Hoại tử chỏm xương đùi hay còn gọi hoại tử vô khuẩn chỏm xương đùi là bệnh lý thường gặp ở nam giới. Nếu không tiến hành điều trị sớm, phần chỏm xương đùi có thể bị tổn thương và mất hoàn toàn khả năng vận động.  Hoại tử chỏm xương đùi tình trạng hình thành do máu không thể lưu thông đến xương đùi khiến tế bào xương chết dần (hoại tử). Tình trạng này không phải nhiễm trùng do vi khuẩn mà do các nguyên nhân khác. Ban đầu vùng hoại tử sẽ giảm các tế bào xương, sau đó hình thành ổ huyết. Thiếu máu cục bộ có thể xảy ra nếu không được can thiệp điều trị sớm. Dần dần khiến tủy xương và tế bào xương hoại tử hoàn toàn. Cuối cùng chỏm xương đùi bị xẹp do tế bào xương chết đi, thoái hóa thứ phát làm mất khả năng hoạt động của khớp dẫn đến tàn phế. Bệnh lý này thường gặp ở nam giới trong độ tuổi từ 30 – 55 tuổi. Hoại tử chỏm xương đùi có thể bắt nguồn từ những nguyên nhân sau:
Hoại tử vô khuẩn phát sinh do kết quả của chấn thương khớp háng. Chấn thương có thể khiến đầu khớp bị trật và chèn ép các mạch máu tuần hoàn đến cơ quan này. Thông thường, chấn thương được điều trị dứt điểm sẽ không gây ra tình trạng hoại tử. Tuy nhiên, nếu bạn chủ quan và để chấn thường kéo dài, hoại tử chỏm xương đùi sẽ xuất hiện. Hoại tử chỏm xương đùi có thể phát sinh từ một loạt các vấn đề, đáng chú ý nhất là nghiện rượu bia, sử dụng corticosteroid dài hạn khiến cục máu đông hình thành trong tĩnh mạch. Mối quan hệ giữa corticosteroid , lạm dụng rượu bia với hoại tử vô mạch chưa được nghiên cứu đầy đủ nhưng các nhà khoa học cho rằng rằng việc lạm dụng các chất nói trên gây cản trở sự phân hủy các chất béo. Do đó, các chất béo tích tụ và đóng ở trong mạch máu làm cho chúng hẹp hơn. Mạch máu càng hẹp thì lưu lượng máu tuần hoàn đến vùng xương đùi càng ít hơn. Một khi nguồn cung cấp máu bị giảm nghiêm trọng, tế bào xương có thể bắt đầu hoại tử (chết). Người có thói quen hút thuốc lá thường xuyên cũng có thể mắc bệnh hoại tử chỏm xương đùi. Lý do là vì thành phần trong thuốc lá khiến mạch máu tổn thương và gây tắc các mao mạch nuôi dưỡng khớp và tế bào xương. Ngoài ra, một số bệnh lý có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh hoại tử chỏm xương đùi.
