Những vật nào được xem là dấu hiệu kết nối nhân duyên trong truyện Tấm Cám

Tấm Cám là một trong những truyện cổ tích đặc sắc nhất trong kho tàng truyện cổ tích Việt Nam. Tác phẩm kể về cuộc đời và quy trình đấu tranh của Tấm để giành lại sự sống, hạnh phúc cho bản thân. Qua tác phẩm còn thể hiện những quan điểm, triết lí của ông cha ta.

Tấm và Cám là hai chị em cùng cha khác mẹ, Tấm sớm mồ côi và sống cùng dì ghẻ và cô em tên Cám. Tấm luôn bị đày ải, hành hạ, còn Cám chỉ biết rong chơi. Tấm chăm chỉ làm lụng, hiền lành được bụt giúp đỡ và trong ngày hội trở thành hoàng hậu. Đến ngày giỗ cha nàng về nhà thì bị mẹ con Cám bức hại, và từ đó nàng phải trải qua hết kiếp hóa thân này đến kiếp hóa thân khác mới được trở về sống cùng nhà vua, hưởng hạnh phúc trọn đời. Còn mẹ con Cám bị trừng phạt thích đáng.

Ta rất có thể thấy xích míc chính, chủ yếu trong tác phẩm là xích míc mẹ ghẻ, con ông xã. Ông cha ta vẫn thường có câu: Mấy đời bánh đúc có xương/ Mấy đời dì ghẻ lại thương con ông xã, đây là xích míc cơ bản dẫn đến hàng loạt những xung đột biến cố phía sau. Từ đó nâng lên thành xung đột giữa thiện ác, tốt xấu mang ý nghĩa sâu sắc xã hội to lớn.

Trước hết xích míc nảy sinh là do sự đối xử bất công của dì ghẻ với Tấm. Hàng ngày Tấm phải làm lụng vất vả từ sáng đến tối, ngày nàng chăn trâu, cắt cỏ, đêm thì giã gạo, xay thóc, cô phải luôn chân luôn tay làm việc, không tồn tại những lúc nào nghỉ ngơi. Còn Cám lại suốt ngày rong chơi, hái hoa bắt bướm. Và đỉnh điểm của sự việc là khi Tấm bị Cám lừa lấy hết giỏ tép vào giỏ mình về nhà trước nhận phần thưởng là chiếc yếm đỏ.

Chiếc yếm đỏ không đơn thuần chỉ là một phần thưởng mà nó còn tượng trưng cho sự trưởng thành, là khát khao của cô nàng mới lớn. Mẹ Cám hoàn toàn biết thực sự nhưng vẫn mặc kệ trao thưởng cho Cám, Tấm bất lực chỉ biết ngồi khóc. Như vậy, Tấm trước hết bị Cám tước đoạt quyền lợi về mặt vật chất. Ông bụt xuất hiện, ban thưởng cũng là bù đắp cho số phận của những người con gái bị lừa gạt.

Cá bống xuất hiện làm bạn, xua tan những cô đơn, tủi cực của Tấm. Nhưng đồng thời, chính lúc này Tấm phải đối diện với lần lừa gạt thứ hai. Cá bống là người bạn duy nhất tâm tình cùng Tấm, Tấm nhường cơm sẻ áo cho người bạn ấy. Mẹ con Cám khi biết chuyện đã lừa Tấm đi chăn trâu đồng xa, chớ chăn gần nhà người ta bắt mất trâu để giết cá bống. Không chỉ tước đoạt phần thưởng vật chất, mẹ con Cám còn tước đoạt thú vui tinh thần của Tấm.

Mâu thuẫn tiếp tục đưa lên cao hơn, trong ngày hội mẹ Cám trộn một đấu thóc với cùng một đấu gạo, bắt Tấm nhặt thóc ra thóc, gạo ra gạo nhằm ngăn Tấm không được hưởng thú vui tinh thần dự hội cùng mọi người. Mẹ con Cám hết lần này đến lần khác đối xử bất công với Tấm, ngăn cản thú vui, hạnh phúc của Tấm. Đó là thể hiện của sự độc ác, tàn nhẫn và bất công.

Trước sự đối xử bất công, Tấm chỉ có duy nhất một phản ứng đúng là ôm mặt không, cô chỉ mới dừng lại ở việc ý thức được sự đau khổ, chứ vẫn chưa xuất hiện hành động quyết liệt để thoát nỗi đau khổ đó. Tâm luôn cam chịu, nhẫn nhục một nhữngh thụ động. Và để giải quyết những nỗi ấm ức, xấu số của Tấm, Bụt xuất hiện sau mỗi tiếng khóc của cô, Bụt ban cho Tấm: cá bống làm bạn, quần áo dự hội, đây đồng thời cũng là thời điểm để Tấm có được hạnh phúc. Và kết quả cô trở thành hoàng hậu. Đây là motip quen thuộc trong văn học dân gian thể hiện quan điểm Ở hiền gặp lành của nhân dân ta.

Nhưng nếu mẩu chuyện mới chỉ dừng lại ở đó thì Tấm Cám sẽ nhòe mờ trong vô vàn truyện cổ tích có motip tương tự như, mẩu chuyện tiếp tục phát triển với những xích míc mới xuất hiện. Khi trở thành hoàng hậu, nàng vẫn giữ trọn vẹn đạo hiếu, ngày giỗ cha trở về nhà làm giỗ. Và cũng chính từ đây hàng loạt biến cố trong đời nàng tiếp tục xảy ra. Dì ghẻ bảo Tấm trèo lên cây hái cau. Dì ghẻ ở dưới chặt cây, Tấm thấy động, hỏi thì dì ghẻ bảo đuổi kiến, nhưng kì thực mẹ Cám đang chặt cây cau, cây đổ, Tấm chết và Cám vào cung thay chị làm hoàng hậu.

Như vậy Tấm bị cướp đoạt mạng sống và ngôi vị, đây là sự tước đoạt cả về quyền lợi vật chất lẫn tinh thần. Nhưng ở giai đoạn này không thể là cô Tấm cam chịu, Tấm không cam lòng và trở về hoàng cung với nhiều hình dạng không giống nhau: chim vàng anh, cây xoan đào, khung cửi và đều bị mẹ con Cám sát hại dã man. Qua hai chặng từ Tấm bị đối xử bất công đến bị mẹ con Cám hại chết cho thấy xích míc giữa hai tuyến nhân vật càng ngày càng quyết liệt hơn, gay cấn hơn.

Không còn là một nàng Tấm cam chịu trước những bất công, ở chặng thứ hai này, Tấm đã vùng lên phản kháng, đấu tranh một nhữngh quyết liệt. Bởi Tấm không những bị tước quyền lợi vật chất, tinh thần mà còn bị cướp đi cả mạng sống hết lần này đến lần khác, nó đã quá giới hạn chịu đựng của con người. Bởi vậy nàng phải vùng lên đấu tranh, quay trở về tuyên chiến với Cám bằng lời đe dọa: Cót ca cót két/ Lấy tranh ông xã chị/ Chị khoét mắt ra.

Không chỉ tuyên chiến mà Tấm còn trừng trị Cám một nhữngh thích đáng và quay lại ngôi vị hoàng hậu hưởng hạnh phúc bên nhà vua. Câu chuyện đến đây còn thêm nhiều ý nghĩa sâu sắc, đó là bài học về Ác giả ác báo, khẳng định cái thiện sẽ luôn giành thắng lợi. Đồng thời qua quy trình đấu tranh của Tấm cũng cho thấy hạnh phúc chỉ thực sự bền lâu khi mỗi chúng ta biết đấu tranh và giữ lấy nó.

Thành công của tác phẩm không những ở nội dung đặc sắc mà còn ở hình thức nghệ thuật. Tấm Cám xây dựng tình huống truyện hấp dẫn, giàu kịch tính theo chiều tăng tiến. Sử dụng linh hoạt những yếu tố thần kì: ông bụt là nhân vật trợ giúp; sự góa thân liên tiếp của Tấm thể hiện ý thức đấu tranh giành hạnh phúc. Nhân vật không đơn nhất một chiều mà có sự phát triển tính nhữngh.

Tấm Cám là câu chuyên hấp dẫn, đặc sắc ở cốt truyện lôi cuốn, có sự phát triển. Qua tác phẩm những tác giả dân gian gửi gắm những quan niệm sâu sắc: Ở hiền gặp lành, ác giả ác báo. Đồng thời truyện cũng phản ánh những xích míc xung đội trong gia đình thời cổ.

Dù là truyện loài vật, thần kì hay thế tục thì truyện cổ vẫn mang yếu tố đúng là xuất hiện và phản ánh những sự việc xảy ra trong xă hội loài người. Truyện cổ Tấm Cám thuộc loại truyện thần kì kể về dời cô Tấm, một có bé xấu số phải chịu nhiều nỗi đắng cay, chua xót nhưng được tiên, bụt.. phò trợ nên đã vượt qua và đạt được hạnh phúc trong đời.

Truyện tuy có những chi tiết thần kì giữ vai trò mở nút thắt trong từng tình huống, nhưng trên toàn bộ là thề hiện ước mơ cháy bỏng của nhân dân lao động về hạnh phúc gia đình, về lẽ công minh xã hội, về phẩm chất và năng lực tuyệt vời của con người.

Đoạn đầu truyện, dân gian giới thiệu những nhân vật chính và hoàn cảnh sống của họ. Tấm là con vợ cả, Cám là con vợ lẽ. Mẹ Tấm đã chết từ hồi Tấm còn bé. Sau đó mấy năm thì cha Tấm cũng chết. Tấm ở với dì ghẻ là mẹ của Cám. Lời giới thiệu không những gọn, rõ mà còn gợi mở số phận đắng cay của nhân vật Tấm với người đọc. Đúng vậy, tục ngữ ca dao cũng đã từng nhắc nhở:

Mấy đời bánh đúc có xương,

Mấy đời dì ghẻ lại thương con ông xã

Cám thì được mẹ nuông chiều, được ăn trắng mặc trơn. Ngược lại thì Tấm bị dì ghẻ bắt làm đổ mồ hôi, sôi nước mắt mà không hết việc. Sau đoạn văn giới thiệu, tình huống thứ nhất xuất hiện do mụ dì ghẻ rất cay nghiệt bày ra. Mụ mang ra hai cái giỏ đưa cho hai chị em đi bắt tôm bắt tép, và ra điều kiện rằng: Hễ đứa nào bắt được đầy giỏ thì thưởng cho một chiếc yểm đỏ.

Một điều kiện, một lời hứa khá là công minh, chẳng bắt ép con ghẻ, cũng chẳng thiên vị con ruột. Đứa nào nhiều hơn thế nữa thì được thưởng. Thế thôi! Nhưng ai biết được mụ đã nói gì với Cám, con gái cưng của mụ? Tất nhiên trong sinh hoạt mỗi ngày mụ dư biết Tấm đã quen với việc mò tôm bất tép, còn Cám thì không. Chỉ một buổi thôi, Tấm đã bắt được một giỏ đầy. Thấy vậv, Cám mới bảo: Chị Tấm ơi, chị Tấm! Đầu chị lấm, chị hụp cho sâu, kẻo về dì mắng.

Về hình thức thì câu nói có vần có điệu khiến lời kể hấp dẫn hơn. về nội dung thoạt nghe thì hữu lí, nhưng nghĩ lại cho cùng thì chứa đựng sau lời nhắc nhở có chút đe dọa kia là một mưu toan. Tin là thật nên Tấm làm theo, còn Cám thì thừa dịp đó trút hết tôm tép vào giỏ của tôi rồi ba chân bôn cẳng chạy về nhà. Tất cả những chi tiết tạo ra tình huống trên giúp người đọc thấy rõ đặc tính của mỗi nhân vật, ai là người chân thực, ai là kẻ dối trá và lừa đảo.

Trước tình cảnh đó, cô Tấm chỉ còn biết khóc. Thế là Bụt xuất hiện. Hiện thực (Tấm) và siêu nhiên thần kì (Bụt) giao hóa để tạo ra tình huổng mới. Nếu không tồn tại Bụt xuất hiện thì hướng phát triển của truyện theo chiều hiện thực (chẳng hạn Tấm về nhà, bị mụ dì ghẻ đánh mắng và đuổi đi). Có Bụt xuất hiện Bụt mới chỉ cho Tấm nhữngh nuôi con cá bống duy nhất còn sót lại trong giỏ. Và bống cũng trở thành con cá thần kì nghe được tiếng người gọi theo lời Bụt dặn để trồi lên

Bống bống, bang bang,

Lên ăn cơm vàng cơm bạc nhà ta,

Chớ ăn cơm hẩm cháo hoa nhà người

Thế giới siêu nhiên thần kì sống giao hòa với con người bắt đầu từ tình huống này. Tấm làm theo lời Bụt nuôi cá bống ở giếng trong vườn nhà, mỗi ngày gặp nhau bằng câu Bụt dặn. Với người tin toàn cầu tâm linh thì đó là câu thần chú. Với người bình thường thì đó là câu mật khẩu để nhận thấy người cùng phe dù không biết mặt mũi của nhau. Nhờ vậy mà Tấm với bông sống và gập gỡ nhau trong một thời gian dài.

Nhưng sự việc không qua được cặp mắt soi mói, đầu óc nghi ngờ của mụ dì ghẻ. Mụ sai Cám đi rình, học thuộc mấy câu trên, rồi triển khai thủ đoạn đen tối của tôi. Mụ sai Tấm chăn trâu, phải chăn đồng xa, chớ chăn đồng nhà, làng bắt mất trâu. Tấm làm theo. Tới chiều về, Tấm mang cơm ra cho bống như mọi khi. Gọi mãi mà không thấy bống, sau cùng chỉ thấy một cục máu nổi lên mặt nước.

Chi tiết kì ảo ấy khiến người đọc có cảm giác rờn rợn. Tính độc ác tăng dần trong con người của hai mẹ con mụ dì ghẻ. Cái chết đã xuất hiện, dù là cái chết của con cá bống. Mà cá bống, trong trường hợp này lại là một phần của lực lượng siêu nhiên bởi có sự dẫn dắt, chỉ bảo của Bụt, rõ hơn là tình thương, là sự giúp đỡ cùa Bụt đối với Tấm cô nàng mồ côi, xấu số. Bởi vậy, khi nghe Tấm vừa khóc vừa trình diễn sự việc, Bụt đã cho biết là bống đã bị người ta ăn thịt và chi cho nhữngh sử dụng xương của bống. Tấm lục lọi tìm xương của bông khắp vườn, nhưng không thấv. Thấy vậy, một con gà bảo Tấm: Cục ta cục tác! Cho ta nắm thóc, ta bới xương cho.

Tấm làm theo yêu cầu của gà, rồi theo gà vào bếp. Lấy được xương bống, Tấm cho vào bốn cái lọ và chôn dưới bốn chân giường theo lời Bụt dặn. Chắc chắn Tấm chẳng biết ai ăn thịt bống, nhưng qua đoạn văn thì siêu nhiên (ở đây là Bụt) biết, chỉ cho Tấm nhữngh dùng xương của bống, và sắp xếp cho gà gặp và mách bảo cho Tấm. Gà nói được tiếng người hay người nghe được tiếng gà cũng do quyền năng của siêu nhiên.

Quyền năng ấy là điều bí hiểm, cũng như việc chôn bốn lọ đựng xương xuống dưới bốn chân giường để làm gì, sau này chúng thành nhừng thứ gì thì con người chẳng ai biết. Nhưng người đọc nhận thấy sự liên can giữa bốn lọ xương với Tấm khi tự đề ra câu hỏi: Tại sao không chôn bốn lọ xương ây ở một nơi nào khác và lại chôn dưới bốn chân giường của Tấm? Chính những chi tiết ấy khèu gợi tính tò mò của người đọc khiến họ không muốn đứt mẩu chuyện.

Truyện được kể tiếp về những ngày hội ở kinh đô. Không muôn Tấm cùng đi, mụ dì ghẻ trộn hai đấu thóc và gạo vào nhau, bảo Tấm lựa hai loại để riêng ra rồi hãy đi. Bụt lại giúp Tấm hai câu thần chú gọi chim sẻ:

Rặt rặt xuống nhặt cho tao

Ăn mất hạt nào, thì tao đánh chết.

Không có quần áo đẹp đi dự hội, Bụt bảo Tấm đào bôn cái lọ đã chôn dưới bốn chân giường lên. Xương của bống đã hóa thành lễ phục, đỏi giày thêu, con ngựa và yên ngựa. Từ phương tiện để chưng diện, di chuyển ấy Tấm nhanh gọn đi dự lễ hội. Ngựa phóng qua chỗ lội, Tấm bị rơi mất một chiếc giày. Hai chú voi đẫn đầu đoàn xa giá của vua đến dự hội tới đấy đều kêu rống lên, không chịu đi tiếp.

Nhà vua phải sai quân hầu tìm hiểu thì vớt được chiếc giày. Nhà vua nhìn kĩ chiếc giày và thầm bảo: Chà, một chiếc giày thật xinh! Người đi giày này hẳn phải là một trang tuyệt sắc. Từ chiếc giày ở đây quay về đầu truyện, những chi tiết tạo ra những tình huống giúp Tấm vượt qua thử thách đều do Bụt, và bống là nhân vật liên can. Chính nhờ chiếc giày được biến hóa từ xương của bông mà Tấm được vua sai đoàn thị nữ rước nàng vào cung, dù trước đó khi gặp hai mẹ con Cám trong buổi thử giày nàng đã bị mụ dì ghẻ bĩu rằng: Chuông khánh còn chả ăn ai, nữa là mảnh chinh vứt ngoài bờ tre.

Từ đây trở về sau, những chi tiết chính tạo ra những tình huống chính đều liên can trực tiếp đến sinh mạng của Tâm, và mưu mô hiểm ác của mụ dì ghẻ và Cám. Tuy sống sung sướng trong hoàng cung, Tấm vẫn không quên ngày giỗ cha. Chi tiết ấy cho người đọc nhận thấy Tấm không những là cô nàng thật thà mà còn là người con hiếu thảo. Nàng xin phép nhà vua về phụ với dì ghẻ làm cỗ cúng cha thì bị mụ dì ghẻ lợi dụng lòng hiếu thảo ây sai nàng trèo lên cây cau xé lấy một buồng để cúng bố để đốt cây giết nàng. Mụ còn đưa Cám vào cung thay thế vai trò của chị.

Nhà vua thì trong bụng không vui, nhưng vẫn không nói gì cả. Cái chết của Tấm nảy sinh ra một chuỗi tình huống nhỏ tiếp theo. Tấm chết, hóa làm chim vàng anh, bay thẳng về cung nhắc nhở Cám: Phơi áo ông xã tao, phai lao phơi sào, chớ phơi bờ rào, rách nát áo ông xã tao. Chim vàng anh được vua cực kì yêu qúy, cho ở lồng vàng. Cám biết được, nghe lời mẹ bắt vàng anh làm thịt nấu ăn và vứt lông chim ra vườn. Lông chim hóa ra hai cây xoan đào được vua cho mắc võng và ngày nào cũng ra nám hóng mát. Mụ dì ghẻ và Cám lén chặt cây làm khung cửi. Cứ mỗi lần ngồi dệt và Cám nghe lời đe dọa.

Cót ca cót két,

Lấy tranh ông xã chị,

Chị khoét mắt ra

Sợ quá, Cám nghe lời mẹ đốt khung cửi rồi sai người mang tro đổ bên vệ đường nhữngh xa hoàng cung. Từ đống tro mọc lên một cây thị chỉ đậu được một quả khi đến mùa, mùi thơm ngát tỏa ra khấp nơi. Bà lão hàng nước gần đó thấy bèn xin: Thị ơi thị, rụng vào bị bà, bà đem bà ngửi, chứ bà không ăn. Về với bà lão hiền từ, Tấm từ quả thị chui ra giúp bà dọn dẹp nhà cửa, múc nước, nấu cơm. Bà lão thấy ]ạ bèn rình xem. Khi thấy cô nàng xinh đẹp thì bà ôm choàng lấy, rồi xé vụn võ thị Từ đó Tấm ở với bà hàng nước, hai người thương yêu nhau như hai mẹ con.

Nhân một chuyến vi hành, thấy quán nước sạch sẽ và tươm tất nên nhà vua ghé vào. Bà lão mang cau trầu và nước dáng vua. Thấy miếng trầu têm cánh phượng, vua nhớ tới miếng trầu Tấm têm dâng vua ngày trước, bèn hỏi bà lão. Nhờ vậy mà Tấm và vua đoàn viên. Một chuỗi nguyên nhân và kết quả, một chuỗi tình huống nhỏ xuất phát từ cái chết, từ xương thịt của Tấm. Từ chim vàng anh, cây gỗ xoan đào, khung cửi, cây thị đều có gốc từ xương thịt của Tấm mà ra. Nhưng chỉ với cây thị, quả thị Tấm mới hóa kiếp lại thành người bởi Tấm đã trả xong những món nợ trong quá khứ mà đạo Phật gọi là nghiệp (nghiệp báo) nay ở vào hoàn cảnh gặp được người lành.

Nếu ở truyện cổ Thạch Sanh Lí Thông, Thạch Sanh thì tha nhưng Trời thì trừng phạt, cả hai mẹ con Lí Thông bị sét đánh chết thì ở truyện này Tấm lại trả thù, giết chết Cám. Có người cho rằng Tấm nhẫn tâm. Nhưng suy cho cùng thì mẹ con Cám đã tạo nghiệp ác quá nhiều, giết mẹ con Cám là Tấm muôn xóa sạch nghiệp ác ấy, để những người khác không phải chịu hành vi độc ác của mẹ con Cám nếu cả hai còn sống. Cái chết của mẹ con Cám hợp với quy luật: Gieo gió thì gặp bão!

Truyện cổ thần kì Tấm Cám kể lại số kiếp long đong trong một phần đời của Tấm kể từ ngày mất mẹ, mất cha, và phải sống với mụ dì ghẻ và đứa em gái cay nghiệt độc ác. Qua nghệ thuật hư cấu truyện với những chi tiết thần kì, phần đời ấy, sự chuyển biến hình tượng của Tấm đúng là sự đấu tranh giữa điều thiện với cái ác, là sự xích míc và xung đột trong gia đình dưới cơ chế mẫu hệ. Từ một cô nàng mồ côi bị hãm hại phải chết đi sống lại nhiều lần, sau cùng Tấm vẫn giữ ngôi hoàng hậu đã thể hiện sức mạnh của điều thiện trước cái ác.

Trong kho tàng văn học dân gian, truyện cổ tích là một trong những thể loại để lại nhiều dấu ấn sâu đậm, với những mẩu chuyện hay, mang nhiều ý nghĩa sâu sắc giáo dục rất nhân văn. Ông cha ta từ xa xưa đã dùng chính những mẩu chuyện cổ tích này để giáo dục cho con cháu những bài học đạo đức, hướng con người ta đến với chữ thiện, quy luật nhân quả, dạy cho ta những đức tính, phẩm chất đẹp đẽ ở đời như lòng ngay thẳng, chính trực, diệt trừ cái ác trong cuộc sống.

Có thể nói rằng, bên cạnh những câu ca dao, những lời ru thì truyện cổ tích đúng là thể loại văn học mà mỗi đứa trẻ được tiếp xúc và quen thuộc nhất trước khi đến với toàn cầu văn chương rộng lớn. Tấm Cám đã là mẩu chuyện cổ tích hết sức quen thuộc mà có lẽ ai cũng từng một lần được nghe kể hoặc thấy trên những phương tiện truyền thông báo đài khi trở thành đề tài chính đi vào phim ảnh, kịch phẩm, Mang đầy đủ những nét đặc trưng của truyện cổ tích, Tấm Cám đã đem lại cho người đọc những bài học nhân sinh sâu sắc.

Tấm Cám là truyện thuộc thể loại truyện cổ tích kỳ diệu với đặc trưng cơ bản nhất ấy là chứa đựng những chi tiết hoang đường kì ảo trợ giúp cho nhân vật chính, phản ánh những xích míc gia đình xã hội dưới dạng những xung đột giữa thiện ác, tốt xấu. Với kết cấu là nhân vật chính sẽ trải qua rất nhiều những khó khăn thử thách tăng tiến, thế nhưng sau cùng họ vẫn vượt qua và được đền bù một nhữngh xứng đáng bằng cái kết có hậu mỹ mãn. Ý nghĩa đúng là truyền tải những bài học đạo đức và mơ ước về sự công minh của nhân dân lao động, đồng thời thể hiện sự lạc quan, tin tưởng của dân gian về luật nhân quả. Truyện Tấm Cám thuộc về đề tài con người mồ côi, một đề tài rất phổ biến trong toàn cầu truyện cổ tích.

Mâu thuẫn chính xuyên suốt trong mẩu chuyện đó là xích míc giữa hai tuyến nhân vật đúng là Tấm và mẹ con Cám, đây là xích míc gia đình trong cơ chế phụ quyền thời cổ, xuất phát từ những nguyên nhân tranh chấp tài sản thừa kế sau khi người chủ gia đình là cha của Tấm mất đi. Cụ thể trong mẩu chuyện này là xích míc giữa dì ghẻ con ông xã, sau đó kéo theo xích míc giữa hai chị em Tấm Cám, bởi thân phận cùng cha khác mẹ, có tranh chấp về quyền lợi vật chất trong gia đình.

Không chỉ vậy, nó còn là một kiểu xích míc rất hay xảy ra trong xã hội ỷ đông hiếp yếu, lấy cái quá quắt, độc ác để ức hiếp kẻ hiền lương, không tồn tại tiếng nói. Chung quy lại những xích míc ở đây đều được thể hiện trong xung đột thiện ác, tốt xấu, mà cô Tấm là đại diện cho cái thiện, cái tốt còn mẹ con Cám là đại diện điển hình cho cái ác, cái xấu. Có thể nói rằng từ cổ chí kim, mối quan hệ xung đột này vẫn luôn nối dài dai dẳng và không hề có hồi kết, thậm chí ngày càng trở thành gay gắt và quyết liệt hơn. Từ đó ta cũng nhận thấy rằng đây là một vấn đề phản ánh hiện thực xã hội sâu sắc.

Trong Tấm Cám sự nảy sinh và phát triển xích míc phát triển qua hai chặng đường, chặng thứ nhất là trước khi Tấm trở thành hoàng hậu, chặng thứ hai là sau khi Tấm trở thành hoàng hậu và bị hại chết. Ở chặng thứ nhất, dễ dàng nhận thấy sự nảy sinh xích míc là bắt nguồn từ sự đối xử bất công của dì ghẻ đối với Tấm. Tấm là đứa trẻ mồ côi mẹ khi còn bé, bố Tấm lấy vợ mới. Và tất nhiên dân gian có câu Mấy đời bánh đúc có xương, mấy đời dì ghẻ mà thương con ông xã là cũng có thể có cái nguyên do của nó.

Mẹ Cám là một người đàn bà khắc nghiệt, ích kỷ, không những thế lại có đứa con là Cám, vậy nên việc yêu thương chăm sóc con ông xã đối với bà ta là điều khó rất có thể xảy ra. Bởi ở đây, ngoài xuất phát từ tính nhữngh người dì ghẻ thì nó còn nằm ở thủ đoạn tranh đoạt quyền thừa kế vật chất sau khi cha Tấm mất. Tấm là con dòng chính, có quyền thừa kế hợp pháp, còn mẹ con Cám là vợ kế nên tất nhiên rằng sẽ không tồn tại nhiều quyền lợi bằng. Sự đối xử bất công của dì ghẻ là cả một hệ thống những sự việc xảy ra liên tiếp, trong đời sống sinh hoạt gia đình, Tấm phải làm việc quần quật như người ở, ban ngày chăn trâu, gánh nước, vớt bèo, thái khoai, đến đêm thì lại xay thóc, giã gạo.

