Đối với các định nghĩa khác, xem Ý (danh từ). Show
Bài này viết về nước Ý, một quốc gia ở Châu Âu thời hiện đại. Xin xem thêm bài về Ý thuộc La Mã.
Ý, còn được gọi là Italia (tiếng Ý: Italia [iˈtaːlja] (nghe)), tên chính thức là Cộng hoà Ý (tiếng Ý: Repubblica Italiana) là một quốc gia cộng hoà nghị viện đơn nhất tại châu Âu. Lãnh thổ Ý vươn ra phần trung tâm của Địa Trung Hải, hai đảo lớn nhất là Sicilia và Sardegna. Dãy Anpơ giới hạn phần lãnh thổ phía Bắc của Ý, tạo thành biên giới trên bộ với Pháp, Thụy Sĩ, Áo, Slovenia, trong khi San Marino và Thành Vatican nằm lọt trong nước cộng hoà. Ý có diện tích là 301.339 km², và phần lớn có khí hậu ôn đới theo mùa và Địa Trung Hải. Do hình dạng lãnh thổ, Ý thường được ví như lo Stivale (chiếc ủng).[13][14] Dân số Ý đạt 60.184.639 người (2021), là quốc gia đông dân thứ ba trong Liên minh châu Âu, đông dân thứ 5 châu Âu, thứ 25 thế giới. Thủ đô của Ý là Roma, các vùng đô thị lớn khác là Milano, Napoli, Torino. Đến thế kỷ I TCN, Đế quốc La Mã nổi lên thành thế lực chi phối tại bồn địa Địa Trung Hải, trở thành trung tâm lãnh đạo về văn hoá, chính trị và tôn giáo của văn minh phương Tây trong thời kỳ cổ đại. Di sản của đế quốc này được phổ biến và có thể nhận thấy trong luật dân sự, chính phủ cộng hoà, Cơ Đốc giáo và chữ cái Latinh trên toàn cầu. Đến sơ kỳ Trung cổ, xã hội - chính trị Ý sụp đổ trong quá trình người man di xâm lăng, song đến thế kỷ XI, nhiều thành bang và nước cộng hoà hàng hải, chủ yếu tại miền bắc và miền trung Ý, trở nên rất thịnh vượng nhờ chuyên chở đường biển, thương mại và ngân hàng, đặt nền tảng cho chủ nghĩa tư bản hiện đại.[15] Tuy nhiên, một phần lớn miền Trung Ý duy trì dưới quyền kiểm soát của Lãnh thổ Giáo hoàng, còn miền Nam Ý liên tục bị các thế lực bên ngoài chinh phục.[16] Phục hưng bắt đầu tại Ý và được truyền bá đến phần còn lại của châu Âu. Văn hoá Ý hưng thịnh trong thời kỳ này, sản sinh các học giả, nghệ sĩ và nhà bác học nổi tiếng. Các nhà thám hiểm người Ý như Marco Polo và Cristoforo Colombo khám phá các tuyến đường mới đến Viễn Đông và Tân Thế giới. Tuy vậy, sức mạnh thương mại và chính trị của Ý suy yếu đáng kể khi các tuyến hàng hải xuyên Đại Tây Dương và sang Ấn Độ Dương không đi qua Địa Trung Hải.[17][18][19] Các cuộc chiến tranh Ý trong thế kỷ XV và thế kỷ XVI khiến các thành bang Ý kiệt sức. Các quốc gia Ý đã suy yếu này nhanh chóng bị các cường quốc châu Âu chinh phục và thuộc địa hoá, như Pháp, Tây Ban Nha và Áo. Đến giữa thế kỷ XIX, nổi lên phong trào ủng hộ chủ nghĩa dân tộc Ý và độc lập khỏi quyền cai trị ngoại bang. Ý cuối cùng thống nhất vào năm 1861, trở thành một đại cường quốc sau nhiều thế kỷ.[20] Từ cuối thế kỷ XIX đến đầu thế kỷ XX, Vương quốc Ý nhanh chóng tiến hành công nghiệp hoá và trở thành một đế quốc thực dân,[21] song chủ yếu là tại miền Bắc, trong khi miền Nam phần lớn bị loại trừ khỏi quá trình này.[22] Ý là nước chiến thắng chính trong Chiến tranh thế giới thứ nhất, song vương quốc lâm vào một giai đoạn khủng hoảng kinh tế và rối loạn xã hội, mở đường cho chủ nghĩa độc tài phát xít nổi lên vào năm 1922. Ý tham gia Chiến tranh thế giới thứ hai bên phe Trục và kết quả là thất bại về quân sự, kinh tế bị tàn phá và nội chiến. Sau chiến tranh, Ý bãi bỏ chế độ quân chủ, khôi phục nền dân chủ, đạt được tốc độ phát triển kinh tế nhanh chóng suốt một thời gian dài, và trở thành một nền kinh tế tiên tiến với quy mô lớn dù có các giai đoạn náo động về xã hội-chính trị.[23][24][25] Ngày nay, Ý là một cường quốc có nền kinh tế công nghiệp phát triển với kỹ nghệ tiên tiến, có GDP danh nghĩa thực tế lớn thứ 3 trong khu vực đồng Euro và đứng hạng 8 trên thế giới, thu nhập bình quân đầu người đứng thứ 25 thế giới. Quốc gia này luôn được xếp ở mức rất cao về chỉ số phát triển con người (HDI) và cũng xếp hạng rất cao về bình quân tuổi thọ. Ý giữ vai trò nổi bật trong các vấn đề kinh tế, quân sự, văn hoá, chính trị và ngoại giao trong khu vực EU và trên toàn cầu. Quốc gia này là một cường quốc khu vực[26][27] cũng như Đại cường quốc trên thế giới.[28][29] Ý là một thành viên tham gia sáng lập và chủ đạo của Liên minh châu Âu, người Ý là dân tộc có nhiều phát minh, đóng góp lớn trải dài trên mọi lĩnh vực trong suốt chiều dài lịch sử nhân loại. Ý là thành viên của hầu hết các tổ chức quốc tế lớn, nổi bật như Liên Hợp Quốc, NATO, OECD, Ủy hội châu Âu, Hội đồng châu Âu, Khu vực Schengen, Câu lạc bộ Paris, OSCE, WTO, G7, G8, G20, Liên minh Địa Trung Hải,... Ý sở hữu 55 di sản thế giới UNESCO, đứng đầu thế giới, và là nước đứng thứ 5 toàn cầu về số lượng du khách nước ngoài ghé thăm mỗi năm. Từ nguyên[sửa | sửa mã nguồn]Nguồn gốc tên tiếng Ý[sửa | sửa mã nguồn]Giới sử học và ngôn ngữ học đã đưa ra nhiều giả thuyết về nguồn gốc tên gọi "Italia".[30] Theo một trong các cách giải thích phổ biến, thuật ngữ Italia, bắt nguồn từ tiếng Latinh: Italia,[31] được mượn từ tiếng Oscan (tại miền Nam Ý) Víteliú qua trung gian là tiếng Hy Lạp, có nghĩa là "vùng đất bò con" (so với tiếng Latinh vitulus "con bê", tiếng Umbria vitlo "con bê").[32] Bò đực là một biểu trưng của các bộ lạc miền nam Ý và thường được miêu tả là đang húc con sói La Mã để tượng trưng cho sự thách thức của Ý tự do trong Chiến tranh Đồng Minh (91–88 TCN). Sử gia Hy Lạp Dionysius xứ Halicarnassus nói về giải thích này cùng truyền thuyết rằng Ý được đặt tên theo vị vua Italus trong truyền thuyết,[33] cũng được đề cập bởi Aristotle[34] và Thucydides.[35] Tên gọi Italia ban đầu chỉ áp dụng cho một phần của miền nam Ý ngày nay - theo lời Antiochus xứ Syracuse, phần miền nam của bán đảo Bruttium (nay là Calabria: tỉnh Reggio và một phần các tỉnh Catanzaro và Vibo Valentia). Tuy nhiên, đến thời Antiochus thì Oenotria và Italia trở nên đồng nghĩa, và tên gọi cũng được áp dụng cho hầu hết Lucania. Người Hy Lạp dần áp dụng tên gọi "Italia" cho một vùng lớn hơn, song đến thời gian trị vì của Hoàng đế Augustus (kết thúc thế kỷ I TCN) thì thuật ngữ được mở rộng để bao gồm toàn thể bán đảo cho đến dãy Alpes.[36] Nguồn gốc tên tiếng Việt[sửa | sửa mã nguồn]Tên gọi Ý trong tiếng Việt là dạng rút gọn của một tên gọi khác dài hơn, nay không còn thông dụng nữa là Ý Đại Lợi. Danh xưng Ý Đại Lợi bắt nguồn tên gọi tiếng Hán 意大利 Ý Đại Lợi (âm đọc ghi theo âm Hán Việt).[37] Tên gọi 意大利 Ý Đại Lợi trong tiếng Hán là phiên âm của từ Italy, tên tiếng Anh của nước Ý.[38] Tên gọi Italia (đọc là "I-ta-li-a") chủ yếu được dùng trong văn viết, nó ít khi được dùng trong khẩu ngữ tiếng Việt, người nói tiếng Việt hay gọi nước Ý bằng tên gọi đơn âm tiết Ý hơn là gọi bằng tên gọi đa âm tiết Italia. Ngoài cách viết Italia, tên gọi Italia còn có cách viết khác, ít gặp hơn là I-ta-li-a. Từ Italia trong tiếng Ý (phát âm là /iˈta.lja/) có ba âm tiết chứ không phải là bốn như từ Italia của tiếng Việt. Đôi khi trong tiếng Việt, nước Ý bị một số người gọi là Italy ("I-ta-li") dù đã biết đến hai tên gọi Ý và Italia. Tên gọi này bắt nguồn từ tên tiếng Anh Italy. Trong tiếng Anh, từ Italy được phát âm là /ˈɪ.tə.li/. Cách phát âm của tên tiếng Anh phiên âm sang tiếng Việt là "I-tơ-li" nhưng những người đó lại gọi là "I-ta-li" mà không gọi là "I-tơ-li" là vì họ vay mượn hình thức chính tả của từ tiếng Anh nhưng không đọc từ Italy bằng phiên âm tiếng Việt của từ tiếng Anh mà đọc các chữ cái trong từ Italy theo âm mà các chữ cái đó thường biểu thị trong tiếng Việt. Lịch sử[sửa | sửa mã nguồn]Tiền sử và cổ đại[sửa | sửa mã nguồn] Các cuộc khai quật trên khắp nước Ý đã khám phá sự hiện diện của người Neanderthal có niên đại từ thời đồ đá cũ, khoảng 200.000 năm trước,[39] Người hiện đại xuất hiện vào khoảng 40.000 năm trước. Các di chỉ khảo cổ từ giai đoạn này gồm có hang động Addaura, người Altamura, Ceprano, đồi Poggiolo và thị trấn Gravina ở Puglia.[40] Các dân tộc cổ đại của Ý thời tiền La Mã, như Umbria, Latinh (khởi nguồn của người La Mã), Volsci, Osci, Sanniti, Sabini, Celti, Liguri – thuộc nhóm Ấn-Âu; các dân tộc lớn trong lịch sử có khả năng không mang di sản Ấn-Âu là người Etrusca, người Elimi và Sicani tại Sicilia, và người Sardegna tiền sử sở hữu văn minh Nuraghe. Các dân tộc Ý cổ đại khác thuộc các ngữ hệ chưa xác định song có khả năng là có nguồn gốc phi Ấn-Âu, như người Reti và Cammuni, được biết đến với các hình khắc trên đá. Giữa thế kỷ XVII và thế kỷ XI TCN, người Hy Lạp Mycenaea thiết lập liên hệ với Ý[41][42][43][44] và trong thế kỷ VIII và VII TCN, các thuộc địa của Hy Lạp được thành lập suốt dọc bờ biển Sicilia và phần miền nam của bán đảo Ý, chúng được gọi là Magna Graecia (Đại Hy Lạp). Người Phoenicia cũng lập thuộc địa trên bờ biển của hai đảo Sardegna và Sicilia. La Mã cổ đại[sửa | sửa mã nguồn]Roma (La Mã) là khu dân cư nằm gần một khúc cạn của sông Tevere, theo quy ước thì nó có mốc thành lập là năm 753 TCN. La Mã nằm dưới quyền cai trị của một chế độ quân chủ trong vòng 244 năm. Ban đầu các quân chủ có nguồn gốc Latinh và Sabini, về sau các quốc vương là người Etrusca. Theo truyền thuyết thì có bảy vị quốc vương kế tiếp nhau từ Romulus đến Tarquinius Superbus. Năm 509 TCN, người La Mã trục xuất vị quốc vương cuối cùng khỏi thành phố của họ, và lập ra một chế độ cộng hoà theo chính thể đầu sỏ. Sau khi Julius Caesar nổi lên rồi bị giết trong thế kỷ I TCN, La Mã trở thành một đế quốc khổng lồ qua một tiến trình phát triển dài nhiều thế kỷ, có lãnh thổ trải dài từ Anh đến biên giới với Ba Tư, nắm giữ toàn bộ bồn địa Địa Trung Hải, trong đó Hy Lạp cùng La Mã và nhiều nền văn hoá khác hợp nhất thành một nền văn minh độc đáo. Vị hoàng đế đầu tiên là Augustus, thời gian cai trị của ông kéo dài và có nhiều thắng lợi, khởi đầu một thời kỳ hoàng kim với hoà bình và thịnh vượng. Đế quốc La Mã nằm trong số các thế lực kinh tế, văn hoá, chính trị và quân sự hùng mạnh nhất thế giới khi đó. Đây cũng là một trong các đế quốc rộng lớn nhất trong lịch sử thế giới. Vào đỉnh cao dưới thời Traianus, đế quốc chiếm giữ 5 triệu km².[45][46] Di sản La Mã có ảnh hưởng sâu sắc đến văn minh phương Tây, định hình hầu hết thế giới hiện đại; trong số nhiều di sản của quyền thống trị La Mã, có việc sử dụng rộng rãi các ngôn ngữ Roman có nguồn gốc từ tiếng Latinh, chữ số La Mã, chữ cái và lịch phương Tây hiện đại, cũng như việc Cơ Đốc giáo nổi lên thành một tôn giáo tầm cỡ thế giới với số lượng tín đồ lớn.[47] Quá trình suy yếu chậm của đế quốc bắt đầu vào thế kỷ III, đế quốc bị phân thành hai nửa vào năm 395. Đế quốc phía Tây chịu áp lực từ các cuộc xâm lăng của người man di, và cuối cùng tan rã vào năm 476, khi hoàng đế cuối cùng bị một tù trưởng German là Odoacer phế truất, còn Đế quốc phía Đông tồn tại trong gần một nghìn năm nữa. Trung cổ[sửa | sửa mã nguồn]Sau khi Đế quốc Tây La Mã sụp đổ, người Ostrogoth thuộc nhóm German chiếm giữ Ý.[48] Đến thế kỷ VI, Hoàng đế Đông La Mã Justinianus I chinh phục Ý và kiểm soát trong một thời gian ngắn ngủi. Một bộ lạc German khác là người Lombard sau đó xâm chiếm Ý, thu hẹp sự hiện diện của Đông La Mã thành một nhóm các lãnh địa tách biệt nhau (Esarcato di Ravenna), và khởi đầu quá trình không thống nhất về chính trị trên bán đảo kéo dài trong suốt 1.300 năm sau. Đến cuối thế kỷ VIII, Quốc vương của người Frank (cũng thuộc nhóm German) là Charlemagne sáp nhập vương quốc của người Lombard vào Đế quốc Frank. Người Frank cũng giúp thành lập Lãnh thổ Giáo hoàng tại miền trung Ý. Cho đến thế kỷ XIII, chính trị Ý bị chi phối bởi quan hệ giữa các Hoàng đế La Mã Thần thánh và Giáo hoàng, hầu hết các thành bang Ý sát cánh với Hoàng đế (Ghibellini) hoặc Giáo hoàng (Guelfi) theo mối lợi nhất thời.[49]
Nhẫn sắt Lombardia, là biểu trưng của Quốc vương Ý trong nhiều thế kỷ
Trong giai đoạn hỗn độn này, trong các đô thị Ý nổi lên một thể chế khác thường là công xã Trung cổ. Trước việc xuất hiện khoảng trống quyền lực do phân mảnh lãnh thổ cực độ và đấu tranh giữa Đế quốc và Toà Thánh, các cộng đồng địa phương tìm cách tự trị để duy trì pháp luật và trật tự.[50] Năm 1176, một liên minh các thành bang mang tên Liên minh Lombard đánh bại Hoàng đế La Mã Thần thánh/Đức Friedrich I trong trận Legnano, do đó đảm bảo độc lập hiệu quả cho hầu hết các thành phố miền bắc và miền trung Ý. Tại các khu vực ven biển và miền nam, các cộng hoà hàng hải như Venezia, Genova, Pisa và Amalfi tham gia sâu vào Thập tự chinh, và dần chiếm thế chi phối tại Địa Trung Hải và độc quyền các tuyến mậu dịch đến phương Đông.[51] Tại miền nam, đảo Sicilia trở thành một vương quốc Hồi giáo trong thế kỷ IX, phát triển thịnh vượng cho đến khi người Norman gốc Bắc Âu chinh phục đảo vào cuối thế kỷ XI cùng với hầu hết các thân vương quốc của người Lombard và Đông La Mã tại miền nam Ý.[52] Thông qua một loạt sự kiện phức tạp, miền nam Ý phát triển thành một vương quốc thống nhất dưới quyền Nhà Staufer (Hohenstaufen) gốc Đức, sau đó là dưới quyền Nhà Capet xứ Anjou gốc Pháp, và từ thế kỷ XV thuộc về Vương quốc Liên hiệp Aragon khởi nguồn từ Tây Ban Nha. Tại đảo Sardegna, các tỉnh cũ của Đông La Mã trở thành các nhà nước độc lập (Giudicati) từ thế kỷ IX, song một số phần của đảo nằm dưới quyền cai trị của Genova hoặc Pisa cho đến khi đảo bị Aragon chinh phục vào thế kỷ XV. Dịch bệnh Cái chết Đen năm 1348 hoành hành tại Ý, có thể đã làm chết một phần ba dân số Ý khi đó.[53][54] Tuy vậy, phục hồi sau dịch bệnh dẫn đến hồi sinh các thành phố, mậu dịch và kinh tế, tạo điều kiện bùng nổ chủ nghĩa nhân văn và Phục hưng, để rồi sau đó được truyền bá tại châu Âu. Cận đại[sửa | sửa mã nguồn]Trong thế kỷ XIV và XV, miền bắc và miền trung Ý bị phân chia thành một số thành bang xung khắc lẫn nhau, phần còn lại của bán đảo thuộc về Lãnh thổ Giáo hoàng và Vương quốc Napoli (hậu thân của Vương quốc Sicilia, thuộc Nhà Capet rồi Aragon). Nhiều thành bang về mặt chính thức thường quy phục các quân chủ ngoại bang, như Công quốc Milano về danh nghĩa là một quốc gia cấu thành của Đế quốc La Mã Thần thánh có dân cư chủ yếu là người Đức. Tuy nhiên, các thành bang này thường tìm được cách duy trì độc lập thực tế. Các thành bang mạnh nhất thường sáp nhập các lãnh thổ xung quanh để trở thành bá chủ, các nhà nước khu vực thường nằm dưới quyền của các gia tộc thương gia, họ lập ra các triều đại địa phương. Chiến tranh giữa các thành bang mang tính đặc hữu, và chủ yếu là giao tranh giữa các quân đội đánh thuê gọi là condottieri, các toán lính này được lấy từ khắp châu Âu, đặc biệt là Đức và Thuỵ Sĩ, song phần lớn lãnh đạo là người Ý.