Soạn bài Trong lòng mẹ trích Những ngày thơ ấu1.Phân tích nhân vật người cô trong cuộc đối thoại giữa bà ta với chú bé Hồng. Show
(Gợi ý : Chú ý vẻ mặt "tươi cười", giọng nói "ngọt ngào", cử chỉ thân mật của người cô đối với chú bé Hồng mà tác giả gọi là "rất kịch". Bà ta muốn gì khi nói rằng mẹ chú đang "phát tài" và nhất là cố ý phát âm hai tiếng "em bé" ngân dài thật ngọt ? Vì sao những lời lẽ của bà ta đã khiến lòng chú bé "thắt lại", "nước mắt ròng ròng" ...? Qua cuộc hội thoại, em thấy nhân vật bà cô là người như thế nào ?) 2.Tình yêu thương mãnh liệt của chú bé Hồng đối với người mẹ bất hạnh được thể hiện như thế nào ? (Gợi ý : Cần chú ý phân tích : - Phản ứng tâm lí của chú bé khi nghe những lời giả dối, thâm độc xúc phạm sâu sắc tới mẹ chú. - Cảm giác sung sướng cực điểm của chú khi gặp lại và nằm trong lòng người mẹ mà chú mong chờ mỏi mắt.) 3.Qua đoạn trích Trong lòng mẹ, hãy chứng minh rằng văn Nguyên Hồng giàu chất trữ tình. 4.Qua đoạn trích, em hiểu thế nào là hồi kí ? 5.Có nhà nghiên cứu nhận định Nguyên Hồng là nhà văn của phụ nữ và nhi đồng. Nên hiểu như thế nào về nhận định đó ? Qua đoạn trích Trong lòng mẹ, em hãy chứng minh nhận định trên. Lời giải: A. Bố cục - Phần 1 : Từ đầu ... người ta hỏi đến chứ? : cuộc đối thoại người cô với bé Hồng. -Phần 2: Còn lại : cuộc gặp gỡ giữa hai mẹ con. B. Tóm tắt Vì hoàn cảnh bố chết, mẹ đi làm ăn xa, bé Hồng phải sống trong cảnh thiếu thốn tình cảm. Người cô nói chuyện với bé Hồng. Bà tìm mọi cách để chia lìa tình mẹ con. Nhưng bé vẫn luôn luôn thương nhớ, kính yêu mẹ. Rồi bé được gặp lại mẹ mình với những cảm giác sung sướng khi thoáng thấy bóng mẹ, đặc biệt là niềm hạnh phúc vô bờ khi được mẹ ôm vào lòng và được hưởng những cảm giác ấm áp, hạnh phúc. Đọc - Hiểu văn bản Câu 1 trang 20 - SGK Ngữ Văn 8 tập 1:Phân tích nhân vật người cô trong cuộc đối thoại giữa bà ta với chú bé Hồng. (Gợi ý : Chú ý vẻ mặt "tươi cười", giọng nói "ngọt ngào", cử chỉ thân mật của người cô đối với chú bé Hồng mà tác giả gọi là "rất kịch". Bà ta muốn gì khi nói rằng mẹ chú đang "phát tài" và nhất là cố ý phát âm hai tiếng "em bé" ngân dài thật ngọt ? Vì sao những lời lẽ của bà ta đã khiến lòng chú bé "thắt lại", "nước mắt ròng ròng" ...? Qua cuộc hội thoại, em thấy nhân vật bà cô là người như thế nào ?) Trả lời : Thứ 1: "Một hôm, cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi : - Hồng ! Mày có muốn vào Thanh Hóa chơi với mẹ mày không ?" Điều đáng chú ý ở đây là bà cô cười hỏi chứ không phải lo lắng hỏi, nghiêm nghị hỏi, lại càng không phải âu yếm hỏi. Lẽ thường, câu hỏi đó sẽ được trả lời rằng có, nhất là đối với chú bé vốn dĩ thiếu thốn một tình thương ủ ấp. Nhưng vốn nhạy cảm, nặng tình thương yêu và lòng kính mến mẹ, chú bé Hồng lập tức "nhận ra những ý nghĩa cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kịch của cô tôi kia". Vì thế, chú cúi đầu không đáp. Thứ 2 : Không thể để tình thương yêu và lòng kính mến mẹ lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến, chú bé Hồng đã ứng đối rất thông minh, đầy tự tin : "Không ! Cháu không muốn vào, cuối năm thế nào mợ cháu cũng về". Cuộc đối thoại tưởng chừng sẽ chấm dứt sau câu trả lời có vẻ "bất cần" mà thực ra đầy suy nghĩ ấy. Nhưng không ! Bà cô nào đã chịu buôn tha ! Bà ta hỏi luôn, giọng vẫn ngọt : "Sao lại không vào ? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu !". Cùng với giọng "ngọt", bình thản mà mỉa mai ấy là hai con mắt long lanh chằm chặp đưa nhìn chú bé. Điều này chứng tỏ bà cô cứ muốn kéo đứa cháu đáng thương vào một trò chơi ác độc đã dàn tính sẵn. Rồi chú bé đã im lặng cúi đầu, khóe mắt đã cay cay, bà cô vẫn tiếp tục "tấn công". Cái cử chỉ "liền vỗ vai tôi cười mà nói rằng" lúc ấy mới giả dối, mới độc ác làm sao ! "Mày dại quá, cứ vào đi, tao chạy cho tiền tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm sửa cho và thăm em bé chứ". Đến câu này người nói không chỉ lộ rõ sự ác ý mà còn chuyển sang chiều hướng châm chọc, nhục mạ. Quả không gì cay đắng bằng khi vết thương lòng bị người khác lại chính là cô mình - cứ xăm soi hành hạ. "Hai tiếng "em bé" mà cô tôi ngân dài ra thật ngọt, thật rõ, quả nhiên đã xoắn chặt lấy tâm can tôi như ý cô tôi muốn". Giọng điệu bà cô lúc này quả là cay nghiệt, già dặn trước chú bé đáng thương và bị động. Thứ 3 : Cho đến khi chú bé phẫn uất, nức nở, nước mắt ròng ròng rớt xuống rồi "cười dài trong tiếng khóc" ... bà cô vẫn chưa chịu buông tha. Đối lập lại trạng thái tâm hồn đau đớn, xót xa như bị cào gai, xát muối của đứa cháu là sự vô cảm sắc lạnh đến ghê rợn của người cô. Cần chú ý câu tả : "Cô tôi vẫn cứ tươi cười kể các câu chuyện cho tôi nghe". Tình cảnh túng quẫn, hình ảnhgầy guộc, rách rưới của người mẹ chú bé được bà cô miêu tả một cách tỉ mỉ với vẻ thích thú rõ rệt. Cử chỉ vỗ vai, nhìn vào mặt đứa cháu rồi đổi giọng làm ra nghiêm nghị của bà cô sau đó thực ra là sự thay đổi đấu pháp tấn công. Dương như đã đánh đến miếng đòn cuối cùng - khi thấy đứa cháu tức tưởi, phẫn uất đến đỉnh điểm - bà ta mới hạ giọng tỏ sự ngậm ngùi thương xót người đã mất. Đến đây, sự giả dối thâm hiểm mà trơ trẽn của bà cô đã phơi bày toàn bộ. Từ phân tích các bước trên, rút ra bản chất của nhân vật bà cô : lạnh lùng, độc ác, thâm hiểm. Đó là một hình ảnh mang ý nghĩa tố cáo hạng người sống tàn nhẫn, khô héo cả tình máu mủ ruột rà trong cái xã hội thực dân nửa phong kiến lúc bấy giờ. Câu 2trang 20 - SGK Ngữ Văn 8 tập 1:Tình yêu thương mãnh liệt của chú bé Hồng đối với người mẹ bất hạnh được thể hiện như thế nào ? (Gợi ý : Cần chú ý phân tích : - Phản ứng tâm lí của chú bé khi nghe những lời giả dối, thâm độc xúc phạm sâu sắc tới mẹ chú. - Cảm giác sung sướng cực điểm của chú khi gặp lại và nằm trong lòng người mẹ mà chú mong chờ mỏi mắt.) Trả lời : Càng nhận ra lòng thâm độc của bà cô, chú bé Hồng càng đau đớn uất hận, càng trào lên cảm xúc yêu thương mãnh liệt đối với người mẹ tội nghiệp của mình. Diễn biến tâm trạng nhân vật chú bé Hồng theo trình tự thời gian, trong mối quan hệ với các lời nói, cử chỉ của nhân vật bà cô : - Những ý nghĩ, cảm xúc của chú bé khi trả lời bà cô : + Mới đầu, nghe bà cô hỏi, lập tức trong kí ức chú bé sống dậy hình ảnh vẻ mặt rầu rầu và sự hiền từ của mẹ. Từ "cúi đầu không đáp" đến "cũng đã cười và đáp lại cô tôi" là một phản ứng thông minh xuất phát từ sự nhạy cảm và lòng