BP - Sau khi lên nắm quyền (1933), Adolf Hitler, người Đức gốc Áo đã ráo riết phát động một cuộc chiến tranh quy mô lớn. Ngày 11-3-1938, Adolf Hitler tấn công nước Áo, một đồng minh của Anh - Pháp và sáp nhập thành một tỉnh của Đức. Anh - Pháp công nhận hành động của Đức. Nhân cơ hội này, Hitler tuyên bố sẽ lấy đất của Tiệp Khắc (nay là hai nước Cộng hòa Séc và Slovakia) để sáp nhập vào nước Đức. Nếu Tiệp Khắc không cắt đất thì Đức sẽ tấn công ngày 1-10-1938. Cả thế giới rúng động vì tuyên bố của Hitler, Anh - Pháp cũng trở nên hoảng loạn vì Tiệp Khắc là đồng minh chiến lược và toàn diện của hai đế quốc sừng sỏ này. Vì vậy, Thủ tướng Anh liên tục đến Paris để thương thảo với người đồng cấp Pháp về tình hình trên. Ngày 13-9-1938, Thủ tướng hai nước Anh - Pháp điện thoại cho Hitler đề nghị đàm phán. Ngày 15-9, quân Đức biểu dương lực lượng tại biên giới Đức - Tiệp Khắc và chờ lệnh tấn công. Đêm 15, Thủ tướng Anh bay đến Đức gặp Hitler. Hitler tuyên bố, nếu không cắt vùng đất Sudetes của Tiệp Khắc thì quân Đức sẽ tràn qua biên giới để xâm lược toàn bộ nước này. Ngày 16-9, Thủ tướng Anh triệu tập cuộc họp nội các Chính phủ khẩn bàn về việc dâng đất cho Đức. Sau đó, Anh mời Thủ tướng Pháp sang tham vấn việc “hy sinh đồng minh”. Ngày 19-9, Anh - Pháp gửi công hàm yêu cầu Chính phủ Tiệp Khắc chấp thuận yêu cầu của Đức. Chính phủ Tiệp Khắc từ chối. Ngày 21-9, Anh - Pháp gây sức ép buộc Chính phủ Tiệp Khắc phải chấp thuận. Nắm được sự lo sợ của Anh, Hitler tuyên bố: “Các vùng có người Ba Lan, Hungary thiểu số sống trên đất Tiệp Khắc cũng phải cắt đất cho Ba Lan, Hungary. Người Tiệp Khắc phải rút ra khỏi vùng đất đã dâng cho Đức...”. Hitler đưa ra thời hạn cuối cùng để giải quyết vấn đề là ngày 28-9-1938. Thủ tướng Anh lại vội vã về Pháp để tiếp tục thương thảo. Đêm 27-9, hai Thủ tướng Anh và Pháp buộc Chính phủ Tiệp Khắc chấp thuận yêu cầu của Đức. Sau đó, Anh đề nghị Hitler triệu tập cuộc họp với người đứng đầu các nước Đức, Anh, Pháp, Tiệp Khắc và Ý để thực hiện bàn giao đất Sudetes cho Đức. Đêm 29 rạng sáng 30-9, Thủ tướng Anh, Pháp và Ý gặp Hitler tại Munich để ký một hiệp định cắt đất Tiệp Khắc dâng cho nước Đức quốc xã - gọi là Hiệp ước Munich. Giới nghiên cứu chính trị thế giới cho rằng, hội nghị đêm 29, rạng sáng 30-9-1938, tại Munich là “hội nghị thối tha nhất trong lịch sử loài người”. Tại hội nghị này, hai đế quốc sừng sỏ nhất bấy giờ đã bán rẻ đồng minh của mình qua Hiệp ước Munich dâng đất cho Hitler. Hiệp ước Munich có 8 điều với một số nội dung là Tiệp Khắc phải cắt đất cho Đức; các công trình công