[55] Nhiều thập niên giao tranh dẫn đến kết quả chung cuộc là Firenze, Milano và Venezia nổi lên thành các thế lực chi phối, họ đạt được Hoà ước Lodi vào năm 1454, mang lại yên tĩnh tương đối lần đầu tiên cho khu vực suốt nhiều thế kỷ. Tình trạng hoà bình này kéo dài trong bốn muơi năm sau. Phục hưng là một giai đoạn khôi phục mạnh mẽ về nghệ thuật và văn hoá, nó bắt nguồn tại Ý do một số yếu tố, như các thành thị buôn bán tích luỹ được lượng của cải lớn, các gia đình có thế lực bảo trợ,[56] và các học giả cùng văn bản Hy Lạp đến Ý sau khi người Thổ Ottoman chinh phục Constantinopolis- thủ đô của Đông La Mã (Byzantine).[57][58][59] Thời kỳ Phục hưng Ý đạt đỉnh cao vào giữa thế kỷ XVI, cũng vào lúc này các quốc gia bên ngoài đẩy khu vực vào cảnh hỗn loạn trong Các cuộc chiến tranh Ý. Medici trở thành một gia đình có thế lực của Firenze, họ bồi dưỡng và truyền cảm hứng khai sinh Phục hưng Ý,[56][60] cùng với các gia đình khác tại Ý như Visconti và Sforza tại Milano, Este tại Ferrara và Gonzaga tại Mantova. Các nghệ sĩ vĩ đại nhất như Leonardo da Vinci, Brunelleschi, Botticelli, Michelangelo, Giotto, Donatello, Tiziano Vecelli và Raffaello tạo ra các tác phẩm truyền cảm hứng. Sử gia nhân văn Leonardo Bruni cũng phân tách lịch sử cổ đại, trung đại và hiện đại.[61] Các ý tưởng và lý tưởng Phục hưng nhanh chóng được truyền bá đến Bắc Âu, Pháp, Anh và phần lớn châu Âu. Trong khi đó, việc khám phá châu Mỹ và các tuyến đường mới đến châu Á, cũng như việc Đế quốc Ottoman nổi lên đều làm xói mòn vị thế chi phối truyền thống của Ý trong mậu dịch với phương Đông, gây suy thoái kinh tế kéo dài trên bán đảo. Các cuộc chiến tranh Ý (1494–1559) bắt nguồn từ kình địch giữa Pháp và Tây Ban Nha, các thành bang Ý dần mất độc lập và nằm dưới quyền chi phối của ngoại bang, ban đầu là Tây Ban Nha (1559 đến 1713) và sau là Áo (1713 đến 1796). Năm 1629–1631, một đợt bùng phát dịch bệnh nữa khiến cho khoảng 14% dân số Ý mất mạng.[62] Ngoài ra, khi Đế quốc Tây Ban Nha bắt đầu suy yếu vào thế kỷ XVII, các thuộc địa của họ tại Napoli, Sicilia, Sardegna và Milano cũng tương tự. Đặc biệt, miền nam Ý trở nên bần cùng và tách khỏi dòng chính của các sự kiện tại châu Âu.[63] Trong thế kỷ XVIII, do hậu quả của Chiến tranh Kế vị Tây Ban Nha, Áo thay thế Tây Ban Nha trong vai trò thế lực ngoại bang chi phối Ý. Trong khi đó, Nhà Savoy nổi lên thành một thế lực khu vực, bành trướng đến Piemonte và Sardegna. Cũng trong thế kỷ XVIII, suy thoái kéo dài hai thế kỷ được tạm ngừng nhờ các cải cách kinh tế và chính quyền do tầng lớp tinh hoa cầm quyền tiến hành tại một số quốc gia.[64] Trong Các cuộc chiến tranh của Napoléon, miền bắc và miền trung Ý bị xâm chiếm và được tái tổ chức thành Vương quốc Ý, một nhà nước phụ thuộc của Đế quốc Pháp,[65] còn nửa phía nam của bán đảo thuộc quyền cai quản của em rể Napoléon là Joachim Murat, người này lên ngôi Quốc vương Napoli. Đại hội Viên 1814 khôi phục tình thế vào cuối thế kỷ XVIII, song lý tưởng của Cách mạng Pháp không thể bị diệt trừ, và nó nhanh chóng nổi lên trong các biến động chính trị mang tính đặc trưng cho phần đầu thế kỷ XIX. Thống nhất[sửa | sửa mã nguồn]Vương quốc Ý hình thành là kết quả từ các nỗ lực của những người dân tộc chủ nghĩa và bảo hoàng trung thành với Nhà Savoy, nhằm lập một vương quốc thống nhất bao gồm toàn bộ bán đảo Ý. Trong bối cảnh các cuộc cách mạng tự do năm 1848 tràn khắp châu Âu, đã nổ ra một cuộc chiến độc lập với Áo song thất bại. Vương quốc Sardegna (gồm cả Piemonte) của Nhà Savoy lại tấn công Áo trong chiến tranh độc lập lần thứ nhì vào năm 1859, nhận được giúp đỡ của Pháp, kết quả là giải phóng Lombardia. Năm 1860–1861, Tướng quân Giuseppe Garibaldi lãnh đạo tiến trình thống nhất tại Napoli và Sicilia,[68] cho phép chính phủ Sardegna dưới quyền lãnh đạo của Bá tước xứ Cavour công bố một vương quốc Ý thống nhất vào ngày 17 tháng 3 năm 1861. Năm 1866, Quốc vương Vittorio Emanuele II liên minh với Phổ trong Chiến tranh Áo-Phổ, tiến hành chiến tranh độc lập lần thứ ba với kết quả là Ý sáp nhập Veneto. Cuối cùng, do Pháp từ bỏ đóng quân tại Roma trong Chiến tranh Pháp-Phổ năm 1870, người Ý cấp tốc lấp khoảng trống quyền lực bằng việc tiếp quản Lãnh thổ Giáo hoàng. Luật Hiến pháp của Vương quốc Sardegna là Quy chế Albertino năm 1848 được mở rộng cho toàn bộ Vương quốc Ý vào năm 1861, và quy định các quyền tự do cơ bản của nhà nước mới, song luật bầu cử loại trừ quyền bỏ phiếu của các tầng lớp không có tài sản và không được giáo dục. Chính phủ vương quốc mới vận hành trong một khuôn khổ quân chủ lập hiến nghị viện, do các thế lực tự do chi phối. Năm 1913, quyền phổ thông đầu phiếu cho nam giới được thực hiện. Trong khi miền bắc Ý diễn ra công nghiệp hoá nhanh chóng, thì miền nam và các khu vực nông thôn của miền bắc vẫn kém phát triển và quá tải dân số, buộc hàng triệu người di cư ra nước ngoài, trong khi đó Đảng Xã hội Ý liên tục gia tăng sức mạnh, thách thức nền tảng tự do và bảo thủ truyền thống. Bắt đầu từ hai thập niên cuối của thế kỷ XIX, Ý phát triển thành một thế lực thực dân khi ép buộc Somalia, Eritrea, Libya và Dodecanneso (Dodekanisa) nằm dưới quyền cai trị của mình.[69] Ý liên minh trên danh nghĩa với Đế quốc Đức và Đế quốc Áo-Hung trong Liên minh Ba bên năm 1882. Tuy nhiên, vào năm 1915 Ý gia nhập Đồng Minh trong Chiến tranh thế giới thứ nhất với cam kết sẽ nhận được đáng kể lãnh thổ. Chiến tranh ban đầu không có kết quả, do quân Ý bị tấn công trong một cuộc chiến tranh tiêu hao kéo dài trên dãy Alpes, đạt được ít tiến triển và chịu tổn thất rất nặng. Cuối cùng, đến tháng 10 năm 1918, người Ý phát động một cuộc tấn công ồ ạt, đỉnh điểm là chiến thắng gần Vittorio Veneto. Thắng lợi của người Ý[70][71][72] đánh dấu kết thúc chiến tranh trên Mặt trận Ý, đảm bảo giải thể Đế quốc Áo-Hung và là công cụ chủ yếu để kết thúc Thế chiến chưa đến hai tuần sau đó. Trong chiến tranh, có trên 650.000 binh sĩ Ý và nhiều thường dân thiệt mạng[73] và vương quốc đi đến bờ vực phá sản. Theo các hiệp định hoà bình Saint-Germain, Rapallo và Roma, Ý giành được hầu hết các lãnh thổ được hứa hẹn, song không có Dalmatia (trừ Zara), khiến các phần tử dân tộc chủ nghĩa cho rằng chiến thắng như là "bị què quặt". Phát xít[sửa | sửa mã nguồn]Kích động xã hội diễn ra sau những tàn phá của chiến tranh, lấy cảm hứng từ Cách mạng Nga, dẫn đến các hành động phản cách mạng và đàn áp trên khắp nước Ý. Tổ chức tự do lo ngại một cuộc cách mạng kiểu Xô viết, họ bắt đầu tán thành Đảng Phát xít Ý có quy mô nhỏ của Benito Mussolini. Trong tháng 10 năm 1922, quân Áo đen của Đảng Phát xít quốc gia cố gắng tiến hành đảo chính ("Hành quân đến Roma"), hành động này thất bại song vào phút chót Quốc vương Vittorio Emanuele III của Ý từ chối tuyên bố tình trạng bao vây và bổ nhiệm Mussolini làm thủ tướng. Trong vài năm sau đó, Mussolini cấm chỉ toàn bộ các chính đảng và tước đoạt các quyền tự do cá nhân, do đó hình thành một chế độ độc tài. Các hành động này thu hút sự chú ý của quốc tế và cuối cùng truyền cảm hứng cho các chế độ độc tài tương tự như Đức Quốc xã hay Tây Ban Nha dưới quyền Franco. Năm 1935, Mussolini xâm chiếm Ethiopia, khiến quốc tế xa lánh Ý và nước này rút khỏi Hội Quốc Liên; Ý liên minh với Đức Quốc xã và Đế quốc Nhật Bản, cũng như ủng hộ mạnh mẽ Francisco Franco trong nội chiến Tây Ban Nha. Năm 1939, Ý sáp nhập Albania, sau khi nắm quyền bảo hộ thực tế nước này trong nhiều thập niên. Ý tham gia Chiến tranh thế giới thứ hai bên Phe Trục vào ngày 10 tháng 6 năm 1940. Dù có tiến bộ bước đầu tại Somaliland thuộc Anh và Ai Cập, song về sau người Ý chiến bại tại Đông Phi, Hy Lạp, Nga và Bắc Phi. Sau khi Đức cùng Ý tấn công vào Nam Tư, việc đàn áp kháng cự của du kích Nam Tư và các nỗ lực nhằm Ý hoá đã dẫn đến các tội ác chiến tranh của Ý[74] Đồng Minh bắt đầu xâm chiếm Sicilia vào tháng 7 năm 1943, dẫn đến chế độ phát xít sụp đổ và Mussolini bị hạ bệ vào ngày 25 tháng 7, Ý đầu hàng Đồng Minh. Người Đức nhanh chóng đoạt quyền kiểm soát miền bắc và miền trung Ý. Quốc gia này duy trì là một chiến trường trong giai đoạn còn lại của chiến tranh, do Đồng Minh tiến chậm từ phía nam. Tại phía bắc, người Đức lập ra nhà nước bù nhìn Cộng hòa Xã hội Ý (RSI) và lập Mussolini làm lãnh đạo. Thời kỳ sau đình chiến chứng kiến việc nổi lên một phong trào kháng chiến chống phát xít có quy mô lớn, mang tên Resistenza. Đến cuối tháng 4 năm 1945, khi thất bại hoàn toàn đang dần hiện rõ, Mussolini cố đào thoát về phía bắc,[75] song bị du kích Ý bắt giữ và hành quyết.[76] Tình trạng thù địch kết thúc vào ngày 29 tháng 4 năm 1945, khi lực lượng Đức tại Ý đầu hàng. Gần nửa triệu người Ý thiệt mạng trong xung đột,[77] và kinh tế Ý gần như bị phá huỷ; thu nhập bình quân vào năm 1944 ở mức thấp nhất kể từ khi bắt đầu thế kỷ XX.[78] Cộng hoà Ý[sửa | sửa mã nguồn]Ý trở thành nước cộng hoà sau một cuộc trưng cầu dân ý[79] được tổ chức vào ngày 2 tháng 6 năm 1946, từ đó ngày này được kỷ niệm với tên gọi là ngày Cộng hoà. Đây cũng là lần đầu tiên phụ nữ Ý được trao quyền bỏ phiếu.[80] Con trai của Vittorio Emanuele III là Umberto II buộc phải thoái vị và lưu vong. Hiến pháp Cộng hoà được phê chuẩn vào ngày 1 tháng 1 năm 1948. Theo hiệp định hoà bình với Ý năm 1947, hầu hết Venezia Giulia bị mất cho Nam Tư, và sau đó Lãnh thổ tự do Trieste bị phân chia giữa Ý và Nam Tư. Ý cũng mất toàn bộ tài sản thuộc địa, chính thức kết thúc Đế quốc Ý. Cử tri Ý lo ngại về khả năng thế lực cộng sản tiếp quản, điều này tỏ ra là mang tính quyết định trong cuộc bầu cử phổ thông đầu phiếu lần đầu vào ngày 18 tháng 4 năm 1948, khi Đảng Dân chủ Cơ Đốc giáo dưới quyền Alcide De Gasperi giành được chiến thắng lớn. Đến năm 1949, Ý trở thành một thành viên của NATO. Kế hoạch Marshall giúp phục hồi kinh tế Ý, Ý có một giai đoạn tăng trưởng kinh tế duy trì liên tục và thường được gọi là "kỳ tích kinh tế" đến cuối thập niên 1960. Năm 1957, Ý là một thành viên sáng lập của Cộng đồng Kinh tế châu Âu (EEC), tiền thân của Liên minh châu Âu (EU). Từ cuối thập niên 1960 cho đến đầu thập niên 1980, Ý trải qua giai đoạn náo động, có đặc trưng là khủng hoảng kinh tế (đặc biệt là sau khủng hoảng dầu mỏ 1973), xung đột xã hội lan rộng và các vụ tàn sát khủng bố do các nhóm cực đoan đối lập tiến hành, với cáo buộc có sự tham gia của tình báo Hoa Kỳ và Liên Xô.[81][82][83] Trong thập niên 1980, lần đầu tiên kể từ năm 1945 có hai chính phủ nằm dưới quyền lãnh đạo của các thủ tướng không thuộc Đảng Dân chủ Cơ Đốc giáo: Một của những người cộng hoà (Giovanni Spadolini) và một của những người xã hội (Bettino Craxi); tuy nhiên Dân chủ Cơ Đốc giáo vẫn là đảng thống trị chính. Dưới thời chính phủ của Bettino Craxi, kinh tế hồi phục và Ý trở thành quốc gia công nghiệp hoá lớn thứ năm thế giới, được quyền gia nhập nhóm G7. Tuy nhiên, hậu quả từ chính sách chi tiêu của ông là nợ quốc gia tăng vọt. Vào đầu thập niên 1990, Ý đối diện với các thách thức trọng đại, khi cử tri yêu cầu cải cách cấp tiến do thất vọng với tình trạng tê liệt chính trị, nợ công khổng lồ và tham nhũng lan tràn (gọi là Tangentopoli) được vạch trần trong điều tra 'Mani pulite' (bàn tay sạch). Các vụ bê bối liên quan đến toàn bộ các đảng lớn, song đặc biệt là trong liên minh chính phủ: Đảng Dân chủ Cơ Đốc giáo từng cầm quyền gần 50 năm song đến lúc này trải qua một cuộc khủng hoảng nghiêm trọng và cuối cùng phải giải tán vào năm 1994, phân ly thành một vài phe phái.[84] Những người cộng sản tái tổ chức thành một lực lượng dân chủ xã hội. Trong thập niên 1990 và 2000, các liên minh trung-hữu (do ông trùm truyền thông Silvio Berlusconi chi phối) và trung-tả (do giáo sư Romano Prodi lãnh đạo) thay nhau quản lý đất nước. Đến cuối thập niên 2000, Ý chịu tác động nghiêm trọng do Đại khủng hoảng, trải qua 42 tháng suy giảm GDP từ năm 2008 đến năm 2013. Khủng hoảng kinh tế là một trong các vấn đề chính buộc Berlusconi phải từ chức vào năm 2011. Chính phủ bảo thủ được thay thế bằng nội các kỹ trị của Mario Monti. Sau tổng tuyển cử năm 2013, Phó bí thư của Đảng Dân chủ là Enrico Letta lập chính phủ mới, đứng đầu một đại liên minh hữu-tả. Năm 2014, gặp thách thức từ tân Bí thư Đảng Dân chủ Matteo Renzi, Letta từ chức và người thay thế là Renzi. Tân chính phủ khởi đầu các cải cách hiến pháp quan trọng như giải tán nghị viện và một luật bầu cử mới. Đến ngày 4 tháng 12 năm 2016, các cải cách hiến pháp bị bác bỏ trong trưng cầu dân ý và Renzi từ chức sau đó vài ngày; Bộ trưởng Ngoại giao Paolo Gentiloni được bổ nhiệm làm thủ tướng mới. Địa lý[sửa | sửa mã nguồn]Ý nằm tại Nam Âu, giữa vĩ tuyến 35° và 47° Bắc, giữa kinh tuyến 6° và 19° Đông. Tổng diện tích quốc gia là 301.230 km², trong đó 294.020 km² là mặt đất và 7.210 km² là mặt nước. Về phía bắc, Ý có biên giới với Pháp, Thuỵ Sĩ, Áo và Slovenia, và biên giới gần như định theo đường phân thủy của dãy Alpes, bao quanh thung lũng Po và đồng bằng Veneto. Về phía nam, có bán đảo Ý và hai đảo lớn Sicilia và Sardegna trên Địa Trung Hải, cùng các đảo nhỏ hơn. Các quốc gia có chủ quyền San Marino và Thành Vatican nằm lọt trong nước Ý, còn Campione d'Italia là một lãnh thổ tách rời của Ý nằm lọt trong Thuỵ Sĩ. Ý giáp với các biển Adriatic (Adriatico), Ionia (Ionio), Tyrrhenius (Tirreno) và Ligure. Dãy Appennini tạo thành xương sống của bán đảo, còn dãy Alpes tạo thành hầu hết biên giới phía bắc, trên dãy này có đỉnh cao nhất nước Ý là Monte Bianco với 4.810 m. Po là sông dài nhất tại Ý với 652 km, chảy từ dãy Alpes trên biên giới phía tây với Pháp và vượt qua đồng bằng Padan rồi đổ ra biển Adriatic. Năm hồ rộng nhất theo thứ tự là:[85] Garda (367,94 km²), Maggiore (212,51 km²), Como (145,9 km²), Trasimeno (124,29 km²) và Bolsena (113,55 km²). Hầu hết lãnh thổ Ý thuộc lưu vực Địa Trung Hải. Ý nằm tại điểm giao nhau của mảng Á-Âu và mảng châu Phi, dẫn đến có nhiều hoạt động địa chấn và núi lửa. Ý có 14 núi lửa, bốn trong số này đang hoạt động: Etna, Stromboli, Vulcano và Vesuvius. Vesuvius là núi lửa hoạt động duy nhất tại đại lục châu Âu và nổi tiếng vì từng tàn phá các thành phố Pompeii và Herculanum khi nó phun trào vào năm 79. Một vài đảo và khu đồi được tạo ra sau hoạt động núi lửa, và vẫn còn một hõm chảo hoạt động với kích cỡ lớn là Campi Flegrei phía tây bắc Napoli. Môi trường[sửa | sửa mã nguồn]Sau khi phát triển công nghiệp với tốc độ nhanh chóng, Ý phải đương đầu với các vấn đề môi trường trong một thời gian dài. Sau một số cải thiện, vào năm 2009 Ý đứng hạng 84 thế giới về tính bền vững sinh thái.