Chuyện ít biết về Nhà sàn Bác Hồ Show
Nhà sàn Bác Hồ nằm trong Khu di tích Chủ tịch Hồ Chí Minh ở Hà Nội. Bác Hồ đã ở và làm việc tại đây từ ngày 18/5/1958 đến 17/8/1969. Có những việc liên quan đến di tích lịch sử văn hóa đặc biệt cấp quốc gia này trước và sau khi Người qua đời mà đến nay ít được biết đến...
 Nhà sàn Bác Hồ. Chuyện thứ nhất: Chống mối Cuối năm 1970, người viết bài này là một cán bộ khoa học kỹ thuật trẻ mới ra trường được điều về Viện Công nghiệp rừng, Tổng cục Lâm nghiệp (nay là Viện Khoa học lâm nghiệp Việt Nam, Bộ NN&PTNT). Ngày ấy, một chủ nhiệm khoa của Viện là kỹ sư lâm sinh Nguyễn Chí Thanh được bằng khen của Thủ tướng Phạm Văn Đồng kèm theo chiếc xe máy Babetta. Một sự kiện rất được mọi người trong cơ quan quan tâm, vì vừa vinh dự được bằng khen của Thủ tướng lại được thưởng một hiện vật là của hiếm lúc đó. Sau lễ nhận bằng khen, chủ nhiệm khoa Bảo quản lâm sản Nguyễn Chí Thanh đã kể cho mọi người nghe về nghiên cứu ứng dụng của ông đã làm 2 năm về trước có được kết quả tốt, mà trước đấy ông và các cộng sự không được phép nói ra công khai. Đó là việc chống mối cho khu di tích Phủ Chủ tịch và Nhà sàn Bác Hồ. Thế giới đã thống kê được khoảng 2.700 loài mối khác nhau, ở nước ta đến nay cũng tìm thấy trên 120 loài. Loài mối thường gặp phổ biến ở nước ta, là mối nhà, tên khoa học Coptotermes formosanus shis. Một nước nhiệt đới như nước ta khí hậu nóng ẩm có rất nhiều loài mối phá hoại nhà cửa, kho tàng. Mối là côn trùng sống theo xã hội, tổ ở sâu trong lòng đất có phân công cụ thể: mối chúa, đầu nhỏ như hạt gạo còn cái bụng lớn hơn hàng trăm lần chuyên làm nhiệm vụ sinh sản, mỗi lần đẻ hàng vài trăm trứng; mối thợ thì xây tổ và kiếm thức ăn, chiếm số đông, đây cũng chính là thủ phạm trực tiếp phá hoại trên mặt đất, chúng hoạt động âm thầm không ngừng nghỉ nên khi các kết cấu gỗ, vải, giấy... trong công trình bị hư hại nặng nề con người mới biết. Ngoài ra trong tổ còn mối lính chuyên bảo vệ và mối đực để giao phối với mối chúa. Từ lâu, việc chống mối ở các nước nhiệt đới như nước ta là một nhu cầu cấp thiết cả trong sản xuất và đời sống. Nhưng việc chống mối ngày đó lại đơn giản, ít hiệu quả như đổ thuốc vào nơi mối xông; đào tìm tổ rồi phun hóa chất tiêu diệt, song tổ mối nằm sâu trong lòng đất vẫn sinh sôi phát triển. Kỹ sư Nguyễn Chí Thanh xuất phát từ nghiên cứu đặc điểm sinh lý, sinh thái của loài mối mà đề xuất phương pháp diệt mối tận gốc, vừa triệt để, không làm thay đổi hiện trạng công trình, lại rẻ tiền. Ông đặt tại các khu vực có mối những “mồi nhử” là các vật liệu thức ăn ngon để tập trung được nhiều mối tìm đến, rồi phun một loại thuốc bột lên chúng, các con mối không