Có thể nói rằng Tấm đang bị lợi dụng triệt để sức lao động để phục vụ cho mẹ con Cám ăn sung mặc sướng. Ngược lại với Tấm thì cô em Cám lại không phải làm việc nặng, chỉ quanh quẩn ở nhà, thể hiện rõ sự đối xử bất công giữa con ruột và con riêng, mở màn cho một chuỗi những sự kiện xích míc khác. Khởi đầu là sự kiện cái yếm đỏ, vốn là thứ mọi cô nàng mới lớn đều ao ước, thế nhưng trong quy trình làm việc để giật thưởng, thì Cám lại lừa lấy hết cá tép của Tấm, chảy về nhận yếm. Mụ dì ghẻ là người đẻ ra Cám sao lại không hiểu được với cái tính ham ăn lười làm, õng ẹo của cô ta thì làm gì mà bắt được nhiều tép cá như vậy.

Thế nhưng vốn bản tính thiên vị dì ghẻ vẫn trao phần thưởng cho cô con gái yêu của tôi. Còn ngược lại Tấm biết rằng mình bị đối xử bất công, thế nhưng lại không dám đứng lên đấu tranh đòi công minh, mà chỉ biết ngồi khóc bên chiếc giỏ trống không. Ở đây cũng cho thấy một điều rằng bản thân Tấm đã bị tước đi quyền lợi về vật chất. Sau đó sự đối xử bất công tiếp theo, tới từ chuyện Tấm ngồi khóc và được Bụt hiện lên mách cho đem con cá bống còn sót lại trong giỏ về thả xuống giếng nuôi.

Tấm đã phải nhường lại một bát cơm cho bống ăn, đổi lại bống cho Tấm được những phút giây vui vẻ sau những giờ làm lụng cật lực, đó rất có thể coi là một phần thưởng để an ủi cho những bất công mà Tấm phải chịu đựng trong suốt thời gian qua. Thế nhưng, lòng người ích kỷ và độc ác, con vật vốn được coi như một người bạn, là thứ Tấm dành biết bao tâm huyết lại bị mẹ con Cám bắt lên giết thịt ăn. Ở đây không phải là mẹ con Cám thèm thịt con cá, mà vấn đề nằm ở chỗ họ muốn tước đoạt đi cái thú vui và sự hạnh phúc nhỏ xíu của Tấm, tước đoạt đi cái quyền lợi về mặt tinh thần.

Sự bất công của mẹ con Cám còn được đưa lên cao nữa ở sự kiện ngày hội làng, dì ghẻ đã trộn một đấu thóc và một đấu gạo, bắt Tấm lựa riêng từng thứ ra. Mục đích đúng là ngăn không cho Tấm đi dự hội làng, là ngày vui, để giao lưu, gặp gỡ, để se duyên cho những chàng trai cô nàng đến tuổi dựng vợ gả ông xã. Tấm lại tiếp tục bị tước đi cái quyền mưu cầu hạnh phúc, quyền lợi về tinh thần.

Ở chặng thứ hai, sau khi Tấm được Bụt giúp đỡ được đi xem hội, rồi từ chiếc hài nàng vô tình đánh rơi mà trở thành hoàng hậu thì mẹ con Cám lại càng trở thành độc ác. Đỏ mắt vì ghen tị với sự may mắn, với cuộc sống sung túc và hạnh phúc của Tấm vậy nên mẹ con nhà này đã thủ đoạn giết chết Tấm để đưa Cám vào thay thế ngôi vị hoàng hậu. Mà kinh khủng hơn là việc hại chết Tấm không những ra mắt một lần mà có tới 4 lần liên tiếp như vậy. Lần thứ nhất là trong ngày giỗ bố, tuân thủ đạo hiếu truyền thống của người Việt, Tấm dù thân đã là hoàng hậu thế nhưng vẫn về nhà trèo hái cau để cúng cho cha, và đó đúng là thời điểm để mụ dì ghẻ chặt gốc cau khiến Tấm ngã mất mạng.

Thế nhưng khác với chặng một, Tấm luôn luôn cam chịu, khóc lóc thì ở chặng hai Tấm đã bắt đầu có những thay đổi về tâm lý. Trước sự bất công và độc ác của mẹ con Tấm, đặc biệt là khi nhìn thấy ông xã mình, hạnh phúc của tôi bị Cám trắng trợn cướp đoạt, Tấm đã bừng lên ý chí, nghị lực sống mạnh mẽ, nàng không cam lòng biến mất khỏi trần gian nên đã biến thân thành chim vàng anh quay về quấn quýt với nhà vua. Tuy nhiên, trước việc hiện diện của chim, Cám lại càng ghen tức vì nghĩ mình còn chẳng bằng một con vật, vậy nên nghe lời xúi giục của mẹ Cám đã giết thịt chim và ném lông ra vườn.

Như vậy, một lần nữa Tấm lại bị mẹ con Cám tước đoạt quyền được sống, được hạnh phúc bằng một nhữngh cực kì tàn nhẫn. Cũng như lần trước, linh hồn của Tấm không dễ dàng bị khuất phục như vậy, nàng vẫn quyết quay về bên vua, dưới hình dạng hai cây xoan đào để vua mắc võng nằm ngủ hóng mát. Và lần này, Cám thấy vậy, lại tiếp tục hại Tấm bằng phương pháp chặt cây lấy gỗ làm khung cửi, hòng diệt trừ mọi thứ khiến ngôi vị của nàng ta lung lay. Lần này Tấm không hóa thân thành loài nào khác mà nàng ngự ở trong chính cái khung cửi mà Cám tạo ra.

Điều đó không tồn tại nghĩa rằng ý chí, sự kiên định tồn tại của Tấm đang yếu đi mà thậm chí nàng còn trở thành mạnh mẽ và chính thức có những động thái quyết liệt thứ nhất thể hiện sự xung đột gay gắt, đối đầu với sự độc ác của Cám. Câu đe dọa Lấy tranh ông xã chị, chị khoét mắt ra đúng là sự quyết tâm trừng trị Cám của Tấm để giành lại công minh cho bản thân. Với sự độc ác không điểm dừng của tôi mẹ con Cám không lấy đó là sợ và lại tiếp tục dùng mưu kế hiểm độc, đốt khung cửi rồi đem vứt tro ở một nơi rất xa để đề phòng sự quay về của Tấm.

Có thể nói đây là đỉnh điểm của sự độc ác, diệt cỏ tận gốc của hai mẹ con nhà này hòng tiêu diệt Tấm để chính thức ngồi vững ngôi hoàng hậu. Như vậy qua hai chặng đường, từ cảnh Tấm bị đối xử bất công khi còn ở nhà, cho tới khi vào cung làm hoàng hậu thì lại bị hại chết hết lần này đến lần khác, thể hiện cái xích míc giữa hai tuyến nhân vật đại diện thiện ác ngày càng quyết liệt và đi lên đến đỉnh điểm.

Từ những xích míc tranh đoạt về vật chất và tinh thần trong gia đình, cho tới những xích míc về quyền lợi về vật chất và tinh thần trong xã hội, giữa địa vị của hoàng hậu với dân thường. Từ tước đoạt về những giá trị vật chất, tinh thần chuyển sang gay gắt hơn ở việc tước đoạt mạng sống con người. Có thể nói rằng xích míc giữa thiện ác tốt xấu, ra mắt rất dai dẳng, bền chắc và quyết liệt trong xã hội. Từ đó mở ra bước ngoặt cho mẩu chuyện là sự quay về đầy mạnh mẽ và sự trừng trị thích đáng của Tấm giành riêng cho mẹ con Cám.

Sau những lần chịu nhiều thiệt thòi cả về vật chất, tinh thần, lẫn tính mạng, khi mà sự độc ác của mẹ con Cám không tồn tại dấu hiệu dừng lại thì buộc Tấm phải vùng dậy để chống lại sự bất công để giành lại quyền lợi cho bản thân mình. Tấm từ những việc chỉ hóa thân trong những sự vật như chim chóc, cây cối, khung cửi, thì sau cùng nàng cũng quay về trong hình dáng con người, chính thức sống lại lần nữa từ trong quả thị thơm để quay lại trừng trị mẹ con Cám. Thế nhưng trước hết ta nói về nhữngh giải quyết xích míc của cô Tấm khi cô bị đối xử bất công để rất có thể thấy rõ được sự thay đổi của nhân vật này qua hai chặng.

Ở chặng một, khi bị chèn ép, bị tước đoạt quyền lợi, hầu như Tấm vẫn chưa khi nào phản kháng mà ta chỉ thấy ở nhân vật này sự yếu ớt nhu nhược, khóc lóc. Tuy nhiên do chăm chỉ, hiền hậu vậy nên nàng luôn được Bụt giúp đỡ mỗi khi gặp khó khăn và sự bù đắp đó có lẽ là đủ vậy nên cô Tấm không tồn tại thời điểm để phản kháng, giành lại sự công minh cho riêng mình. Tuy nhiên, sang đến chặng thứ hai Con giun xéo lắm cũng phải quằn việc tước đoạt không những nằm ở quyền lợi vật chất tinh thần mà nó trở thành gay gắt hơn, ấy là cả mạng sống và sự nhữngh biệt giữa địa vị hoàng hậu và thường dân.

Cô Tấm hiền lành, cam chịu nhưng không tồn tại tức là cô ngu muội, để cho kẻ khác hết lần này đến lần khác hãm hại, tước đoạt mạng sống của tôi, địa vị của tôi. Tấm thoát khỏi cái vỏ cam chịu, nhu nhược, chủ động quay về khiêu khích, đe dọa kẻ thù của tôi, đấu tranh một nhữngh quyết liệt. Hóa thân hết lần này đến lần khác để quay trở về vị trí của tôi, đặc biệt trước việc độc ác tăng tiến của mẹ con Cám thì Tấm cũng ngày càng thông minh hơn, trong lần sau cùng nàng dù đã hóa thân thành người nhưng vẫn một mực ở ngoài cung chờ hoàng thượng đến đón để đảm bảo an toàn tính mạng của tôi, rồi sau đó mới quay trở về trừng trị kẻ thủ ác.

Trước một mở màn mới, thì Tấm trở thành mạnh mẽ và không thể cam chịu, tuy nhiên nàng vẫn giữ cho mình vẻ hiền lành, để Cám tưởng rằng Tấm vẫn như trước cam chịu, nhẫn nhịn sự chèn ép của mẹ con nàng ta. Cuối cùng sự độc ác của Cám đã phải trả giá bằng chính mạng sống của tôi, vì ham đẹp mà nhảy vào cái hố đầy nước sôi do Tấm chuẩn bị. Xung quanh những ý kiến trái chiều về hành vi của Tấm, thì rất có thể lý giải rằng, cô Tấm là người hiền lành, thế nhưng thực tại nàng không tồn tại chỗ dựa về mặt luật pháp, kể cả có vua hay có bụt thì những người này cũng chỉ cho tấm được về mặt vật chất, tinh thần, địa vị còn riêng sự an toàn tính mạng thì không ai cho nàng được.

Thế nên nàng buộc phải vùng lên tiêu diệt kẻ thù của tôi, để đảm bảo cho bản thân, tránh khỏi việc cũ tái diễn một lần nữa và không chắc được rằng những lần sau nữa nàng rất có thể tránh thoát và quay trở về hay không. Bên cạnh đó cái chết của mẹ con Cám còn mang ý nghĩa sâu sắc giáo dục về luật nhân quả Ở hiền gặp lành, ở ác gặp ác, kẻ thủ ác phải nhận lấy những gì mà họ đã gây ra cho người khác. Huống chi không những bóc lột sức lao động, tước đoạt quyền lợi của Tấm mà họ còn rắp tâm giết Tấm tận bốn lần, nay phải trả giá bằng mạng sống của tôi chung quy là ác giả ác báo.

Và sau cùng chi tiết Tấm trừng trị Cám, cũng thể hiện sự lô-gic về mặt diễn biến tính nhữngh, tâm lý của nhân vật qua nhiều lần thập tử nhất sinh, thể hiện sự vươn lên mạnh mẽ, sự trưởng thành trong suy nghĩ của nhân vật. Và xét về địa vị, Tấm là hoàng hậu, là người dưới một người trên vạn người, để cai trị hậu cung, nàng không thể mãi là người yếu ớt mà phải trở thành quyết đoán, biết tự bảo vệ mình thì mới rất có thể tồn tại trong hoàng cung sóng vai cùng với hoàng thượng được.

Từ kết quả của mẩu chuyện, tác giả dân gian muốn truyền tải đến độc giả những thế hệ những bài học sâu sắc và thấm thía. Ở đây không thể là bài học ở hiền gặp lành nữa mà là bài học gieo gió gặt bão gieo nhân nào thì gặp quả ấy, thứ hai là bài học niềm tin về cuộc đấu tranh giữ thiện và ác dẫu có dai dẳng, dẫu có trải qua rất nhiều thăng trầm thì chắc chắn sau cùng khi nào phần thắng cũng thuộc về cái thiện. Và thêm một bài học nữa ấy là tác phẩm khuyên răn con người ta phải ghi nhận tự đấu tranh, giữ gìn hạnh phúc cho mình, bởi chỉ có những hạnh phúc do bàn tay mình làm nên thì nó mới rất có thể bền vững.