[86] Các công viên quốc gia chiếm khoảng 5% diện tích Ý.[87] Trong những năm qua, Ý trở thành một trong các quốc gia hàng đầu thế giới về sản xuất năng lượng tái tạo, xếp hạng tư thế giới về công suất năng lượng Mặt trời được lắp đặt,[88][89] và đứng thứ sáu về năng lượng gió vào năm 2010.[90] Năng lượng tái tạo có mục tiêu chiếm 17% tiêu thụ năng lượng của Ý vào năm 2020. Tuy nhiên, ô nhiễm không khí vẫn là một vấn đề nghiêm trọng, đặc biệt là tại miền bắc công nghiệp hoá, đạt đến vị trí thứ mười thế giới về phát thải cacbon dioxide công nghiệp trong thập niên 1990.[91] Mạng lưới giao thông rộng và tắc nghẽn trong các vùng đô thị lớn gây ra các vấn đề nghiêm trọng về môi trường và sức khoẻ, song mức sương khói đã giảm mạnh kể từ thập niên 1970 và 1980 và mức lưu huỳnh điôxit đang giảm.[92] Nhiều nguồn nước và dải ven biển cũng bị nhiễm bẩn do hoạt động công nghiệp và nông nghiệp. Do mực nước biển dâng lên, thành phố Venezia thường xuyên bị ngập lụt trong những năm gần đây. Chất thải từ hoạt động công nghiệp không phải luôn được xử lý bằng các biện pháp hợp pháp, và điều này dẫn đến tác động về sức khoẻ thường xuyên cho cư dân những vùng bị ảnh hưởng. Ý cũng vận hành một vài lò phản ứng hạt nhân từ năm 1963 đến năm 1990, tuy nhiên sau thảm họa Chernobyl tại Liên Xô và một cuộc trưng cầu dân ý thì chương trình hạt nhân bị chấm dứt. Chính phủ đảo ngược quyết định này vào năm 2008, lập kế hoạch xây dựng bốn nhà máy điện hạt nhân theo công nghệ Pháp, tuy nhiên điều này kết thúc trong một cuộc trưng cầu dân ý sau thảm hoạ hạt nhân Fukushima tại Nhật Bản.[93] Nạn phá rừng, phát triển xây dựng bất hợp pháp và quản lý đất đai yếu kém dẫn đến xói mòn đáng kể tại khắp các vùng núi của Ý, dẫn đến các thảm hoạ sinh thái lớn như lũ đập Vajont năm 1963, các vụ lở đất Sarno năm 1998[94] và Messina năm 2009. Động thực vật[sửa | sửa mã nguồn]Ý có mức độ đa dạng sinh học động vật cao nhất tại châu Âu, với trên 57.000 loài được ghi nhận, chiếm hơn một phần ba tổng số động vật của châu Âu.[95] Bán đảo Ý là trung tâm của Địa Trung Hải, tạo thành một hành lang giữa Trung Âu và Bắc Phi, và có 8.000 km đường bờ biển. Ý cũng tiếp nhận các loài từ Balkan, Á-Âu, Trung Đông. Cấu trúc địa chất đa dạng của Ý, bao gồm Alpes và Appennini, vùng rừng Trung Ý, và đất cây bụi garigue và maquis tại miền nam, cũng góp phần vào đa dạng khí hậu và môi trường sống. Hệ động vật Ý gồm có 4.777 loài đặc hữu, như dơi tai dài Sardegna, hươu đỏ Sardegna, kỳ giông kính phương Nam, cóc bụng vàng Appennini hay rùa biển Sicilia. Có 102 loài thú tại Ý, như macmot Alpes, chuột chù Etrusca (thú nhỏ nhất thế giới) và chuột tuyết châu Âu; các loài thú lớn được chú ý là chó sói Ý, gấu nâu Marsica, sơn dương Pyrénées, dê núi Alpes, cá heo răng nhám, nhím mào và hải cẩu thầy tu Địa Trung Hải. Ý cũng ghi nhận 516 loài chim và 56213 loài nhuyễn thể. Hệ thực vật từng được ước tính gồm có khoảng 5.500 loài thực vật có mạch.[96] Tuy nhiên, tính đến năm 2005, 6.759 loài được ghi nhận trong Ngân hàng dữ liệu thực vật có mạch Ý.[97] Về mặt địa thực vật, hệ thực vật Ý được chia sẻ giữa vùng phía bắc (circumboreal) và vùng Địa Trung Hải. Ý là một bên ký kết Công ước Bern về bảo hộ môi trường hoang dã và tự nhiên châu Âu, và Chỉ dẫn môi trường sống, chúng đều cung cấp sự bảo hộ đối với động thực vật Ý. Khí hậu[sửa | sửa mã nguồn]Nhờ bán đảo trải dài theo vĩ tuyến và địa thể hầu hết là núi non tại nội địa, nên khí hậu Ý đa dạng cao độ. Tại hầu hết các vùng nội địa miền bắc và miền trung, khí hậu thay đổi từ cận nhiệt đới ẩm đến lục địa ẩm và đại dương. Đặc biệt, khí hậu vùng địa lý thung lũng Po hầu hết mang tính lục địa, có mùa đông khắc nghiệt và mùa hè nóng.[98][99] Các khu vực ven biển Liguria, Toscana và hầu hết miền nam thường ứng với khuôn mẫu của khí hậu Địa Trung Hải (phân loại khí hậu Köppen Csa). Điều kiện tại các khu vực ven biển của bán đảo rất khác biệt so với các vùng cao và thung lũng nội địa, đặc biệt là trong các tháng mùa đông khi những nơi cao hơn có xu hướng lạnh, ẩm và thường có tuyết. Các khu vực ven biển có mùa đông ôn hoà còn mùa hè thì ấm và thường khô, song các thung lũng vùng thấp có thể khá nóng trong mùa hè. Nhiệt độ mùa đông trung bình dao động từ 0 °C trên dãy Alpes cho đến 12 °C tại Sicilia, cũng như vậy nhiệt độ mùa hè trung bình dao động từ 20 °C đến 25 °C.[100] Chính trị[sửa | sửa mã nguồn]Chính phủ[sửa | sửa mã nguồn]Ý có chế độ nghị viện nhất thể từ ngày 2 tháng 6 năm 1946, khi chế độ quân chủ bị bãi bỏ thông qua trưng cầu dân ý hiến pháp. Tổng thống Ý là nguyên thủ quốc gia, được Quốc hội bầu ra trong phiên họp toàn thể với nhiệm kỳ 7 năm. Ý có một hiến pháp dân chủ thành văn, là kết quả từ công lao của Hội đồng Lập hiến gồm đại biểu của toàn bộ các lực lượng chống phát xít có đóng góp trong việc đánh bại lực lượng quốc xã và phát xít trong nội chiến.[101] Chính phủ nghị viện Ý dựa trên hệ thống bầu cử đại diện tỷ lệ. Nghị viện Ý theo chế độ lưỡng viện hoàn toàn: Hạ nghị viện (Camera dei deputati, họp tại Palazzo Montecitorio) và Thượng nghị viện (họp tại Palazzo Madama) có quyền lực tương đương. Thủ tướng có danh xưng chính thức là Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng (Presidente del Consiglio dei Ministri), là người đứng đầu chính phủ của Ý. Thủ tướng và nội các do tổng thống bổ nhiệm, song cần phải qua một cuộc bỏ phiếu tín nhiệm tại Nghị viện để được nhậm chức. Hội đồng Bộ trưởng nắm giữ quyền lực hành pháp, thủ tướng cần phải được cơ cấu này tán thành để thi hành hầu hết các hoạt động chính trị. Chức vụ thủ tướng của Ý tương tự như tại hầu hết các hệ thống nghị viện khác, song lãnh đạo của chính phủ Ý không có quyền yêu cầu giải tán Nghị viện. Khác biệt nữa với các chức vụ tương tự là trách nhiệm chính trị tổng thể về tình báo được trao cho thủ tướng. Theo tinh thần đó, thủ tướng thi hành quyền lực tuyệt đối về các chính sách tình báo phối hợp, xác định các nguồn tài chính và củng cố an ninh mạng quốc gia; áp dụng và bảo vệ bí mật nhà nước; uỷ quyền cho các nhân viên tiến hành hoạt động tại Ý và nước ngoài.[102] Một điểm khác thường của Nghị viện Ý là quyền đại diện được trao cho các công dân Ý thường trú tại nước ngoài: 12 hạ nghị sĩ và 6 thượng nghị sĩ được bầu ra trong bốn khu vực bầu cử hải ngoại riêng biệt. Ngoài ra, Thượng viện Ý có đặc điểm là một số lượng nhỏ nghị sĩ nhậm chức trọn đời, do tổng thống bổ nhiệm, "vì những công lao ái quốc nổi bật trong lĩnh vực xã hội, khoa học, nghệ thuật hoặc văn học". Các cựu tổng thống mặc nhiên là các thượng nghị sĩ trọn đời. Ba chính đảng lớn của Ý là Đảng Dân chủ (Partito Democratico), Forza Italia (nước Ý tiến bước) và Phong trào Năm sao (Movimento 5 Stelle). Trong tổng tuyển cử năm 2013, ba đảng này giành được 579 trong số 630 ghế tại Hạ nghị viện và 294 trong số 315 ghế tại Thượng nghị viện.[103] Hầu hết các ghế còn lại thuộc về một khối bầu cử đoản mệnh được thành lập nhằm ủng hộ Thủ tướng Mario Monti sắp phải ra đi. Pháp luật[sửa | sửa mã nguồn]Hệ thống tư pháp Ý dựa trên luật La Mã, được bộ luật Napoléon và các đạo luật sau này phỏng theo. Toà án Tối cao Ý xét xử phúc thẩm cả các vụ án hình sự và dân sự. Toà án Hiến pháp Ý (Corte Costituzionale) ra quyết định về tính phù hợp của luật với hiến pháp, đây là một cơ cấu mới sau Chiến tranh thế giới thứ hai. Kể từ khi xuất hiện vào giữa thế kỷ XIX, tội phạm có tổ chức và các tổ chức tội phạm tại Ý đã xâm nhập sinh hoạt xã hội và kinh tế của nhiều khu vực tại miền nam Ý, nổi danh nhất trong số đó là Mafia Sicilia, liên minh này về sau phát triển ra một số quốc gia khác như Hoa Kỳ. Các khoản thu của Mafia có thể chiếm đến 9%[104][105] GDP của Ý.[106] Một báo cáo vào năm 2009 xác định Mafia hiện diện mạnh tại 610 xã, tổng dân số các xã này là 13 triệu và chiếm 14,6% GDP của Ý.[107][108] Băng đảng 'Ndrangheta tập trung tại vùng Calabria có lẽ là tổ chức tội phạm mạnh nhất hiện nay tại Ý, chiếm đến 3% GDP toàn quốc.[109] Tuy nhiên, với 0,013 vụ trên 1.000 dân, Ý chỉ có tỷ lệ giết người cao thứ 47 trong một khảo sát gồm 62 quốc gia.[110] Thực thi pháp luật tại Ý là nhiệm vụ của nhiều lực lượng cảnh sát. Polizia di Stato (cảnh sát nhà nước) là cảnh sát quốc gia dân sự của Ý. Ngoài các nhiệm vụ tuần tra, điều tra và thực thi pháp luật, họ còn tuần tra hệ thống đường cao tốc, giám sát an toàn của đường sắt, cầu và đường thủy. Carabinieri là tên gọi phổ biến của Arma dei Carabinieri, một quân đoàn quân sự giống như hiến binh và họ có các nhiệm vụ cảnh sát. Họ cũng giữ vai trò là quân cảnh của lực lượng vũ trang Ý. Guardia di Finanza (bảo vệ tài chính) là lực lượng nằm dưới quyền của Bộ Kinh tế và Tài chính, có vai trò của lực lượng cảnh sát, chịu trách nhiệm về an toàn tài chính, kinh tế, tư pháp và công cộng. Polizia Penitenziaria (cảnh sát trại cải tạo) điều hành hệ thống nhà tù Ý và quản lý việc vận chuyển tù nhân. Ngoại giao[sửa | sửa mã nguồn]Ý là thành viên sáng lập của Cộng đồng châu Âu, tiền thân của Liên minh châu Âu, và của NATO. Ý gia nhập Liên Hợp Quốc vào năm 1955, và là một thành viên cũng như là bên ủng hộ mạnh mẽ của nhiều tổ chức quốc tế, như Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD), Hiệp ước chung về thuế quan và mậu dịch/Tổ chức Thương mại Thế giới (GATT/WTO), Tổ chức An ninh và Hợp tác châu Âu (OSCE), Ủy hội châu Âu, và Sáng kiến Trung Âu. Ý đảm nhận chức chủ tịch luân phiên của các tổ chức quốc tế như OSCE vào năm 2018, G8 vào năm 2017 và Hội đồng châu Âu từ tháng 7 đến tháng 12 năm 2014. Ý cũng là một thành viên không thường trực thường xuyên của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc, gần đây là vào năm 2017. Ý ủng hộ mạnh mẽ chính trị quốc tế đa phương, tán thành Liên Hợp Quốc và các hoạt động an ninh quốc tế của tổ chức này. Tính đến năm 2013, Ý đã triển khai 5.296 binh sĩ ra bên ngoài, tham gia vào 33 sứ mệnh của Liên Hợp Quốc và NATO tại 25 quốc gia trên thế giới.[111] Ý triển khai quân đến hỗ trợ các sứ mệnh gìn giữ hoà bình của Liên Hợp Quốc tại Somalia, Mozambique, và Đông Timor và cung cấp hỗ trợ cho hoạt động của NATO và Liên Hợp Quốc tại Bosnia, Kosovo và Albania. Ý triển khai 2.000 binh sĩ tại Afghanistan nhằm hỗ trợ Chiến dịch Đảm bảo tự do (OEF) từ tháng 2 năm 2003. Ý ủng hộ các nỗ lực đa phương nhằm tái thiết và ổn định Iraq, song triệt thoái lực lượng quân đội gồm 3.200 binh sĩ vào năm 2006, chỉ duy trì những người điều hành nhân đạo và các nhân viên dân sự khác, Trong tháng 8 năm 2006, Ý triển khai khoảng 2.450 binh sĩ tại Liban trong sứ mệnh gìn giữ hoà bình của Liên Hợp Quốc.[112] Ý là một trong những bên tài trợ nhiều nhất cho Chính quyền Dân tộc Palestine, đóng góp 60 triệu euro chỉ trong năm 2013.[113] Quân sự[sửa | sửa mã nguồn]Các lực lượng vũ trang Ý bao gồm Lục quân, Hải quân, Không quân và Carabinieri, nằm dưới quyền chỉ huy của Hội đồng Quốc phòng Tối cao do Tổng thống chủ trì. Kể từ năm 2005, phục vụ quân đội là việc tự nguyện.[114] Năm 2010, quân đội Ý có 293.202 quân nhân tại ngũ,[115] trong đó 114.778 người thuộc Carabinieri.[116] Tổng chi tiêu quân sự của Ý vào năm 2016 xếp hạng mười một thế giới, với 27,9 tỷ USD, tương đương 1,5% GDP quốc gia.[117][118] Nằm trong chiến lược chia sẻ hạt nhân của NATO, Hoa Kỳ đưa 90 bom hạt nhân đến Ý, đặt tại các căn cứ không quân Ghedi và Aviano.[119] Lục quân Ý là lực lượng phòng thủ trên bộ quốc gia, có quân số 109.703 vào năm 2008. Các loại chiến xa được biết đến nhiều nhất của Lục quân Ý là xe chiến đấu bộ binh Dardo, pháo tự hành chống tăng Centauro và xe tăng Ariete, và trong số máy bay của Lục quân Ý có trực thăng chiến đấu Mangusta, trong thời gian qua được triển khai trong các sứ mệnh của EU, NATO và Liên Hợp Quốc. Lục quân Ý cũng bố trí một lượng lớn các loại xe bọc thép Leopard 1 và M-113. Hải quân Ý vào năm 2008 có 35.200 quân nhân tại ngũ cùng với 85 tàu được biên chế và 123 máy bay.[120] Đây là một lực lượng hải quân có năng lực hoạt động toàn cầu. Trong thời hiện đại, Hải quân Ý tham gia vào nhiều hoạt động gìn giữ hoà bình liên hiệp khắp thế giới. Không quân Ý vào năm 2008 có 43.882 quân nhân, vận hành 585 máy bay, bao gồm 219 máy bay chiến đấu và 114 trực thăng. Năng lực vận chuyển được đảm bảo bằng một phi đội gồm 27 C-130J và C-27J Spartan. Carabinieri là lực lượng hiến binh và quân cảnh của Ý, giữ trật tự quân sự và dân sự cùng các lực lượng cảnh sát khác. Các nhánh khác nhau của Carabinieri được cho là thuộc các bộ khác nhau trong mỗi chức năng riêng biệt, lực lượng này báo cáo với Bộ Nội vụ khi duy trì trật tự và an ninh công cộng.[121] Hành chính[sửa | sửa mã nguồn]Ý được chia thành 20 vùng (regioni), trong đó 5 vùng có vị thế tự trị đặc biệt, cho phép họ có thể ban hành pháp luật về một số vấn đề địa phương của mình. Quốc gia được chia tiếp thành 14 thành phố trung tâm (città metropolitane) và 93 tỉnh (provincia) (đến năm 2016), và chúng lại được chia tiếp thành 8.047 khu tự quản (comuni).[122] Hiến pháp sửa đổi năm 2001 trao thêm nhiều quyền tự chủ cho các vùng, đặc biệt là quyền lập pháp và giảm đáng kể sự can thiệp của trung ương vào công việc của các vùng. Trong tháng 6 năm 2006, cử tri bác bỏ trong trưng cầu dân ý về các đề xuất được cho là sẽ dẫn đến một nhà nước liên bang, với tỷ lệ 61,7% trên 38,3%.[123] Kết quả khác biệt đáng kể giữa các vùng, từ 55,3% ủng hộ tại Veneto đến 82% phản đối tại Calabria.[123] Mỗi vùng có một nghị viện tuyển cử, được gọi là Consiglio Regionale (hội đồng vùng), hoặc Assemblea Regionale tại Sicilia, và một chính quyền gọi là Giunta Regionale (uỷ ban vùng), đứng đầu là một thống đốc gọi là Presidente della Giunta Regionale (chủ tịch uỷ ban vùng) hoặc Presidente della Regione (chủ tịch vùng).