chết ngay mà chạy về tổ gây nhiễm độc cho mối chúa và cả tổ trong một thời gian ngắn. Nhờ sáng kiến này mà những năm đầu tiên áp dụng (1966-1967) Khoa Bảo quản lâm sản đã giúp cho nhiều kho tàng, công trình xây dựng trong và ngoài quân đội thoát khỏi họa mối một cách triệt để. Ngày đó khu vực Phủ Chủ tịch, bao gồm cả Nhà sàn Bác Hồ rộng hàng vài hec ta cũng đã bị mối tấn công ở nhiều nơi và nhà sàn của Bác làm bằng gỗ thường (Khi trao đổi với những người thiết kế, xây dựng Bác đã có ý kiến là “không xây to và bằng gỗ thường để đỡ tốn kém”) rất dễ bị mối xông. Đầu năm 1968, Văn phòng Chính phủ yêu cầu nhóm nghiên cứu của kỹ sư Nguyễn Chí Thanh chống mối toàn diện cho khu vực Phủ Chủ tịch. Ngày đó, công việc đã được triển khai một cách âm thầm và khẩn trương. Hiệu quả đến ngay tức thì, các tổ mối nằm sâu trong lòng đất đều bị tiêu diệt, bằng chứng là tất cả những nơi bị mối xông đều không thấy con mối sống xuất hiện. Công trình được bảo hành 3 năm, đến cuối năm 1970 thì đề tài chính thức được nghiệm thu, đánh giá “đặc biệt xuất sắc” (Và từ nhiều năm nay khu vực được chống mối ở Phủ Chủ tịch không thấy mối hoạt động trở lại). Cũng từ phương pháp “diệt mối tận gốc”, sau này kỹ sư Nguyễn Chí Thanh đã hoàn thiện đề tài cả về lý thuyết cũng như thực tiễn, bảo vệ thành công học vị tiến sĩ sinh học. Rồi khi đã nghỉ hưu, ông tham gia ban chấp hành Hội Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam và là giám đốc sáng lập Trung tâm Phát triển công nghệ lâm sản có trụ sở chính tại 111 Láng Hạ, Hà Nội. Tại Trung tâm này trong suốt hơn 10 năm tồn tại vừa qua, lớp đàn em, con cháu của ông đã triển khai rất thành công trên diện rộng toàn quốc phương pháp diệt mối tận gốc, trong đó còn có nhiều cải tiến mới về thuốc cũng như quy trình công nghệ phòng trừ mối. Điều đáng nói nữa, phương pháp diệt mối tận gốc của ông dễ làm ít tốn kém đã nhanh chóng được xã hội hóa, ứng dụng rộng rãi trong cả nước từ ngày đó đến ngày hôm nay. Tiến sĩ Nguyễn Chí Thanh đã qua đời ngày 11/12/2006 tại Hà Nội, hưởng thọ 75 tuổi. Ông xứng đáng được tôn vinh là “Vua mối” Việt Nam. Chuyện thứ hai: Bảo quản và niêm cất Nhà sàn Bác Hồ Nhân chứng cho sự việc này là thiếu tướng, GS.TS Nguyễn Quỳ, nguyên Viện phó Viện Kỹ thuật quân sự; nguyên Giám đốc Học viện Kỹ thuật quân sự; nguyên Phó Chủ nhiệm Tổng cục Kỹ thuật, Bộ Quốc phòng. Nay ở tuổi gần 90, cụ Nguyễn Quỳ còn khỏe và minh mẫn, hiện nhà riêng ở phố Tô Vĩnh Diện, Hà Nội. Trong cuộc gặp gần đây với người viết, cụ nói: Đúng nửa thế kỷ trước, chúng tôi được cấp trên giao một việc “bí mật”, đó là bảo quản và niêm cất Nhà sàn Bác Hồ... Sau ngày Bác mất (2/9/1969), Đảng và Chính phủ có chủ trương giữ gìn lâu dài hiện vật quý là nhà sàn Bác đã ở, làm việc trong nhiều năm liền và tại chỗ đó sẽ phục dựng theo nguyên mẫu một ngôi nhà sàn khác để mọi người đến thăm quan. Nhiệm vụ niêm cất, bảo quản được giao quân đội đảm nhiệm. Thiếu tướng Nguyễn Quỳ sinh năm 1932, quê Phù Mỹ, Bình Định. Cuối năm 1954, bắt đầu thời kỳ hòa bình xây dựng trên miền Bắc, nhân chuyến sang thăm, làm việc tại CHDC Đức, Thủ tướng Phạm Văn Đồng được bạn chấp nhận sẽ cấp 50 suất học bổng cho học sinh Việt Nam, để đào tạo thành tài về xây dựng đất nước. Ngày đó Nguyễn Quỳ đang học năm đầu trường sư phạm cao cấp của Khu Học Xá Việt Nam, tại Nam Ninh, Trung Quốc, anh được chọn sang Đông Đức, học Khoa hóa, Đại học Kỹ thuật tổng hợp Dresden. Tốt nghiệp, anh được chuyển tiếp nghiên cứu sinh. Đến đầu năm 1963 có bằng tiến sĩ điện hóa, anh trở về nước, làm việc tại Cục Nghiên cứu kỹ thuật, tiền thân của Viện Kỹ thuật quân sự, Bộ Quốc phòng. Cụ Nguyễn Quỳ nhớ lại: “Một ngày đầu năm 1970, lúc đó tôi là thiếu tá, trưởng phòng nghiên cứu hóa chất, được thượng tá Hoàng Đình Phu, Viện trưởng Viện Kỹ thuật quân sự giao một nhiệm vụ quan trọng là bảo quản, niêm cất Nhà sàn Bác Hồ. Ngày tôi còn ở nước bạn, cũng đã có tìm hiểu và mang nhiều tài liệu về nước, chủ yếu là niêm cất bảo quản vũ khí, khí tài, việc bảo quản lâu dài một ngôi nhà gỗ dân dụng thì chưa được biết đến bao giờ. Tôi về bàn bạc kỹ với anh em trong phòng, đọc thêm tài liệu, rồi lập một nhóm chuyên đi vào xử lý chống mốc, mục, mọt cho gỗ, tre nứa, chống rỉ cho kết cấu sắt thép. Trưởng nhóm là thượng úy Nguyễn Trọng Vân, vốn là kỹ sư hóa cũng học từ Đông Đức về. Cùng thời gian đó, anh em công binh đã tiến hành tháo dỡ trước ngôi nhà và tháo dỡ đến đâu chúng tôi tiến hành phân loại, xử lý hóa chất các chi tiết và bộ phận kết cấu ngay đến đó. Có hàng nghìn chi tiếp bằng gỗ, tre và sắt thép. Rồi các chi tiết được đánh dấu và bọc kín nilông theo đúng quy trình niêm cất như với các vật tư, khí tài trong kho quân khí. Công việc này được làm tỉ mỉ, thận trọng theo từng bước, có nghiệm thu từng phần việc và được tiến hành trong vòng 2 năm, hoàn thành theo đúng kế hoạch đã đề ra”.
Chủ đề: Chuyện ít biết nhà sàn Bác Hồ
(HNNN) - Mừng xuân mới Tân Sửu, ta nhớ về Chủ tịch Hồ Chí Minh, Danh nhân văn hóa thế giới, Anh hùng dân tộc với cuộc sống bình dị “Cần, Kiệm, Liêm, Chính, Chí công, Vô tư”. Nhà sàn Bác Hồ trong Khu di tích Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Phủ Chủ tịch là nơi ở và làm việc lâu nhất trong cuộc đời hoạt động cách mạng của Người, là di sản lịch sử - văn hóa đặc biệt của dân tộc, nơi thể hiện nhân sinh quan của Người đến nay vẫn vẹn nguyên giá trị.
