ra máu cả 3 dòng (lúc này cần phải soi bàng quang để xác định máu chảy từ đâu). Riêng ở phụ nữ phải thông tiểu lấy mẫu mới có giá trị. Sau đây là các nguyên nhân gây tiểu ra máu:

Do từ niệu đạo - tuyến tiền liệt:
Ở nam giới: do phì đại lành tính tuyến tiền liệt hay ung thư tiền liệt tuyến: bệnh nhân có biểu hiện: đi tiểu khó, tiểu lắt nhắt, tiểu đêm nhiều lần, tiểu không hết nước tiểu, tiểu són. Siêu âm thấy tiền liệt tuyến lớn. Riêng ung thư tiền liệt tuyến sẽ có PSA tăng trong máu.
Ở phụ nữ: do polyp niệu đạo. Chẩn đoán bằng soi niệu đạo.

Ở nam giới: hay gặp là các u nhú.
Ở phụ nữ trẻ: hay gặp là viêm bàng quang do virút: tiểu khó, tiểu lắt nhắt, tiểu máu. Diễn tiến trong 2 - 3 ngày. Không tái phát.
Cả 2 giới: sỏi bàng quang (dấu hiệu bàn tay khai), túi thừa (gây tiểu khó, nhiễm trùng tiết niệu mạn tính): phát hiện nhờ siêu âm.

Do từ thận:
Sỏi thận: hay gặp nhất. Bệnh nhân có cơn đau sỏi thận trong tiền sử. Xuất hiện sau một gắng sức, lao tác nặng, hay uống nước suối khoáng… Khám thấy thận to (dấu hiệu chạm thận (+), bập bềnh thận (+)). Chụp thận UIV hay chụp bụng không chuẩn bị hay siêu âm cho thấy sỏi.
Lao thận: thường gặp tiểu ra máu vi thể, hay có tổn thương viêm bàng quang kết hợp (“lao thận là bàng quang kêu”). Tiểu ra máu cuối bãi. Tiểu lắt dắt, thường về ban đêm. Đau khi tiểu xong. Tiểu mủ. Chụp UIV có kết quả đài thận bị cắt cụt. Tìm trực khuẩn lao trong nước tiểu.
Ung thư thận: tiểu ra máu xuất hiện trong 70% trường hợp ở người lớn, nhưng thường không có ở trẻ em. Tiểu ra máu nhiều, tự nhiên, cách hồi, không đau, không biến đổi lúc nghĩ ngơi hay lúc vận động (khác với tiểu ra máu do sỏi). Sờ thấy u ở hố chậu phải (ở trẻ em là dấu hiệu độc nhất, ở người lớn là dấu hiệu muộn). Đau. Chụp UIV cho thấy khuyết một hay nhiều đài thận, biến dạng đài - bể thận.

Thận đa nang: đau thắt lưng (50% trường hợp), tiểu ra máu (30% trường hợp), tiểu ra mủ, tăng urê máu, khối u vùng hố thận khi khám. Chụp UIV cho thấy bể thận và đài thận dài ra, hẹp lại.
Viêm cầu thận cấp: có dấu hiệu nhiễm trùng da, họng trước đó. Sốt. Đau vùng thắt lưng 2 bên. Phù mềm, trắng, ấn lõm lọ mực. Tiểu ít hoặc vô niệu. Huyết áp cao. Tiểu máu vi thể.
Nhồi máu thận: đau vùng thắt lưng đột ngột ở 1 bên, tiểu ít, đang mắc bệnh tim.
Viêm thận - bể thận: sốt cao rét run, đau thắt lưng, thận to đau, tiểu buốt, tiểu lắt dắt, đau vùng dưới rốn, huyết áp bình thường, tiểu mủ.
- Bệnh sán máng bể thận.
- Chấn thương ở vùng chậu hay vùng thắt lưng: tiểu ra máu tức thời, hay thứ phát (thường ngày thứ 20).
- Vỡ thận.
- Bệnh Berger (bệnh thận IgA), hội chứng Alport (viêm thận di truyền + điếc).

Do ngoài hệ tiết niệu: các tạng xuất huyết, viêm nội tâm mạc bán cấp Osler, sốt rét, bệnh bạch cầu, kháng độc tố uốn ván, rối loạn đông máu, bệnh giảm tiểu cầu.
Thỉnh thoảng tiểu máu xuát hiện sau một vận động mạnh như: bơi lội, đấm bốc, chạy, đá bóng. Đặc biệt VĐV chạy dường dài hay bị tiểu máu (có đến 18% VĐV marathon bị tiểu máu sau khi về đích). Tuy vậy, tiểu máu giảm trong 24 - 48 giờ. Nếu tiểu máu mau hồi phục và không tái phát tự nhiên thì không có nguyên nhân tiềm tàng gây bệnh. Nhưng ở các VĐV (đặc biệt VĐV chạy), xuất hiện protein niệu và hoặc các trụ niệu thỉnh thoảng đi kèm với tiểu máu (hồng cầu biến dạng) gợi ý vị trí chảy máu ở cầu thận.

Tiểu máu do thuốc:
Kháng sinh: Penicillin và dẫn chất, cephalosporin và dẫn chất, sunfamid và dẫn chất, polymycin, rifampin. Đặc điểm: tiểu máu thỉnh thoảng, do viêm thận kẽ, xuất hiện trong vòng vài ngày hoặc vài tuần sau khi dùng thuốc, ngưng thuốc thì hết tiểu máu.
Giảm đau và kháng viêm: Aspirin, penacetin, aminosalicylic acid, NSAID. Đặc điểm: thỉnh thoảng tiểu máu, do hoại tử tủy thận hay nhú thận, xuất hiện sau nhiều tháng hay nhiều năm dùng kết hợp các thuốc giảm đau, hồi phục không hoàn toàn. Riêng nhóm NSAID có đặc điểm của nhóm kháng sinh.
Lợi tiểu: Furosemide, Ethacrynic Acid, Thiazides. Đặc điểm: giống nhóm kháng sinh.
Chống đông: Warfarin (Coumadin).
Các thuốc khác: Cyclophosphamide, Ifosfamide (gây viêm bàng quang xuất huyết trong 10 - 20% bệnh nhân, mức độ xuất huyết phụ thuộc liều dùng, hồi phục tốt), Danazold (đặc điểm giống nhóm kháng sinh).