Kinh tế[sửa | sửa mã nguồn]Milano là trung tâm kinh doanh hàng đầu tại châu Âu và là một thủ đô thời trang của thế giới.Ý có kinh tế hỗn hợp tư bản chủ nghĩa, với quy mô lớn thứ ba trong khu vực đồng euro và lớn thứ tám thế giới vào năm 2015.[124] Quốc gia này là một thành viên sáng lập của G7, khu vực đồng euro và OECD. Ý được nhìn nhận là một trong các quốc gia công nghiệp hoá hàng đầu thế giới, và là một quốc gia chủ đạo trong mậu dịch quốc tế.[125][126][127] Đây là một quốc gia phát triển cao độ, có chất lượng sinh hoạt cao thứ tám thế giới vào năm 2005[128] và đứng thứ 26 về chỉ số phát triển con người vào năm 2015.[129] Ý được biết đến với ngành kinh doanh sáng tạo và cải tiến,[130] lĩnh vực nông nghiệp quy mô lớn và cạnh tranh[131] (Ý là nước sản xuất rượu vang lớn nhất thế giới năm 2011),[132] có ảnh hưởng và có chất lượng cao trong các ngành ô tô, máy móc, thực phẩm, thiết kế và thời trang.[133][134][135] Ý là quốc gia sản xuất lớn thứ sáu thế giới,[138] với đặc điểm là có số lượng công ty đa quốc gia ít hơn so với các nền kinh tế khác có quy mô tương đương, và có lượng lớn các doanh nghiệp cỡ vừa và nhỏ năng động, tập trung vào một số khu công nghiệp là xương sống của công nghiệp Ý. Khu vực chế tạo thường tập trung vào xuất khẩu thị trường ngách và các sản phẩm xa xỉ, một mặt nó kém năng lực cạnh tranh về số lượng, mặt khác do có sản phẩm chất lượng hơn nên Ý có năng lực hơn trong cạnh tranh với Trung Quốc và các nền kinh tế châu Á mới nổi khác vốn dựa vào chi phí lao động thấp.[139] Ý là nước xuất khẩu lớn thứ bảy thế giới vào năm 2016, các đối tác mậu dịch lớn nhất của Ý là các thành viên khác trong Liên minh châu Âu, chiếm hơn một nửa giao dịch. Các đối tác mậu dịch lớn nhất của Ý trong EU là Đức (12,9%), Pháp (11,4%) và Tây Ban Nha (7,4%) theo dữ liệu năm 2011.[140]. Các sản phẩm xuất khẩu chủ yếu của Ý gồm ô tô (Fiat Group, Aprilia, Ducati, Piaggio), hoá chất, sản phẩm hoá dầu, hàng điện tử (Eni, Enel, Edison), hàng không và công nghệ quốc phòng (Alenia, Agusta, Finmeccanica), vũ khí (Beretta); nhưng các sản phẩm nổi tiếng nhất lại thuộc lĩnh vực thời trang (Armani, Valentino, Versace, Dolce & Gabbana, Benetton, Prada, Gucci, Luxottica), công nghiệp thực phẩm (Barilla Group, Martini & Rossi, Campari, Parmalat), xe hơi hạng sang (Ferrari, Maserati, Lamborghini, Pagani) và du thuyền (Ferretti, Azimut). Ý là bộ phận của thị trường chung châu Âu, một thị trường có trên 500 triệu người tiêu dùng. Một vài chính sách thương mại nội địa được xác định theo các hiệp định giữa các thành viên Liên minh châu Âu và bởi cơ quan lập pháp Liên minh châu Âu. Ý cho lưu hành tiền tệ chung châu Âu là euro vào năm 2002.[141][142] Khu vực đồng euro có khoảng 330 triệu công dân, chính sách tiền tệ của nó được xác định bởi Ngân hàng Trung ương châu Âu. Ý chịu tổn thất rất nặng từ khủng hoảng tài chính 2007–08 và sau đó là khủng hoảng nợ công châu Âu, làm trầm trọng thêm các vấn đề cấu trúc của quốc gia.[143] Thực tế, sau khi tăng trưởng GDP mạnh mẽ 5–6% mỗi năm từ thập niên 1950 đến đầu thập niên 1970,[144] và một cuộc giảm tốc không ngừng trong thập niên 1980-90, quốc gia này gần như đình đốn trong thập niên 2000.[145][146] Diễn ra các nỗ lực chính trị nhằm khôi phục kinh tế bằng cách chi tiêu công ồ ạt, cuối cùng dẫn đến nợ công tăng vọt, ở mức trên 135% GDP vào năm 2014, xếp thứ hai trong Liên minh châu Âu chỉ sau Hy Lạp (với 174%).[147] Phần lớn nhất trong nợ công Ý thuộc về các chủ nợ người Ý, đây là một khác biệt lớn với Hy Lạp,[148] và mức nợ hộ gia đình thấp hơn nhiều so với mức trung bình của OECD.[149] Phân chia Nam-Bắc rộng thêm là một yếu tố chính của nhược điểm kinh tế-xã hội Ý.[150] Đáng chú ý là có khác biệt rất lớn về thu nhập theo thống kê giữa các vùng và đô thị miền bắc với miền nam.[151] Vùng giàu nhất là Lombardia đạt được mức GDP bình quân bằng 127% của toàn quốc, còn vùng nghèo nhất là Calabria chỉ đạt 61%[152] Tỷ lệ thất nghiệp của Ý (11,9%) cao hơn đôi chút so với mức trung bình của khu vực đồng euro (2015),[153] song mức trung bình của miền bắc là 7,9% và của miền nam là 20,2%.[154] Nông nghiệp[sửa | sửa mã nguồn]Theo điều tra nông nghiệp toàn quốc, Ý có 1,5 triệu trang trại vào năm 2010 (giảm 32,4% từ năm 2000), trên diện tích 12,7 triệu ha (63% thuộc miền nam).[155] Đại đa số (99%) có quy mô gia đình và nhỏ, trung bình chỉ đạt kích thước 8 ha.[155] Trong tổng diện tích mặt đất sử dụng cho nông nghiệp (không tính lâm nghiệp), đồng ruộng lương thực có hạt chiếm 31%, vườn cây ô liu 8,2%, vườn nho 5,4%, vườn cây cam chanh 3,8%, ruộng củ cải đường 1,7%, và làm vườn nhà 2,4%. Phần còn lại chủ yếu dành cho đồng cỏ (25,9%) và lương thực chăn nuôi (11,6%).[155] Ý là nước sản xuất rượu vang hàng đầu thế giới,[156] và cũng đứng hàng đầu về dầu ô liu, các loại quả (táo, ô liu, nho, cam, chanh tây, lê, cà rốt, hạt phỉ, đào, anh đào, mận mơ, dâu đất và dương đào), và rau (đặc biệt là atisô và cà chua). Các loại rượu vang nổi tiếng nhất của Ý có lẽ là Chianti vùng Toscana và Barolo vùng Piemonte. Các loại rượu vang nổi tiếng khác là Barbaresco, Barbera d'Asti, Brunello di Montalcino, Frascati, Montepulciano d'Abruzzo, Morellino di Scansano, và các loại rượu vang sủi Franciacorta và Prosecco. Các hàng hoá chất lượng chuyên biệt của Ý, đặc biệt là các loại rượu vang đề cập ở trên và các loại pho mát khu vực, thường được bảo hộ dưới nhãn đảm bảo chất lượng DOC/DOP. Chứng nhận chỉ dẫn địa lý này được cho là quan trọng nhằm tránh lẫn lộn với các sản phẩm thế phẩm sản xuất hàng loạt có chất lượng thấp. Hạ tầng[sửa | sửa mã nguồn]Năm 2004, lĩnh vực giao thông tại Ý đạt doanh thu khoảng 119,4 tỷ euro, sử dụng 935.700 lao động trong 153.700 doanh nghiệp. Về mạng lưới đường bộ quốc gia, vào năm 2002 có 668.721 km đường có thể sử dụng được tại Ý, trong đó có 6.487 km đường cao tốc, thuộc sở hữu nhà nước song do Atlantia điều hành riêng. Năm 2005, có khoảng 34.667.000 ô tô chở khách (590 xe trên 1.000 dân) và 4.015.000 xe chở hàng lưu thông trên mạng lưới đường bộ quốc gia.[157] Hạn chế tốc độ trong các đô thị thường là 50 km/h và ít phổ biến hơn là 30 km/h. Đường cao tốc đôi đầu tiên trên thế giới khánh thành tại Ý vào năm 1924, nối giữa Milano và Varese. Đến cuối thập niên 1930, trên 400 km đường cao tốc đã được xây dựng trên khắp nước Ý, liên kết các thành phố và thị trấn nông thôn. Hệ thống đường cao tốc (autostrade) của Ý có giới hạn tốc độ tiêu chuẩn là 130 km/h đối với ô tô. Các điều khoản pháp luật cho phép các nhà khai thác xác định giới hạn 150 km/h tại đoạn đường họ được nhượng quyền trên cơ sở tình nguyện nếu đáp ứng một số điều kiện. Đến năm 2011, tổng chiều dài đường sắt Ý là 19.394 km, trong đó 18.071 km theo khổ tiêu chuẩn và 11.322 km được điện khí hoá. Các tuyến hoạt động tổng cộng dài 16.723 km.[159] Phần lớn mạng lưới đường sắt Ý nằm dưới quyền quản lý và điều hành của Đường sắt Nhà nước Ý (Ferrovie dello Stato Italiane), là công ty quốc doanh. Các cơ quan cấp khu vực khác hầu hết thuộc sở hữu của các thể chế công cộng như chính quyền vùng. Đường sắt tại Ý được chính phủ trợ cấp, nhận được 8,1 tỷ euro vào năm 2009.[160] Các công việc nhằm tăng tốc độ chạy thương mại của đường sắt đã bắt đầu vào năm 1967: Tuyến "siêu trực tiếp" Roma-Firenze" được xây dựng cho các đoàn tàu có tốc độ lên đến 230 km/h, giảm hành trình xuống dưới hai giờ. Đây là tuyến tàu cao tốc đầu tiên được xây dựng tại châu Âu, và bắt đầu hoạt động vào năm 1977. Ngày nay, có thể đi từ Roma đến Milano vòng vòng dưới ba tiếng (2h 55') bằng tàu cao tốc thế hệ mới Frecciarossa 1000. Ý có 11 cửa khẩu đường sắt vượt dãy Alpes nối sang các quốc gia láng giềng. Ý có 2.400 km đường thủy có thể thông hành, thuộc các loại hình giao thông thương mại khác nhau, song hạn chế về tổng giá trị.[161] Tại các vùng Lombardia và Veneto của miền bắc, các tuyến phà hàng ngày hoạt động trên hồ Garda và hồ Como để liên kết các thị trấn và làng mạc hai bên hồ. Các thủy đạo tại Venezia, bao gồm kênh đào lớn, giữ vai trò là mạng lưới giao thông thiết yếu đối với cư dân và du khách. Năm 2004, Ý có khoảng 30 sân bay lớn (bao gồm hai trung tâm Malpensa tại Milano và Leonardo da Vinci tại Roma) và 43 cảng biển lớn (Genova là cảng lớn nhất của Ý và lớn thứ nhì tại Địa Trung Hải). Năm 2005, Ý duy trì một phi đội dân sự khoảng 389.000 đơn vị và một hạm đội 581 tàu.[157] Ý cần nhập khẩu khoảng 80% nhu cầu năng lượng của mình.[162][163][164] Quốc gia này tiêu thụ lượng năng lượng sơ cấp đạt 185 tấn dầu quy đổi vào năm 2010,[165] hầu hết đến từ các nhiên liệu hoá thạch. Trong số các nguồn được dùng nhiều nhất có dầu mỏ (chủ yếu cho giao thông), khí đốt tự nhiên (dùng để phát điện và sưởi ấm), than đá và các nguồn tái tạo. Năng lượng gió và mặt trời phát triển nhanh chóng do được khuyến khích mạnh. Năm 2014, Ý tiêu thụ 291.083 TWh (4.790 kWh/người) điện năng, mức tiêu thụ hộ gia đình là 1.057 kWh/người.[166] Ý là quốc gia nhập khẩu thuần điện năng: Nhập khẩu 46.747,5 GWh và xuất khẩu 3.031,1 GWh vào năm 2014. Tổng sản lượng vào năm 2014 là 279,8 TWh. Các nguồn năng lượng chính là khí đốt và thủy điện.[166] Ý không có năng lượng hạt nhân do bị cấm theo trưng cầu dân ý năm 1987. Tại Toscana đã xây dựng nhà máy địa nhiệt đầu tiên. Năm 2014, sản lượng địa nhiệt là 5,92 TWh. Toàn bộ các nhà máy địa nhiệt của Ý cho đến nay đều nằm tại Toscana.[166] Ý không đầu tư đủ để duy trì hạ tầng cung cấp nước uống và cải thiện vệ sinh, trong khi thuế nước và vệ sinh thuộc hàng thấp nhất tại Liên minh châu Âu. Luật Galli được thông qua vào năm 1993 nhằm mục tiêu là nâng cao mức đầu tư và nhằm cải thiện chất lượng dịch vụ bằng cách hợp nhất các nhà cung cấp dịch vụ, khiến chúng có hiệu quả hơn và gia tăng mức thu hồi chi phí thông qua nguồn thu từ thuế. Bất chấp các cải cách này, mức đầu tư suy giảm và vẫn còn xa mới đủ.[167][168][169] Khoa học[sửa | sửa mã nguồn]Galileo Galilei được công nhận là ông tổ của khoa học, vật lý học và thiên văn học quan trắc hiện đại;[171] Guglielmo Marconi là nhà phát minh truyền dẫn thông tin vô tuyến đường dài;[172] Enrico Fermi là người tạo ra lò phản ứng hạt nhân đầu tiên, Chicago Pile-1[173] Qua nhiều thế kỷ, Ý bồi dưỡng một cộng đồng khoa học có nhiều khám phá lớn về vật lý học và các ngành khoa học khác. Vào thời Phục hưng, các nhà bác học Ý như Leonardo da Vinci (1452–1519), Michelangelo (1475–1564) và Leone Battista Alberti (1404–72) có các đóng góp quan trọng trong nhiều lĩnh vực, như sinh học, kiến trúc và kỹ thuật. Galileo Galilei (1564–1642) là một nhà vật lý học, toán học và thiên văn học, ông giữ vai trò lớn trong cách mạng khoa học. Thành tựu của ông gồm có cải tiến trọng yếu về kính thiên văn và hoạt động quan sát thiên văn sau đó, cùng chiến thắng chung cuộc của thuyết Kopernik trước thuyết địa tâm. Các nhà thiên văn học khác như Giovanni Domenico Cassini (1625–1712) và Giovanni Schiaparelli (1835–1910) có nhiều khám phá quan trọng về hệ Mặt trời. Trong toán học, Joseph Louis Lagrange (tên khai sinh là Giuseppe Lodovico Lagrangia, 1736–1813) hoạt động tích cực trước khi rời Ý. Fibonacci (khoảng 1170–1250) và Gerolamo Cardano (1501–76) tạo ra các tiến bộ căn bản trong toán học. Luca Pacioli thiết lập kế toán cho thế giới. Nhà vật lý học Enrico Fermi (1901–54) lãnh đạo một nhóm tại Chicago để phát triển lò phản ứng hạt nhân đầu tiên và cũng nổi tiếng vì nhiều đóng góp khác của ông cho vật lý học, như đồng phát triển thuyết lượng tử và là một trong các nhân vật chủ chốt trong việc tạo ra vũ khí hạt nhân. Ông cùng với Emilio G. Segrè (1905–89, khám phá các nguyên tố tecneti và astatin, và phản proton), Bruno Rossi (1905–93, tiên phong trong bức xạ vũ trụ và thiên văn học tia X) và một số nhà vật lý học Ý bị buộc phải rời khỏi Ý trong thập niên 1930 do các đạo luật phát xít chống người Do Thái.[174] Các nhà vật lý học nổi bật khác: Amedeo Avogadro (nổi tiếng nhất vì đóng góp vào thuyết phân tử, cụ thể là định luật Avogadro và hằng số Avogadro), Evangelista Torricelli (phát minh áp kế), Alessandro Volta (phát minh pin điện), Guglielmo Marconi (phát minh radio), Ettore Majorana (khám phá hạt Majorana), Carlo Rubbia (lãnh đạo nhóm khám phá các hạt W và Z tại CERN). Về sinh học, Francesco Redi là người đầu tiên thách thức thuyết tự sinh bằng việc chứng minh rằng giòi bắt nguồn từ trứng ruồi và ông miêu tả chi tiết 180 loài ký sinh, Marcello Malpighi thành lập giải phẫu vi mô, Lazzaro Spallanzani tiến hành nghiên cứu quan trọng về các chức năng thân thể, sinh sản động vật, và thuyết tế bào. Camillo Golgi khám phá bộ máy Golgi, mở đường cho việc thừa nhận học thuyết neuron, Rita Levi-Montalcini khám phá hệ số phát triển tế bào thần kinh. Về hoá học, Giulio Natta nhận giải Nobel cho công trình của bà về polyme cao. Giuseppe Occhialini khám phá phân rã pion hoặc pi-meson vào năm 1947. Ennio de Giorgi giải bài toán Bernstein về mặt cực tiểu, và bài toán thế kỷ XIX của Hilbert về quy tắc giải phương trình vi phân riêng phần elip. Du lịch[sửa | sửa mã nguồn]Ý tiếp đón 50,7 triệu lượt khách quốc tế vào năm 2015, đứng thứ năm thế giới.[176] Tổng đóng góp của lữ hành và du lịch vào GDP (bao gồm các tác động lớn hơn về đầu tư, chuỗi cung cấp và thu nhập phát sinh) là 162,7 tỷ euro vào năm 2014 (10,1% GDP) và tạo ra 1.082.000 việc làm trực tiếp vào năm 2014 (4,8% tổng số công việc).