Truyện Tấm Cám gồm nhiều nhân vật, chia làm hai hạng người: tốt và xấu, hay thiện và ác. Tấm tiêu biểu cho người tốt, người thiện; Cám và mẹ Cám đại diện cho kẻ xấu, kẻ ác. Người tốt thì siêng năng, hiền lành, thật bụng tin người, chỉ mong được sống hạnh phúc. Kẻ xấu thi lười biếng, dối trá, tham lam, ganh ghét, tàn ác, hại người, chỉ cốt cho riêng mình được sung sướng. Kẻ xấu tìm hết nhữngh để làm hại người tốt. Người tốt chẳng cam chịu một bề mà cố sức vươn lên, chống lại và sau cùng thắng lợi. Như vậy là ước mơ công minh, ước mơ hạnh phúc của nhân dân đã được triển khai.

Xét ở ý nghĩa sâu sắc sâu hơn thì mẹ con Cám đại diện cho tầng lớp áp bức bóc lột trong xã hội, còn Tấm là người bị áp bức. Mâu thuẫn giữa Tấm và mẹ con Cám thực chất là xích míc giữa người lao động và kẻ bóc lột, giữa thật thà và gian trá, thiện và ác. Người bị áp bức phải chịu muôn vàn khốn khổ, nhưng nếu kiên trì đấu tranh thì sẽ thắng lợi và sẽ được sống hạnh phúc. Còn kẻ áp bức bóc lột nhất định phải bị trừng phạt đích đáng. Quy luật của công lí nhân dân thời xưa là vậy.

Truyện chia làm hai phần. Phần một kể về thân phận của Tấm (cô nàng mồ côi) và con đường đến với hạnh phúc của cô. Phần hai kể về cuộc đấu tranh gian truân, quyết liệt để giành và giữ hạnh phúc của Tấm. cả hai phần đều thể hiện mơ ước Ở hiển gặp lành và triết lí về hạnh phúc của người lao động.

Tấm mổ côi mẹ từ khi còn bé. Cha lấy vợ kế, dì ghẻ sinh được một đứa con gái đặt tên là Cám. Sau đó mấy năm thì cha cũng mất, Tấm ở với dì ghẻ. Quan hệ dì ghẻ con ông xã chia người trong nhà thành hai hạng. Mẹ con Cám là hạng người áp bức, Tấm là hạng người bị áp bức. Chuyện trong gia đình nhưng đúng là chuyện phổ biến trong xã hội đầy bất công thuở ấy.

Phần một của truyện kể vể thân phận xấu số và con đường đến với hạnh phúc của cô nàng mồ côi là Tấm. Một hôm, dì ghẻ bảo Tấm và Cám đi bắt tép và hứa ai bắt được nhiều dì sẽ thưởng cho cái yếm đỏ. Tấm bắt được nhiều, Cám bắt được ít. Nếu thể thì hai chị em chỉ mới không giống nhau có một điểm là đứa siêng, đứa lười. Nhưng không những có vậy. Thói thường, đứa lười nhác lại hay kèm theo xấu bụng, dối trá, ranh ma.

Cho nên Cám mới giả vờ thương chị, bảo chị xuống sông gội dầu cho sạch tóc. Kì thực, Cám lừa Tấm để trút hết giỏ tép của Tấm vào giỏ mình, rồi mang về trước. Truyện không kể nhưng chắc chắn Cám được mẹ nó khen và cái yếm đỏ nếu có thật sẽ thuộc về phần nó và tất nhiên là Tấm sẽ bị mụ dì ghẻ mắng mỏ, đánh đập. Đứa lười nhác cướp công của đứa chăm làm. Kẻ vất vả chẳng được hưởng gì, kẻ không làm lại được hưởng toàn bộ. Số phận người lao động trong xã hội bóc lột thường là như vậy.

Còn cái yếm đỏ, tại sao mụ dì ghẻ lại hứa cho Tấm và Cám phần thưởng đó? Bỗng dưng mụ tốt bụng chăng? Chẳng phải vậy mà mụ biết rằng con gái mới lớn ai cũng coi cái yếm, nhất là yếm đỏ như một thứ trang sức quý kín đáo làm tôn thêm vẻ đẹp của người thiếu nữ. Tâm lí ấy cũng có thể có ở Tấm, cho nên mụ dùng chiếc yếm đỏ như miếng mồi nhừ để khai thác sức lao động của Tấm. Quả nhiên, Tấm bắt được nhiều tôm tép và mụ được hưởng toàn bộ mà chẳng phải mất chút gì. Như thế là mụ đã mắc tội bóc lột và lừa phỉnh đối với người lao động.

Từ trước đến giờ, Tấm có ai là bạn đâu ? Cám là em cùng cha khác mẹ nhưng nó chỉ chực hại chị. Cái câu: Chị Tấm ơi chị Tấm, đầu chị lấm, chị hụp cho sâu, kẻo về đì mắng thoạt nghe rất ân cần nhưng hóa ra là lời cạm bẫy. Tấm bị Cám lừa trút hết tép, may mà còn sót con bống nhỏ. Bụt bảo Tấm nuôi bống là để giúp cho Tấm có được một người bạn. Bống lặn sâu dưới giếng để không ai thấy và chi hiện lên với Tấm mà thôi.

Ngày ngày, Tấm giấu cơm trong thùng gánh nước để nuôi bống. Câu hát Tấm dành riêng cho bống thân thương, ngọt ngào biết mấy: Bống bống bang bang, lên ăn cơm vàng cơm bạc nhà ta, chớ ăn cơm hẩm cháo hoa nhà người. Cơm nhà ta lấy gì mà thành cơm vàng cơm bạc, mà khác với cơm hẩm cháo hoa nhà người nếu không tồn tại thêm tình thương yêu? Nghe lời hát ấy, bống nổi lên ngay, đón lấy tình thương của Tấm và Tấm gửi tình thương vào bống. Cô gái côi cút lủi thủi một mình nay đã cố một người bạn để sẻ chia nỗi niềm cho đỡ tủi thân.

Nhưng mụ dì ghẻ và con Cám không để Tấm yên. Tội ác thường không biết dừng. Mẹ con nhà nó lập mưu hại bống. Dì ghẻ ra lệnh cho Tấm bằng lời khuyên nhủ cố làm ra vẻ ngọt ngào: Con ơi con! Mai đi chăn trâu phải chăn đồng xa. Chớ chăn đồng nhà, làng bắt mất trâu. Lừa Tấm đi xa để ở nhà chúng dễ dàng thi hành kế độc. Chúng bắt bống làm thịt. Con bống bé xíu, mẹ con chúng ăn vẫn chưa đủ bữa cơm, nhưng đối với Tấm, bống là niềm an ủi, là người bạn tri kỷ thiết. Mẹ con con Cám giết bống khác gì giết nửa người Tấm.

Lũ bóc lột không những bóc lột sức lao động mà còn muốn hãm hại Tấm cả về mặt tình thần. Tội ác của chúng ngày càng ghê gớm. Cục máu đỏ tươi nổi trên mặt nước đúng là lời nguyền rủa đổi với tội ác ấy. Mọi đau khổ của Tấm đều bắt nguồn từ mẹ con con Cám. Mâu thuẫn giữa Tấm với dì ghẻ thực chất là xích míc thiện ác. Cái ác hiện hình qua những hành động tàn nhẫn của hai mẹ con con cám: lừa gạt trút mất giỏ tép để tước đoạt ước mơ bé nhỏ của Tấm là có được cái yếm đào; lén lút giết chết con bống người bạn bé nhỏ của Tấm. Tấm cô đơn nên chi biết khóc mỗi khi bị chúng ức hiếp.

Trong xã hội người bóc lột người thì cuộc sống đau khổ của những đứa con mồ côi là có thực, còn hạnh phúc mà họ được hưởng thường rất hiếm hoi, phần lớn chỉ là mơ ước. Nhưng phản ánh mơ ước về hạnh phúc cũng là nhữngh thể hiện tinh thần lạc quan, yêu đời, mong muốn ở tương lai và tin vào lẽ công minh của nhân dận lao động. Chính vì thế, cái thiện càng bị o ép, áp bức, cái ác càng lộng hành, tác oai tác quái thì càng thể hiện xích míc sâu sắc không thể dung hoà giữa hai phía, tạo không khí căng thẳng buộc phải thay bậc đổi ngôi.

Con đường đến với hạnh phúc của nhân vật thiện đúng là Xu thế giải quyết xích míc đặc biệt trong truyện cổ tích. Để giải quyết xích míc đó, con đường dẫn đến hạnh phúc của Tấm không thể thiếu sự tham gia của những nhân vật và yếu tố kì ảo. Yếu tố kì ảo hay lực lượng thần kì là những yếu tố siêu nhiên, sản phẩm do trí tưởng tượng của con ngựời sáng tạo ra. Ở phần đầu truyện, mỗi khi Tấm khóc, Bụt lại xuất hiện an ủi, giúp đỡ cô. Tấm mất yếm đỏ Bụt cho cá bống.

Tấm mất bống Bụt cho mong muốn đổi đời. Ở phần hai, Tấm bị dì ghẻ cố tình tước đoạt thú vui, không cho đi xem hội Bụt cho chim sẻ đến nhặt thóc giúp Tấm và đưa Tấm đến đỉnh cao hạnh phúc. Bụt (tên thường gọi dân giân của Phật) là nhân vật tôn giáo (Phật giáo) đã được dân gian hóa, trở thành ông lão hiền lành, tốt bụng, thường xuất hiện đúng lúc để triển khai mơ ước của nhân dân. Cùng với Bụt, con gà và đàn chìm sẻ cũng là yếu tố kì ảo, trợ giúp Tấm trôn đường tới hạnh phúc.

Tấm gặp nhà vua và trở thành hoàng hậu. Hoàng hậu Tấm là hình ảnh cao nhất vế hạnh phúc mà nhân dân rất có thể mơ ước cho những cò gái nghèo khổ, xấu số trong xã hội phong kiến ngày xưa. Tấm nhờ chăm chỉ, lương thiện mà được Bụt giúp đỡ từ cô nàng mồ còi nghèo khổ trở thành hoàng hậu cao sang. Đó cũng là con đường đến với hạnh phúc của những nhân vật thiện như Tấm. Đa số những truyện cổ tích kiểu Tấm Cám đều kết thúc khi nhân vật thiện sau bao khổ sở khó khăn đã được hưởng cuộc sống giàu sang, hạnh phúc. Điều đó thể hiện triết lí ở hiền gặp lành, khá phổ biến trong truyện cổ tích nói chung; tuy nhiên truyện Tấm Cám không dừng ở kết thúc thông thường đó.

Mở đầu phần hai là cảnh nhà vua mở hội. Hội hè là dịp vui chơi của dân chúng. Đến hội, người ta được sống khác ngày thường. Các thứ ràng buộc, nề nếp khắt khe như được giãn ra nên con người thoải mái hơn, hồn nhiên, ý vị hơn. Có thành ngữ vui như hội là vậy. Trong một năm chi mấy lần có hội, cho nên đi hội là thú vui lớn, là ước mong tha thiết của mọi người.

Biết vậy nên mụ dì ghẻ tìm nhữngh ngăn cản không cho Tấm đi. Mụ trộn thóc vào gạo, bắt Tấm lựa xong mới được đi là cố tình bịa ra một việc làm vô nghĩa với dụng ý đoạ đày. Không còn lừa phỉnh như lần đầu, cũng chẳng cần lén lút như lần thứ hai, sự áp bức, độc ác của mụ giờ đây trở thành trắng trợn. Còn Tấm lần này cũng chẳng giống như mấy lần trước, lức bị Cám lừa lấy hết giỏ tép, chi còn sót con bống là bạn tầm tình, là nguồn an ủi. Bống bị mẹ con Cám ăn thịt, may nhờ lòng tốt của con gà nôn Tấm tìm được nắm xương bống đem chôn vào bốn chân giường, tuy không hiểu để làm gì nhưng còn niềm mong muốn.

Lần này thì sự bất ngờ to lớn đang đi vào với Tấm: đàn chim sẻ nhặt thóc giùm là bất ngờ; quần áo đẹp, hài thêu, ngựa cưỡi lại càng bất ngờ; được vua rước kiệu về cung là tột đỉnh bất ngờ. Thật ra, người xưa khi đặt chuyện đã có chủ ý hẳn hoi. Tấm bị khốn khó trong thân phận con ghẻ, trong thân phận người bị áp bức, bóc lột, nhưng trước sau Tấm vẫn là người lao động giỏi giang, chịu thương chịu khó, hiền lành, tốt bụng; cho nên nhàn dân muốn Tấm đạt được hạnh phúc cao nhất. Sự đền bù đối với Tấm lần này cũng cao hơn hẳn bởi Bụt đã giúp Tấm: Tấm không những được đi trẩy hội với quần áo đẹp, hài thêu, ngựa cưỡi, khiến mẹ con Cám nhìn thấy phải chết ghen, chết tức mà Tấm cồn được vua chọn làm hoàng hậu.

Mụ di ghẻ và con Cám chịu sao nổi cảnh ấy ? Chúng quyết hại Tấm để giành cho bằng dược địa vị hoàng hậu cao sang. Bốn lần chúng cố tình giết Tấm: khi hái cau ngày giỗ cha, lúc Tấm đã biên thành chim Vàng Anh, lúc Tấm trở thành hai cây xoan đào rồi khung cửi. Giết Tấm lần thứ nhất là để giành lấy ngôi hoàng hậu. Giết Tấm những lần sau là để giữ vững ngôi sang ấy. Nhưng mỗi lần như vậy, Cám không khỏi rụn sợ và ngày càng run sợ.

Lần nào nó cũng mách mẹ và mụ ta bày đề ra toàn bộ. Tội ác không dừng, tội ác cũng không tồn tại giới hạn. Muốn giữ quyển lợi của tôi, bọn bóc lột không chùn tay trước thủ đoạn nào, kể cả giết người hết kiếp này đến kiếp khác. Đổi lại, thái độ của Tấm cũng không thể nhẫn nhịn như giai đoạn trước mà là thái độ phản kháng quyết liệt để giành và giữ hạnh phúc cho mình.