cộng Tiệp Khắc phải bảo vệ không được phá khi bàn giao cho Đức... Chính vì lý do này, tháng 3-1939, Hitler đã xâm chiếm toàn bộ lãnh thổ Tiệp Khắc mà không hề gặp sự phản kháng từ Anh - Pháp; tháng 9 cùng năm, Đức, tấn công Ba Lan, chiến tranh thế giới lần thứ 2 bùng nổ. - Đầu những năm 30, các nước phát xít Đức, I-ta-li-a và Nhật Bản đã liên kết thành liên minh phát xít (Trục Béc-lin - Rô-ma - Tô-ki-ô), tăng cường các hoạt động quân sự và gây chiến tranh xâm lược ở nhiều khu vực khác nhau trên thế giới. + Nhật xâm lược Trung Quốc. + I-ta-li-a xâm lược Ê-ti-ô-pi-a (1935), cùng với Đức tham chiến ở Tây Ban Nha (1936 – 1939), hỗ trợ lực lượng phát xít Phran-cô đánh bại chính phủ Cộng hòa. + Đức xé bỏ hoà ước Vécxai, hướng tới mục tiêu lập một nước “Đại Đức” bao gồm tất cả các lãnh thổ có dân Đức sinh sống ở Châu Âu. - Liên Xô chủ trương liên kết với Anh, Pháp để chống phát xít và nguy cơ chiến tranh nhưng bị từ chối. - Anh, Pháp, Mỹ đều muốn giữ nguyên trật tự thế giới có lợi cho mình nên thực hiện chính sách nhượng bộ phát xít để đẩy chiến tranh về phía Liên Xô. Mĩ với “Đạo luật trung lập” (1935) không can thiệp vào các sự kiện bên ngoài châu Mĩ. - Các nước phát xít đã lợi dụng tình hình đó để thực hiện mục tiêu gây chiến tranh xâm lược. 2. Từ Hội nghị Muy-ních đến chiến tranh thế giới. - Tháng 3/1938, Đức thôn tính Áo, sau đó gây ra vụ Xuy-đét nhằm thôn tính Tiệp Khắc. Liên Xô sẵn sàng giúp Tiệp Khắc chống xâm lược, còn Anh, Pháp tiếp tục chính sách thỏa hiệp, yêu cầu chính phủ Tiệp Khắc nhượng bộ Đức. - Ngày 29/9/1938, Hội nghị Muy-ních được triệu tập với sự tham gia của Anh, Pháp, Đức và I-ta-li-a. Anh, Pháp trao vùng Xuy-đét của Tiệp Khắc cho Đức để đổi lấy việc Hít-le hứa chấm dứt mọi cuộc thôn tính ở Châu Âu. - Sau hội nghị Muy-ních, Đức đưa quân thôn tính toàn bộ Tiệp Khắc (3/1939). Tiếp đó, Đức gây hấn và chuẩn bị tấn công Ba Lan. - Ngày 23/8/1939, Đức ký với Liên Xô “Hiệp ước Xô - Đức không xâm lược nhau”. II. Chiến tranh thế giới thứ Hai bùng nổ và lan rộng ở châu Âu 1. Phát xít Đức tấn công Ba Lan và xâm chiếm Châu Âu (từ tháng 9/1939 đến tháng 9/1940). - Sáng 1/9/1939, Đức tấn công Ba Lan. Hai ngày sau Anh, Pháp tuyên chiến với Đức. Chiến tranh thế giới thứ hai bắt đầu. - Tháng 4/1940, Đức tấn công sang phía Tây, chiếm Đan Mạch, Na Uy, Bỉ, Phần Lan, Lúc-xăm-bua và Pháp. Ngày 22/6/1940, Pháp kí với Đức hiệp ước đầu hàng (hơn 3/4 lãnh thổ Pháp bị Đức chiếm đóng và Pháp phải nuôi toàn bộ quân đội chiếm đóng Đức). - Tháng 7/1940, Đức thực hiện kế hoạch tấn công nước Anh nhưng không thành công. 2. Phe