Công tắc (bắt nguồn từ từ tiếng Pháp contact /kɔ̃takt/) là tên của một thiết bị (xét trong mạch điện), hoặc một linh kiện (xét trong một thiết bị điện), sử dụng với mục đích để đóng/bật - ngắt/mở/tắt dòng điện hoặc chuyển hướng trạng thái đóng-ngắt trong tổ hợp mạch điện có sử dụng chung một công tắc. Hay rõ hơn, trong mạng điện, một công tắc có thể cùng lúc chuyển trạng thái đóng-ngắt cho 1 hoặc nhiều mạch điện thành phần. Cầu dao, khóa điện, Rơ le,... là những dạng công-tắc đặc biệt, được người Việt đặt tên riêng để phân biệt do cách chế tạo, công năng sử dụng.
Cấu tạo[sửa | sửa mã nguồn]
Một công tắc được cấu tạo từ 2 điểm của đường dây tải điện và cầu nối giữa chúng (giúp 2 điểm "tiếp xúc" với nhau). Công tắc có thể là công tắc đơn (2 điểm, kết nối 1-1) hoặc đa điểm (kết nối 1-n hoặc n-1 hoặc n-n hoặc n-m, trong đó n, m>1).
Phân biệt công tắc điện và công tắc từ[sửa | sửa mã nguồn]
Công tắc điện và công tắc từ khác nhau cơ bản ở cơ chế điều khiển sự đóng-ngắt đường dây dẫn.
- Công tắc điện hoạt động nhờ tác động cơ học di chuyển cầu nối để nối-không nối 2 tiếp điểm của mạch điện, tác động này có thể là tác động chủ động từ con người hoặc tự động nhờ cảm biến nhiệt hoặc điện;
- Công tắc từ hoạt động nhờ có một mạch điều khiển khác sẽ hút/ nhả 2 tiếp điểm với nhau.
Tham khảo[sửa | sửa mã nguồn]
Đặng Thái Minh, "Dictionnaire vietnamien - français. Les mots vietnamiens d’origine française", Synergies Pays riverains du Mékong, n° spécial, năm 2011. ISSN: 2107-6758. Trang 84.
Ký hiệu thiết bị điện trên bản vẽ là một trong những kiến thức quan trọng đối với những người làm trong lĩnh vực điện. Việc nắm rõ các ký hiệu này sẽ giúp cho việc đọc hiểu bản vẽ điện trở nên dễ dàng và thuận tiện hơn. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về các ký hiệu thiết bị điện trên bản vẽ một cách chi tiết và đầy đủ.
Trong phần Mở đầu, chúng ta sẽ tìm hiểu về khái niệm ký hiệu thiết bị điện trên bản vẽ.
Ký hiệu thiết bị điện trên bản vẽ là hình vẽ hoặc chữ viết được sử dụng để thay thế cho tên gọi của các thiết bị điện trong bản vẽ. Các ký hiệu này được quy ước thống nhất theo tiêu chuẩn quốc tế hoặc tiêu chuẩn của từng quốc gia.
Ký hiệu thiết bị điện trên bản vẽ có vai trò quan trọng trong việc đọc hiểu bản vẽ điện. Việc nắm rõ các ký hiệu này sẽ giúp cho người đọc hiểu được vị trí, chức năng của từng thiết bị điện trong hệ thống điện.
Ký hiệu thiết bị điện trên bản vẽ được quy định bởi các tiêu chuẩn quốc gia và quốc tế. Tại Việt Nam, ký hiệu thiết bị điện trên bản vẽ được quy định bởi tiêu chuẩn TCVN 7922 : 2008. Tiêu chuẩn này quy định các ký hiệu thiết bị điện trong hệ thống điện công nghiệp và dân dụng.