Trước kia, khi gặp khốn khó, Tấm chi biết ôm mặt khóc hu hu, rổi có Bụt hiện lên cứu giúp. Tiếng khóc ấm ức ấy chứng tỏ có ý thức được nỗi khổ của tôi. Đó là thải độ phản kháng thứ nhất. Nay thì Tấm tự mình xử trí. Cô Tấm hiền lành, lương thiện vừa ngã xuống thì một cô Tấm mạnh mẽ và quyết liệt đã sống dậy, trở về với cuộc đời để đòi hạnh phúc. Tấm không chịu khuất phục. Sau mỗi lần bị giết, Tấm sống lại dưới một hình hài khác.

Đặc biệt, dù là chim Vàng Anh, dù là hai cây xoan đào hay khung cửi, lúc nào Tấm cũng quyên tâm chăm sóc cho ông xã, tạo cho ông xã những phút giây êm ấm. Và trước đó, tuy đã là hoàng hậu cao sang tột bậc, Tấm vẫn giữ thực chất của một cô nàng lao động quê mùa, không quên công việc, kể cả chăm sóc ngày giỗ của cha. Cũng như khi quay về lốt người từ quả thị, Tấm vẫn là một cô nàng đảm đang, phúc hậu. Có điều cô nàng phúc hậu ấy không dễ dàng dung tha tội ác như trước nữa.

Tấm hoá thành chim Vàng Anh, báo hiệu cho nhà vua biết sự có mặt của tôi. Chim Vàng Anh bị giết chết, Tấm lại hoá thành hai cây xoan đào. Hai cây xoan đào bị mẹ con nhà Cám chặt làm khung cửi; rồi khung cửi bị đốt thành tro, Tấm hoá ra cây thị, quả thị để trờ về với đời Cái thiện không chịu chết một nhữngh oan ức trong im lặng đã vùng dậy, còn cái ác cũng tìm mọi nhữngh tiêu diệt cái thiện. Những lần chết đi, sống lại của Tấm phản ánh tính chất gay gắt, quyết liệt của trận đánh đấu giữa cái thiện với cái ác. Đồng thời thể hiện sức sống mãnh liệt, không thể bị tiêu diệt của cái thiện.

Khi là chim Vàng Anh, khi là cây xoan đào bị chặt đóng thành khung cửi, mấy lần Tấm cảnh cáo con Cám thất đức bằng những lời chẳng nhẹ nhàng chút nào: Phơi áo ông xã tao, phơi lao phơi sào, chớ phơi bờ rào rách nát áo ông xã tao Cót ca cót két, lấy tranh ông xã chị, chị khoét mắt ra. Thái độ của Tấm từ phẫn nộ trở thành căm thù trước hành vi cố tình chiếm đoạt quyển lợi, không ngừng gây tội ác của mẹ con Cám.

Kiên trì đấu tranh như vậy nên Tấm đã giành được thắng lợi sau cùng. Tấm hội ngộ vua trong hoàn cành hết sức giản dị: tại hàng nước của một bà lão nghèo. Thú Vị hơn, vợ chổng nàng hội ngộ nhau nhờ miếng trầu tình duyên truyền thống, miếng trầu têm cánh phượng từ bàn tay khéo léo và dịu dàng của Tấm. Vua cho rước Tấm về cung, hạnh phúc qua bao nhiêu sóng gió nay quay về trọn vẹn với Tấm.

Nhưng cuộc đấu tranh vẫn vẫn chưa chấm hết. Sau bao lần hoá thân chiến đấu chống kẻ thù, Tấm quay về với cuộc đời. có vẻ như Tấm hiểu rằng mình không thể cổ hạnh phúc trọn vẹn khi cái ác còn nhởn nhơ tồn tại, Cám và mụ dì ghẻ vẫn còn đấy đó đó, thắng lợi của Tấm vẫn chưa được coi là trọn vẹn. Quan điểm dân gian là ác giả ác báo, cho nên mớl có chuyện con Cám chết bỏng, mụ dì ghẻ chết tươi. Nhân dân ta vẫn cho rằng kẻ gây ra tội ác thì phải gặp ác, phải bị trừng trị một nhữngh đích đáng. Nhờ vậy trên đời mới có công lí, mới bù lại bao nhiêu đau khổ, oan ức mà người lao động, người bị bóc lột phải chịu đựng đời này sang đời khác. Thực tế cuộc sống thời xưa vẫn chưa xuất hiện công lí ấy nên nhân dân vẫn ước mơ mãi mãi. Mẹ con con Cám đãchết, ước mơ ấy được triển khai và mọi người nghe chuyện đều thỏa lòng.

Truyện Tấm Cám thể hiện ước mơ công lí, ước mơ hạnh phúc. Trong cuộc đấu tranh gay go vất vả, Tấm luôn được Bụt (nhân vật kì ảo) giúp đỡ, đền bù và Tấm đã thành hoàng hậu. Thời xưa, vua được coi là người sung sướng nhát (sướng như vua), cho nên được làm vợ vua là hạnh phúc cao nhất. Trái lại, bọn xấu, bọn ác, bọn bóc lột nhất định phải đền tội và đền tội thật đích đáng, Do đó, đối với nhân dân, truyện Tấm Cảm có một ý nghĩa sâu sắc thật đẹp đẽ. Nó là niềm an ủi, là nguỗn mong muốn và tin tưởng. Nó giáo dục thái độ yêu ghét rõ ràng, dứt khoát: yêu cái tốt, yêu người lao động chân chính, ghét cái xấu, ghét kẻ bóc lột, ăn bám, tàn ác.

Tuy nhiên, yếu tố kì ảo và vai trò của nó ở phần hai của truyện Tấm Cám không giống phần đầu. Nếu như ở phần một của truyện, ta còn thấy Bụt hiện lên ban tặng vật thần kì mỗi lần Tấm khóc, thì ở phần hai, cuộc đấu tranh quyết liệt hơn nhưng ta không thể thấy Tấm khóc, cũng hoàn toàn không thấy sự xuất hiện của Bụt. Nhân dân lao động gửi vào nhân vật Tấm ý thức giành và giữ hạnh phúc của tôi. Đó là phải tự mình giành và giữ hạnh phúc thì nó mới bền chật. Vì vậy,khác với phần một, yếu tố kì ảo (chim vàng anh, xoan đào, quả thị) không thay Tấm trong trận đánh đấu mà chỉ là nơi Tấm hoá thân để trở về tiếp tục đấu tranh với cái ác quyết liệt hơn mà thôi.

Sự hoá thân để trở về với cuộc đời của Tấm phản ánh mơ ước về công minh xã hội: Người lương thiện không thiết chết oan mà phải được hưởng hạnh phúc, còn kẻ ác nhất định bị trừng phạt. Đồng thời thể hiện quan niệm hết sức thực tại về hạnh phúc của người lao động. Họ không cần hanh phúc ở cõi nào khác, mà tìm và giữ hạnh phúc thực sự ngay ở cõi đời này. Khi bàn về sự hoá thân của Tấm, có người cho rằng đó là tác động từ thuyết luân hổi của đạo Phật.

Nhưng thực ra, nếu có mượn thuyết luân hồi thì truyện chỉ mượn cái vỏ bề ngoài để thể hiện mơ ước, tỉnh thần lạc quan của người lao động mà thôi. Bởi luân hồi nhà Phật là phải chịu đau khổ do tội lỗi từ kiếp trước, rồi sau đó mới tìm hạnh phúc ở cõi Niết Bàn cực lạc. Còn cô Tấm chết đi sống lại nhiều lần không phải để chịu khổ đau, cũng không định tìm hạnh phúc mơ hồ ở cõi Niết Bàn mà quyết giành và giữ hạnh phúc ngay ở nơi trần thế. Điều đổ thể hiện lòng yêu đời và tính thực tại của người lao động khi sáng tạo ra truyện cổ tích.

Kết thúc có hậu là thể hiện triệu tập của ước mơ. Nhân vật thiện sau cùng đã được hưởng hạnh phúc như những gì mà trí tưởng tượng lãng mạn của nhân dân rất có thể hình dung được. Cô Tấm nghèo hèn, bị bắt nạt, bị giết chết, nhưng sau cùng đã được hội ngộ nhà vua, trở về cung tiếp tục làm hoàng hậu. Kết thúc đó cũng thể hiện mơ ước đổi đời của dân chúng. Đó là bức tranh về một xă hội lí tưởng có vua sáng, tôi hiền. Trong xã hội mơ ước đó, họ không phải là loại người bần hàn mà ở địa vị vô thượng.

Tấm Cám là truyện cổ tích phổ biến sâu rộng nhất trong dân gian xưa nay. So với những truyện cùng nội dung ở những nước khác, nó có những nét Việt Nam đặc sắc và rất lôi cuốn. Truyện thể hiện tâm hồn lãng mạn, tinh thần lạc quan, yêu đời và niềm khát khao vướn tới nét đẹp cùng điều thiện của nhân dân lao động.

Chẳng phải ngẫu nhiên mà Lâm Thị Mĩ Dạ đã viết:

Tôi yêu chuyện cổ nước tôi

Vừa nhân hậu lại tuyệt vời sâu xa

Thương người rồi mới thương ta

Yêu nhau dù mấy nhữngh xa cũng tìm

Bởi lẽ, từ khi chúng ta còn thơ bé đã thấm nhuần những mẩu chuyện cổ của bà của mẹ. Trong số đó, cô Tấm diu hiền trong truyện cổ tích Tấm Cám luôn là hình mẫu lí tưởng để chúng ta ao ước. Trong truyện, cô Tấm là từ một cô nàng mồ côi mà trở thành hoàng hậu. Từ nhỏ đã mất mẹ, cha lại lấy vợ rồi mất sớm, Tấm sống chung với mẹ ghẻ và con của mụ là Cám. Cuộc sống của Tấm bên cạnh mẹ con Cám là một chuỗi ngày cực nhọc, vất vả. Sáng thái khoai, chiều lạ chăn trâu, hầu như ở nhà có việc gì nặng nhọc Tấm đều phải làm hết. Còn Cám chỉ đủng đỉnh ăn chơi tối ngày. Vậy mà cô Tấm chăm chỉ vẫn chưa khi nào than vãn.

Nhưng ngay lúc chăm chỉ làm việc, cô Tấm cũng bị cướp mất thành quả lao động của tôi là chiếc yếm đỏ. Nghe lời mụ dì ghẻ, ai bắt được nhiều tôm tép hơn thì sẽ được thưởng chiếc yếm đỏ. Đó quả là niềm ao ước với cô nàng vẫn ngày ngày đầu tắt mặt tối làm việc. Tấm chăm chỉ mò cua bắt tép, do đã quen mà chỉ một lúc đã đày giỏ. Còn Cám chỉ mải chơi, dạo hết ruộng nọ đến ruộng kia. Tấm vì thật thà, cả tin mà bị Cám lừa gạt lấy mất giỏ tép, cướp luôn yếm đỏ. Tủi thân, Tấm bưng mặt khóc. Sự buồn tủi của cô nàng nhỏ đã được bụt giúp đỡ.

Khi bụt lên đã trao cho Tấm một người bạn tinh thần cực kì quý giá. Đó đúng là con cá bống. Với một cô nàng luôn buồn khổ và cô đơn, bị đối xử tệ bạc như Tấm, cá bống quả là một người bạn vô giá. Hằng ngày, để nuôi sống người bạn đó, Tấm chia phần đồ ăn ít ỏi của tôi cho Bống, tâm sự với Bống. Tưởng chừng cuộc sống của Tấm dù thiệt thòi nhưng sẽ được yên ổn. Vậy mà, mụ dì ghẻ và Cám lại ghen ghét, ăn thịt mất cá bống. Tấm tủi thân cũng chỉ biết khóc. Bụt liền bày nhữngh chôn xương bống cho Tấm. Tấm răm rắp nghe thôi mà không hay biết rằng những hành động vô tư, chân thành của tôi sẽ đem lại những điều bất ngờ sau này.

Cuộc sống của Tấm sẽ chẳng thay đổi nếu như không tồn tại yến hội do nhà vua tổ chức. Như bao cô nàng khác, Tấm cũng ao ước được đi xem hội. Vậy mà mẹ con Cám nỡ nhẫn tâm cướp mất thú vui tinh thần đó, hành hạ Tấm bằng phương pháp trộn thóc với gạo và bắt Tấm nhặt, nhặt xong mới được đi chơi. Điều này quả thật là quá sức với cô nàng. Tấm lại bưng mặt khóc nức nở. Lúc này Bụt hiện lên và giúp Tấm. Sự chân thành, chăm chỉ thật thà của Tấm đã khiến cô được sự giúp đỡ, được đi chơi hội. Đến chỗ lội, Tấm vì vội vàng mà đánh rơi chiếc giày. Và như một phần thưởng cho cô nàng hiền lành, nết na, nhà vua nhặt được chiếc giày và quyết tâm lấy chủ nhân của chiếc giày làm vợ. Cô Tấm từ một cô nàng nghèo khổ trở thành hoàng hậu trong sự hằn học của mẹ con Cám.

Nếu dừng lại ở đây thì Tấm Cám sẽ rất giống với mô típ lọ lem của những nước trên toàn cầu. Nhưng phần sau của Tấm Cám mới là sự sáng tạo tài tình của nhân dân ta. Hạnh phúc không phải dễ dàng có được, không phải chỉ do Bụt, do may mắn mà có mà con người phải tự đấu tranh để giành lấy. Tấm trở thành vợ vua nhưng vẫn hiếu thảo như xưa. Nàng về quê giỗ cha những không ngờ mẹ con Cám đã giăng bẫy sẵn nhằm giết hại Tấm. Chặt cau khiến Tấm ngã xuống ao chết, cái ác là mẹ con Cám đã đi đến tận cùng.

