Hành vi công khái của người tiêu dùng là gì

Mục lục

Người tiêu dùng (consumer) là các cá nhân, hộ gia đình sử dụng sản phẩm/dịch vụ với mục đích chủ đạo là phục vụ và thỏa mãn nhu cầu tiêu dùng (tiêu xài, tiêu thụ...) của họ.

Ví dụ các trường hợp nhân vật là người tiêu dùng:

• Chị Hoa sử dụng máy sấy tóc để phục vụ nhu cầu sinh hoạt của chị ấy.
• Anh Trường mua một chiếc ô-tô để phục vụ cho nhu cầu đi lại của mình.
• Bạn Nam sử dụng điện thoại Iphone để liên lạc, chụp ảnh và giải trí.

Ví dụ các trường hợp nhân vật không phải là người tiêu dùng:

• Chị Lan mua một chiếc máy sấy tóc nhưng để phục vụ cho tiệm spa (sấy tóc cho khách hàng).
• Anh Hùng mua một chiếc ô-tô để phục vụ cho việc đưa đón khách hàng của công ty.
• Chị Trang mua 10 ký thịt heo để làm nguyên liệu sản xuất xúc xích.

Phân biệt người tiêu dùng (consumer) với khách hàng (customer)

Làm thế nào để phân biệt người tiêu dùng với khách hàng? - FAQ

Như vậy, trong một số trường hợp, người tiêu dùng của nhãn hiệu A cũng chính là khách hàng của nhãn hiệu đó:

• Chị Hằng mua một chiếc laptop Asus để phục vụ công việc soạn thảo văn bản và giải trí của mình.
• Anh Cường mua một chiếc xe gắn máy để phục vụ nhu cầu đi lại từ nhà đến công ty.

Trong một số trường hợp, cùng một sản phẩm nhưng người tiêu dùng và khách hàng là 2 người khác nhau:

• Bạn Hải được mẹ mua cho một chiếc xe đạp mới: Như vậy trong trường hợp này, người tiêu dùng là bạn Hải, và khách hàng là mẹ của bạn Hải.

Khái niệm về hành vi người tiêu dùng (consumer behavior)

Hành vi của người tiêu dùng là gì? - FAQ

Hành vi người tiêu dùng (consumer behavior) là thuật ngữ ám chỉ những yếu tố liên quan đến cảm nghĩ, hành động, thói quen, quyết định của người tiêu dùng trong suốt quá trình từ lúc nhu cầu được hình thành và xúc tác dẫn đến quyết định mua hàng, đến và sau khi sử dụng sản phẩm/dịch vụ.

Trong Marketing, hành vi của người tiêu dùng có thể được xem là một nhánh nhỏ trong ngành học, khi những người nghiên cứu đã xây dựng được một số lượng lớn các nguyên tắc và lý thuyết liên quan đến hành vi của người tiêu dùng.

Việc hiểu rõ hành vi của người tiêu dùng sẽ giúp cho doanh nghiệp có được khả năng "insight" - sự thấu hiểu tốt hơn về nhu cầu, mong muốn, cảm xúc, suy nghĩ, thói quen của họ, từ đó giúp doanh nghiệp có thể phát triển được những sản phẩm/dịch vụ có khả năng phục vụ người tiêu dùng tốt hơn, các chiến dịch quảng bá và truyền thông có khả năng tiếp cận người nghe hiệu quả hơn.

Có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong việc quyết định mua sản phẩm của doanh nghiệp, hành vi người tiêu dùng ảnh hưởng trực tiếp đến chiến lược marketing và hỗ trợ cải thiện kết quả hoạt động kinh doanh một cách đáng kể.

Vậy, hành vi người tiêu dùng là gì và cách nghiên cứu chúng như thế nào cho hiệu quả? Trong bài viết này, Bizfly sẽ chia sẻ vấn đề này đến bạn đọc.

Khái niệm về hành vi người tiêu dùng 

Hành vi người tiêu dùng (consumer behavior) chính là những phản ánh về hành động, suy nghĩ và cảm nhận của khách hàng trong quá trình tiêu dùng dưới sự kích thích của các yếu tố bên ngoài cũng như bên trong của quá trình đưa ra quyết định lựa chọn và mua sắm các sản phẩm, dịch vụ đó.