tin yêu mẹ của chú bé. Bởi chú nhận ra ngay những ý nghĩa cay độc tron giọng nói và trên nét mặt của bà cô nhưng lại không muốn tình thương yêu và lòng kính mến mẹ bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến. + Sau lời hỏi thứ hai của bà cô, lòng chú bé càng thắt lại, khóe mắt đã cay cay. Đến khi mục đích mỉa mai, nhục mạ của bà cô đã trắng trợn phơi bày ở lời nói thứ ba thì lòng đau đớn, phẫn uất của chú bé không còn nén nổi : "Nước mắt tôi đã ròng ròng rớt xuống hai bên mép rồi chan hòa đầm đìa ở cằm và ở cổ". Cái "cười dài trong tiếng khóc" để hỏi lại sau đó thể hiện sự kìm nén nỗi đau xót, tức tưởi đang dâng lên trong lòng. + Tâm trạng đau đớn, uất ức của chú bé đang đến cực điểm khi nghe bà cô cứ tươi cười kể về tình cảnh tội nghiệp của mẹ mình. Nguyên Hồng đã bộc lộ lòng căm tức tột cùng ở những giây phút này bằng các chi tiết đầy ấn tượng. Lời văn lúc này dồn dập với các hình ảnh, các động từ mạnh mẽ : "Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng. Giá những cổ tục đã đày đọa mẹ tôi là một vật như hòn đá hay cục thủy tinh, đầu mẩu gỗ, tôi quyết vồ ngay lấy mà cắn, mà nhai, mà nghiền cho kì nát vụn mới thôi". - Cảm giác sung sướng cực điểm khi được ở trong lòng mẹ. + Chú ý hành động chạy đuổi theo chiếc xe của chú bé Hồng với các cử chỉ vội vã, bối rối, lập cập. Vừa được ngồi lên xe của mẹ, chú bé "òa lên khócrồi cứ thế nức nở". Giọtnước mắt lần này khác hẳn với lần trước (khi trả lời bà cô) : dỗi hờn mà hạnh phúc, tức tưởi mà mãn nguyện. + Cảm giác sung sướng đến cực điểm của đứa con khi được ở trong lòng mẹ được Nguyên Hồng diễn tả bằng cảm hứng đặc biệt say mê cùng những rung động vô cùng tinh tế. Cần chú ý phân tích thật kĩ đoạn văn này. Nó vẽ nên một không gian của ánh sáng, của mà sắc, của hương thơm vừa lạ lùng vừa gần gũi. Nó là hình ảnh về một thế giới đang bừng nở, hồi sinh, một thế giới dịu dàng kỉ niệm và ấm áp tình mẫu tử... Chú bé Hồng bồng bềnh trôi trong cảm giác vui sướng, rạo rực, không mảy may nghĩ ngợi gì. Những lời cay độc của bà cô, những tủi cực vừa qua bị chìm đi giữa dòng cảm xúc miên man ấy. Đoạn trích Trong lòng mẹ, đặc biệt phần cuối này, là bài ca chân thành và cảm động về tình mẫu tử thiêng liêng, bất diện. Câu 3trang 20 - SGK Ngữ Văn 8 tập 1:Qua đoạn trích Trong lòng mẹ, hãy chứng minh rằng văn Nguyên Hồng giàu chất trữ tình. Ở chương Trong lòng mẹ, có thể thấy chất trữ tình thấm đượm ở nội dung câu chuyện được kể, ở những cảm xúc căm giận, xót xa và yêu thương đều lên đến cao độ, thống thiết và ở cách thể hiện (giọng điệu, lời văn...) của tác giả. Chất trữ tình trong chương Trong lòng mẹthể hiện qua mấy phương diện cụ thể sau : Câu 4trang 20 - SGK Ngữ Văn 8 tập 1:Qua đoạn trích, em hiểu thế nào là hồi kí ? Hồi kí là một thể loại kí kể lại những sự việc đã xảy ra trong quá khứ mà người kể là người tham dự hoặc chứng kiến, tác giả là người xưng tôi. Câu 5trang 20 - SGK Ngữ Văn 8 tập 1:Có nhà nghiên cứu nhận định Nguyên Hồng là nhà văn của phụ nữ và nhi đồng. Nên hiểu như thế nào về nhận định đó ? Qua đoạn trích Trong lòng mẹ, em hãy chứng minh nhận định trên. Nguyên Hồng là nhà văn của phụ nữ và nhi đồng vì : -Có cái