Một số truy vấn phổ biến của người dùng về nhu cầu tìm kiếm ký hiệu điện
Dựa trên các thông tin, số liệu chính thống từ các công cụ của Google, Thiết Bị Panasonic Chính hãng đã tổng hợp dựa trên nhu cầu thực tế để thực hiện bài viết này đáp ứng nhu cầu đó:
- ký hiệu biến áp
- ký hiệu biến tần
- ký hiệu biến dòng
- ký hiệu cầu chì
- ký hiệu công tắc 3 cực
- ký hiệu cb điện
- ký hiệu công tắc 2 cực
- ký hiệu công tắc 3 cực
- ký hiệu biến áp xung
- ký hiệu biến áp nguồn
- ký hiệu biến tần trong mạch điện
- bảng ký hiệu thiết bị điện
Tầm quan trọng của việc sử dụng các ký hiệu thiết bị điện
Việc sử dụng các ký hiệu thiết bị điện công nghiệp mang lại nhiều lợi ích cho việc thiết kế và thi công hệ thống điện, bao gồm:
- Đơn giản hóa việc thiết kế: Ký hiệu thiết bị điện giúp cho bản vẽ trở nên gọn gàng và dễ hiểu hơn, giúp cho người thiết kế tiết kiệm thời gian và công sức.
- Tăng tính chuyên nghiệp: Ký hiệu thiết bị điện thể hiện sự chuyên nghiệp của người thiết kế và thi công.
- Giảm thiểu sai sót: Ký hiệu thiết bị điện giúp cho người đọc bản vẽ dễ dàng hiểu được thông tin, từ đó giảm thiểu sai sót trong quá trình thi công.
Trong phần tiếp theo, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về các ký hiệu thiết bị điện trên bản vẽ một cách chi tiết.
Các loại ký hiệu thiết bị điện trên bản vẽ
Ký hiệu thiết bị điện trên bản vẽ được chia thành hai loại chính:
- Ký hiệu bằng hình vẽ: Đây là loại ký hiệu phổ biến nhất, được sử dụng để biểu thị hình dạng, cấu tạo của thiết bị điện.
- Ký hiệu bằng chữ: Đây là loại ký hiệu được sử dụng để biểu thị tên gọi, đặc điểm của thiết bị điện.
Các ký hiệu thiết bị điện trên bản vẽ bằng hình vẽ
Bạn có biết rằng việc sử dụng các ký hiệu thiết bị điện trên bản vẽ có thể giúp bạn tiết kiệm thời gian, công sức và nâng cao hiệu quả công việc? Thay vì phải ghi tên đầy đủ của từng thiết bị điện, bạn chỉ cần sử dụng một hình vẽ ký hiệu đơn giản. Điều này giúp bạn dễ dàng hiểu được cấu tạo, nguyên lý hoạt động và cách bố trí của các thiết bị điện trong hệ thống.
Những ký hiệu thiết bị điện cơ bản
Dưới đây là bản ký hiệu các thiết bị điện cơ bản nhất trong bản vẽ hệ thống điện:
Các ký hiệu thiết bị điện trên bản vẽ bằng chữ
Trong bản vẽ thiết kế điện, ngoài các ký hiệu điện dân dụng bằng hình ảnh, người ta còn sử dụng các ký hiệu bằng chữ để biểu diễn các thiết bị điện. Các ký hiệu này được quy ước thống nhất chung, giúp cho việc đọc và hiểu bản vẽ trở nên dễ dàng hơn.