Năm 1954, sau Chiến thắng Điện Biên Phủ “chấn động địa cầu”, Bác Hồ cùng Trung ương Đảng trở về Thủ đô. Là Chủ tịch nước song Người từ chối ở ngôi nhà sang trọng trong dinh Toàn quyền Đông Dương với lý do để dành nơi này làm nơi tiếp khách của Đảng và Nhà nước, và Người chỉ ở ngôi nhà được bố trí cho một người thợ điện tại đây. Thủ tướng Phạm Văn Đồng khi đó cũng theo gương Bác, ở trong ngôi nhà của một người phục vụ khác, cách nhà Bác một cái sân, cùng dùng chung một nhà bếp. Nhà một tầng, muỗi nhiều, Bộ Chính trị định xây một căn nhà để Bác ở, nhưng Người chưa đồng ý. Năm 1957, sau chuyến thăm hợp tác xã nông nghiệp đầu tiên của tỉnh Thái Nguyên, trên đường về, Bác trầm ngâm suy nghĩ rồi nói với các đồng chí phục vụ: “Bác muốn làm một căn nhà sàn ở bên kia bờ ao để ở và làm việc cho thoáng”. Theo ý Bác, mùa hè năm 1958, Cục Thiết kế cơ bản thuộc Tổng cục Hậu cần được giao thiết kế, thi công ngôi nhà sàn. Kiến trúc sư Nguyễn Văn Ninh, Cục trưởng Cục Thiết kế dân dụng, Bộ Kiến trúc, người từng thiết kế Lễ đài Ba Đình và Đài liệt sĩ Ba Đình được giao nhiệm vụ thiết kế. Bác đã trao đổi với kiến trúc sư Nguyễn Văn Ninh: “Chú làm giống như ngôi nhà sàn Bác đã ở Chiến khu Việt Bắc nhưng bằng gỗ, tầng trên có hai phòng nhỏ, mỗi phòng vừa đủ để cho một người ở...”. Người cũng nhắc nhở: “Cần làm hành lang xung quanh để khi có các đồng chí lãnh đạo đến làm việc với Bác có lối đi..., lợi dụng vách ngăn hai phòng làm một giá sách cho gọn, tiết kiệm và tiện sử dụng”. Kiến trúc sư Nguyễn Văn Ninh mặc dù trước đó đã được giao thiết kế nhiều công trình lịch sử, nhưng lần này luôn trăn trở với suy nghĩ làm sao để ngôi nhà thể hiện được không chỉ cuộc sống của Bác mà còn thể hiện được tư tưởng của Người: “Riêng phần tôi thì làm một cái nhà nho nhỏ, nơi có non xanh nước biếc để câu cá, trồng hoa, sớm chiều làm bạn với các cụ già hái củi, trẻ em chăn trâu, không dính líu gì đến vòng danh lợi”. Qua thời gian phác thảo, nghiên cứu, thiết kế sơ bộ, kiến trúc sư Nguyễn Văn Ninh hoàn thành bản vẽ và báo cáo Bác, Người đã rất hài lòng: “Chú làm việc rất đúng ý của Bác”. Ngày 17-5-1958, đúng dịp mừng sinh nhật lần thứ 68 của Chủ tịch Hồ Chí Minh, nhà sàn được khánh thành. Bác Hồ mời cơm kiến trúc sư Nguyễn Văn Ninh cùng đội thi công. Đến 16h, mọi người đã tập trung khá đông đủ, kiến trúc sư Nguyễn Văn Ninh bận việc, có mặt quá giờ hẹn độ 2 phút, Bác đợi và bảo mọi người ra ngoài vườn chụp ảnh kỷ niệm, khi người chụp ảnh giương máy lên định chụp thì Nguyễn Văn Ninh chạy tới... Bác vẫy tay gọi Nguyễn Văn Ninh đến ngồi cạnh, thân ái hài hước: “Chú đến muộn rồi nhé. Bác đặt tên cho chú là Kiến. Kiến ở đây có nghĩa là kiến trúc sư, vừa có nghĩa là kiến bò chậm, đến muộn...!”