Nếu khi xưa, chúng cướp đi vật chất, tinh thần của cô Tấm thì hiện giờ nhẫn tâm cướp đi cả tính mạng của người khác. Cũng từ đây, Cô Tấm hóa kiếp nhiều lần để đòi lại hạnh phúc của tôi. Hóa thành chim vàng xanh quấn quýt bên vua, hóa thành cây xoan đào che bóng mát cho người ông xã yêu quý, rồi hóa thành khung cửi để chửi rủa Cám. Mỗi lần, cô Tấm càng mạnh mẽ nhẫn nại bao nhiêu thì mẹ con Cám lại càng nhẫn tâm, tàn ác quyết giết hại Tấm bấy nhiêu.

Cuối cùng, cô Tấm náu mình trong quả thị ở cùng với bà hàng nước. Rồi như một sự sắp đặt của ý trời và duyên phận. Nhà vua tìm thấy Tấm khi ghé qua quán nước của bà cụ tốt bụng. Tấm trở cung tìm lại hạnh phúc của tôi. Đáng nói nhất đúng là phần kết truyện có nhiều dị bản. Trong số đó Tấm dội nước sôi Cám hay làm mắm Cám gửi về cho mụ dì ghẻ. Cũng có bản, cô Tấm tha chết cho mẹ con Cám nhưng sau đó bọn chúng cũng bị ông trời trừng phạt. Xoay quanh mỗi cái kết có nhiều ý kiến trái chiều.

Tuy nhiên, dù ở cái kết nào, thì dụng ý của nhân dân ta xưa vẫn mong cô Tấm rất có thể bảo vệ hạnh phúc của tôi và cái ác phải bị trừng trị. Tấm Cám là truyện cổ tích thần kì với nhân vật Tấm tiêu biểu cho sức sống tiềm tàng mãnh liệt của người dân lao động.

Trong kho tàng văn học dân gian Việt Nam, có rất nhiều mẩu chuyện cổ tích hay, để lại nhiều bài học sâu sắc và ý nghĩa sâu sắc cho con người về đạo lý, tình người, về phong thái sống, những quan niệm về thiện luôn luôn thắng lợi cái ác, hướng con người đến chữ thiện cao đẹp. Truyện Tấm Cám là một trong số những tác phẩm như thế, nhân vật cô Tấm là điển hình cho vẻ đẹp của phụ nữ Việt Nam, vừa đẹp người lại đẹp nết, dù sống trong hoàn cảnh khó khăn nhưng vẫn giữ được tính nhữngh nhân hậu, đảm đang, chính vì thế nàng đã có được hạnh phúc sau cùng.

Cuộc đời của cô Tấm được chia ra làm hai phần đúng là trước khi vào cung làm hoàng hậu và sau khi vào cung làm hoàng hậu. Và trong cả hai quy trình áy cô Tấm đều gặp rất nhiều khó khăn, vất vả do bàn tay độc ác của mẹ con nhà Cám gây nên. Tấm từ nhỏ đã gặp nhiều xấu số, vốn sinh ra trong môt gia đình không mấy khá giả, mẹ mất từ khi Tấm còn nhỏ xíu, cha lại cũng không thương yêu mà vội đi lấy vợ khác, sinh thêm vào cho Tấm một đứa em là Cám. Kể từ đây cuộc đời Tấm bắt đầu bước vào chuỗi ngày cực khổ không tả xiết, đặc biệt là từ khi cha mất, dì ghẻ lại càng được nước lấn tới hành hạ Tấm, bắt Tấm làm những công việc đồng áng nặng nhọc, còn bản thân mẹ con họ thì ăn trắng mặc trơn.

Tấm trở thành người ngoài ngay trong chính căn nhà của tôi, thật xấu số biết bao. Thế nhưng Tấm là người chịu thương chịu khó, rất ngoan ngoãn nghe lời mẹ kế, chăm chỉ làm việc, dần dần trưởng thành, trở thành một thiếu nữ xinh đẹp. lại nết na, đảm đang. Còn ngược lại Cám chỉ biết lười biếng, lại còn hay ghen ghét với chị dù được sống sung sướng. Trong truyện những xích míc thứ nhất của Tấm và Cám bắt nguồn từ những việc dì ghẻ sai hai chị em đi xúc tép, ai xúc được nhiều thì giành riêng cho cái yếm đỏ.

Các cô nàng trẻ thời xưa thì được cái yếm mới có màu sắc sặc sỡ như thế thì thích lắm, một người vốn hiền lành chẳng tranh giành như Tấm cũng cực kì ao ước có được cái yếm đỏ ấy. Thế nên Tấm ra sức cần mẫn xúc thật nhiều tép, chẳng mấy chốc mà Tấm đã đầy giỏ, ngược lại cô Cám vì lười lại thêm không khéo léo nên chẳng xúc được con nào. Nhưng vốn là con người láu cá, ranh ma biết tỏng Tấm là người thật thà, lương thiện nên Cám đã lừa Tấm đi gội đầu để trút hết cả tép của Tấm, rồi về và chiếm lấy cái yếm đỏ, theo lô gic thông thường chắc chắn bà dì ghẻ biết được việc làm của Cám nhưng vẫn mắt nhắm mắt mở bởi Cám là con ruột của bà ta, mà có khi cho dù Tấm có mang được giỏ tép về thật thì vẫn chưa chắc đã có được cái yếm.

Chung quy lại tấm lòng thật thà chất phác của Tấm thật phí phạm cho mẹ con nhà này. Ngược lại cô Tấm sau khi phát hiện mình bị lừa, thì bất lực chỉ biết ngồi khóc mà không thể làm gì hơn, bởi cô hiểu quá rõ hai mẹ con nhà Cám, chắc chắn cô không thể đòi lại công minh cho mình và lâu dần những chuyện như này trở thành quen thuộc với Tấm, Tấm chỉ biết nhẫn nhịn, cô khóc vì thương tấm thân mình xấu số, khổ sở chứ không phải vì không được cái yếm đỏ.

Nhưng có lẽ thấu hiểu được tấm lòng của Tấm, nên trời đã phái Bụt xuống chỉ cho Tấm đem con cá bống về nuôi. Mặc dù không biết nuôi để làm gì nhưng với niềm tin vào sự nhân hậu của Bụt, niềm yêu thương động vật, con cá Bống như là niềm an ủi nhỏ nhoi cho sự xấu số của Tấm, giúp Tấm nguôi ngoai nỗi buồn và có thêm một người bạn tâm tình mỗi khi Tấm bế tắc. Dù chỉ là một chú cá nhỏ nhưng Tấm giành riêng cho nó rất nhiều tình yêu thương, tựa như đứa em của tôi vậy, Tấm vốn không được yêu thương, nên phần cơm ăn cũng ít, nhưng nàng vẫn chia nửa số cơm của tôi để chăm Bống, chính vì vậy Bống lớn nhanh như thổi.

Những tưởng Bống sẽ theo Tấm bầu bạn mãi mãi, nhưng không ngờ mẹ con Cám đã sớm theo dõi Tấm từ lâu, đang tâm lừa Tấm đi chăn trâu ở đồng xa, rồi ở nhà giết thịt cá Bống. Xét kỹ hai mẹ con Cám không phải chỉ vì ham ăn thịt con cá Bống mà toàn bộ chỉ vì xuất phát từ lòng ghen ghét đố kỵ, đang tâm hành hạ tinh thần Tấm, nên mới giết đi vật nuôi của nàng, thật sự rất đáng để ghét. Cô Tấm thật thà nghe lời đi làm lụng vất vả, tối về thì lại phát hiện cá đã chết, chỉ sót lại cục máu nổi lềnh phềnh dưới giếng, đây quả thực là cú sốc tinh thần cho Tấm, bởi lâu nay nay Tấm yêu thương chăm sóc Bống như người thân ruột thịt vậy mà giờ nó lại bị giết hại một nhữngh tàn nhẫn.

Cũng như mọi khi Tấm lại gục mặt xuống khóc nức nở, Bụt hiện ra chỉ cho Tấm nhặt lấy xương của Bống bỏ vào lọ chôn ở chân giường. Tấm không hiểu tại sao lại làm vậy, nhưng cô cũng không hỏi mà chỉ lẳng lặng làm theo, một phần vì xót thương Bống, một phần có lẽ Tấm cũng hiểu được rằng lời của Bụt ắt có huyền cơ, không nên tò mò quá nhiều, tò mò sẽ hại chết con mèo. Điều đó càng chính tỏ Tấm là con người ngay thẳng, hiền hòa, một lòng tôn kính và tin tưởng thần phật. Chính vì tấm lòng lương thiện, tinh thần chịu thương chịu khó nhưng lại gặp phải nhiều trớ trêu xấu số, nên sau cùng Tấm cũng đã được đền đáp.

Ngày Vua mở hội chọn Hoàng hậu, Tấm bị ép ở nhà nhặt đậu, lúc này đây thâm tâm người thiếu nữ vừa bất lực vì một công việc lạ lùng ắt chỉ để hành hạ nàng, vừa đau khổ vì đến cả quyền mưu cầu hạnh phúc như những cô con gái khác nàng cũng không tồn tại được. Nàng lại gục đầu xuống khóc, Bụt lần nữa hiện ra, sai chim giúp nàng nhặt đậu chỉ nàng đào xương cá lấy đồ đẹp mặc đi dự hội. Ôi thế hóa ra bao nhiêu công sức của Tấm lâu nay nay sau cùng cũng đã được đền đáp, Tấm sau cùng cũng có thể có một lần hạnh phúc rồi. Như ý nguyện Tấm được vua chọn vào cung trở thành mẫu nghi thiên hạ, vua cũng hết lòng yêu thương Tấm vì nàng vừa đẹp người lại đẹp cả nết.

Sau khi trở thành hoàng hậu, cuộc đời Tấm đã bước sang một trang mới, nhưng nàng vẫn giữ được cho mình những đức tính đẹp đẽ cực kì, đặc biệt là tấm lòng hiếu thảo với cha mẹ. Ngày giỗ cha, mặc dù rất có thể để kẻ hầu người hạ hái cau để cúng, nhưng nàng vẫn tự mình trèo cây để tỏ lòng thành. Đáng tiếc thay tấm lòng ấy của Tấm lại bị chính mẹ con Cám lợi dụng mưu hại Tấm, nhằm thay thế vị trí của Tấm trong cung. Một điểm mới lạ ở nhân vật Tấm là sau khi trở thành hoàng hậu và chết đi, dường như sự mạnh mẽ trong ý thức của Tấm mới có thời điểm thực sự sống dậy.

Tấm không thể là người con gái chỉ biết ôm mặt khóc khi gặp khó khăn mà trở thành mạnh mẽ, sẵn sàng trả thù, đòi lại công minh khi bị kẻ khác hãm hại. Tiêu biểu là việc hóa thành chim vàng anh làm bạn với vua, khiến vua yêu thích không rời, mà bỏ mặc Cám, sau đó lại mọc thành cây xoan đào đẹp đẽ, vua yêu thích mắc võng nằm nghỉ ngơi, khiến Cám đố kị không thôi. Đến khi cây bị chặt làm khung cửi, hồn Tấm vẫn hiện về cảnh cáo, đe dọa Cám rằng: Kẽo cà kẽo kẹt, lấy tranh ông xã chị chị khoét mắt ra.

Cám sai người đốt khung cửi chỗ tro than đó lại mọc thành cây thị, cây thị có độc một quả, quả ấy là hóa thân của nàng Tấm, như vậy sức sống của nàng Tấm mãnh liệt, không ngừng nghỉ dù nhiều lần bị Cám tàn ác ra tay trừ khử, nhưng sau cùng nhờ tấm chân tình, sự kiên trì mạnh mẽ, Tấm và hoàng thượng vẫn nhận thấy nhau nhờ miếng trầu têm cánh phượng xinh đẹp.

Cuối truyện có nhiều người nhận xét rằng, thực ra Tấm cũng không phải là người nhân từ gì cho cam, cũng độc ác khi cho người dội nước sôi xử chết Cám, một số kết khác thậm chí Tấm còn sai người lấy thịt Cám làm mắm cho dì ghẻ ăn để trừng phạt. Qủa thực đó là những việc cực kì tàn nhẫn, nhưng xét vào bối cảnh thời phong kiến, việc ra tay trừng trị như vậy là hoàn toàn rất có thể, đặc biệt Cám đã gây ra biết bao tội lỗi với Tấm, biết bao lần hành hạ trù dập, thậm chí là giết cả chị, rồi tranh cả ông xã của chị.

Xét về đạo đức quả thật Cám là người vô sỉ, tội ông xã tội, bị chết cũng đáng lắm. Nếu như cô Tấm tiếp tục nhân từ không xử chết Cám, thì biết đâu một ngày nào đó người phải chết lại đúng là nàng, Tào Tháo từng có câu rất kinh điển: Nhân từ với kẻ thù đúng là tàn nhẫn với bản thân, quả đúng trong trường hợp này.

Như vậy cô Tấm là tổng hòa của những vẻ đẹp và phẩm chất của người phụ nữ Việt Nam, nhân hậu, hiếu thảo, chịu thương chịu khó, nhẫn nhịn. Sau khi trải qua nhiều sóng gió từ một cô nàng yếu ớt ngây thơ Tấm đã vùng lên chống lại cái ác, với sức sống mãnh liệt, tình cảm thủy chung son sắt với hoàng thượng. Đồng thời sẵn sàng ra tay trừng phạt kẻ thủ ác.

Câu chuyện nhằm hướng con người đến những điều đẹp đẽ trong cuộc sống, răn dậy con người về sự việc gieo nhân nào gặp quả ấy, cái thiện luôn luôn thắng lợi cái ác, hướng con người ta sống với những phẩm chất đẹp đẽ, tránh xa thói vị kỷ, ghen ghét đố kỵ và ám hại lẫn nhau trong xã hội.