[177] Ý nổi tiếng với các tuyến du lịch văn hoá và môi trường, và sở hữu 53 di sản thế giới tính đến năm 2017, đứng thứ nhất toàn cầu.[178] Milano là thành phố được tham quan nhiều thứ sáu tại châu Âu và thứ 14 thế giới, đón tiếp bình quân 7,65 triệu lượt khách quốc tế vào năm 2016; còn thủ đô Roma lần lượt xếp thứ 8 và 16, với 7,12 triệu lượt du khách quốc tế.[179] Ngoài ra, Venezia và Firenze cũng nằm trong 100 điểm đến hàng đầu thế giới. Các cảnh quan được tham quan nhiều nhất tại Ý là Đấu trường La Mã và Quảng trường La Mã, Pompeii, Bảo tàng triển lãm Uffizi, Bảo tàng triển lãm Viện hàn lâm Firenze, Castel Sant'Angelo, Công viên Boboli, Venaria Reale, Bảo tàng Ai Cập Torino, Nhà triển lãm Borghese, Cung điện hoàng gia Caserta, Bảo tàng Cenacolo Vinciano, Villa d'Este, Cung điện Pitti, Các điểm khai quật tại Herculaneum, Bảo tàng Khảo cổ học Quốc gia Napoli, Nhà thờ nhỏ Medici, Điểm khai quật và bảo tàng Ostia Antica, Grotta Azzurra (động màu lam), Bảo tàng Khảo cổ Quốc gia Venezia, Hồ Como và Nhà triển lãm mỹ thuật Brera.[180] Nhân khẩu[sửa | sửa mã nguồn]Đến cuối năm 2013, Ý có 60.782.668 cư dân.[181] Mật độ dân số là 202 người/km², cao hơn hầu hết các quốc gia Tây Âu. Tuy nhiên, phân bổ dân cư không đồng đều, khu vực dân cư tập trung nhất là thung lũng Po (chiếm gần một nửa dân số toàn quốc) và các vùng đô thị của Roma và Napoli, trong khi các vùng rộng lớn như dãy Alpes và Appennini, các cao nguyên Basilicata và đảo Sardegna có dân cư rất thưa thớt. Dân số Ý tăng gần gấp đôi trong thế kỷ XX, song mô hình tăng trưởng cực kỳ không đồng đều do di cư nội bộ quy mô lớn từ miền nam (còn mang tính nông thôn) đến các thành phố công nghiệp tại miền bắc, hiện tượng này diễn ra do kết quả của kỳ tích kinh tế Ý thập niên 1950–1960. Tỷ suất sinh và số ca sinh cao duy trì cho đến thập niên 1970, sau đó bắt đầu giảm mạnh, dẫn đến dân số già hoá nhanh chóng. Đến cuối thập niên 2000, một phần năm người Ý trên 65 tuổi.[182] Tuy nhiên, trong những năm gần đây Ý trải qua tăng trưởng mức sinh đáng kể.[183] Tổng tỷ suất sinh cũng tăng từ mức thấp kỷ lục 1,18 trẻ mỗi phụ nữ vào năm 1995 lên 1,41 vào năm 2008.[184] Tổng tỷ suất sinh được dự kiến đạt 1,6–1,8 vào năm 2030.[185] Từ cuối thế kỷ XIX cho đến thập niên 1960, Ý là một quốc gia xuất cư hàng loạt. Giai đoạn từ năm 1898 đến năm 1914 là đỉnh cao của làn sóng người Ý tha hương, với khoảng 750.000 người Ý xuất cư mỗi năm.[186] Có trên 25 triệu người Ý xuất cư và đây được xem là cuộc di cư hàng loạt lớn nhất trong lịch sử đương đại.[187] Ngày nay, có trên 4,1 triệu công dân Ý sống tại nước ngoài,[188] và có ít nhất 60 triệu người hoàn toàn hoặc có một phần nguồn gốc Ý, nhiều nhất là tại Brasil,[189] Argentina[190] và Hoa Kỳ.[191]
Nhập cư[sửa | sửa mã nguồn]Ý tiếp nhận một lượng lớn di dân từ Đông Âu và Bắc PhiNăm 2016, tại Ý có khoảng 5,05 triệu cư dân nước ngoài,[194] chiếm 8,3% tổng dân số. Số liệu này bao gồm hơn nửa triệu trẻ em sinh tại Ý của công dân nước ngoài, tức thế hệ di dân thứ hai, song loại trừ những người nước ngoài có được quyền công dân Ý sau đó;[195] Năm 2016, có khoảng 201.000 người nhận được quyền công dân Ý[196] (130.000 vào năm 2014).[197] Số liệu chính thức cũng loại trừ các di dân bất hợp pháp, theo ước tính vào năm 2008 thì con số này ít nhất là 670.000.[198] Từ đầu thập niên 1980, Ý thay đổi từ một xã hội đồng nhất về ngôn ngữ và văn hoá sang bắt đầu thu hút dòng người di cư nước ngoài với quy mô đáng kể.[199] Sau khi bức tường Berlin sụp đổ năm 1989, tiếp đến là mở rộng Liên minh châu Âu vào năm 2004 và 2007, đã xuất hiện các làn sóng di cư quy mô lớn đến từ các quốc gia xã hội chủ nghĩa cũ tại Đông Âu (đặc biệt là Romania, Albania, Ukraina và Ba Lan). Một nguồn di dân cũng quan trọng ngang bằng là các quốc gia Bắc Phi lân cận (đặc biệt là Maroc, Ai Cập và Tunisia), với số lượng tăng vọt do kết quả của Mùa xuân Ả Rập từ năm 2011. Ngoài ra, gần đây ghi nhận gia tăng nhập cư từ châu Á-Thái Bình Dương (đáng chú ý là Trung Quốc[200] và Philippines) và Mỹ Latinh. Vào năm 2012, có khoảng một triệu công dân Romania (khoảng 10% trong số đó thuộc dân tộc Di-gan[201]) đăng ký cư trú chính thức tại Ý, là quốc gia đứng đầu về lượng người nhập cư, tiếp đến là người Albania và Maroc. Số lượng người Romania không đăng ký khó ước tính được, song vào năm 2007 có nguồn cho rằng con số này có thể là nửa triệu hoặc cao hơn.[202] Tổng cộng, đến cuối thập niên 2000, cư dân Ý sinh tại nước ngoài đến từ: châu Âu (54%), châu Phi (22%), châu Á (16%), châu Mỹ (8%) và châu Đại Dương (0,06%). Phân bổ di dân không đồng đều ở mức độ lớn: 87% di dân sống tại các phần miền bắc và miền trung, trong khi chỉ 13% sống tại nửa phía nam. Ngôn ngữ[sửa | sửa mã nguồn]Tiếng Ý là ngôn ngữ chính thức của Ý.[203] Theo ước tính có khoảng 64 triệu người nói tiếng Ý bản ngữ[204][205][206] và tổng số người nói tiếng Ý là khoảng 85 triệu, bao gồm những người sử dụng nó như ngôn ngữ thứ hai.[207] Ý có nhiều phương ngữ/ngôn ngữ khu vực;[208], tuy nhiên việc thiết lập một hệ thống giáo dục quốc gia đã dẫn đến suy giảm tính đa dạng về các ngôn ngữ được nói tại Ý trong thế kỷ XX. Sự tiêu chuẩn hoá được mở rộng hơn vào thập niên 1950 và 1960 do tăng trưởng kinh tế và sự nổi lên của truyền thông đại chúng và truyền hình (đài quốc gia RAI giúp thiết lập tiếng Ý tiêu chuẩn). 12 ngôn ngữ thiểu số lịch sử được công nhận theo pháp lý: Albania, Catalan, Đức, Hy Lạp, Slovenia, Croatia, Pháp, Franco-Provençal, Friuli, Ladin, Occitan và Sardegna (đạo luật số 482 ngày 15 tháng 12 năm 1999).[209] Tiếng Pháp có vị thế đồng chính thức tại Thung lũng Aosta dù trên thực tế tiếng Franco-Provencal được nói phổ biến hơn tại đây.[210] Tiếng Đức có vị thế đồng chính thức tại Nam Tirol, còn tiếng Ladin cũng có địa vị như vậy tại một số nơi của Nam Tirol và tỉnh Trentino láng giềng. Tiếng Slovenia được công nhận chính thức tại các tỉnh Trieste, Gorizia và Udine. Do nhập cư đáng kể trong thời gian gần đây, một lượng lớn cư dân Ý có bản ngữ không phải là tiếng Ý. Theo Viện Thống kê Quốc gia Ý, tiếng Romania là ngôn ngữ mẹ đẻ phổ biến nhất trong số cư dân nước ngoài tại Ý: Gần 800.000 người nói tiếng Romania như ngôn ngữ thứ nhất (21,9% cư dân nước ngoài từ 6 tuổi trở lên). Các ngôn ngữ mẹ đẻ phổ biến khác là Ả Rập (trên 475.000 người; 13,1% cư dân nước ngoài), Albanian (380.000 người) và Tây Ban Nha (255.000 người). Một số ngôn ngữ nước ngoài khác được nói tại Ý là Ukraina, Hindi, Ba Lan và Tamil.[211] Tôn giáo[sửa | sửa mã nguồn]Tôn giáo tại Ý (2021)[212] Công giáo Roma (84.4%) Không tôn giáo (11.6%) Hồi giáo (1.0%) Phật giáo (0.4%) Hindu (0.3%) Khác (2.0%) Công giáo La Mã là tôn giáo lớn nhất tại Ý, song không còn là quốc giáo kể từ năm 1985.[213] Năm 2021, tỷ lệ người Ý tự xác định bản thân là tín đồ Cơ Đốc giáo đạt 85,0%.[214] Ý cũng là quốc gia có số dân theo đạo Công giáo lớn nhất châu Âu với hơn 55 triệu tín hữu. Tòa Thánh có thẩm quyền đối với giáo phận Roma, gồm có chính phủ trung ương và toàn thể Giáo hội Công giáo La Mã, trong đó có nhiều cơ quan cần thiết cho quản lý. Về phương diện ngoại giao, Toà Thánh được công nhận theo pháp luật quốc tế là một thực thể có chủ quyền, do Giáo hoàng lãnh đạo và ông cũng là giám mục Roma.[215][216] Dù thường được gọi là "Vatican", song Toà Thánh không phải là thực thể tương tự với nhà nước Thành Vatican vốn chỉ tồn tại từ 1929. Các tín ngưỡng Cơ Đốc giáo nhỏ tại Ý gồm có Chính thống giáo Đông phương và các cộng đồng Tin Lành khác. Năm 2021, ước tính có hơn 2 triệu tín đồ Chính thống giáo Đông phương tại Ý, chiếm 3,5% dân số;[217] 0,5 triệu tín đồ Ngũ Tuần và Phúc Âm, 235.685 tín đồ Nhân chứng Jehovah,[218] 30.000 tín đồ Hội Thánh Vaudès,[219] 25.000 tín đồ Cơ Đốc Phục Lâm, 22.000 tín đồ Thánh hữu Ngày sau của Chúa, 15.000 tín đồ Báp-tít, 7,000 tín đồ Luther, 4.000 tín đồ Giám Lý (liên kết với Giáo hội Vaudès).[220] Một trong các tín ngưỡng tôn giáo thiểu số được có cơ sở lâu nhất tại Ý là Do Thái giáo, người Do Thái hiện diện tại La Mã cổ đại từ trước khi Jesus sinh ra. Trong nhiều thế kỷ, Ý hoan nghênh những người Do Thái bị trục xuất từ các quốc gia khác, đặc biệt là Tây Ban Nha. Tuy nhiên, do hậu quả của Holocaust, khoảng 20% người Do Thái Ý thiệt mạng.[221] Sự kiện này cùng với di cư diễn ra trước và sau Chiến tranh thế giới thứ hai, khiến cho chỉ còn lại một cộng đồng Do Thái nhỏ gồm 28.400 người tại Ý.[222] Đi cùng với nhập cư gia tăng trong các thập niên gần đây là gia tăng các tín ngưỡng phi Cơ Đốc. Năm 2010, có 1,6 triệu người Hồi giáo tại Ý, chiếm 2,6% dân số.[214] Ngoài ra, còn có trên 200.000 tín đồ các tín ngưỡng có nguồn gốc từ tiểu lục địa Ấn Độ, trong đó có 70.000 tín đồ Sikh giáo với 22 gurdwara khắp nước Ý,[223] 70.000 tín đồ Ấn Độ giáo, và 50.000 tín đồ Phật giáo.[224] Theo ước tính, có 4.900 tín đồ Bahá'í tại Ý vào năm 2005.[225] Nhằm bảo vệ tự do tôn giáo, nhà nước Ý phân chia phần thuế thu nhập cho các cộng đồng tôn giáo được công nhận chính thức, theo một chế độ gọi là tám phần nghìn (Otto per mille). Các khoản quyên góp được cho phép gửi đến các cộng đồng Cơ Đốc giáo, Do Thái giáo, Phật giáo và Ấn Độ giáo; tuy nhiên Hồi giáo bị loại trừ vì không có cộng đồng Hồi giáo nào ký giáo ước với nhà nước Ý.[226] Người đóng thuế nếu không muốn tiền của mình tài trợ cho một tôn giáo thì sẽ góp phần của họ cho hệ thống phúc lợi nhà nước.[227] Giáo dục[sửa | sửa mã nguồn]Giáo dục tại Ý được miễn phí và là điều bắt buộc đối với trẻ em từ 6 đến 16 tuổi,[228] và gồm có năm cấp: nhà trẻ (scuola dell'infanzia, trước gọi là asilo), trường tiểu học (scuola primaria, trước gọi là scuola elementare), trường sơ trung học (scuola secondaria di primo grado, trước gọi là scuola media), trường cao trung học (scuola secondaria di secondo grado, trước gọi là scuola superiore) và đại học (università).[229] Giáo dục tiểu học kéo dài trong tám năm, học sinh tiếp nhận giáo dục cơ bản về tiếng Ý, tiếng Anh, toán học, khoa học tự nhiên, lịch sử, địa lý, nghiên cứu xã hội, thể dục, nghệ thuật thị giác và âm nhạc. Giáo dục trung học kéo dài trong 5 năm, gồm ba loại hình trường học theo truyền thống có các mức hàn lâm khác nhau: liceo chuẩn bị cho học sinh học tập tại bậc đại học với các chương trình giảng dạy cổ điển hoặc khoa học, trong khi istituto tecnico và Istituto professionale chuẩn bị cho học sinh giáo dục nghề nghiệp. Năm 2012, giáo dục trung học Ý được đánh giá thấp hơn một chút so với bình quân của OECD, có cải tiến mạnh mẽ và đều đặn về kết quả khoa học và toán học kể từ năm 2003;[230] tuy nhiên có khoảng cách rộng giữa hai miền, trường học tại miền bắc có thành tích tốt hơn đáng kể trung bình toàn quốc (nằm vào hàng tốt nhất thế giới trong một số môn), còn các trường miền nam có kết quả kém hơn nhiều.[231] Giáo dục đại học tại Ý gồm các đại học công lập, đại học tư thục, cùng các trường cao cấp (Scuola Superiore Universitaria) có danh tiếng và có chọn lọc, chẳng hạn như Scuola Normale Superiore di Pisa. Hệ thống đại học tại Ý nhìn chung được đánh giá yếu kém khi so sánh với một cường quốc văn hoá thế giới, không có đại học nào của Ý được xếp hạng trong 100 đại học tốt nhất thế giới và chỉ có 20 trường nằm trong top 500.[232] Tuy nhiên, chính phủ có các kế hoạch cải cách và đầu tư lớn nhằm cải thiện tính quốc tế hoá và chất lượng tổng thể của hệ thống.[233] Y tế[sửa | sửa mã nguồn]Nhà nước Ý điều hành một hệ thống y tế công cộng phổ quát kể từ năm 1978.[234] Tuy nhiên, y tế được cung cấp cho toàn thể công dân và cư dân theo một hệ thống công-tư hỗn hợp. Khu vực công là Servizio Sanitario Nazionale, được tổ chức dưới quyền Bộ Y tế và được quản lý trên cơ sở phân quyền cấp vùng. Chi tiêu y tế tại Ý chiếm 9,2% GDP toàn quốc vào năm 2012, rất sát bình quân của OECD là 9,3%.[235] Vào năm 2000, Ý được xếp hạng có hệ thống y tế tốt thứ hai thế giới,[234][236] và thành tích y tế tốt thứ hai thế giới. Tuổi thọ dự tính của người Ý là 80 năm đối với nam giới và 85 năm đối với nữ giới theo số liệu năm 2016, xếp hạng sáu thế giới.[237] So sánh với các quốc gia phương Tây khác, Ý có mức béo phì người lớn tương đối thấp (dưới 10%[238]), có lẽ là nhờ lợi ích sức khoẻ từ chế độ ăn Địa Trung Hải. Tỷ lệ người hút thuốc lá hàng ngày là 22% vào năm 2012, giảm từ 24,4% vào năm 2000 song vẫn hơn một chút bình quân OECD.[235] Hút thuốc tại các nơi công cộng như quán bar, nhà hàng, câu lạc bộ đêm và văn phòng bị hạn chế trong các phòng thông gió đặc biệt kể từ năm 2005.[239] Năm 2013, UNESCO đưa bữa ăn Địa Trung Hải vào danh sách Danh sách di sản văn hóa phi vật thể của Ý (bên khởi xướng) cùng một số quốc gia khác nằm ven biển Địa Trung Hải.[240][241] Văn hoá[sửa | sửa mã nguồn]Tháp nghiêng và Nhà thờ lớn tại PisaÝ trải qua nhiều thế kỷ phân chia về chính trị và địa lý cho đến khi thống nhất vào năm 1861, do đó phát triển một nền văn hoá đặc trưng, được định hình bởi vô số các phong tục khu vực và các trung tâm quyền lực và bảo trợ cấp địa phương.[242] Vào thời Trung cổ và Phục hưng, một số triều đình cạnh tranh để thu hút các kiến trúc sư, nghệ sĩ và học giả giỏi nhất, qua đó sản sinh di sản lớn về các công trình kỷ niệm, hội họa, âm nhạc và văn học.[243] Ý có 53 di sản thế giới UNESCO tính đến năm 2017, đứng đầu thế giới, và có các bộ sưu tập phong phú về nghệ thuật, văn hoá và văn học từ nhiều giai đoạn khác nhau. Quốc gia này có ảnh hưởng văn hoá rộng rãi trên thế giới, cũng một phần là do có nhiều người Ý xuất cư sang các quốc gia khác trong làn sóng di dân. Hơn thế, về tổng thể Ý có 100.000 công trình kỷ niệm các thể loại (bảo tàng, cung điện, toà nhà, tượng, nhà thờ, nhà trưng bày nghệ thuật, biệt thự, đài phun nước, nhà lịch sử và tàn tích khảo cổ học).