Cách viết ký hiệu thiết bị điện bằng chữ theo chức năng
Thông thường, các ký hiệu thiết bị điện bằng chữ được viết tắt từ tên đầy đủ của thiết bị. Dưới đây là những ký hiệu điện công nghiệp bằng chữ được sử dụng phổ biến hiện nay:
STTKý hiệuTên gọiGhi chú1CDCầu dao2CB; ApAptomat; máy cắt hạ thế3CCCầu chì4KCông tắc tơ; khởi động từCó thể sử dụng các thể hiện đặc tính làm việc như: T – công tắc tơ quay thuận; H – công tắc tơ hãm dừng5KCông tắcDùng trong sơ đồ chiếu sáng6O; OĐỔ cắm điện7ĐĐèn điệnDùng trong sơ đồ chiếu sáng8ĐĐộng cơ 1 chiềuDùng trong sơ đồ điện công nghiệp9CĐChuông điện10BĐBếp điện, lò điện11QĐQuạt điện12MBMáy bơm13ĐCĐộng cơ điện nói chung14CKCuộn kháng15ĐKBĐộng cơ không đồng bộ16ĐBĐộng cơ đồng bộ17FMáy phát điện 1 chiều18FKBMáy phát điện không đồng bộ19FĐBMáy phát điện đồng bộ20M; ONNút khởi động máy21D; OFFNút dừng máy22KCBộ khống chế, tay gạt cơ khí23RNRơ le nhiệt24RthRơ-le thời gian (timer)25RURơ-le điện áp26RIRơ-le dòng điện27RtrRơ-le trung gian28RTTRơ-le bảo vệ thiếu từ trường29RTĐRơ-le tốc độ30KHCông tắc hành trình31FHPhanh hãm điện từ32NCNam châm điện33BĐTBàn điện từ34VVan thuỷ lực, van cơ khí35MCMáy cắt trung, cao thế36MCPMáy cắt phân đoạn đường dây37DCLCầu dao cách ly38DNĐDao nối đất39FCOCầu chì tự rơi40BA; BTMáy biến thế41CSThiết bị chống sét42TThanh cái cao áp, hạ ápDùng trong sơ đồ cung cấp điện43T (transformer)Máy biến thếDùng trong sơ đồ điện tử44D; DZDiode; Diode zener45CTụ điện46RĐiện trở47RTĐiện trở nhiệt
Ký hiệu thiết bị điện theo đặc điểm
Các ký hiệu này dùng để biểu thị đặc điểm của thiết bị điện, chẳng hạn như:
- Cầu dao 3 pha: CD3P
- Aptomat 1 pha: CB1P
- Cầu chì 25A: CC25A
- Công tắc tơ 3 pha: K3P
- Rơle nhiệt: Rth
- Transistor NPN: Tnpn
- Diode chỉnh lưu: Dcr
- Tụ điện gốm: Cgm
Cách sử dụng ký hiệu thiết bị điện bằng chữ
Khi sử dụng ký hiệu thiết bị điện bằng chữ, cần lưu ý những điểm sau:
- Ký hiệu thiết bị điện bằng chữ thường được viết hoa: Ví dụ: CD, CB, CC, K, R, T, D, C.
- Nếu trong hình vẽ có nhiều thiết bị cùng loại, cần thêm ký tự phân biệt: Ví dụ:
- * CD1 – Cầu dao 1
- CB2 – Aptomat 2
- CC3 – Cầu chì 3
Một số ký hiệu thiết bị điện bằng chữ thường dùng
Ngoài các ký hiệu điện dân dụng thông dụng, trong bản vẽ thiết kế điện công nghiệp còn sử dụng một số ký hiệu thiết bị điện bằng chữ thường dùng như sau:
- A – Ổ cắm
- B – Công tắc
- H – Rơ le nhiệt
- M – Động cơ
- N – Dây trung tính
- PE – Dây bảo vệ
- L1, L2, L3 – Dây pha
Các loại sơ đồ trong bản vẽ điện dân dụng
Trong hệ thống điện dân dụng, có 3 loại bản vẽ chính, bao gồm:
Sơ đồ nguyên tắc
Sơ đồ nguyên tắc là bản vẽ thể hiện nguyên lý hoạt động của hệ thống điện, bao gồm các thiết bị điện chính và mối liên hệ giữa chúng. Sơ đồ nguyên tắc giúp kỹ sư thiết kế hiểu rõ nguyên lý hoạt động của hệ thống điện, từ đó có thể lựa chọn các thiết bị điện phù hợp và bố trí chúng một cách hợp lý.
Sơ đồ nguyên tắc thường được thể hiện dưới dạng biểu đồ, trong đó các thiết bị điện được biểu diễn bằng các ký hiệu thống nhất. Sơ đồ nguyên tắc có thể được thể hiện dưới dạng đơn giản hoặc phức tạp, tùy thuộc vào mức độ phức tạp của hệ thống điện.
Sơ đồ nguyên tắc thường được sử dụng để thiết kế hệ thống điện.