Trong kho tàng văn học dân gian Việt Nam có rất nhiều thể loại đa dạng và phong phú, trải qua từng giai đoạn, cơ chế xã hội có những thể loại đặc trưng riêng; sử thi, truyền thuyết, truyện cổ tích, ca dao, tục ngữSong có lẽ truyện cổ tích là một thể loại sử dụng những yếu tố hư cấu, thần kì. Đó là mấu chốt của những câu truyện cổ tích mà trải qua đó tác giả dân gian xưa gửi gắm những ước mơ, khát vọng của người dân về một cuộc sống ấm cúng, hạnh phúc, xã hội tự do, bình đẳng

Đặc biệt truyện Tấm Cám tiêu biểu cho thể loại ấy khi đã thành công trong việc xây dựng vẻ đẹp nhân vật Tấm. Truyện cổ tích là thể loại tự sự dân gian mà cốt truyện và hình tượng được hư cấu có chủ định kể về số phận con người bình thường trong xã hội thể hiện tinh thần nhân đạo, lạc quan của nhân dân lao động. Truyện Tấm Cám kể về nhân vật Tấm với vẻ đẹp và những biến cố mà cô phải trải qua.

Tấm là một cô nàng mồ côi cha mẹ, phải sống với mẹ con dì ghẻ. Tấm bị bắt làm việc vất vả, nặng nhọc và bị đối xử bất công. Hoàn cảnh Tấm tiêu biểu cho hoàn cảnh của người con riêng trong chuyện cổ tích. Nhưng Tấm lại có phẩm chất hiền lành, chăm chỉ chịu thương chịu khó. Tấm là hiện thân cho cái thiện, nét đẹp ở người lao động.

Cô Tấm hiền lành chăm chỉ là thế nhưng phải chịu đựng, cam chịu sự đầy đọa bất công của mẹ con Cám. Tấm làm việc vất vả còn Cám thì được nuông chiều. Giỏ tép do chính Tấm bắt cực nhọc lại bị Cám cướp mất, chính Cám đã cướp đi thành quả lao động của Tấm. Và cả yếm đỏ đối với người con gái xưa là trang phục thể hiện sự duyên dáng Tấm phải làm việc chăm chỉ để rất có thể có được nó nhưng lại bị Cám cướp mất, cướp đi quyền lợi vật chất của Tấm. Ước mơ nhỏ nhoi bình dị của Tấm đã không thành hiện thực. Để rồi cá bống con vật duy nhất còn sót lại trong giỏ tép là người bạn tinh thần là thú vui an ủi của Tấm cũng bị mẹ con Cám bắt mất, họ đã cướp đi người bạn tinh thần của Tấm. Mẹ con Cám vì lòng đố kị và ghen ghét đã cướp đi của Tấm quyền lợi về vật chất và tinh thần.

Và trong cả khi làng mở hội thì Tấm cũng ngoan ngoãn làm theo lời dì dặn mà không cãi lại cũng không dám chốn đi. Tấm lại khóc và con người hiền lành ấy cũng được bụt giúp đỡ. Và khi trở thành hoàng hậu thì Tấm vẫn bị mẹ con Cám hãm hại hết lần này đến lần khác. Ngay địa vị hoàng hậu và cuộc sống giàu sang cũng vẫn chưa đủ để cứu Tấm khỏi thủ đoạn hãm hại của gì ghẻ.

Tấm lại phải trải qua bao nhiêu kiếp nạn khổ đau rồi mới được hạnh phúc. Từng ấy đau khổ, xấu số, đày đọa khiến người ta không thể không xót xa, thương cảm. Tấm nghe lời, bưng mặt khóc hu hu, òa lên khóc, ngồi khóc một mình, nức nở khóc đã bao nhiêu lần Tấm cam chịu trước việc đầy đọa bất công của mẹ con Cám là bấy nhiêu lần Tấm đã khóc.

Không chỉ thế Tấm đã rất nhiều lần chết đi sống lại và hóa thân vào nhiều thứ từ hóa thân thành chim vàng anh, rồi thành cây xoan đào, hiện hình vào khung cửi rồi vào quả thị và trở thành người. Tấm phản kháng quyết liệt hóa thân và hồi sinh để đấu tranh giành sự sống và hạnh phúc. Cô Tấm hiền lành luôn có bụt, những thứ xung quanh như xương cá, gà, cá bống, ngựa, chim sẻ giúp đỡ mà đã vượt qua rất nhiều khó khăn. Tấm được lực lượng thần kì phù trợ để thắng lợi được cái ác. Và sự hóa thân thành thị, xoan đào, khung cửi hay vàng anh giúp Tấm dành lại sự sống và hạnh phúc.

Và trong cả khi trả thù mẹ con Cám thì giờ đây Tấm đã mạnh mẽ hơn, quyết liệt hơn. Hành động trả thù thích hợp với sự vận động trong hành động của Tấm từ bị động sang chủ động hay đây đúng là kết cục của cái ác phải bị trừng phạt. Hình ảnh đẹp của Tấm mà giúp chúng ta hiểu hơn phần nào cuộc sống của người lao động trong xã hội cũ. Họ bị trà đạp bất công và không tồn tại quyền nói lên tiếng nói của tôi.

Chính vì thế mà họ gửi những ước mơ của tôi, niềm tin vào cuộc sống đẹp đẽ hơn, hạnh phúc hơn vào trong cổ tích- bình chứa ước mơ của dân gian xưa. Và cô Tấm đúng là tiêu biểu cho họ một người hiền lành chăm chỉ, chất phác nhưng luôn luôn bị những quyền lực tàn ác hãm hại và sau cùng cái thiện đã thắng lợi cái ác. Đó cũng đúng là mong muốn của người xưa khi gửi gắm vào những mẩu chuyện cổ tích.

Từ nhân vật Tấm mà chúng ta nắm vững hơn về toàn cầu nhân vật trong chuyện cổ tích. Dù bị đối xử bất công nhưng họ vẫn đứng lên, đấu tranh để dành lại sự sống cho mình. Điều đó thật đáng ca tụng và tự hào.

Truyện cổ tích Tấm Cám thuộc loại truyện kỳ diệu về cái thiện và cái ác. Tấm là một nhân vật gặp nhiều nỗi buồn, chịu nhiều thiệt thòi trong cuộc sống. Khi mà mẹ mất sớm, cha lấy vợ hai nhưng rồi chẳng bao lâu cha Tấm cũng qua đời để Tấm sống với dì và em gái cùng cha khác mẹ.

Mẹ kế của Tấm là người độc ác có nhiều thủ đoạn, quỷ kế, bà ta thường xuyên hành hạ Tấm, chỉ yêu thương con mình mà thôi. Tấm sống với mẹ kế đã phải chịu nhiều thiệt thòi cay đắng. Cám thì được mẹ nuông chiều, được ăn ngon mặc đẹp, ăn trắng mặc trơn. Ngược lại mẹ kế tìm mọi nhữngh hành hạ, phải làm việc quần quật, suốt ngày đêm.

Tấm cực kì hiền lành thường xuyên chịu thiệt thòi, còn Cám thì được mẹ nuông chiều nên càng ngày càng ỉ lại, lười biếng không biết làm gì. Cám và mẹ kế là người đại diện cho cái ác, luôn tìm nhữngh hãm hại người khác, đa mưu nhiều quỷ kế.

Một hôm mẹ kế bảo hai chị em đi mò cua bắt tép, Tấm cực kì chăm chỉ, nên bắt được rất nhiều. Còn Cám thì ngược lại chỉ mải chơi nên chẳng bắt được gì. Nhưng Cám học được tính xấu của mẹ đa mưu túc kế. Chính vì vậy, Cám lừa Tấm xuống áo tắm rửa, ở trên bờ Cám trút hết tôm cá của Tấm vào giỏ mình rồi về nhà lấy công với mẹ trước.

Tấm tắm xong lên bờ thì biết mình không thể gì trong giỏ về nhà sẽ bị mẹ kế đánh đập, chửi bới. Nên Tâm hoảng sợ khóc rất nhiều. Nhưng có một toàn cầu tâm linh kỳ diệu bước ra giúp đỡ những người tốt, Tấm được bụt hiện ra và được giúp đỡ. Người hiền lành luôn gặp được sự may mắn bất ngờ trong cuộc sống. Nó thể hiện chân lý ở hiền thì sẽ gặp lành.

Trong giỏ của của Tấm có con cá bống, Tấm mang về nhà nuôi dưới giếng, Tấm thường cho những Bống ăn mỗi ngày, nhường phần cơm của tôi nuôi cá bống. Nhưng mẹ con Cám rình được biết Tấm nuôi cá bống nên lừa Tấm đi xa rồi ở nhà bắt cá bống lên giết thịt ăn hết. Cá bống bị chết Tấm buồn lắm, nhưng rồi nhờ những lọ xương cá bống mà tấm đã có quần áo đẹp để đi chơi hội.

Ngày hội năm đó, Tấm muốn đi chơi đấy nhưng mà mẹ kế tìm nhữngh không cho Tấm đi, mẹ kế mang một đấu gạo một đấu thóc trộn lẫn vào nhau rồi bảo Tấm hãy nhặt gạo ra gạo, thóc ra thóc, rồi mới được đi chơi hội. Bụt đã hiện lên và giúp đỡ Tấm, nhưng rồi Tấm lại thấy buồn vì mình không tồn tại quần áo đẹp. Nhưng bụt đã hóa phép những chiếc lọ chứa xương cá bống thành quần áo đẹp, xe ngựa và cả hài cho Tấm đi chơi hội.

Rồi Tấm làm rơi một chiếc hài, nhà vua ra lệnh ai đi vừa chiếc hài đó sẽ cưới làm vợ, nhiều người con gái đã thử nhưng không ai đi vừa chỉ có Tấm đi được chiếc hài nhỏ xinh xắn đó mà thôi. Chính vì vậy, hạnh phúc đang đi vào với người tốt Tấm thành hoàng hậu. Ngày giỗ của cha Tấm về nhà lo cúng giỗ cha, mẹ kế và Cám thủ đoạn giết Tấm nên cho Tâm trèo lên cây cau rồi ở dưới họ đã chặt cây cau làm Tấm rơi xuống ao chết đuối. Cám và mẹ kế vội vàng vào cung để thay thế vị trí của Tấm.

Tấm chết oan nên hồn hóa thân thành chim vàng anh, Cám giết thịt vàng anh, nhưng rồi lông chim vàng anh trở thành hai cây xoan đào. Cám chặt hai cây xoan đào làm khung cửi dệt vải, rồi Cám tìm nhữngh đốt khung cửi, bãi tro của khung cửi đó trở thành cây thị, trên cây thị chỉ có một quả thị vừa to vừa thơm. Một bà cụ thấy vậy mới xin quả thị rơi rụng vào trong túi của tôi mang về nhà ngửi.

Rồi từ đó, mỗi lần bà lão đi bán nước, khi về nhà thấy nhà cửa dọn dẹp sạch sẽ, có cơm nước ngon lành. Bà cụ rình trộm thì thấy có một cô nàng xinh đẹp từ quả thị bước ra, bà đã nắm tay cô nàng và mong cô làm con nuôi mình hai mẹ con nương dựa nhau mà sống. Rồi Tấm cũng được hội ngộ nhà vua hai vợ ông xã gặp nhau vui mừng khôn tả, rồi Tấm được đón vào cung tiếp tục làm hoàng hậu sống hạnh phúc bên ông xã.

Truyện cổ tích Tấm Cám thể hiện việc người tốt sẽ gặp được những điều tốt lành trong cuộc sống, còn người xấu như mẹ con Cám đều phải trả giá cho hành động tội ác của tôi. Truyện cổ tích Tấm Cám thể hiện trận đánh giữa cái thiện và cái ác, người thiện sẽ luôn thắng lợi cái ác. Đó là mơ ước của người dân ngàn đời nay.

Truyện Tấm Cám là một truyện cổ tích thần kì rất quen thuộc trong nhân dân ta. Nhiều nước bên Tây, bên Đông Nam Á cũng có thể có những truyện kể tương tự như như truyện Tấm Cám.

Tấm hiền lành. Mụ dì ghẻ và cô em gái mình hành hạ đủ điều mà không hề oán trách nát. Đi bắt cua, Tấm bắt được nhiều, Cám bắt được ít. Cám lừa cho Tấm hụp xuống sông để trộm tôm tép. Bà dì ghẻ bảo Tấm đi chăn trâu ở đồng xa, Tấm cũng vâng lời. Người ta đi hội vui vẻ, Tấm phải ở nhà nhặt thóc, Tấm cũng không dám oán trách nát, Tấm không tồn tại mưu mô thủ đoạn, không cãi cọ gây chuyện với ai, yên lòng với số phận hẩm hiu tội nghiệp của tôi. Tấm hiền lành như thế.

Tấm luôn luôn bị khinh thường, hành hạ, nhưng lại được Bụt, được Tiên giúp đỡ. Bụt bày cho Tấm nuôi con bống để cho đời Tấm đỡ cô quạnh. Bống chết, Bụt bày cho Tấm chôn xương nó vào hũ, để sau này xương trở thành quần áo, giày dép để cho Tấm mặcđi hội. Tấm bị chết. Bụt lại hoá phép cho Tấm thành chim, thành cây. Tấm còn được hoá thành quả thị thơm tho, thành cô nàng quê biết têm trầu cánh phượng, tức là cũng thành quả quý, người đẹp. Dù ở hoàn cảnh nào, dù mang lốt người hay lốt chim, lốt cây, Tấm cũng vẫn có đức tính là hiền lành, tốt nết.