Khái niệm về hành vi người tiêu dùng

Các yếu tố nói trên có thể kể đến như thông tin giá cả, bao bì sản phẩm, ý kiến từ người tiêu dùng khác,..

Vai trò của việc nghiên cứu hành vi người tiêu dùng 

Việc nghiên cứu hành vi của người tiêu dùng là vô cùng quan trọng đối với các doanh nghiệp bởi nó có những ảnh hưởng nhất định đến quyết định mua hoặc không mua sản phẩm. Ngoài ra:

Doanh nghiệp cần có sự nghiên cứu về hành vi người tiêu dùng để xác định được tính cách, đặc điểm, sở thích, nhu cầu, thói quen,.. mua hàng của khách hàng và đưa ra các chiến lược marketing phù hợp, phục vụ cho mục đích thúc đẩy hành vi mua hàng của người tiêu dùng.

Vai trò của việc nghiên cứu hành vi người tiêu dùng 

Sự nỗ lực trong việc nghiên cứu hành vi người tiêu dùng trên thị trường sẽ góp phần hỗ trợ cho sự phát triển bền vững của doanh nghiệp một cách nhanh chóng và lâu dài.

Nghiên cứu hành vi của người tiêu dùng là điều mà hầu hết các doanh nghiệp đều cố gắng tìm hiểu và quan tâm. Bởi khi thấu hiểu được điều này, mức độ cạnh tranh của doanh nghiệp sẽ được cải thiện.

Cách thức nghiên cứu hành vi người tiêu dùng hiệu quả 

Hiểu được tầm quan trọng của việc nghiên cứu hành vi của người tiêu dùng, các doanh nghiệp cần nắm rõ được cách thức nghiên cứu hiệu quả để tiến hành công việc này.

Bước 1: Nghiên cứu thị trường 

Trước khi đi sâu vào nghiên cứu về nhu cầu và hành vi người tiêu dùng, doanh nghiệp cần thực hiện việc nghiên cứu thị trường và phân khúc thị trường theo các tiêu chí về độ tuổi, giới tính, nghề nghiệp,...

Cách thức nghiên cứu hành vi người tiêu dùng hiệu quả

Bước 2: Phân tích yếu tố tác động đến hành vi người dùng 

Sau khi đã tổng hợp được những thông tin từ việc nghiên cứu thị trường, doanh nghiệp sẽ xác định được những giá trị cốt lõi trong từng phân khúc và các yếu tố có tác động đến hành vi người tiêu dùng.

Bước 3: Phân tích nhu cầu, trải nghiệm người dùng 

Kết hợp các thông tin thu được từ bước 1 và bước 2 khi nghiên cứu hành vi người tiêu dùng, tại bước này, doanh nghiệp cần phân tích thật kỹ những nhu cầu về trải nghiệm khách hàng, các xu hướng thịnh hành và những khó khăn, thách thức mà khách hàng gặp phải trong mỗi phân khúc.

Bước 4: Phân tích kênh phân phối và marketing 

Khi đã hoàn tất việc xác định các yếu tố nổi bật trong nhu cầu và hành vi tiêu dùng của khách hàng, doanh nghiệp cần nghiên cứu và lựa chọn ra các kênh phân phối, truyền thông, marketing phù hợp với phân khúc khách hàng.

Các yếu tố ảnh hưởng đến hành vi người tiêu dùng 

Các nhà nghiên cứu hành vi của người tiêu dùng luôn có sự tìm hiểu và những mối quan tâm nhất định đến các yếu tố ảnh hưởng đến hành vi của người tiêu dùng đối với sản phẩm hay dịch vụ của họ. Các yếu tố đó là:

Văn hóa 

Văn hóa - Một trong các yếu tố ảnh hưởng hành vi người tiêu dùng

• Văn hoá: Là một hệ thống những chuẩn mực, phong tục tập quán, niềm tin hay giá trị vật thể mà con người sáng tạo nên. Văn hoá chính là yếu tố cơ bản có ảnh hưởng mạnh mẽ đến nhu cầu và hành vi người tiêu dùng.
• Nhánh văn hoá: Nguồn gốc dân tộc, tín ngưỡng, sắc tộc, cách kiếm sống và môi trường tự nhiên của con người gắn liền với các nhánh văn hoá và có ảnh hưởng sâu sắc đến sự quan tâm, cách đánh giá về những sở thích và giá trị của hàng hoá. 
• Giai tầng xã hội: Là nhóm người có thứ bậc tương đương nhau trong xã hội và phụ thuộc vào nhiều yếu tố để hình thành. Hành vi người tiêu dùng của từng giai tầng khác nhau sẽ có những nhu cầu và thị yếu về nhãn hàng, sản phẩm, địa điểm mua,.. khác nhau.