[244] Kiến trúc[sửa | sửa mã nguồn]Ý có phong cách kiến trúc rất rộng và đa dạng, không thể chỉ xác định theo giai đoạn mà còn phải theo khu vực, do Ý bị phân chia thành nhiều nhà nước khu vực cho đến năm 1861. Điều này tạo ra tính đa dạng cao độ và phạm vi chiết trung trong thiết kế kiến trúc. Ý nổi tiếng vì có thành tựu kiến trúc đáng kể,[245] như xây dựng các khung vòm, mái vòm, và các cấu trúc tương tự vào thời La Mã cổ đại, lập nên phong trào kiến trúc Phục hưng vào cuối thế kỷ XIV đến thế kỷ XVI, và là quê hương của kiến trúc Palladio, một phong cách xây dựng truyền cảm hứng cho các phong trào như kiến trúc Tân cổ điển, và ảnh hưởng đến các thiết kế mà giới quý tộc trên khắp thế giới dùng để xây nhà vùng thôn dã của họ, đáng chú ý là tại Anh, Úc và Hoa Kỳ từ cuối thế kỷ XVII đến đầu thế kỷ XX. Ý có một số công trình tinh tế nhất của kiến trúc phương Tây, như Đấu trường La Mã, Nhà thờ chính tòa Milano, Nhà thờ chính tòa Firenze, Tháp nghiêng Pisa và các thiết kế toà nhà tại Venezia. Kiến trúc Ý cũng có ảnh hưởng rộng đến kiến trúc thế giới. Kiến trúc sư người Anh Inigo Jones được truyền cảm hứng từ thiết kế của các toà nhà và thành thị Ý, đã đưa các ý tưởng kiến trúc Phục hưng Ý về nước Anh thế kỷ XVII, lấy cảm hứng từ Andrea Palladio.[246] Ngoài ra, kiến trúc Italianate (kiểu Ý) phổ biến ở nước ngoài kể từ thế kỷ XIX, được sử dụng để mô tả công trình kiến trúc tại nước ngoài được xây theo một phong cách Ý, đặc biệt là phỏng theo kiến trúc Phục hưng. Nghệ thuật thị giác[sửa | sửa mã nguồn]Lịch sử nghệ thuật thị giác Ý là bộ phận của lịch sử hội họa phương Tây. Mỹ thuật La Mã chịu ảnh hưởng từ Hy lạp và phần nào có thể cho là một hậu duệ của hội họa Hy Lạp cổ đại. Tuy nhiên, hội họa La Mã có các đặc trưng độc đáo quan trọng. Các bức hoạ La Mã duy nhất còn lại là các bức tranh tường, nhiều tác phẩm là trong các biệt thự tại vùng Campania thuộc miền nam. Các bức tranh này có thể nhóm thành bốn "phong cách" hoặc giai đoạn chính[247] và có thể bao gồm các mẫu đầu tiên về trompe-l'œil (đánh lừa thị giác), giả phối cảnh, và cảnh quan thuần tuý.[248] Tranh bảng trở nên phổ biến hơn trong giai đoạn Romanesque, chịu ảnh hưởng mạnh của hình tượng Byzantine. Vào khoảng giữa thế kỷ XIII, mỹ thuật Trung cổ và hội họa Gothic trở nên hiện thực hơn, khi bắt đầu quan tâm đến miêu tả thể tích và phối cảnh tại Ý với Cimabue và sau đó là học trò của ông, Giotto. Từ thời Giotto trở đi, đối với sáng tác, các họa sĩ giỏi nhất cũng trở nên tự do và sáng tạo hơn nhiều. Họ được nhìn nhận là hai đại sư phụ Trung cổ về hội họa trong văn hoá phương Tây. Thời kỳ Phục hưng Ý được nhiều người cho là thời đại hoàng kim của hội họa; đại khái trải dài từ thế kỷ XIV đến giữa thế kỷ XVII với ảnh hưởng đáng kể vượt ra ngoài biên giới nước Ý hiện đại. Các họa sĩ Ý như Paolo Uccello, Fra Angelico, Masaccio, Piero della Francesca, Andrea Mantegna, Filippo Lippi, Giorgione, Tintoretto, Sandro Botticelli, Leonardo da Vinci, Michelangelo Buonarroti, Raffaello, Giovanni Bellini và Tiziano Vecelli đưa hội họa lên tầm cao hơn thông qua sử dụng phối cảnh, nghiên cứu giải phẫu và cân xứng của con người, và thông qua đó họ phát triển một sự tinh tế chưa từng có trong các kỹ thuật vẽ và sơn. Michelangelo là một nhà điêu khắc tích cực từ khoảng 1500 đến 1520, các đại kiệt tác của ông gồm có David, Pietà, Moses. Các nhà điêu khắc Phục hưng nổi tiếng khác gồm Lorenzo Ghiberti, Luca Della Robbia, Donatello, Filippo Brunelleschi và Andrea del Verrocchio. Trong các thế kỷ XV và XVI, Phục hưng toàn thịnh dẫn đến nổi lên một kiểu mỹ thuật cách điệu được gọi là trường phái kiểu cách. Thay cho bố trí cân bằng và tiếp cận hợp lý về phối cảnh, những người kiểu cách tìm kiếm tính ổn định, tinh xảo, và hồ nghi. Khuôn mặt và điệu bộ không lo sợ của Piero della Francesca và Các trinh nữ của Raffaello điềm tĩnh bị thay thế bằng biểu cảm lo lắng của Pontormo và cường độ cảm xúc của El Greco. Trong thế kỷ XVII, trong số các họa sĩ vĩ đại nhất của Baroque Ý có Caravaggio, Annibale Carracci, Artemisia Gentileschi, Mattia Preti, Carlo Saraceni và Bartolomeo Manfredi. Sang thế kỷ XVIII, Rococo Ý chủ yếu lấy cảm hứng từ Rococo Pháp, do Pháp là quốc gia sáng lập phong cách đặc thù này, với các nghệ sĩ như Giovanni Battista Tiepolo và Canaletto. Điêu khắc tân cổ điển Ý tập trung vào các khía cạnh duy tâm của phong trào, với các tượng khoả thân của Antonio Canova. Trong thế kỷ XIX, các họa sĩ lớn của phong cách lãng mạn Ý là Francesco Hayez, Giuseppe Bezzuoli và Francesco Podesti. Trường phái ấn tượng được đưa từ Pháp sang Ý bởi nhóm Macchiaioli, dẫn đầu là Giovanni Fattori và Giovanni Boldini; trường phái hiện thực bởi Gioacchino Toma và Giuseppe Pellizza da Volpedo. Trong thế kỷ XX, với chủ nghĩa vị lai chủ yếu thông qua các tác phẩm của Umberto Boccioni và Giacomo Balla, Ý lại nổi lên thành một quốc gia sản sinh tiến hoá mỹ thuật trong hội họa và điêu khắc. Chủ nghĩa vị lai thành công nhờ các bức họa trừu tượng của Giorgio de Chirico, ông có ảnh hưởng mạnh đến chủ nghĩa siêu thực và các thế hệ nghệ sĩ đi theo. Văn học và sân khấu[sửa | sửa mã nguồn]Văn học Ý bắt đầu sau khi thành lập Roma vào năm 753 TCN. Văn học Roma hay Latinh, đã và vẫn có ảnh hưởng cao độ trên thế giới, với nhiều nhà văn, nhà thơ, triết gia và sử gia, như là Pliny Già, Pliny Trẻ, Vergilius, Horace, Propertius, Ovidius và Livius. Người La Mã cũng nổi tiếng vì truyền thống truyền khẩu, thơ, kịch và ngữ lục.[249] Trong những năm đầu của thế kỷ XIII, Francesco d'Assisi được các nhà phê bình văn học nhìn nhận là nhà thơ Ý đầu tiên, với bài ca tôn giáo Khúc ca Mặt trời.[250] Một tiếng nói khác của Ý bắt nguồn tại Sicilia. Trong triều đình của Hoàng đế Friedrich II, là người cai trị Vương quốc Sicilia trong nửa đầu thế kỷ XIII, thơ trữ tình phỏng theo các thể thức và đề tài Provençal được viết bằng một phiên bản tinh tế của thổ ngữ địa phương. Quan trọng nhất trong các nhà thơ này là Giacomo da Lentini, ông phát minh thể thơ sonnet, song tác giả sonnet nổi tiếng nhất thời kỳ đầu là Petrarca.[251] Guido Guinizelli được cho là người lập ra Dolce Stil Novo, trường phái này đã đưa thêm một chiều hướng triết học vào thơ tình truyền thống. Sự thấu hiểu tình yêu mới này, biểu thị bằng một phong cách êm dịu, thanh khiết, có ảnh hưởng đến Guido Cavalcanti và nhà thơ Firenze Dante Alighieri, Dante là người lập cơ sở cho tiếng Ý hiện đại; tác phẩm vĩ đại của ông là Thần khúc, được nhận định nằm trong các tác phẩm văn học lỗi lạc nhất được sáng tác tại châu Âu vào thời Trung cổ. Hơn nữa, nhà thơ còn phát minh thể thơ khó terza rima. Hai nhà văn vĩ đại nhất trong thế kỷ XIV là Francesco Petrarca và Giovanni Boccaccio tìm ra và phỏng theo các tác phẩm thời cổ đại, và tu dưỡng nhân cách nghệ thuật của mình. Petrarca đạt được danh tiếng thông qua bộ sưu tập thơ Il Canzoniere. Thơ tình của Petrarca giữ vai trò làm mẫu trong nhiều thế kỷ. Có ảnh hưởng ngang bằng là Decameron của Boccaccio, là một trong các bộ sưu tập phổ biến nhất về truyện ngắn từng được viết.[252] Các tác giả Phục hưng Ý sáng tác một số tác phẩm quan trọng, Quân Vương của Niccolò Machiavelli là một trong các bài tiểu luận nổi tiếng nhất thế giới về khoa học chính trị và triết học hiện đại, trong đó lẽ phải thực sự quan trọng hơn bất kỳ tư tưởng trừu tượng nào. Tác phẩm quan trọng khác của giai đoạn này là Orlando Furioso của Ludovico Ariosto, phần mở rộng của tác phẩm lãng mạn còn dở dang Orlando Innamorato của Matteo Maria Boiardo, có lẽ là bài thơ có tinh thần thượng võ vĩ đại nhất từng được viết. Tác phẩm đối thoại Il Cortegiano của Baldassare Castiglione mô tả tư tưởng của quý ông triều đình hoàn hảo và của vẻ đẹp tâm hồn. Nhà thơ trữ tình Torquato Tasso trong La Gerusalemme liberata viết một sử thi Cơ Đốc giáo, sử dụng thể thức ottava rima, chú ý đến các quy tắc đồng nhất của Aristoteles. Giovanni Francesco Straparola và Giambattista Basile lần lượt sáng tác Le piacevoli notti (1550–1555) và Lo cunto de li cunti/Pentamerone (1634), họ cho in một số bản truyện cổ tích đầu tiên được biết đến tại châu Âu.[253][254][255] Vào đầu thế kỷ XVII, một số kiệt tác văn học được tạo ra, như bài thơ thần thoại kéo dài L'Adone của Giambattista Marino. Giai đoạn Baroque cũng sản sinh văn xuôi khoa học dễ hiểu của Galileo, cũng như La città del Sole (thành phố Mặt trời) của Tommaso Campanella mô tả về một xã hội hoàn hảo do triết gia-tu sĩ cai trị. Đến cuối thế kỷ XVII, các viện sĩ Arcadia bắt đầu một phong trào nhằm khôi phục tính đơn giản và tính giản dị cổ điển cho thơ, như trong các vở kịch melo của Metastasio. Đến thế kỷ XVIII, nhà soạn kịch Carlo Goldoni tạo ra các vở kịch đầy kịch tính, nhiều vở phác hoạ tầng lớp trung lưu đương thời. Chủ nghĩa lãng mạn trùng hợp với một số tư tưởng của Risorgimento- phong trào ái quốc có kết quả là thống nhất về chính trị và tự do cho Ý khỏi sự chi phối của ngoại bang. Các nhà văn Ý đi theo chủ nghĩa lãng mạn vào đầu thế kỷ XIX. Thống nhất nước Ý được báo trước bởi các nhà thơ Vittorio Alfieri, Ugo Foscolo và Giacomo Leopardi. I promessi sposi (phối ngẫu hứa hôn) của nhà văn lãng mạn hàng đầu tại Ý Alessandro Manzoni là tiểu thuyết lịch sử Ý đầu tiên ca ngợi các giá trị Cơ Đốc giáo về tư pháp và Thượng đế, và nó được cho là tiểu thuyết bằng tiếng Ý nổi tiếng nhất và được đọc nhiều nhất.[258] Đến cuối thế kỷ XIX, một phong trào văn học hiện thực mang tên Verismo giữ một vai trò lớn trong văn học Ý; Giovanni Verga và Luigi Capuana là các nhân tố chính. Trong cùng giai đoạn, Emilio Salgari viết các tác phẩm phiêu lưu hành động và là một nhà tiên phong về khoa học viễn tưởng, ông cho phát hành loạt tiểu thuyết Sandokan về một kẻ cướp biển hư cấu trên khắp biển Đông.[259] Một phong trào gọi là chủ nghĩa vị lai ảnh hưởng đến văn học Ý vào đầu thế kỷ XX. Filippo Tommaso Marinetti viết Manifesto del Futurismo (tuyên ngôn chủ nghĩa vị lai), kêu gọi sử dụng ngôn ngữ và phép ẩn dụ để tôn vinh tốc độ, tính năng động, và tính mãnh liệt của thời kỳ máy móc.[260] Các nhân vật văn học hiện đại là Gabriele D'Annunzio, nhà thơ dân tộc chủ nghĩa Giosuè Carducci đoạt giải Nobel năm 1906, nhà văn hiện thực Grazia Deledda đoạt giải Nobel năm 1926, tác giả sân khấu hiện đại Luigi Pirandello vào năm 1936, nhà văn truyện ngắn Italo Calvino vào năm 1960, các nhà thơ Salvatore Quasimodo vào năm 1959 và Eugenio Montale vào năm 1975, Umberto Eco vào năm 1980, và tác giả trào phúng và sân khấu Dario Fo vào năm 1997.[261] Tiểu thuyết Những cuộc phiêu lưu của Pinocchio năm 1883 của Carlo Collodi là tác phẩm cổ điển cho thiếu nhi nổi danh nhất của một tác giả Ý và là sách phi tôn giáo được dịch nhiều nhất trên thế giới.[256] Các triết gia Ý xuất sắc gồm có Cesare Beccaria, Giordano Bruno, Benedetto Croce, Marsilio Ficino và Giambattista Vico. Sân khấu Ý có nguồn gốc từ truyền thống La Mã và nó lại chịu ảnh hưởng mạnh từ người Hy Lạp; giống nhiều thể loại văn học khác, các nhà soạn kịch La Mã có xu hướng phỏng theo và dịch lại từ người Hy Lạp. Chẳng hạn, Phaedra của Seneca dựa trên tác phẩm của Euripides, và nhiều hài kịch của Plautus là bản dịch trực tiếp từ các tác phẩm của Menander. Trong thế kỷ XVI và vào đến thế kỷ XVIII, Commedia dell'arte là một thể loại sân khấu ứng tác, và vẫn được trình diễn cho đến nay. Các đoàn kịch rong sẽ dựng một sân khấu ngoài trời và tạo ra sự thích thú bằng các hình thức tung hứng, nhào lộn, và đặc trưng hơn là các vở kịch hài hước dựa trên trình diễn của một nhân vật, gọi là canovaccio. Âm nhạc[sửa | sửa mã nguồn]Từ dân gian cho đến cổ điển, âm nhạc luôn giữ một vai trò quan trọng trong văn hoá Ý. Các nhạc cụ gắn với âm nhạc cổ điển như piano và violon được phát minh tại Ý, và nhiều thể loại âm nhạc cổ điển đang thịnh hành như giao hưởng, concerto và sonata có thể truy nguồn gốc đến các phát kiến của âm nhạc Ý thế kỷ XVI và XVII. Các nhà soạn nhạc nổi tiếng của Ý gồm có các nhà soạn nhạc thời Phục hưng (thế kỷ XV–XVII) Palestrina và Monteverdi, các nhà soạn nhạc thời Baroque (1600–1760) Scarlatti, Corelli và Vivaldi, các nhà soạn nhạc thời cổ điển (1730–1820) Paganini và Rossini, và các nhà soạn nhạc thời lãng mạn (1815–1910) Verdi và Puccini. Các nhà soạn nhạc hiện đại của Ý như Berio và Nono đã chứng tỏ vị thế quan trọng trong phát triển âm nhạc thể nghiệm và điện tử. Truyền thống âm nhạc cổ điển vẫn có vị thế mạnh tại Ý, minh chứng là danh tiếng của vô số các nhà hát opera như La Scala tại Milano và San Carlo tại Napoli, và các nghệ sĩ trình diễn như nghệ sĩ piano Maurizio Pollini và sau này là giọng nam cao Luciano Pavarotti, song người Ý cũng được tán thưởng không kém về phát triển sân khấu âm nhạc đương đại. Ý nổi tiếng trong vai trò là nơi khai sinh của opera.[264] Opera Ý được cho là hình thành vào đầu thế kỷ XVII, tại các thành phố như Mantova và Venezia.