Ví dụ một sơ đồ nguyên lý bao gồm: 1 taplo điện đơn giản gồm, 1 cầu chì, 1 công tắc điều khiển 1 bóng đèn, như sau:
Sơ đồ mặt bằng – Sơ đồ lắp đặt
Sơ đồ mặt phẳng (sơ đồ lắp ráp) là bản vẽ thể hiện vị trí lắp đặt của các thiết bị điện trong không gian. Sơ đồ mặt phẳng Giúp kỹ sư thi công nắm được vị trí lắp đặt của các thiết bị điện, từ đó có thể thi công hệ thống điện một cách chính xác và an toàn.
Sơ đồ mặt phẳng thường được thể hiện dưới dạng bản vẽ kỹ thuật, trong đó các thiết bị điện được biểu diễn bằng hình vẽ. Sơ đồ mặt phẳng cần thể hiện đầy đủ vị trí lắp đặt của các thiết bị điện, cũng như các mối nối giữa chúng.
Sơ đồ mặt phẳng thường được sử dụng để thi công hệ thống điện.
Ví dụ: Từ sơ đồ nguyên lý trên, ta có sơ đồ mặt bằng đi dây taplo dưới đây.
Sơ đồ đơn tuyến
Sơ đồ đơn tuyến là bản vẽ thể hiện mối quan hệ giữa các thiết bị điện trong hệ thống, được thể hiện bằng các đường thẳng. Sơ đồ đơn tuyến giúp kỹ sư bảo trì dễ dàng nắm bắt được mối quan hệ giữa các thiết bị điện trong hệ thống, từ đó có thể nhanh chóng phát hiện và khắc phục các sự cố.
Sơ đồ đơn tuyến thường được thể hiện dưới dạng bản vẽ kỹ thuật, trong đó chỉ thể hiện đường dây dẫn trong hệ thống. Sơ đồ đơn tuyến cần thể hiện đầy đủ các đường dây dẫn trong hệ thống, cũng như các thiết bị điện được kết nối với các đường dây dẫn đó.
Sơ đồ đơn tuyến thường được sử dụng để bảo trì và sửa chữa hệ thống điện.
Ví dụ: 1 sơ đồ đơn tuyến cơ bản.
Ngoài ra, trong hệ thống điện dân dụng còn có một số bản vẽ khác, như:
- Bản vẽ đấu dây: Là bản vẽ thể hiện cách đấu nối các thiết bị điện trong hệ thống.
- Bản vẽ tính toán điện năng: Là bản vẽ thể hiện các thông số kỹ thuật của hệ thống điện, như công suất tiêu thụ, điện áp, dòng điện,…
- Bản vẽ thiết kế hệ thống chiếu sáng thể hiện vị trí lắp đặt của các thiết bị chiếu sáng trong hệ thống.
- Bản vẽ thiết kế hệ thống điều khiển thể hiện cách thức điều khiển các thiết bị điện trong hệ thống.
- Bản vẽ thiết kế hệ thống bảo vệ thể hiện cách thức bảo vệ hệ thống điện khỏi các sự cố.
Việc nắm rõ các loại bản vẽ điện là vô cùng quan trọng đối với các kỹ sư điện, người thi công điện, và cả người sử dụng điện. Các bản vẽ điện giúp người đọc hiểu rõ về nguyên lý hoạt động, bố cục, cách lắp đặt và cách bảo vệ hệ thống điện. Điều này giúp đảm bảo an toàn cho hệ thống điện, nâng cao hiệu quả sử dụng điện và giảm chi phí vận hành.
Bản vẽ mạch điện gồm những tiêu chí gì cần đảm bảo?
Bản vẽ mạch điện là một tài liệu quan trọng, giúp kỹ thuật viên thi công hệ thống điện đúng chuẩn và an toàn. Để bản vẽ mạch điện đạt hiệu quả cao, cần đảm bảo những tiêu chí sau:
- Đúng tiêu chuẩn: Bản vẽ mạch điện phải được thiết kế đúng theo các tiêu chuẩn hiện hành, bao gồm tiêu chuẩn quốc gia (TCVN) và tiêu chuẩn quốc tế (IEC). Điều này đảm bảo cho hệ thống điện được lắp đặt đúng kỹ thuật, an toàn và hiệu quả.