phát xít bành trướng ở Đông và Nam Âu (từ tháng 9/1940 đến tháng 6/1941). - Tháng 9/1940, Hiệp ước Tam cường Đức – Ý – Nhật ký tại Béc–lin quy định trợ giúp lẫn nhau và công khai phân chia thế giới. - Tháng 10/1940, Hít-le thôn tính các nước Đông và Nam Âu như Ru-ma-ni, Hung-ga-ri, Bun-ga-ri... bằng vũ lực; Đức và Ý còn thôn tính Nam Tư và Hy Lạp. - Mùa hè 1941, Đức đã thống trị phần lớn châu Âu và chuẩn bị tấn công Liên Xô. III. Chiến tranh lan rộng khắp thế giới 1. Phát xít Đức tấn công Liên Xô. Chiến sự ở Bắc Phi. - Sáng 22/6/1941, Đức tấn công Liên Xô. Đức đã huy động 190 sư đoàn với 5,5 triệu quân, 3712 xe tăng, 4950 máy bay tham chiến. - Đạo quân phía Bắc bao vây Lê-nin-grát, đạo quân trung tâm tiến tới ngoại vi thủ đô Mat-xcơ-va, đạo quân phía Nam chiếm Ki-ép và U-crai-na. - Tháng 12/1941, Hồng quân Liên Xô do tướng Giu-cốp chỉ huy đã đẩy lùi quân Đức. Chiến thắng Mát-xcơ-va đã làm phá sản chiến lược “chiến tranh chớp nhoáng” của Hít-le. - Cuối năm 1942, Đức tấn công Xta-lin-grát “nút sống” của Liên Xô nhưng không chiếm được. - Ở mặt trận Bắc Phi: + Tháng 9/1940, I-ta-li-a tấn công Ai Cập và cuộc chiến giằng co giữa liên quân Đức – I-ta-li-a và liên quân Anh - Mĩ. + Tháng 10/1942, liên quân Anh-Mĩ giành thắng lợi trong trận En A-la-men và chuyển sang phản công trên toàn mặt trận. 2. Chiến tranh Thái Bình Dương bùng nổ. - Tháng 9/1940, Nhật kéo vào Đông Dương. - Ngày 7/12/1941, Nhật bất ngờ tấn công Trân Châu Cảng - căn cứ hải quân của Mĩ ở Thái Bình Dương. Bị thiệt hại nặng nề, Mĩ tuyên chiến với phe phát xít, chiến tranh lan rộng toàn thế giới. - Sau trận Trân Châu cảng, Nhật tấn công vào Đông Nam Á và Thái Bình Dương, trong thời gian 6 tháng, Nhật đã chiếm Thái Lan, Mã Lai, Xin-ga-po, Phi-líp-pin, Miến Điện, In-đô-nê-xi-a. 3. Khối Đồng minh chống phát xít hình thành. - Hành động xâm lược của phe phát xít trên toàn thế giới đã thúc đẩy các quốc gia cùng phối hợp với nhau trong một liên minh chống phát xít. Việc Liên Xô tham chiến làm thay đổi căn bản cục diện chính trị và quân sự của cuộc chiến, cổ vũ mạnh mẽ cho phong trào kháng chiến của nhân dân các nước bị phát xít chiếm đóng. - Anh, Mĩ thay đổi thái độ, bắt tay cùng Liên Xô chống chủ nghĩa phát xít. - Ngày 1/1/1942, tại Oa-sinh-tơn, 26 quốc gia, đứng đầu là Liên Xô, Mĩ, Anh đã ra “Tuyên ngôn Liên hiệp quốc” cam kết cùng nhau chống phát xít với toàn bộ lực lượng của mình. Khối Đồng minh chống phát xít được thành lập. IV. Quân Đồng minh chuyển sang phản công. Chiến tranh thế giới thứ Hai kết thúc 1. Quân Đồng minh phản công (từ tháng 11/1942 