nhìn thông cảm, thấu hiểu với những khổ đau người phụ nữ giữa những hủ tục khắt khe, người con trẻ với khát vọng tình thương, nỗi đau tinh thần. -Nhà văn am hiểu sâu sắc về phụ nữ và trẻ nhỏ, có sự nắm bắt cá tính và tâm lí nhân vật qua lời văn giàu cảm xúc, ngọt ngào. Qua đoạn trích Trong lòng mẹ : - Nhân vật bà cô đại diện những hủ tục phong kiến còn tồn tại. -Nhân vật mẹ Hồng: hiện sinh hình ảnh người phụ nữ tảo tần, chịu nhiều vất vả, điều tiếng tủi nhục. -Nhân vật bé Hồng: sống trong cảnh thiếu thốn tình cảm, mất mát trong gia đình. Giải các bài tập Bài 2 SGK Ngữ văn 8 •Trong lòng mẹ (trích Những ngày thơ ấu) •Trường từ vựng •Bố cục của văn bản Bài trước Bài sau Phân tích nhân vật bé Hồng hay nhất
Giải Bài tập đọc hiểu: Trong lòng mẹ trang 22 Sách bài tập Ngữ văn 6 - Cánh diềuQuảng cáo
Lựa chọn câu để xem lời giải nhanh hơn
 Câu 1 Trả lời câu hỏi 1Bài đọc hiểu: Trong lòng mẹ, SBT trang 22 Ngữ văn 6 Cánh diều Tóm tắt văn bản Trong lòng mẹ (trích hồi kí Những ngày thơ ấu của Nguyên Hồng). Phương pháp giải: Tóm tắt văn bảnTrong lòng mẹ(trích hồi kíNhững ngày thơ ấucủa Nguyên Hồng). Lời giải chi tiết: Chú bé Hồng có một tuổi thơ đầy bất hạnh: bố mất sớm vì nghiện ngập, mẹ vì cảnh cùng túng quá phải bỏ con đi tha hương cầu thực, chú sống với bà cô cay nghiệt. Một hôm, bà cô gọi Hồng đến và hỏi có muốn vào Thanh Hoá với mẹ không. Nhận ra vẻ mặt rất kịch và tâm địa độc ác của bà cô, Hồng nén lại niềm thương nhớ mẹ và trả lời không muốn vào.Nhưng bà cô vẫn cố tình kể chuyện mẹ Hồng khốn khổ, đã có con với người khác làm cho Hồng đau đớn, thương mẹ và căm phẫn những cổ tục đã đầy đoạ mẹ mình. Gần đến ngày giỗ bố, trên đường đi học về, Hồng thấy bóng người ngồi trên xe kéo giống mẹ. Chú đã đuổi theo và khi nhận ra mẹ, Hồng đã oà khóc nức nở. Hồng cảm thấy sung sướng và hạnh phúc vô cùng khi được ở trong lòng mẹ. Hồng thấy mẹ vẫn đẹp như ngày nào. Chú đã quên hết mọi lời xúc xiểm của bà cô. Câu 2 Trả lời câu hỏi 2Bài đọc hiểu: Trong lòng mẹ, SBT trang 22 Ngữ văn 6 Cánh diều Người kể trong đoạn trích là ai? Việc tác giả dùng ngôi kể đó có tác dụng gì? Phương pháp giải: Đọc kĩ văn bản Lời giải chi tiết: - Người kể xưng “tôi” – cậu bé Hồng. Tuy nhiên, đây là hồi kí mang tính tự truyện nên hiểu rộng ra, cũng có thể nói người kể ở đây chính là nhà văn Nguyên Hồng. - Tác dụng: Kể và tả chi tiết các sự kiện, sự việc, có điều kiện đi sâu vào tâm tư tình cảm, suy nghĩ của nhân vật chính. Kể theo ngôi xưng “tôi” cũng làm tăng tính xác thực của hồi kí, thể hiện người kể đã chứng kiến, có tham gia vào sự kiện, sự việc đã kể. Câu 3 Trả lời câu hỏi 3Bài đọc hiểu: Trong lòng mẹ, SBT trang 22 Ngữ văn 6 Cánh diều (Câu hỏi 3, SGK) Dẫn ra một số câu văn thể hiện cảm xúc của nhân vật “tôi” khi gặp lại mẹ. Từ đó, hãy nêu nhận xét về nhân vật này. Phương pháp giải: Đọc kĩ văn bản Lời giải chi tiết: Một số câu văn thể hiện cảm xúc của nhân vật “tôi” khi gặp lại mẹ: -Chợt thoáng thấy một bóng người ngồi trên xe kéo giông giống mẹ,tôi liền đuổi theo, gọi bối rối: “Mợ ơi! Mợ ơi! Mợ ơi!”