. Ngôi nhà được thiết kế theo kiểu nhà sàn của đồng bào dân tộc, dài 10,5m và rộng 6,2m, có 2 tầng. Tầng trên có hai phòng nhỏ, diện tích mỗi phòng khoảng 10m2 dùng làm nơi ngủ và làm việc, với những tiện nghi sinh hoạt hết sức đơn giản: Một giường, một bàn, ghế, giá sách, máy chữ, quạt lá cọ... Tầng dưới là nơi họp Bộ Chính trị, cũng là nơi tiếp một số đoàn khách trong nước và quốc tế, đặc biệt là các đoàn cán bộ miền Nam và các cháu thiếu nhi. Nhà sàn ở trong khu vườn Phủ Chủ tịch, bên cạnh ao cá, giữa vườn cây với nhiều loại của cả ba miền như nhài, ngâu, dâm bụt, phượng vĩ, cam, bưởi, chuối, vú sữa, dừa... Nhà sàn Bác Hồ là một di tích đặc biệt trong Khu di tích đặc biệt, nơi Chủ tịch Hồ Chí Minh có quãng thời gian sống và làm việc lâu nhất trong cuộc đời hoạt động cách mạng của Người. Tại ngôi nhà gỗ đơn sơ này, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã để lại nhiều tác phẩm thiêng liêng, giá trị, tiêu biểu như: “Lời kêu gọi đồng bào quyết tâm đấu tranh chống Mỹ xâm lược ngày 17-7-1966” với lời khẳng định “Không có gì quý hơn độc lập tự do”, “Nâng cao đạo đức cách mạng, quét sạch chủ nghĩa cá nhân”… Cũng tại đây, khi nghe tin Hợp tác xã Ngũ Xá có ý định đúc tượng Bác bán thân bằng đồng, ngày 11-1-1969, Bác bảo đồng chí phục vụ: “Chú sang nói với Trung ương, trong lúc đồng khan hiếm không được làm như vậy. Đem số tiền định đúc tượng Bác xây thêm cho các cháu một phòng học. Biết bao anh hùng, liệt sĩ sao không đúc tượng lại đúc tượng Bác”... Tổng thống Liên bang Nga V. Putin khi đến thăm Nhà sàn Bác Hồ vào tháng 2-2001 đã viết: “Nhân loại đã bước sang thế kỷ mới, thế kỷ của hòa bình tiến bộ; song những tư tưởng, đạo đức của Hồ Chí Minh luôn là biểu tượng cho tương lai, và lịch sử thế giới mãi nhắc về Người như một bậc thánh nhân”. Kiến trúc sư, nhà nghiên cứu nổi tiếng Italia - Amedeo Cilento, đã nói tại một hội thảo kiến trúc quốc tế tại Việt Nam, diễn ra vào ngày 14-9-2013: “Nếu tòa nhà La Rotonda do kiến trúc sư Palladio thiết kế là biểu tượng cho bản Tuyên ngôn của kiến trúc thời kỳ Phục hưng Ý, thì nhà sàn Bác Hồ chính là biểu tượng kiến trúc của Việt Nam và thời đại mới”. Nhà thơ Tố Hữu đã nói hộ người dân Việt: “... Mong manh áo vải hồn muôn trượng/ Hơn tượng đồng phơi những lối mòn...”. Thủ tướng Phạm Văn Đồng cũng đã viết: “Nhà sàn đơn sơ của Bác chỉ có vài ba phòng, trong lúc tâm hồn của Bác lộng gió thời đại thì cái nhà nho nhỏ đó luôn luôn lộng gió và ánh sáng, phảng phất hương thơm của hoa vườn, một đời sống như vậy thanh bạch và tao nhã biết bao”. Chủ tịch Hồ Chí Minh là thế! |