Xã hội 

• Cộng đồng: Là hình thức truyền thông bằng lời nói và có ảnh hưởng khá nhiều đến hành vi người tiêu dùng.
• Gia đình: Đây là nhóm xã hội có tác động mạnh mẽ đến hành vi của người tiêu dùng. Các thành viên thuộc các thế hệ trong gia đình sẽ có sự tác động lẫn nhau và ảnh hưởng đến nhận thức và quyết định mua sắm và sử dụng sản phẩm.
• Vai trò địa vị: Mỗi người trong xã hội có vai trò địa vị khác nhau và chính vai trò đó của họ đã có những tác động nhất định đến hành vi người tiêu dùng. Họ thường quyết định mua sản phẩm phản ánh được địa vị của mình.

Cá nhân 

Yếu tố cá nhân - Một trong các yếu tố ảnh hưởng hành vi người tiêu dùng

• Tuổi tác: Theo từng giai đoạn của cuộc đời mà con người có sở thích, nhu cầu và những hành vi tiêu dùng khác nhau.
• Nghề nghiệp: Hành vi người tiêu dùng cũng phụ thuộc khá nhiều vào nghề nghiệp của từng đối tượng khách hàng bởi thu nhập của họ chính là thứ chi phối cách tiêu dùng.
• Tình trạng kinh tế: Được xem là một trong những yếu tố tiên quyết để người dùng có thể quyết định được hành vi tiêu dùng. Ngân sách của người tiêu dùng càng cao thì tỷ lệ phân bố cho các mặt hàng, sản phẩm xa xỉ càng tăng lên, tỷ lệ chi tiêu cho các sản phẩm cần thiết sẽ càng giảm xuống.
• Cá tính: Mỗi một người đều có phong cách sống, cá tính riêng, phẩm chất riêng và bản tính riêng biệt. Những điều đó có ảnh hưởng nhất định đến quyết định mua hàng của người tiêu dùng.

Nhân tố tình huống 

Trong những tình huống khác nhau, hành vi người tiêu dùng sẽ khác nhau:

• Thời gian khách mua hàng: Doanh nghiệp sẽ dựa vào khía cạnh thời gian mà người tiêu dùng mua hàng để lập thời gian biểu cho các chương trình xúc tiến.
• Địa điểm mua hàng: Nơi mua hàng được xem là yếu tố mang lại cảm xúc và tác động đến hành vi người tiêu dùng.
• Cách mua hàng: Là những điều kiện giao dịch, trao đổi có thể thoả mãn được nhu cầu của khách hàng.
• Lý do mua hàng: Yếu tố này có những tác động đáng kể đến hành vi người tiêu dùng.

Tâm lý 

Tâm lý - Một trong các yếu tố ảnh hưởng hành vi người tiêu dùng

• Động cơ: Nhu cầu mua sắm riêng của người tiêu dùng sẽ tạo thành động cơ gây sức ép mạnh mẽ khiến họ phải tìm cách thoả mãn nhu cầu của mình.
• Nhận thức: Hành động mua hàng của người tiêu dùng chịu ảnh hưởng nhiều từ nhận thức. Dưới cùng một hiện tượng, mỗi các nhân sẽ có sự nhận thức khác nhau.
• Chú ý có chọn lọc: Con người trong xã hội luôn bị đặt trước một lượng lớn những tác nhân kích thích. Họ sẽ không thể chú ý được hết tất cả mà sẽ có sự chọn lọc.
• Sự hiểu biết: Hành vi người tiêu dùng có thể thay đổi do kết quả của những kinh nghiệm mà họ nhận được từ sự từng trải và học hỏi về cuộc sống.
• Chỉnh sửa có chọn lọc: Nhiều kích thích không được người dùng tiếp nhận bởi thông tin không đáp ứng được ý định của họ và các cá nhân sẽ cố chỉnh sửa thông tin theo ý tưởng của mình.
• Lưu giữ có chọn lọc: Con người có xu hướng chỉ giữ những thông tin củng cố niềm tin và quan điểm của họ.
• Niềm tin và thái độ: Nếu một người có niềm tin tốt vào sản phẩm của doanh nghiệp, họ sẽ thường xuyên quay lại và ưu tiên lựa chọn sản phẩm đó.