. -Tôi thở hồng hộc, trán đẫm mồ hôi, và khi trèo lên xe, tôi ríu cả chân lại… òa lên khóc rồi cứ thế nức nở. -Hay tại sự sung sướng bỗng được trông nhìn và ôm ấp cái hình hài máu mủ của mình mà mẹ tôi lại tươi đẹp như thuở còn sung túc? -Phải bé lại và lăn vào lòng một người mẹ, áp mặt vào bầu sữa nóng của người mẹ, để bàn tay người mẹ vuốt ve từ trên trán xuống cằm, và gãi rôm ở sống lưng cho, mới thấy người mẹ có một êm dịu vô cùng. => Nhân vật Hồng là một cậu bé thiếu thốn tình yêu thương gia đình. Vì phải sống trong một gia đình mà hôn nhân của bố mẹ không có tình yêu, thế nên cậu hiểu được nỗi đau khổ của mẹ mình. Khi thầy mất đi rồi, cậu sống một mình không có gia đình, đành ở tạm với họ hàng. Mặc dù có biết bao nhiêu điều xấu xa họ nói về mẹ nhưng cậu vẫn kiên quyết dành tình yêu, sự cảm thông dành cho người mẹ đáng thương của mình. Sau bao lâu xa cách, cậu khao khát một cái ôm đến da diết. Đó là cái ôm ấm áp, cũng là sự nhớ nhung mong mỏi của hai mẹ con dành cho nhau. Câu 4 Trả lời câu hỏi 4Bài đọc hiểu: Trong lòng mẹ, SBT trang 22 Ngữ văn 6 Cánh diều (Câu hỏi 4, SGK) Theo em, vì sao đoạn trích Trong lòng mẹ thuộc thể loại hồi kí? Phương pháp giải: Đọc kĩ văn bản, ngôi kể Lời giải chi tiết: Đoạn tríchTrong lòng mẹthuộc thể loại hồi kí, vì: - Người kể trong đoạn tríchTrong lòng mẹkể theo ngôi thứ nhất. - Đoạn trích ghi chép lại những sự việc được quan sát bởi người kể: những lời nói xấu, độc địa của bà cô, khoảnh khắc gặp lại người mẹ – những điều có thực mà tác giả đã trải qua. - Thời gian câu chuyện diễn ra được xác định:rằm tháng Tám này là giỗ đầu cậu mày; - Địa điểm gặp gỡ:Chiều hôm đó, tan buổi học ở trường… - Có sự có mặt của Hồng và bà cô trong cuộc nói chuyện; mẹ và Hồng trong lúc gặp nhau sau bao ngày xa cách. Câu 5 Trả lời câu hỏi 5Bài đọc hiểu: Trong lòng mẹ, SBT trang 22 Ngữ văn 6 Cánh diều Hồi kí là câu chuyện riêng của cá nhân người kể, nhưng lại có ý nghĩa chung với mọi người. Theo em, đoạn trích hồi kí Trong lòng mẹ nói lên được điều gì chung cho mọi người? Phương pháp giải: Liên hệ bản thân Lời giải chi tiết: Đoạn trích hồi kíTrong lòng mẹlà câu chuyện riêng của cá nhân người kể, nhưng lại có ý nghĩa chung với mọi người. Vì nhà văn thấu hiểu, đồng cảm cho nỗi bất hạnh của phụ nữ, trẻ nhỏ; đồng thời ca ngợi tâm hồn, đức tính cao quý của họ, ông luôn lên tiếng bênh vực, bảo vệ người phụ nữ; trân trọng những khao khát muôn đời của trẻ nhỏ được sống trong vòng tay yêu thương, che chở, bao bọc của mẹ;mặt khác, câu chuyện cũng ghi lại được hiện thực xã hội và cho người đọc biết về quan niệm nặng nề, bất công với người phụ nữ một thời. Loigiaihay.com
Bài tiếp theo
Quảng cáo
Báo lỗi - Góp ý
|
Cảm nhận chú bé Hồng qua đoạn trích Trong lòng mẹ - Bài mẫu 1
Hồng là một cậu bé đáng thương trong xã hội phong kiến, cậu bé sống trong sự ghẻ lạnh của họ hàng bên nội và nhất là người cô. Người cô luôn muốn xóa đi tình cảm trong sáng về người mẹ của cậu bé đáng thương nhưng không, cậu vẫn luôn tin vào mẹ của mình, bảo vệ mẹ và tình yêu mẹ lại càng mãnh liệt hơn nữa. Tình yêu đó đủ đánh tan đi mọi ranh giới của sự cay nghiệt mà người cô đặt ra và tình yêu đối với mẹ đã làm cậu bé Hồng vượt qua tất cả và còn lại nơi đây chỉ là tình mẫu tử thiêng liêng dù trong hoàn cảnh nào cũng không bao giờ mất.