Tại sao Phật, Bụt lại cho Tấm biến hoá thành nhiều kiếp như vậy? Cách biến hoá ấy chỉ cốt nói lên một điều: cái tốt không khi nào mất đi cả. Bị ngăn trở, bị hãm hại đến đâu, cái tốt vẫn tồn tại. Cô Tấm bị giết nhưng cô không chết! Tạm thời cô chỉ phải đổi lốt mà thôi. Chim vẫn nói được tiếng nói của Tấm. Cây xoan đào thành khung cửi, vẫn phát ra lời của Tấm. Tấm vẫn sống, vẫn chứng kiến mọi việc xảy ra xung quanh mình, vẫn thấy cái ác cái xấu của Cám và đã báo trước những lời trừng phạt. Sức sống của Tấm là như thế. Sức sống ấy tồn tại mãi mãi.

Dù mẹ con Cấm có tốn bao nhiêu công sức, có tìm hết nhữngh để tiêu diệt sức sống ấy thì cũng không thể diệt được. Sự sống luôn luôn biến hoá: lúc là người, lúc là chim, lúc là cây, lúc là quả, lúc là đồ vật. Dù mang hình thức gì đi nữa thì vẫn là nàng Tấm xinh đẹp, nết na trường tồn, bất diệt. Người ác trong truyện này là hai mẹ con Cám. Cái xấu của Cám là ở bản tính lừa gạt. Cám lừa chị Tấm để trút hết tôm tép, chạy về nhà trước, chỉcốt được lợi cho mình, mặc cho cô chị khốn khổ mang giỏ không về nhà, chịu sự đánh đập nhiếc móc của bà dì ghẻ.

Sau hành động ấy, Cám trởthành cô nàng nghe theo mẹ mà lao vào những tội ác. Không nghĩ ra được những mưu mẹo, nhưng đã thực hành những mưu mẹo ấy thì cũng đáng giận, đáng ghét rồi. Bà mẹ Cám thì thật là gian ác và tai ngược. Bà ta cố tìm nhữngh hại Tấm, hết nhữngh này sang nhữngh khác. Ta có cảm tưởng bà ta đứng sẵn đâu đó, hễ thấy Tấm ló đầu ra là để hành hạ, để không cho Tấm được xuất hiện giây phút nào trong cuộc sống nữa. Lừa cho Tấm đi chăn trâu xa để mẹ con ở nhà ăn thịt bống.

Bắt tấm nhặt thóc lẫn với gạo để giam Tấm lại trong nhà. Xui Tấm trèo cau để chặt cây cho Tấm ngã. Cho con gái mặc quần áo giả dạng Tấm để lừa hoàng tử. Rồi lại xui làm thịt chim vàng anh, xui chặt cây xoan đào, xui đốt khung cửi cốt làm cho Tấm phải hết đường tái sinh. Mụ ta là hiện thân của cái ác, cái ác đội lốt người. Tại sao bà ta ác như vậy? Một phần, vì bà ta là dì ghẻ. Ca dao có câu: Mấy đời bánh đúc có xương- Mấy đời dì ghẻ mà thương conông xã? Bà ta muốn cho con mình sung sướng để được sướng lây.

Bà ta không biết rằng làm như thế chỉ đẩy cô Cám vào cảnh khổ. Cám tuy được hưởng nhiều thứ của Tấm, nhưng lúc nào cũng bị tiếng nguyền rủa dội vào tai. Đó là một hình phạt đối với Cám. Cuối cùng Cám chết và mẹ Cám cũng chết theo. Trời, Bụt đã trừng phạt mẹ con họ. Tấm chỉ chết tạm thời, chỉ là một sự hoá thân, chết mà vẫn sống. Còn mẹ con Cám thì chết vĩnh viễn, chết mãi mãi, chết trong sự khinh ghét của chúng ta, của mọi người.

Truyện cổ tích Tấm Cám còn hay ở chỗ: trong truyện, cuộc sống của tổ quốc Việt Nam ta được hiện lên rất sinh động. Trong truyện có cảnh mò cua bắt ốc, cảnh chăn trâu, có quán nước bán hàng, có những hội hè đình đám, có đám giỗ cha, có cơi trầu mời khách. Thật là một tổ quốc có nhiều phong tục đẹp. Không một truyện cổ tích nào có nhiều hiện tượng phong tục phong phú như truyện này.

Các loài vật, những cây xanh, những dụng cụ đều được đưa vào trong truyện. Có con cá nhỏ xíu hiền lành như con cá bống, có con chim nhảy nhót như chim vàng anh. Có con chim sẻ nhặt thóc, có khung cửi kẽo cà kẽo kẹt, có ông hoàng tử khi ở trong cung sang trọng, khi ra ngồi quán nước với bà lão dân dã Thật là rất Việt Nam. Cả một tổ quốc hiền lành, đủ cả con người, cả chốn cung đình, cả nơi thôn quê, cùngvới bao nhiêu sắc màu, cảnh vật thiên nhiên. Học truyện Tấm Cám , nên biết điều đó, cũng như phải nhớ ý nghĩa sâu sắc của truyện là: ở hiền gặp lành.

Truyện Tấm Cám còn có một điều hay nữa mà rất nhiều truyện cổ tích không tồn tại hoặc có rất ít. Đó là khi kể chuyện, người ta dẫn thêm những câu ca, câu hát. Đấy là một tính chất của truyện cổ tích Việt Nam. Những lời vần vè gây một không khí sinh động cho mẩu chuyện thêm phần đằm thắm.

Hãy đọc lại những câu rất vui như của gà: Cục ta cục tác, cho ta nắm thóc, ta bới xươngcho. Hoặc những câu rất cảm động như: Vàng ảnh vàng anh, có phải vợ anh chui vào tay áo.Cái hồn cổ tích, cái chất Việt Nam nằm trong những câu ca, điệu nói ấy.

Trong truyền thống đạo đức của dân tộc ta, cái thiện luôn được trân trọng, tôn vinh.Đó là mặt trời chân lý để mỗi hành động, việc làm của con người hướng tới. Ngược lại, cái Ác luôn đươc lên án, ghét bỏ kết tội. Trong trận đánh giữa cái Thiện và cái Ác, dân gian luôn để cái thiên thắng lợi vẻ vang. Đó là ước mơ cũng là thực sự ở đời.

Câu truyện cổ tích Tấm Cám sỡ dĩ được lưu truyền rộng rãi và có sức sống bền chắc phần lớn vì đã phản ánh được sự thắng lợi của cái Thiện đối với caí Ác đúng như quan niệm của nhân dân: Một thắng lợi đi từ những phản ứng yếu ớt đến mạnh mẽ.từ bị động chịu áp lực đến chủ động phản kháng. Như ta đã biết, truyện cổ tích ra mắt và phát triển khi xã hội đã phân chia giai cấp. Truyện cổ tích phản ánh cuộc đấu tranh giai cấp ấy.Yếu tố kì ảo được sử dụng để hỗ trợ cho cái Thiện, giúp cái Thiện thắng lợi.

Trong truyên cổ tích Tấm Cám,hai tuyến nhân vật Thiện Ác phân ra rất rõ rệt. Cái Ác tiêu biểu là dì ghẻ và Cám. Đây là hai nhân vật luôn có những hành động áp bức, bóc lột đối với nhân vật khác đồng thời chúng có những thủ đoạn thâm độc, những hành động độc ác mất hết tính người. Nhân vật Tấm lại đại diện cho cái Thiện, cô đẹp người đẹp nết nhưng phải chịu số phận hẩm hiu xấu số: mẹ mất sớm, bố nhu nhược, bị dì ghẻ và cô em cùng cha khác mẹ hiếp đáp.

Khi xã hội đã phân giai cấp, trong quan niệm của dân gian, cái Thiên đồng nghĩa với cái Đẹp, chúng luôn bị chà đạp, ghen ghét. Hơn thế cái Thiện, cái Đẹp còn là những điều thuộc về nhân dân lao động giai cấp bị áp bức trong xã hội. Ngược lại, cái Ác cũng là cái Xấu, lúc đầu chúng rất mạnh, có khả năng áp bức bóc lột cái Thiện, cái Đẹp. Chúng thuộc về giai cấp trên, giai cấp bóc lột trong xã hội. Cái Thiện bị áp bức ra sao?

Bao giờ bánh đúc có xương

Thì bà dì ghẻ mới thương con ông xã.

Nó thật đúng với trường hợp của mối quan hệ của bà dì ghẻ và Tấm. Phận con ông xã, Tấm phải quần quật làm việc nhà từ sớm đến tối, không chút ngơi nghỉ, trong lúc đó Cám con đẻ của dì ghẻ nhởn nhơ rong chơi, biếng nhác. Tấm bị nhiếc móc chửi bới, Cám được cưng nhiều dung túng. Sự bất công ấy được cụ thể trong tình huống hai chị em Tấm Cám đi bắt tép. Cám ham chơi, lười biếng nhưng nhờ xảo trá quỷ quyệt lại được phần thưởng. Chưa hết, mẹ con Cám còn luôn thủ đoạn triệt mọi nguồn vui sống, mọi mối giao lưu của cám đối với cuộc đời, cho dù đó là con cá bống! Sau đó, chúng ngăn cản Tấm đi dự dạ hội bằng mọi chở ngại cũng chỉ vì độc ác, ích kỉ.

Tấm, trước mọi hành hạ áp bức của mẹ con Cám. Cô chẳng biết làm gì ngoài việc ôm mặt khóc. Cô nhẫn nhúc nơi xó bếp chính nhà mình. Bị cướp mất cá. Khóc. Bị giết cá bống. Khóc. Không được đi dạ hội. Khóc. Không có quần áo đẹp. Khóc,. Rõ ràng, lúc đầu cái Thiện luôn tỏ một vẻ nhẫn nhục đến nhu nhược. Tuy nhiên, nhìn ở một góc độ nào đó, ta thấy được quan niệm dĩ hòa vi quýcủa dân gian. Không ai muốn ân oán chất ông xã, chịu thiệ một phần để mong bình yên một thuở. Nhưng cậy muốn lặng mà gió chẳng dừng. Vậy đến một ngưỡng nào đó, cái Thiện sẽ vùng lên chống trả.

Ấy đúng là cái Ác tàn nhẫn muốn độc chiếm sự sống,thủ đoạn sát hại cái Thiện.Cái thiện muốn tồn tại phải chống trả.Và rất thích hợp với thực chất hiền hòa của cái Thiện,sự phản kháng đi từ yếu đến mạnh,từ bị động đến chủ dộng để rồi giành thắng lợi vẻ vang. Mụ dì ghẻ và đứa con đẻ ác ngiệt không chiếm hữu được ngôi vị hoàng hậu thì thủ đoạn giết Tấm. Bốn lần chúng ra tay thì bốn lần đều thất bại:chặt cây cau, giết chim vành anh, chặt cây xoan đào, đốt khung cửi. Sau mỗi lần bị hại, Tấm không khóc nức nở nhịn nhục. Bị bức hại. Nàng hòa kiếp trở về. Lần đầu nàng chỉ nhắc nhở:

Phơi áo ông xã tao thì phơi bằng sào

Chớ phơi bờ rào rách nát áo ông xã tao.

Đây chỉ là tiếng nói của một linh hồn còn vương vấn dân gian. Cụ thể là nhớ nghĩa cũ duyên xưa trở về thăm lại (ông xã). Dù biết mình bị giết hại, Tấm không hề oán than, thù hận mẹ con Cám. Đến làn bị giết hại thứ hai sự tình đã khác. Tấm không nhắc nhở Cám nữa mà lặng lẽ giành lại hạnh phúc của tôi. Nàng hóa thân thành cây xoan đào, ngày ngày che mát cho vua, ở bên ông xã về tình nghĩa cũ. Rõ ràng là ở đây có một sự thay đổi về thái độ. Tấm đã ý thức sâu sắc về sự mất mát của tôi, nàng chủ động tìm lại nó. Tiến thêm một bước nữa,cô còn chủ động tìm tới kẻ thù răn đe:

Kẽo cà kẽo kẹt

Lấy tranh ông xã chị, chị khoét mắt ra.

Tư thế của Tấm hiện giờ đã khác trước. Lần trước nàng xác định quan hệ ngang bằng với Cám tao -mày; giờ đây nàng coi mình là người trên xưng chị. Không chỉ hiểu về nỗi mất mát náng còn thấm thía căn nguyên của nỗi đau đời mình. Nàng biết mình bị tranh ông xã và sự đe dọa của Tấm thật quyết liệt khoét mắt ra.

Lần hóa thân sau cùng của Tấm đã quyết tâm vùng dậy làm chủ cuộc đời.làm chủ hạnh phúc của tôi. Quả thị thơm lừng như vẻ đẹp nơi cô Tấm nhát hương. Nàng trở về kiếp con người để chủ động tận hưởng mùi thơm và mật ngọt cuộc sống thứ mà nàng đáng được hưởng và thật sự đã và đang dược hưởng. Đây là một kết thúc có hậu, là khúc khải hoàn viên mãn của cái Thiện trong cuôc đời này.

Sự trờ về của cô tấm trong ngôi vị hoàng hậu, sự thắng lợi trọn vẹn của cái Thiện đã minh chứng cho quy luật Ác giả ác báo, Ở hiền gặp lành. Song cái Thiên đã trãi qua bao áp bức, bất công, muốn có kết quả đẹp đẽ sau cùng cái Thiện không thể mãi nhu nhược, nhún mình. Nó phải chủ động vực dậy giành lại quyền sống quyền hạnh phúc.

Ra đời từ thuở xa xưa trong lịch sử dân tộc, cho tới ngày nay và sẽ mãi mãi mai sau, mẩu chuyện Tấm Cám được người Việt giữ gìn, truyền lại cho nhau như người xưa giữ lửa và truyền lửa qua mỗi nếp nhà. Ấy là ngọn lửa cho truyền thống dân tộc, truyền thống yêu cái thiện ghét cái Ác. Quan trọng hơn đó là truyền thống đấu tranh với cái Ác để thắng lợi vẻ vang.