Xem thêm: Nhân khẩu học là gì? 5 yếu tố khi phân tích nhân khẩu học

Một số mô hình hành vi người tiêu dùng 

Có rất nhiều sự lựa chọn cho các doanh nghiệp có thể áp dụng trong việc tìm kiếm một mô hình hành vi của người tiêu dùng. Tuy nhiên, 3 mô hình tiêu biểu nhất mà bạn nên tìm hiểu và tham khảo chính là các mô hình dưới đây.

Mô hình hộp đen ý thức

Dựa trên mô hình hộp đen ý thức, các doanh nghiệp có thể dễ dàng hơn trong việc nghiên cứu hành vi người tiêu dùng trên thị trường.

Mô hình hành vi người tiêu dùng hộp đen ý thức

Ví dụ như thông qua những yếu tố marketing như chiến lược liên quan đến sản phẩm, giá cả, chiêu thị, phân phối,.. và phát sinh ra những phản ứng thấy được như lựa chọn nhãn hiệu, sản phẩm, nhà cung cứng, lượng mua,... để đáp lại người mua. Hộp đen sẽ thể hiện được suy nghĩ, nhận thức và phán đoán của người tiêu dùng.

Mô hình Philip Kotler 

Mô hình Philip Kotler cho thấy hành vi người tiêu dùng có thể được mô tả qua những giai đoạn sau:

• Người tiêu dùng nhận thức được nhu cầu đối với các sản phẩm, dịch vụ của doanh nghiệp.
• Người tiêu dùng dựa trên những nguồn thông tin tìm kiếm được để đánh giá và đưa ra phương án lựa chọn cuối cùng.
• Người tiêu dùng dựa trên những đánh giá sẽ chọn được sản phẩm mà họ cho là tốt nhất với số lượng và địa điểm mua phù hợp.
• Hành vi sau mua hàng của người tiêu dùng sẽ là sử dụng hoặc không sử dụng sản phẩm trong tương lai.

Mô hình Maslow 

Theo mô hình nghiên cứu hành vi người tiêu dùng Maslow, nhu cầu của con người được chia làm 5 tầng và được thể hiện thông qua một hình kim tự tháp với tầng đáy là nhu cầu bậc thấp và tầng đỉnh là nhu cầu bậc cao:

Maslow - Mô hình nghiên cứu hành vi người tiêu dùng phổ biến

• Nhu cầu cơ bản: Nhu cầu bậc cao sẽ không xuất hiện khi nhu cầu cơ bản không được đáp ứng.
• Nhu cầu an toàn: Khi nhu cầu cơ bản được thoả mãn thì nhu cầu an toàn được kích hoạt. Nhu cầu này được khẳng định thông qua những mong muốn về sự ổn định trong cuộc sống.
• Nhu cầu giao lưu tình cảm: Nhu cầu này được thể hiện thông qua quá trình giao tiếp như kết bạn, tìm kiếm và tham gia vào cộng đồng.
• Nhu cầu được kính mến, quý trọng: Nhu cầu được kính mến thông qua những thành quả của bản thân và nhu cầu được quý trọng thông qua danh tiếng, lòng tự trọng và sự tin tưởng vào khả năng của bản thân.
• Nhu cầu thể hiện: Đây là nhu cầu được sử dụng những tiềm năng, khả năng của mình để đạt những thành quả nhất định trong xã hội.

Xem thêm: Tháp nhu cầu Maslow là gì và tầm ảnh hưởng trong Marketing

Bài viết mà Bizfly giới thiệu trên đây đã tổng hợp một cách chi tiết nhất những thông tin cơ bản có liên quan đến hành vi người tiêu dùng. Với bài viết này hữu ích đối với bạn và có thể được áp dụng một cách có hiệu quả trong công việc kinh doanh hiện tại của mình.