Tính cách, phẩm chất nhân vật bé hồng trong lòng mẹ - Bài văn mẫu 1
Trong chúng ta, tình mẫu tử luôn là thiêng liêng và ấm áp nhất. Những đứa con dù hiền hay dữ, dù sang hay hèn thì trong trái tim mình đều có tình yêu thương bao la dành cho mẹ – người sinh thành, nuôi dưỡng và luôn dành cho ta những điều tốt đẹp nhất. Tôi đã đọc nhiều câu chuyện, nhiều vần thơ viết về tình mẹ con, nhưng tôi thực sự bị ám ảnh với hồi kí Những ngày thơ ấu của Nguyên Hồng. Đặc biệt in sâu đậm dấu ấn trong tôi là hình ảnh cậu bé Hồng qua đoạn trích "Trong lòng mẹ".
Đọc những dòng đầu tiên của đoạn trích Trong lòng mẹ, tôi thực sự thương cảm và xót xa cho số phận cậu bé Hồng : “Chú bé Hồng ra đời là kết quả của cuộc hôn nhân miễn cưỡng không tình yêu ; chú lớn lên trong không khí giả dối, lạnh lẽo của một gia đình không hạnh phúc”. Ngay từ những phút giây bắt đầu đón nhận sự sống, chú bé Hồng đã gặp những bất hạnh.
Là một đứa trẻ lẽ ra cậu bé Hồng phải được sống trong sự đùm bọc, yêu thương của bố mẹ và gia đình, nhưng trái lại em phải “sống bơ vơ giữa sự ghẻ lạnh cay nghiệt của họ hàng.” vì bố chết, mẹ bỏ đi “tha phương cầu thực”. Sống giữa gia đình nhưng cậu bé Hồng giống như một đứa trẻ mồ côi, và hơn thế em còn phải chịu đựng sự hắt hủi, chì chiết của người thân, đặc biệt là bà cô.
Trong đoạn trích, nhà văn Nguyên Hồng đã rất tinh tế khi miêu tả diễn biến tâm trạng của cậu bé Hồng : từ nỗi đau đớn buốt lạnh trước những lời đay nghiến của bà cô đến nỗi vui sướng vỡ oà khi gặp lại mẹ, và bao trùm lên tất cả là tình yêu mẹ vô bờ bến của chú bé.
Dù mới chỉ là một cậu bé nhưng Hồng sớm phải gánh chịu sự đối xử cay nghiệt của người thân, đó chính là sự nhẫn tâm của bà cô. Cho dù cả đoạn trích không nhắc đến sự đánh đập bằng đòn roi nhưng cách đối xử, lời lẽ mỉa mai của người cô còn khiến cho chú bé đau đớn hơn gấp trăm nghìn lần.
“Hồng ! Mày có muốn vào Thanh Hóa chơi với mẹ mày không ?”, nghe qua ta tưởng đây là lời nói thể hiện sự quan tâm, muốn cháu với bớt nỗi nhớ mẹ nhưng thực chất đây là những lời nói kháy, tàn độc : “nhận ra những ý nghĩa cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kịch của cô tôi, tôi cúi đầu không đáp. Vì tôi biết rõ, nhắc đến mẹ tôi, cô tôi chỉ cố ý gieo rắc và đầu óc những hoài nghi để tôi khinh miệt và ruồng rẫy mẹ tôi”.