đến tháng 6/1944). - Ở mặt trận Xô – Đức : + Ở trận phản công Xta-lin-grát (từ tháng 11/1942 đến tháng 2/1943), Hồng quân Liên Xô đã tấn công tiêu diệt, bắt sống toàn bộ đội quân tinh nhuệ của Đức gồm 33 vạn người do thống chế Pao-lút chỉ huy. Từ đây, Liên Xô và phe Đồng minh chuyển sang tấn công trên các mặt trận. + Cuối tháng 8/1943, Hồng quân đã bẻ gãy cuộc phản công của quân Đức tại vòng cung Cuốc-xcơ. Tháng 6/1944, phần lớn lãnh thổ Liên Xô được giải phóng. - Ở Mặt trận Bắc Phi: Từ tháng 3 đến tháng 5/1943, liên quân Mĩ - Anh phản công quét sạch quân Đức – I-ta-li-a khỏi châu Phi. - Ở I-ta-li-a: Từ tháng 7/1943 đến tháng 5/1945, liên quân Mĩ – Anh tấn công truy kích quân phát xít, làm cho chủ nghĩa phát xít I-ta-li-a bị sụp đổ, phát xít Đức phải khuất phục. - Ở Thái Bình Dương: Sau chiến thắng quân Nhật trong trận Gu-a-đan-ca-nan (1/1943), Mĩ phản công đánh chiếm các đảo ở Thái Bình Dương. 2. Phát xít Đức bị tiêu diệt. Nhật Bản đầu hàng. Chiến tranh kết thúc. - Sau khi giải phóng các nước Trung và Đông Âu (1944), tháng 1/1945, Hồng quân Liên Xô mở cuộc tấn công Đức ở Mặt trận phía Đông, tiến quân vào giải phóng các nước ở Trung và Đông Âu, tiến sát biên giới nước Đức. + Tháng 2/1945, Liên Xô tổ chức hội nghị I-an-ta gồm 3 nước Liên Xô, Mĩ, Anh bàn về việc tổ chức lại thế giới sau chiến tranh. + Từ tháng 2 đến tháng 4/1945, Liên Xô tấn công Béc-lin, đánh bại hơn 1 triệu quân Đức. + Ngày 30/4, lá cờ đỏ búa liềm được cắm trên nóc tòa nhà Quốc hội Đức. Ngày 9/5/1945, nước Đức kí văn bản đầu hàng không điều kiện. Chiến tranh chấm dứt ở Châu Âu. - Ở mặt trận Thái Bình Dương, từ năm 1944, liên quân Mĩ, Anh tấn công đánh chiếm Miến Điện và quần đảo Phi-líp-pin. + Ngày 6/8/1945, Mĩ ném quả bom nguyên tử xuống Hi-rô-si-ma làm 8 vạn người thiệt mạng. + Ngày 8/8, Liên Xô tuyên chiến với Nhật và tấn công đạo quân Quan Đông gồm 70 vạn quân Nhật ở Mãn Châu. + Ngày 9/8, Mĩ ném tiếp quả bom nguyên tử thứ hai hủy diệt thành phố Na-ga-xa-ki, giết hại 2 vạn người. - Ngày 15/8, Nhật Bản đầu hàng không điều kiện. Chiến tranh thế giới thứ hai kết thúc. V. Kết cục của chiến tranh thế giới thứ Hai - Chiến tranh thế giới thứ Hai kết thúc với sự sụp đổ hoàn toàn của phát xít Đức, I-ta-li-a, Nhật. - Thắng lợi vĩ đại thuộc về các dân tộc trên thế giới đã kiên cường chiến đấu chống chủ nghĩa phát xít. - Liên Xô, Mĩ, Anh là lực lượng trụ cột, giữ vai trò quyết định trong việc tiêu diệt chủ nghĩa phát xít. - Hơn 70 quốc gia với 1700 triệu người đã bị lôi cuốn vào vòng chiến, khoảng 60 triệu người chết, 90 triệu người bị tàn phế. |