Hoại tử chỏm xương đùi ở giai đoạn đầu thường không có triệu chứng. Sau một khoảng thời gian, bệnh sẽ khởi phát với các cơn đau nhức ở vị trí này. Dần dần cơn đau sẽ tăng về mức độ và tần suất, người bệnh cảm nhận rõ cơn đau khi vận động hoặc thay đổi tư thế đột ngột. Cuối cùng, khả năng vận động của khớp bị giới hạn và dần dần dẫn đến tàn phế, bại liệt. Vì bệnh không có dấu hiệu từ ban đầu, nên rất nhiều bệnh nhân chỉ phát hiện khi bệnh đã khởi phát. Điều này gây ra nhiều bất cập và khó khăn trong quá trình điều trị. Hoại tử chỏm xương đùi có diễn tiến âm thầm và triệu chứng không đặc trưng. Do đó bác sĩ ít khi dựa vào triệu chứng để chẩn đoán lâm sàng. Thay vào đó, tiêu chuẩn để chẩn đoán hoại tử chỏm xương đùi là hình ảnh của khớp háng. Bác sĩ có thể yêu cầu:
Trên thực tế, bệnh nhân có thể phải thực hiện nhiều xét nghiệm hơn nhằm hỗ trợ quá trình chẩn đoán bệnh. Điều trị bảo tồn bằng vật lý trị liệu được chỉ định cho bệnh nhân hoại tử chỏm xương đùi. Mặc dù mục đích của điều trị bảo tồn là giảm tải trọng lên đầu xương đùi, nhưng tình trạng này vẫn tiến triển sau 1-2 năm. Nếu không điều trị dứt điểm, 70% đến 80% tất cả các hoại tử vô mạch của các trường hợp đầu xương đùi sẽ tiến triển và chắc chắn sẽ phải thực hiện phẫu thuật. Bên cạnh việc thực hiện vật lý trị liệu, bác sĩ sẽ dùng thuốc giảm đau để giúp người bệnh giảm đau nhức do chỏm xương bị hoại tử gây ra. Ngoài ra, một số bệnh nhân còn được sử dụng thuốc canxi để tăng sinh tế bào xương nhằm trì hoãn phẫu thuật. Hầu hết bệnh nhân hoại tử chỏm xương đùi đều phải tiến hành phẫu thuật. Tuy nhiên, bác sĩ sẽ cân nhắc thực hiện các kỹ thuật để tránh phải thay toàn bộ khớp háng. Trừ khi phần chỏm xương đùi bị hoại tử nghiêm trọng và có thể lún xuống, bác sĩ mới chỉ định thay toàn bộ khớp háng. Phẫu thuật luôn tiềm ẩn những rủi ro nguy hiểm, vì thế bạn nên nghiêm túc trong điều trị nội khoa để hạn chế phải can thiệp ngoại khoa. Việc đầu tiên bạn cần làm khi điều trị hoại tử chỏm xương đùi là loại bỏ thói quen dùng rượu bia, thuốc corticosteroid, thuốc lá,… và luyện tập thường xuyên để kích thích tuần hoàn máu, giảm tình trạng máu đông và tắc nghẽn tại mao mạch. Bên cạnh đó, cần bổ sung những thực phẩm giàu canxi và vitamin D để xương khỏe và tái sinh các tế bào xương mới. Ngoài ra, bệnh nhân nên thường xuyên thăm khám và theo dõi bệnh để kịp thời khắc phục khi bệnh chuyển biến theo hướng tiêu cực. Hoại tử chỏm xương đùi là bệnh lý nguy hiểm và rất dễ để lại biến chứng. Do đó bạn nên thăm khám và điều trị sớm ngay khi cơ thể xuất hiện những triệu chứng bất thường. Thông tin trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo, không phải tư vấn chuyên môn. Chúng tôi không đưa ra lời khuyên và phương pháp điều trị cho bất cứ trường hợp nào. Hoại tử chỏm xương đùi nếu trì hoãn điều trị có thể dẫn đến tàn phế. Nhận biết sớm bệnh để có biện pháp can thiệp kịp thời là điều vô cùng quan trọng để bảo vệ đôi chân. Hoại tử chỏm xương đùi là tình trạng xảy ra do thiếu máu nuôi dưỡng, dẫn hoại tử xương và sụn. Ban đầu vùng chỏm xương thưa dần, hình thành những nang xương, lâu dần sẽ gây gãy xương dưới sụn, xẹp chỏm xương đùi, mất chức năng khớp háng. Người bệnh nếu không có biện pháp can thiệp kịp thời có thể đối mặt với nguy cơ tàn phế rất cao. (1) Hoại tử chỏm xương đùi thường không có triệu chứng rõ ràng ở giai đoạn sớm. Tuy nhiên, khi đã tiến triển, cơn đau trở nên rõ rệt, đặc biệt nghiêm trọng khi có áp lực lên xương. Những triệu chứng thường gặp ở người bệnh hoại tử chỏm xương đùi gồm:
Một số nguyên nhân phổ biến gây hoại tử chỏm xương đùi như: (2)
Những yếu tố liên quan:
Người lớn tuổi có nguy cơ mắc hoại tử chỏm xương đùi cao Sau khi gãy cổ xương đùi, trật khớp háng, các mạch máu sẽ đứt hay chèn ép khiến những tế bào xương, tủy xương bị thiếu máu, thiếu oxy nuôi dưỡng và chết dần. Ban đầu những tổ chức hoại tử biểu hiện bằng tình trạng thưa xương, lâu dần hình thành nang xương, làm xương dưới sụn dễ bị gãy. Tình trạng nghiêm trọng nhất là nguy cơ thoái hóa thứ phát, mất chức năng. Bác sĩ có thể chỉ định thay khớp háng nhân tạo để khôi phục khả năng vận động cho người bệnh. (3) Tình trạng hoại tử xuất hiện sau chấn thương khá lâu, khoảng 2 năm. Vì thế, nhiều người bệnh thường ít chú ý để nhận biết dấu hiệu bệnh. Cơn đau ban đầu chỉ xuất hiện khi có lực tác động và thuyên giảm khi nghỉ ngơi. Khi đã ở giai đoạn trung bình tới nặng, khớp háng bị đau nhức thường xuyên, rõ rệt, ngay cả khi không tác động lực. Cơn đau khởi phát ở bẹn, lan xuống đùi, đôi khi gây đau sau mông. Bệnh nhân gặp nhiều trở ngại khi dạng chân, đi khập nghiễng do độ hai chân đã bị lệch. Hoại tử chỏm xương đùi là biến chứng nguy hiểm với những bệnh lý xương đùi gồm cả chấn thương và không do chấn thương. Do đó, dù phát hiện sớm và điều trị nội khoa hoặc vật lý trị liệu cũng không tác động được nhiều. Vì khi đó những tế bào xương và sụn ở xương đùi đã bị hoại tử hoàn toàn do không được cung cấp máu nuôi. Ở giai đoạn cuối của hoại tử chỏm xương đùi, người bệnh đã bị thoái hoá khớp thứ phát không đáp ứng thuốc, lún sụp đầu xương đùi và tàn phế. Việc phát hiện bệnh sớm và có biện pháp can thiệp ngoại khoa (thay khớp háng) sẽ ngăn ngừa nguy cơ tàn phế cho người bệnh. Khi chẩn đoán bệnh, bác sĩ sẽ dựa vào những biểu hiện lâm sàng kết hợp các yếu tố nguy cơ cao của người bệnh như tuổi tác, tiền sử chấn thương khớp háng, lạm dụng rượu bia, mắc những bệnh nội khoa mạn tính như rối loạn chuyển hóa, đái tháo đường, cao huyết áp…, từ đó đưa ra hướng điều trị phù hợp. Các phương pháp cận lâm sàng thường được chỉ định gồm:
Điều trị nội khoa đối với hoại tử chỏm xương đùi bao gồm sử dụng thuốc, dùng thuốc (bisphosphonates), vật lý trị liệu (trường điện từ, sóng âm), tiêm những yếu tố sinh học… Những phương pháp này có thể giúp giảm đau, làm chậm tiến triển bệnh. Làm thế nào để điều trị và phòng ngừa hoại tử chỏm xương đùi? Với các trường hợp khớp chưa bị tổn thương nặng, bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật khoan giải ép bằng cách mổ mở hoặc kết hợp nội soi. Nếu bệnh nhân đau đớn nhiều, chỏm xương đùi bị xẹp, thoái hóa ổ cối nặng, phẫu thuật thay khớp háng toàn phần có thể được chỉ định. Điều trị phẫu thuật gồm:
Một trong các mũi nhọn nghiên cứu cải tiến kỹ thuật thay khớp là lựa chọn một đường mổ tối ưu, đảm bảo những yếu tố như thao tác thuận lợi, ít tàn phá phần mềm, giảm đau tối đa, vẫn đạt thẩm mỹ. Phần lớn những đường mổ truyền thống đang áp dụng thường có vết mổ dài, trên 15cm, cắt qua nhiều cơ và gân, lượng máu mất nhiều. Những yếu tố bất lợi này ảnh hưởng rất lớn tới quá trình phục hồi của người bệnh. Vì thế, các bác sĩ hiện đang ưu tiên chọn những đường mổ xâm lấn thiểu để thay khớp háng cho người bệnh. Một trong các đường mổ với kỹ thuật hiện đại đang được áp dụng là đường mổ SUPERPATH. Ưu điểm là chỉ mở và lách qua bao khớp phía trên, không cắt cơ để bộc lộ phẫu trường, đồng thời bảo tồn hoàn toàn hệ thống gân cơ phía sau khớp háng. Kỹ thuật tiên tiến này được thiết kế để tái tạo khớp háng chính xác mà không cần cắt những gân quan trọng và kéo căng hoặc gây tổn thương những cơ quan trọng đối với chức năng của khớp háng. Bác sĩ Đặng Khoa Học phẫu thuật thay khớp háng SUPERPATH cho bệnh nhân hoại tử chỏm xương đùi tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh. Kỹ thuật phẫu thuật thay khớp háng SUPERPATH được phát triển như một bước tiến vượt trội so với những phương pháp truyền thống. Đây là quy trình bảo tồn phần mềm quanh khớp với mục đích giúp người bệnh đứng vững trở lại trong vòng vài ngày, thậm chí là vài giờ thay vì vài tuần hoặc vài tháng. Vì thế, sau mổ, người bệnh phục hồi rất nhanh, ít đau đớn, có thể sớm thực hiện những động tác “cấm kỵ” trong mổ thay khớp như vắt chân chữ ngũ, ngồi xổm… Với các ưu điểm trên, đường mổ SUPERPATH đang được nhiều phẫu thuật viên hàng đầu trên thế giới tin dùng. Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh là một trong số ít cơ sở tại khu vực Đông Nam Á triển khai thành công và thường quy phương pháp này. Để giảm nguy cơ hoại tử chỏm xương đùi, bạn cần lưu ý:
Trung tâm Chấn thương chỉnh hình, Hệ thống BVĐK Tâm Anh, là nơi quy tụ đội ngũ chuyên gia đầu ngành, bác sĩ ngoại khoa giàu kinh nghiệm, tận tâm, nhiệt tình như: TTND.GS.TS.BS Nguyễn Việt Tiến; PGS.TS.BS Đặng Hồng Hoa; TS.BS Tăng Hà Nam Anh; ThS.BS.CKII Trần Anh Vũ; BS.CKI Trần Xuân Anh, ThS.BS.CKI Lê Đình Khoa, TS.BS Đỗ Tiến Dũng; TS.BS.CKII Vũ Hữu Dũng… Đây cũng là một trong những đơn vị tiên phong trong việc chẩn đoán và điều trị các bệnh về cơ xương khớp với kỹ thuật hiện đại theo phác đồ cập nhật quốc tế. Bệnh viện còn được trang bị hệ thống máy móc, trang thiết bị chẩn đoán hình ảnh hiện đại như: máy chụp CT 768 lát cắt Somatom Drive, máy cộng hưởng từ thế hệ mới Magnetom Amira BioMatrix, robot Artis Pheno, máy đo mật độ xương, máy siêu âm…; hệ thống kính vi phẫu thuật Opmi Vario 700 Zeiss, bàn mổ Meera-Maquet… để có thể phát hiện sớm các tổn thương và điều trị hiệu quả các bệnh lý về cơ xương khớp… BVĐK Tâm Anh còn sở hữu hệ thống phòng khám khang trang, khu nội trú cao cấp; khu vực phục hồi chức năng hiện đại; quy trình chăm sóc hậu phẫu toàn diện giúp bệnh nhân nhanh chóng hồi phục và ổn định sức khỏe sau phẫu thuật. Để đặt lịch khám và điều trị với các chuyên gia đầu ngành tại Trung tâm Chấn thương chỉnh hình, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Quý khách vui lòng liên hệ: Hoại tử chỏm xương đùi gây ra các cơn đau mạn tính, làm hạn chế vận động khớp háng. Người bệnh ở trong nhóm đối tượng có yếu tố nguy cơ cao kèm theo những biểu hiện của hoại tử chỏm xương đùi, cần đi khám càng sớm càng tốt. Nếu trì hoãn điều trị có thể phải thay khớp háng. |