Trước lời nói đầy thâm ý của bà cô, trong lòng cậu bé Hồng lại càng trào dâng lên tình yêu thương mãnh liệt dành cho mẹ “Nhưng đời nào tình yêu thương và lòng kính mến mẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến.”. Cậu ra sức bảo vệ mẹ, cố gắng cười đáp lại dù trong thâm tâm đang rất đau đớn, tủi cực “Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về”. Cậu bé trả lời bà cô và có lẽ cũng là tự an ủi mình, cậu bé luôn có niềm tin mãnh liệt rằng mẹ sẽ về và không bao giờ bỏ rơi cậu.
Tuy nhiên, bà cô của chú vẫn tiếp tục đay nghiến “Sao lại không vào ? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước nữa đâu !”. Tâm hồn non nớt, ngây thơ của chú bé dường như đã quá sức chịu đựng “lòng tôi càng thắt lại, khóe mắt tôi đã cay cay”. Nhà văn đã kết hợp miêu tả đan xen giữa lời nói bà cô và tâm trạng chú bé, mỗi lời bà cô phát ra là một lần khiến cho cậu bé trở nên đau đớn hơn.
Tính chất chì chiết đay nghiến trong từng câu nói cứ tăng dần, để rồi lên đến cao trào khi bà cô nói : “Mày dại quá, cứ vào đi, tao chạy cho tiền tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm sửa cho và thăm em bé chứ”. Từng lời nói như những nhát dao cứa vào trái tim non nớt, khiến cậu bé phải khóc “ròng ròng”.
Hồng khóc không phải vì ghen tị với em bé mà “vì thương mẹ tôi và căm tức sao mẹ tôi lại vì sợ hãi những thành kiến tàn ác mà xa lìa anh em tôi, để sinh nở một cách giấu giếm”. Người đọc hiểu rằng, dù mới chỉ là một cậu bé nhưng Hồng đã có những suy nghĩ chín chắn.
Tình yêu thương mẹ của cậu bé Hồng còn gắn liền với niềm căm tức, thù hận với những định kiến. Bởi lẽ cậu bé hiểu rằng chính những thành kiến tàn ác kia đã đẩy mẹ cậu vào cảnh “tha hương cầu thực”, mẹ con cậu phải chia lìa nhau. Trong nỗi đau uất ức, nghẹn ngào không thốt ra tiếng chú bé Hồng đã có một ước mơ “giá những cổ tục đã đày đọa mẹ tôi là một vật như hòn đá hay cục thuỷ tinh, đầu mẩu gỗ, tôi quyết vồ ngay lấy mà cắn, mà nhai, mà nghiến cho kì nát vụn mới thôi”.
Nỗi căm tức, đau đớn của chú bé đã được nhà văn hình tượng hoá qua hình ảnh so sánh biểu cảm. Những cổ tục cũng lạnh lùng, sắc nhọn chẳng khác nào “hòn đá, cục thuỷ tinh”. Bên cạnh đó, biện pháp điệp “mà cắn, mà nhai, mà nghiến cho kì nát vụn mới thôi” khiến cho nhịp văn nhanh dần, mạnh mẽ thể hiện niềm căm tức tột độ của cậu bé Hồng.
Qua đó toát lên tình yêu thương mẹ cháy bỏng, chú bé sẵn sàng làm tất cả dù khó khăn, dù đau đớn để bảo vệ người mẹ kính yêu của mình. Suy nghĩ tâm trạng của Hồng khiến cho người đọc không khỏi ngậm ngùi, xót xa, thương cảm và khâm phục. Ta hiểu rằng, những thủ đoạn tàn nhẫn, những câu nói cay độc, phũ phàng của bà cô không thể lay chuyển suy nghĩ của bé Hồng về mẹ, trái lại nó càng khiến cho cậu yêu thương mẹ hơn.
Đọc đoạn trích Trong lòng mẹ, người đọc được trải qua các trạng thái cảm xúc đối lập nhau. Đọc đoạn đầu tiên, ta như đi vào một sa mạc khô cằn tình người, ở đó ta chỉ thấy sự chì chiết, đối xử cay nghiệt và nỗi đau của một chú bé nhưng kết thúc đoạn trích ta lại chìm ngập trong dòng suối mát lành của tình mẹ con ấm áp. Cho dù bà cô có cố tình chia lìa tình mẹ con thì với Hồng cậu luôn tin rằng mẹ cậu sẽ trở về và niềm tin đó đã trở thành sự thực: “Nhưng đến ngày giỗ đầu thầy tôi, tôi không viết thư gọi mẹ tôi cũng về”.