- Dễ đọc, dễ hiểu: Bản vẽ mạch điện phải được thể hiện rõ ràng, mạch lạc, dễ hiểu cho người đọc. Các ký hiệu điện công nghiệp phải được sử dụng đúng quy chuẩn.
- An toàn: Bản vẽ mạch điện phải đáp ứng các yêu cầu về an toàn điện, đảm bảo cho người sử dụng và người thi công không bị điện giật hay các tai nạn điện khác.
- Hiệu quả: Bản vẽ mạch điện cần được thiết kế để hệ thống điện hoạt động hiệu quả, đáp ứng nhu cầu sử dụng điện của doanh nghiệp.
Ngoài ra, một số tiêu chí khác cũng cần được xem xét khi thiết kế bản vẽ mạch điện, như:
- Tính thẩm mỹ: Bản vẽ mạch điện cần được thiết kế khoa học, gọn gàng, đảm bảo tính thẩm mỹ.
- Tính linh hoạt: Bản vẽ mạch điện cần được thiết kế linh hoạt, có thể điều chỉnh phù hợp với nhu cầu sử dụng điện của doanh nghiệp trong tương lai.
Tính toán khối lượng điện năng sử dụng cho doanh nghiệp
Tính toán khối lượng điện năng sử dụng cho doanh nghiệp là một trong những tiêu chí quan trọng của bản vẽ mạch điện. Việc xác định khối lượng điện năng sử dụng sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả sản xuất và chi phí sản xuất của doanh nghiệp.
Để tính toán khối lượng điện năng sử dụng, cần căn cứ vào các yếu tố sau:
- Diện tích nhà xưởng: Diện tích nhà xưởng càng lớn thì nhu cầu sử dụng điện càng cao.
- Số lượng thiết bị điện: Số lượng thiết bị điện càng nhiều thì nhu cầu sử dụng điện càng cao.
- Công suất của các thiết bị điện: Công suất của các thiết bị điện càng lớn thì nhu cầu sử dụng điện càng cao.
Trên cơ sở các yếu tố trên, có thể sử dụng các công thức sau để tính toán khối lượng điện năng sử dụng:
Trong đó:
- P là tổng công suất của các thiết bị điện (W)
- P1, P2, …, Pn là công suất của từng thiết bị điện (W)
Trong đó:
- Q là lượng điện năng sử dụng trong thời gian t (kWh)
- P là tổng công suất của các thiết bị điện (W)
- t là thời gian sử dụng điện (h)
Ví dụ: Một nhà xưởng có diện tích 1000 m2, sử dụng 100 bóng đèn có công suất 100 W mỗi bóng, 10 máy bơm có công suất 200 W mỗi máy, và 10 máy điều hòa có công suất 1200 W mỗi máy. Hỏi lượng điện năng sử dụng của nhà xưởng trong một ngày (t = 24 h) là bao nhiêu?
Giải:
- Tổng công suất của các thiết bị điện là:
P = 100 * 100 + 10 * 200 + 10 * 1200 = 12000 W
- Lượng điện năng sử dụng trong một ngày là:
Q = 12000 * 24 = 288000 kWh
Vậy, lượng điện năng sử dụng của nhà xưởng trong một ngày là 288000 kWh.
Ký hiệu thiết bị điện trên bản vẽ phiên bản tiếng anh
Trong tiếng anh, “Ký hiệu thiết bị điện trong bản vẽ” có nghĩa là “Symbols for Electrical Construction Drawings”. Tham khảo thêm những thông tin đầy đủ, chi tiết hơn từ các đơn vị uy tín trên thế giới thông qua NECA và NRC
Lời kết
Các ký hiệu điện bằng chữ là một phần quan trọng trong bản vẽ thiết kế điện. Việc hiểu và sử dụng đúng các ký hiệu này sẽ giúp cho việc phân tích và đọc hiểu bản vẽ được dễ dàng và chính xác hơn.