[264] Về sau, các tác phẩm và các vở opera được soạn ra bởi các nhà soạn nhạc người Ý bản địa trong thế kỷ XIX và đầu thế kỷ XX, như Rossini, Bellini, Donizetti, Verdi và Puccini, nằm vào hàng nổi tiếng nhất từng được viết và hiện nay chúng được trình diễn trong các nhà hát opera khắp thế giới. Nhà hát opera La Scala tại Milano nổi danh khi nằm vào hàng xuất sắc nhất thế giới. Các ca sĩ opera Ý nổi tiếng gồm có Enrico Caruso và Alessandro Bonci. Jazz được truyền sang Ý vào đầu thập niên 1920, nó có được chỗ đứng rất mạnh mẽ tại Ý, và vẫn phổ biến bất chấp các chính sách bài ngoại của chế độ phát xít. Ngày nay, các trung tâm nổi tiếng nhất về nhạc jazz tại Ý là Milano, Roma và Sicilia. Sau đó, Ý đi tiên phong về phong trào progressive rock và pop vào thập niên 1970, có các ban nhạc như PFM, Banco del Mutuo Soccorso, Le Orme, Goblin và Pooh. Trong giai đoạn này cũng diễn ra đa dạng hoá điện ảnh Ý, và các phim của xưởng Cinecittà có các bản dàn bè phức hợp của các nhà soạn nhạc như Ennio Morricone. Sân khấu hip hop Ý bắt đầu vào đầu thập niên 1990 với bộ đôi Articolo 31, chủ yếu chịu ảnh hưởng của East Coast rap. Ý cũng là một quốc gia quan trọng trong quá trình phát triển của disco và nhạc điện tử, disco Ý có đặc điểm là âm thanh vị lai và sử dụng thường xuyên synthesiser và trống máy, là một trong các thể loại nhạc nhảy điện tử sớm nhất, cùng với các dạng châu Âu của disco ngoài Euro disco ra (về sau ảnh hưởng đến một số thể loại như Eurodance và Nu-disco). Các DJ và remixer nổi tiếng của Ý gồm Benny Benassi, Gigi D'Agostino, và Gabry Ponte, thành viên của nhóm Eiffel 65. Các nhà sản xuất như Giorgio Moroder, người từng thắng ba giải Oscar, có ảnh hưởng lớn đến bước phát triển của nhạc dance điện tử. Ngày nay, nhạc pop Ý được biểu diễn thường niên trong Nhạc hội Sanremo, có vai trò là nguồn cảm hứng cho cuộc tranh tài ca hát Eurovision, và Lễ hội Hai thế giới tại Spoleto. Các ca sĩ như Mina, Andrea Bocelli, Laura Pausini, Eros Ramazzotti và Tiziano Ferro được quốc tế tôn vinh. Điện ảnh[sửa | sửa mã nguồn]Lịch sử điện ảnh Ý bắt đầu một vài tháng sau khi anh em nhà Lumière bắt đầu các cuộc triển lãm hình ảnh động. Bộ phim đầu tiên của Ý kéo dài trong vài giây, thể hiện Giáo hoàng Leo XIII ban phúc cho máy quay. Ngành điện ảnh Ý ra đời trong khoảng giữa năm 1903 và 1908 với ba công ty: Società Italiana Cines, Ambrosio Film và Itala Film. Các công ty khác nhanh chóng tiếp bước tại Milano và tại Napoli. Trong một thời gian ngắn, các công ty đầu tiên này đạt được chất lượng sản phẩm khá, và các bộ phim nhanh chóng được bán ra bên ngoài nước Ý. Điện ảnh sau đó được Benito Mussolini sử dụng, ông cho lập xưởng phim Cinecittà trứ danh tại Roma để sản xuất phim tuyên truyền phát xít cho đến Chiến tranh thế giới thứ hai.[267] Sau chiến tranh, điện ảnh Ý được công nhận và được xuất khẩu rộng rãi cho đến khi xảy ra một cuộc suy thoái nghệ thuật khoảng thập niên 1980. Các đạo diễn phim Ý nổi tiếng trong giai đoạn này gồm có Vittorio De Sica, Federico Fellini, Sergio Leone, Pier Paolo Pasolini, Luchino Visconti, Michelangelo Antonioni và Roberto Rossellini; Fellini được công nhận là một trong các nhà làm phim vĩ đại nhất và có ảnh hưởng nhất mọi thời đại.[268][269] Các bộ phim quý báu phải kể đến như Ladri di biciclette (kẻ trộm xe đạp), La dolce vita (cuộc sống ngọt ngào), 8½, Il buono, il brutto, il cattivo (Thiện, ác, tà) và C'era una volta il West (Thuở ấy ở miền Viễn Tây). Giữa thập niên 1940 đến đầu thập niên 1950 là thời cực thịnh của phim tân hiện thực, phản ánh điều kiện yếu kém của nước Ý thời hậu chiến.[270][271] Do Ý phát triển thịnh vượng hơn vào thập niên 1950, một dạng tân hiện thực gọi là tân hiện thực màu hồng được tiếp bước, sau đó là các thể loại phim khác như "gươm và dép/peplum" với các phim cao bồi Ý, chúng phổ biến trong các thập niên 1960 và 1970. Các diễn viên như Sophia Loren, Giulietta Masina và Gina Lollobrigida trở thành ngôi sao điện ảnh quốc tế trong giai đoạn này. Các câu chuyện tình ái giật gân kiểu Ý, còn gọi là giallo, được sản xuất bởi các đạo diễn như Mario Bava và Dario Argento trong thập niên 1970, chúng cũng ảnh hưởng đến thể loại kinh dị trên thế giới. Trong những năm gần đây, màn ảnh Ý chỉ thỉnh thoảng mới được quốc tế chú ý, với các bộ phim như La vita è bella (Cuộc sống tươi đẹp) của đạo diễn Roberto Benigni, Il Postino (người đưa thư) với Massimo Troisi và La grande bellezza (Đời sống thượng lưu) của đạo diễn Paolo Sorrentino. Xưởng phim Cinecittà hiện là cơ sở sản xuất phim và truyền hình lớn nhất tại châu Âu lục địa và là trung tâm của điện ảnh Ý, là nơi sản xuất một lượng lớn phim bán vé chạy nhất tại Ý, và là một trong các cộng đồng sản xuất phim lớn nhất thế giới. Trong thập niên 1950, một số tác phẩm quốc tế được sản xuất tại xưởng phim này khiến cho Roma được mệnh danh là "Hollywood trên dòng Tevere". Xưởng tham gia sản xuất trên 3.000 tác phẩm, trong đó 90 phim được đề cử một giải Oscar và 47 phim đã chiến thắng, từ một số tác phẩm kinh điển điện ảnh đến các phim đoạt giải gần đây (như Ben-Hur, Cleopatra, Romeo và Juliet, The English Patient (Bệnh nhân người Anh), Gladiator (Võ sĩ giác đấu), The Passion of the Christ (Cuộc thương khó của Giêsu) và Gangs of New York) (Băng đảng New York).[272] Ý là quốc gia nhận được nhiều giải nhất trong hạng mục phim ngoại ngữ hay nhất của giải Oscar, từng thắng 14 giải, 3 giải đặc biệt và 31 đề cử. Tính đến năm 2016, các phim Ý cũng từng giành được 12 giải Cành cọ vàng của Liên hoan phim Cannes (đứng thứ hai), 11 giải Sư tử vàng và 7 giải Gấu vàng. Thể thao[sửa | sửa mã nguồn]Môn thể thao phổ biến vượt trội tại Ý là bóng đá.[273] Đội tuyển bóng đá quốc gia Ý (biệt danh Gli Azzurri – "Thiên thanh") nằm trong số các đội tuyển thành công nhất thế giới với bốn chức vô địch Giải vô địch bóng đá thế giới (1934, 1938, 1982 và 2006).[274] Các câu lạc bộ của Ý xếp thứ hai châu lục về số cúp châu Âu giành được. Giải bóng đá câu lạc bộ hạng cao nhất của Ý là Serie A, giải được xếp hạng tốt thứ tư tại châu Âu và có hàng triệu người hâm mộ khắp thế giới theo dõi. Các môn thể thao đồng đội phổ biến khác tại Ý bao gồm bóng chuyền, bóng rổ và rugby. Các đội tuyển bóng chuyền quốc gia Ý của nam và nữ thường được đánh giá nằm vào hàng mạnh nhất thế giới. Thành tích tốt nhất của đội tuyển bóng rổ quốc gia Ý là huy chương vàng tại giải vô địch châu Âu năm 1983 và 1999, và huy chương đồng tại Thế vận hội năm 2004. Lega Basket Serie A được nhận định rộng rãi là một trong các giải đấu cạnh tranh nhất tại châu Âu. Rugby union có mức phổ biến cao, đặc biệt là tại miền bắc, đội tuyển quốc gia của Ý tranh tài tại giải vô địch Sáu nước, và thường xuyên thi đấu tại giải rugby thế giới. Đội tuyển bóng chuyền nam quốc gia Ý từng giành được ba giải vô địch thế giới trong ba kỳ liên tiếp 1990, 1994 và 1998 và từng giành ba huy chương bạc tại Thế vận hội năm 1996, 2004, 2016. Ý cũng có truyền thống lâu dài và thành công trong các môn thể thao cá nhân. Đua xe đạp là môn thể thao rất quen thuộc tại đây.[275] Ý là nước giành chiến thắng nhiều thứ hai sau Bỉ trong giải vô địch thế giới UCI. Giro d'Italia là một giải đua xe đạp được tổ chức vào tháng 5 hàng năm, đây là một trong ba giải lớn cùng với Tour de France và Vuelta a España, mỗi giải kéo dài khoảng ba tuần. Trượt tuyết đổ dốc cũng rất phổ biến tại Ý, và quốc gia Nam Âu này là một điểm trượt tuyết phổ biến quốc tế, với các khu nghỉ dưỡng trượt tuyết.[276] Các vận động viên trượt tuyết của Ý đạt được thành tích tốt tại Thế vận hội Mùa đông, Giải vô địch trượt tuyết đổ đèo thế giới, và Giải vô địch thế giới. Có nhiều người Ý đi theo môn quần vợt, đây là môn thể thao được chơi nhiều thứ tư trong nước.[277] Ý Mở rộng hình thành vào năm 1930 và là một trong các giải đấu quần vợt danh giá nhất thế giới. Các vận động viên quần vợt chuyên nghiệp của Ý từng vô địch Davis Cup vào năm 1976 và Fed Cup vào năm 2006, 2009, 2010 và 2013. Đua xe cũng là môn thể rất phổ biến tại Ý, các tay đua moto của quốc gia này vượt trội về số lần vô địch MotoGP. Scuderia Ferrari của Ý là đội đua lâu năm nhất, cũng là đội đua có số lần vô địch giải Công thức 1 nhiều nhất. Ý có lịch sử thành công tại Thế vận hội, tham gia đại hội từ kỳ đầu tiên và góp mặt trong 47/48 lần tổ chức. Tính đến năm 2016, Các vận động viên Ý giành được 577 huy chương tại các kỳ thế vận hội mùa hè, và 114 huy chương tại các kỳ thế vận hội mùa đông, tổng cộng đạt 691 huy chương với 243 huy chương vàng, xếp thứ 6 về tổng số huy chương. Ý từng đăng cai Thế vận hội Mùa hè 1960 tại Roma, Thế vận hội Mùa đông 1956 tại Cortina d'Ampezzo, Thế vận hội Mùa đông 2006 tại Torino và sắp tới sẽ tổ chức Thế vận hội Mùa đông 2026 tại Milano và Cortina d'Ampezzo. Thời trang[sửa | sửa mã nguồn]Cửa hàng Prada tại MilanoThời trang Ý có truyền thống lâu dài, và được nhìn nhận thuộc vào hàng quan trọng nhất thế giới. Milano, Firenze và Roma là các thủ phủ thời trang lớn của Ý. Theo xếp hạng năm 2013 của Global Language Monitor, Roma xếp thứ sáu toàn cầu còn Milano xếp thứ 12.[278] Một số nhãn hiệu thời trang lớn của Ý là Gucci, Armani, Prada, Versace, Dolce & Gabbana, cùng các nhãn hiệu khác chúng được đánh giá là nằm trong số các hãng thời trang tinh tế nhất trên thế giới. Tạp chí thời trang Vogue Italia được cho là một trong các tạp chí thời trang có danh tiếng nhất trên thế giới.[279] Ý cũng xuất sắc trong lĩnh vực thiết kế, đáng chú ý là thiết kế nội thất, thiết kế kiến trúc, thiết kế công nghiệp và thiết kế đô thị. Quốc gia này sản sinh một số nhà thiết kế nội thất nổi tiếng như Gio Ponti và Ettore Sottsass, và các cụm từ tiếng Ý như "Bel Disegno" và "Linea Italiana" đã gia nhập từ vựng của ngành thiết kế nội thất.[280] Máy giặt và tủ lạnh của Zanussi là các ví dụ về hàng hoá trắng và nội thất cổ điển của Ý,[281] hay là sofa "New Tone" của Atrium,[281] và tủ sách kiểu hậu hiện đại của Ettore Sottsass, lấy cảm hứng từ bài hát "Stuck Inside of Mobile with the Memphis Blues Again" của Bob Dylan.[281] Ngày nay, Milano và Torino là các thành phố đứng đầu toàn quốc về thiết kế kiến trúc và thiết kế công nghiệp. Milano có hội chợ thiết kế lớn nhất châu Âu mang tên là Fiera Milano.[282] Milano cũng có các sự kiện và địa điểm thiết kế và liên quan đến kiến trúc với quy mô lớn, như "Fuori Salone" và Salone del Mobile, và là nơi sinh sống của các nhà thiết kế như Bruno Munari, Lucio Fontana, Enrico Castellani và Piero Manzoni.[283] Ẩm thực[sửa | sửa mã nguồn]Một số loại đồ ăn của Ý: pizza (Margherita), pasta (Carbonara), espresso và gelatoẨm thực Ý phát triển qua nhiều thế kỷ biến động về xã hội và chính trị, có nguồn gốc từ thế kỷ IV TCN. Bản thân ẩm thực Ý chịu ảnh hưởng mạnh từ ẩm thực Etrusca, Hy Lạp cổ đại, La Mã cổ đại, Byzantine và Do Thái.[284] Các biến đổi đáng kể diễn ra cùng với sự kiện khám phá Tân thế giới, khi có nhiều mặt hàng được truyền đến Ý như khoai tây, cà chua, ớt chuông và ngô, ngày nay chúng là trung tâm của ẩm thực Ý song từ thế kỷ XVIII về trước vẫn chưa đủ số lượng.[285][286] Ẩm thực Ý được chú ý do có tính đa dạng vùng miền,[287][288][289] nhiều khác biệt về vị, và được cho là một trong các nền ẩm thực phổ biến nhất thế giới,[290] có ảnh hưởng mạnh ở nước ngoài.[291] Các dạng đồ ăn Địa Trung Hải là cơ sở của ẩm thực Ý, phong phú về mì ống, cá, rau quả và có đặc trưng là cực kỳ đơn giản và đa dạng, nhiều món ăn chỉ có bốn đến tám nguyên liệu.[292] Quá trình nấu nướng của người Ý dựa chủ yếu vào chất lượng của nguyên liệu thay vì chuẩn bị công phu.[293] Các món ăn và công thức chế biến thường bắt nguồn từ truyền thống địa phương và gia đình thay vì được các đầu bếp tạo ra, do đó nhiều phương pháp thích hợp cho nấu nướng tại nhà, đây là một trong các lý do chính đằng sau việc ẩm thực Ý ngày càng phổ biến trên toàn cầu, từ châu Mỹ[294] đến châu Á.[295] Các nguyên liệu và món ăn biến đổi nhiều theo khu vực. Một yếu tố chủ chốt cho thành công của ẩm thực Ý là nó phụ thuộc nhiều vào các sản phẩm truyền thống; Ý có nhiều đặc sản truyền thống nhất được bảo hộ theo pháp luật Liên minh châu Âu.[296] Pho mát, salumi và rượu vang là các bộ phận chính của ẩm thực Ý, với nhiều biến hoá theo khu vực và chỉ dẫn bảo hộ địa lý, và cùng với cà phê (đặc biệt là espresso) tạo thành một phần rất quan trọng của văn hoá sành ăn Ý.[297] Các món tráng miệng có truyền thống lâu dài trong việc kết hợp các hương vị địa phương như cam chanh, hồ trăn và hạnh đào với các loại pho mát ngọt như mascarpone và ricotta hoặc các vị ngoại lai như cacao, vani, quế. Gelato,[298] tiramisu[299] và cassata nằm trong số các món tráng miệng và bánh ngọt nổi tiếng nhất của Ý. Xem thêm[sửa | sửa mã nguồn]
Chú thích[sửa | sửa mã nguồn]
Đọc thêm[sửa | sửa mã nguồn]
Liên kết ngoài[sửa | sửa mã nguồn]