Để diễn tả niềm vui sướng của bé Hồng khi gặp mẹ, nhà văn đã miêu tả một cách cụ thể, chi tiết: “Chiều hôm đó, tan buổi học ở trường ra, tôi chợt thoáng thấy một bóng người ngồi trên xe kéo giống mẹ tôi. Tôi liền đuổi theo gọi bối rối : “Mợ ơi ! Mợ ơi ! Mợ ơi Những cụm từ như “thoáng thấy”, “liền đuổi theo”, “gọi bối rối” thể hiện sự cuống quýt, Vội vàng của chú bé. Ta hiểu rằng niềm mong chờ mẹ về luôn thường trực trong tâm trí của chú bé Hồng.
Tuy nhiên, giống như con chim bị thương sợ gặp phải cành cong, cậu bé Hồng chưa kịp vui sướng thì đã lo sợ, lo sợ nếu như đó là người khác thì sẽ thành “trò cười tức bụng” cho lũ bạn. Hình ảnh so sánh tinh tế, biểu cảm cái lầm đó. khác gì cái ảo ảnh của một dòng nước trong suốt chảy dưới bóng râm đã hiện ra trước con mắt gần rạn nứt của người bộ hành ngã gục giữa sa mạc” cho người đọc thấy tâm trạng mong đợi khắc khoải của cậu bé Hồng.
Hình ảnh người bộ hành “ngã gục giữa sa mạc” sẽ chính là hình ảnh của chú bé Hồng sẽ gục ngã giữa sa mạc của sự ghẻ lạnh, đay nghiến nếu như mẹ cậu không về. Câu chuyện được đẩy lên đến cao trào, người đọc cũng hồi hộp chờ đợi: liệu người đó có phải là mẹ cậu bé ? Và rồi, tất cả như được tháo bung ra “Xe chạy chầm chậm mẹ tôi cầm nón vẫy tôi mẹ tôi xoa đầu tôi hỏi, thì tôi oà lên khóc rồi cứ thế nức nở”.
Đó không còn là những giọt nước mắt tủi cực mà là những giọt nước mắt của niềm hạnh phúc vô bờ bến. Nhà văn đã viết nên những câu văn nhẹ nhàng để diễn tả tình mẹ con ấm áp. Trong lòng cậu bé Hồng giờ đây chỉ còn niềm vui sướng tột độ vì cậu thấy rằng mẹ mình không phải như những gì bà cô nói, mẹ vẫn tươi đẹp và “cảm giác ấm áp đã bao lâu mất đi bỗng lại mơn man khắp da thịt”.
Chú bé Hồng thấy mình cần bé lại để “lăn vào lòng một người mẹ, áp mặt vào bầu sữa nóng của người mẹ, để bàn tay người mẹ vuốt ve từ trán xuống cằm, mới thấy người mẹ có một êm dịu vô cùng”. Ở bên mẹ, Hồng không còn một chút đau đớn, tất cả những lời bà cô giờ trở nên vô nghĩa với cậu “câu nói ấy bị chìm đi ngay, tôi không mảy may nghĩ ngợi gì nữa.”. Tình mẹ bao la và ấm áp đã xua tan đi mọi băng giá, khổ đau, đem lại một niềm hạnh phúc tràn ngập.
Người đọc như thấy đâu đây sự mỉm cười mãn nguyện của nhà văn. Ông thực sự là nhà văn có trái tim ấm nóng, hiểu và cảm thông sâu sắc với những người có số phận bất hạnh ,đặc biệt là với trẻ em và phụ nữ. Trang văn của Nguyên Hồng nói chung và đoạn trích Trong lòng mẹ nói riêng thực sự là những trang văn thấm đượm tấm lòng nhân đạo của một nhà văn chân chính.
Đoạn trích Trong lòng mẹ khép lại nhưng đã gợi lên cho người đọc biết bao điều suy nghĩ: chúng ta sẽ làm gì để những tâm hồn non nớt, ngây thơ luôn được sống trong niềm yêu thương, hạnh phúc, chở che ? Chúng ta làm gì để những giọt nước mắt đau đớn, tủi cực không còn lăn dài trên khuôn mặt thánh thiện của các em ? Đó sẽ mãi là câu hỏi nhức nhối mà nhà văn gửi đến mỗi chúng ta.