Lên kế hoạch cho chuyến đi đầu tiên của bạn đến Ý và tự hỏi những nơi tốt nhất để ghé thăm là gì? Bài viết này sẽ giúp bạn quyết định những gì sẽ xem và nơi sẽ đi ở Ý, mặc dù sự lựa chọn có thể trông quá sức lúc đầu.what are the best places to visit? This article should help you decide what to see and where to go in Italy, even though the choice might look overwhelming at first. Ý là một trong những quốc gia đẹp nhất thế giới và là một trong những địa điểm yêu thích của chúng tôi mà chúng tôi trở lại nhiều lần. Lịch sử, kiến trúc, thành phố nhộn nhịp, những ngôi làng quyến rũ, bãi biển, đảo, núi, thậm chí không đề cập đến thức ăn, rượu vang và những người thân thiện Trong một chuyến đi… Ngay cả sau rất nhiều chuyến đi đến Ý, chúng tôi cảm thấy như chúng tôi chỉ làm trầy xước bề mặt của đất nước đáng kinh ngạc này. Có rất nhiều thứ để xem và làm! Trong bài viết này, chúng tôi chia sẻ những nơi tốt nhất để xem ở Ý. Danh sách này không chỉ là về các thành phố tốt nhất của Ý. Đẹp như họ, có rất nhiều thứ với Ý so với các thành phố lớn của nó! Trong hướng dẫn này, bạn cũng sẽ tìm thấy các khu vực và hòn đảo tuyệt đẹp nhất của Ý, các khu vực ven biển, những thị trấn nhỏ đẹp như tranh vẽ, nhưng cũng là những cảnh quan và thiên nhiên đẹp nhất.the very best places to see in Italy. This list is not just about the best Italian cities. As beautiful as they are, there is so much more to Italy than its major cities! In this guide, you’ll also find the most stunning Italian regions and islands, coastal areas, picturesque little towns, but also the most beautiful nature and jaw-dropping sceneries. Đây là một điểm đến tuyệt vời mà mỗi người đáng giá một chuyến đi từ bên kia thế giới. Bạn không thể đi sai với bất kỳ nơi nào trong số này! Nhưng kết hợp một vài người trong số họ với nhau và bạn đã tham gia một điều trị thực sự - một trong những chuyến đi tốt nhất bạn có thể thực hiện. Tìm ra! Cách sử dụng bản đồ này: & nbsp; sử dụng chuột máy tính của bạn (hoặc ngón tay) để phóng to hoặc phóng to. Nhấp vào các biểu tượng để có thêm thông tin về từng nơi. Nhấp vào mũi tên ở góc trên cùng bên trái cho chỉ mục. Nhấp vào ngôi sao bên cạnh tiêu đề của bản đồ để thêm bản đồ này vào tài khoản Google Maps của bạn. Để xem bản đồ đã lưu trên điện thoại thông minh hoặc PC của bạn, hãy mở Google Maps, nhấp vào nút Menu và truy cập ‘Địa điểm của bạn/bản đồ của bạn. Use your computer mouse (or fingers) to zoom in or out. Click on the icons to get more information about each place. Click the arrow on the left top corner for the index. Click the star next to the title of the map to add this map to your Google Maps account. To view the saved map on your smartphone or PC, open Google Maps, click the menu button, and go to ‘Your Places’/’Maps’. & nbsp;Dưới đây là những nơi tốt nhất để ghé thăm ở Ý: 1. RomeThành phố vĩnh cửu là một điều tuyệt đối phải đến khi đến thăm Ý lần đầu tiên! Không còn nghi ngờ gì nữa, Rome là một trong những thành phố đẹp nhất trên thế giới.Rome is one of the most beautiful cities in the world. Tôi thường gọi Rome là thành phố-museum. Và nó chắc chắn cảm thấy như toàn bộ nơi này là một bảo tàng ngoài trời khổng lồ! Mỗi con phố, mọi tòa nhà, mọi quảng trường thị trấn, mọi công viên, mọi nhà thờ và mọi tượng đài đều thở ra lịch sử hàng thế kỷ. Đó là một trải nghiệm đáng kinh ngạc để xem tất cả nghệ thuật, kiến trúc và lịch sử mà trước đây bạn chỉ thấy trong sách hoặc trong các bộ phim. Cho dù bạn đã lên kế hoạch bao nhiêu thời gian ở Ý, bạn thực sự phải đưa Rome vào hành trình Ý của bạn! Không thể bỏ qua: Colosseum, Diễn đàn La Mã, Đồi Palatine, Pantheon, Đài phun nước Trevi, Bước Tây Ban Nha, Quảng trường Navona, Vatican với St. Peter tựa Basilica và Nhà nguyện Sistine, Cầu St. Colosseum, Roman Forum, Palatine Hill, the Pantheon, Trevi Fountain, Spanish Steps, Piazza Navona, the Vatican with St. Peter’s Basilica and Sistine Chapel, St. Angelo Bridge and Castel Sant’Angelo, Capitoline Hill. Rất vui khi thấy: Chợ Campo de 'Fiori, quận Trastevere, Circus Maximus, Nhà tắm Caracalla (và nhiều địa danh Rome cổ đại khác), Quảng trường Venezia, Quảng trường Del Popolo, Phòng trưng bày Borghese, The Appian Way, Aventine Hill, Belvedere Del Gianicolo, và nhiều hơn nữa. Campo de’ Fiori market, Trastevere district, Circus Maximus, Baths of Caracalla (and many other Ancient Rome landmarks), Piazza Venezia, Piazza del Popolo, Borghese Gallery, the Appian Way, Aventine Hill, Belvedere del Gianicolo, and many many more. Mẹo: Cố gắng truy cập ít nhất một vài quan điểm đẹp nhất ở Rome. Nhiều người trong số họ được đặt ngay bên cạnh các điểm tham quan phổ biến nhất, và vì vậy, nó khá dễ dàng để thêm một vài trong số này vào hành trình của bạn.Try to also visit at least a few of the nicest viewpoints in Rome. Many of them are located just next to the most popular sights, and so it’s quite easy to add a few of these to your itinerary. Tìm hiểu thêm: Những điều tốt nhất để làm ở RomeBest Things to Do in Rome Bạn cần bao nhiêu thời gian: Một ngày là tối thiểu tuyệt đối ở Rome và-nếu bạn lên kế hoạch cho hành trình Rome 1 ngày của mình-bạn có thể có một cái nhìn thoáng qua về tất cả các điểm tham quan chính. Nếu bạn muốn nhìn thấy tất cả những nơi tốt nhất trong thành phố và không chỉ chụp ảnh bên ngoài và vượt qua mọi thứ, hãy lên kế hoạch ít nhất 2-3 ngày. Nếu bạn muốn khám phá sâu hơn và thoát khỏi con đường bị đánh bại ở Rome, bạn có thể dễ dàng dành 5-7 ngày trong thành phố. One full day is an absolute minimum in Rome and – if you plan your 1-day Rome itinerary well – you can get a glimpse of all the main sights. If you want to see all the best places in the city and not just take a picture of the exteriors and rush through everything, plan at least 2-3 days. If you want to explore deeper and get off the beaten path in Rome, you can easily spend 5-7 days in the city. Mẹo: Hãy xem hành trình Rome 4 ngày được đề xuất của chúng tôi-nó bao gồm tất cả các địa danh chính và rất nhiều địa điểm ít được biết đến tuyệt vời sẽ khiến chuyến đi của bạn trở nên đáng nhớ hơn rất nhiều. Xem thêm Hướng dẫn của chúng tôi về khu phố tốt nhất để ở lại Rome.Take a look at our suggested 4 days Rome itinerary – it covers all the main landmarks and lots of amazing lesser-known places that will make your trip so much more memorable. See also our guide to the best neighborhood to stay in Rome. Thời gian tốt nhất để ghé thăm: Rome là một điểm đến quanh năm, nhưng thời tiết tốt nhất là khôn ngoan là tháng 4 và tháng 9 và tháng 9. Nó rất nóng vào tháng 7 và tháng 8 khiến cho việc đánh giá cao các điểm tham quan trở nên khó khăn. Đối với ít đám đông hơn và thời tiết mát mẻ hơn, hãy xem xét các tháng vai như tháng 3 hoặc tháng 11. Cũng đọc những gì mà nó thích đến thăm Rome vào tháng 11.Rome is a year-round destination, but the best time weather-wise is April-May and September-October. It’s really hot in July and August making it difficult to appreciate the sights. For fewer crowds and cooler weather, consider the shoulder months such as March or November. Read also what it’s like to visit Rome in November. Tìm hiểu thêm: Mẹo để lên kế hoạch cho một chuyến đi đến RomeTips for Planning a Trip to Rome Dưới đây là những nơi tốt nhất để ghé thăm ở Ý:1. RomeVenice does. Without any doubt, Venice is one of the must-see places in Italy! Thành phố vĩnh cửu là một điều tuyệt đối phải đến khi đến thăm Ý lần đầu tiên! Không còn nghi ngờ gì nữa, Rome là một trong những thành phố đẹp nhất trên thế giới. Cách tốt nhất để khám phá Venice là đi bộ, vì vậy hãy chuẩn bị đi bộ. Nhiều. Tản bộ trên những con đường hẹp, băng qua hàng trăm cây cầu và dành thời gian để chiêm ngưỡng các chi tiết của các tòa nhà thời trung cổ và cung điện gothic tuyệt đẹp (cung điện). Bạn cũng nên đi xe thuyền gondola! Nó không chỉ đưa ra một quan điểm rất khác về thành phố, mà còn là một trải nghiệm danh sách xô thực sự. Không thể bỏ qua: Kênh đào Venice và Gondola Gondola, Quảng trường St. Mark, Basilica, Basilica và Cung điện Doge, Grand Canal, Cầu Rialto, Cầu Thiền, và Promenade Riva DeGli Schiavoni của người đi bộ. Venice canals and Venetian gondola ride, St. Mark’s Square, St. Mark’s Basilica and Doge’s Palace, Grand Canal, Rialto Bridge, Bridge of Sighs, and the pedestrian waterfront promenade Riva degli Schiavoni. Rất vui khi thấy: Basilica di Santa Maria della chào và một chuyến tham quan đến các hòn đảo gần đó của Burano và Murano. Libreria Acqua Alta, Campo San Polo, Ghetto Do Thái, Đảo San Giorgio Maggiore và nhiều nhà thờ Venice. Cũng là nhà hát opera la fenice. Basilica di Santa Maria della Salute and an excursion to the nearby islands of Burano and Murano. Libreria Acqua Alta, Campo San Polo, Jewish Ghetto, San Giorgio Maggiore Island, and many churches of Venice. Also La Fenice opera house. Bạn cần bao nhiêu thời gian: Một ngày là đủ để thấy các địa danh chính của Venice (ở đây, cách nhìn thấy tốt nhất của Venice trong một ngày). Nếu bạn làm cho nó một ngày rất dài, bạn thậm chí có thể đi một đoạn ngắn đến các hòn đảo gần đó Murano, Burano và Torcello. Để có trải nghiệm thoải mái hơn, hãy lên kế hoạch ít nhất hai ngày cho tất cả các điểm tham quan ở Venice và các hòn đảo gần đó. Nếu bạn muốn khám phá thành phố sâu hơn, hãy lên kế hoạch 3-4 ngày. Xem ở đây một hành trình được đề xuất trong 3 ngày ở Venice với các mẹo từ một địa phương. One day is enough to see the main landmarks of Venice (here’s how to see the best of Venice in one day). If you make it a very long day, you can even take a short excursion to the nearby islands Murano, Burano, and Torcello. For a more relaxed experience, plan at least two days for all the sights in Venice and the nearby islands. If you want to explore the city deeper, plan 3-4 days. See here a suggested itinerary for 3 days in Venice with tips from a local. Đọc thêm: Những điều tốt nhất để làm ở VeniceBest Things to Do in Venice 3. FlorenceMột chuyến đi đến Ý, đặc biệt là cho những người đến thăm lần đầu tiên, liên quan đến việc đến thăm nhiều thành phố và thị trấn. Và ngay cả khi bạn không phải là một fan hâm mộ lớn của các chuyến đi thành phố, có thêm một thành phố mà bạn hoàn toàn nên thấy ở Ý, và đó là Florence Florence (Firenze).Florence (Firenze). Florence, thành phố thủ đô của khu vực Tuscany, được coi là cái nôi của thời Phục hưng. Ở đây, bạn sẽ tìm thấy các tác phẩm của Leonardo da Vinci, Michelangelo và nhiều tác phẩm khác. Trung tâm thành phố cổ khá nhỏ gọn, nhưng nó có rất nhiều kiệt tác đáng kinh ngạc về nghệ thuật và kiến trúc thời Phục hưng. Không thể bỏ qua: Duomo (Nhà thờ Florence), Baptistery của St. John, Uffizi Gallery, Ponte Vecchio, Palazzo Vecchio và Piazza Della Signoria, và The View từ Piazzale Michelangelo. Michelangelo từ ‘David, tại Galleria Dell hèaccademia.Duomo (Florence Cathedral), Baptistery of St. John, Uffizi Gallery, Ponte Vecchio, Palazzo Vecchio and Piazza della Signoria, and the view from Piazzale Michelangelo. Michelangelo’s ‘David’ at the Galleria dell’Accademia. Rất vui khi thấy: Palazzo Pitti và Boboli Gardens, Basilica di San Lorenzo và San Lorenzo Market, Piazza Santo Spirito, Basilica của Santa Croce, và tầm nhìn từ mái nhà tốt nhất ở Florence. Palazzo Pitti and Boboli Gardens, Basilica di San Lorenzo and San Lorenzo Market, Piazza Santo Spirito, Basilica of Santa Croce, and the views from the best rooftops in Florence. Bạn cần bao nhiêu thời gian: Một ngày là đủ để nhanh chóng nhìn thấy ‘musts của Florence (xem hành trình Florence 1 ngày). Nếu bạn muốn ghé thăm nhiều bảo tàng hơn và khám phá sâu hơn, thì bạn chắc chắn sẽ muốn dành ít nhất hai ngày ở đây. Lên kế hoạch thêm một ngày cho một tour du lịch đến vùng nông thôn Tuscan (thêm thông tin bên dưới). One day is enough to quickly see the ‘musts’ of Florence (see 1 day Florence itinerary). If you want to visit more museums and explore deeper, then you’ll definitely want to spend at least two days here. Plan an extra day for a tour to the Tuscan countryside (more info below). Tìm hiểu thêm: Những điều tốt nhất để làm ở FlorenceBest Things to Do in Florence 4. TuscanyÝ có 20 khu vực và, trong tất cả sự trung thực, tất cả đều đáng để ghé thăm. Tuy nhiên, nếu bạn đang đi du lịch đến Ý lần đầu tiên, Tuscany là một trong những khu vực đẹp nhất để ghé thăm. Không chỉ bởi vì nó nằm ở vị trí thuận tiện giữa Rome, Venice và Milan, mà còn bởi vì nó có rất nhiều thứ để cung cấp.Tuscany is one of the nicest regions to visit. Not only because it’s conveniently located between Rome, Venice, and Milan, but also because it has so much to offer. Tuscany là nơi có một số thị trấn đẹp nhất ở Ý. Florence, Siena, Pisa, Lucca, San Gimignano, Volterra, Prato, Arezzo - Tất cả những thị trấn này đều đáng để ghé thăm! Và có rất nhiều, nhiều hơn nữa Tuscany cũng được biết đến với những cảnh quan đẹp như tranh vẽ với những ngọn đồi lăn và những con đường quanh co được lót bằng cây bách. Nó cũng là một điểm đến tuyệt vời cho những người yêu thích ẩm thực và những người yêu thích rượu vang. Một số loại rượu vang Ý tốt nhất được sản xuất tại Tuscany! Ngay cả khi bạn không đến thăm các nhà máy rượu vang, hãy đảm bảo thử rượu vang Brunello Di Montalcino và Chianti tại các nhà hàng địa phương. Không thể bỏ qua: Florence (xem ở trên), Siena, Pisa (xem thêm bên dưới) và cảnh quan tuyệt đẹp của Val dơiOrcia. Xem thêm Hướng dẫn của chúng tôi đến các thị trấn tốt nhất ở Tuscany.Florence (see above), Siena, Pisa (see further below), and the stunning landscapes of Val d’Orcia. See also our guide to the best towns in Tuscany. Rất vui khi thấy: Lucca, San Gimignano, Volterra, Prato, Arezzo và các nhà máy rượu vang.Lucca, San Gimignano, Volterra, Prato, Arezzo, and the wineries. Bạn cần bao nhiêu thời gian: Bạn cần ít nhất 2 ngày cho Tuscany - một ngày ở Florence và một ngày (rất chật cứng) cho Siena, San Gimignano, Pisa và Chianti. Nếu bạn muốn nhìn thấy rất nhiều trong một thời gian ngắn như vậy, hãy xem xét chuyến lưu diễn này đến thăm tất cả các điểm nổi bật chính trong một ngày. Lý tưởng nhất, bạn dành ít nhất 3-4 ngày ở Tuscany vì điều đó sẽ cho bạn nhiều thời gian hơn để tận hưởng tất cả các điểm tham quan chính một cách thoải mái hơn. Nếu bạn có đủ thời gian, tôi đề nghị một tuần ở Tuscany. Có rất nhiều thứ để xem và làm! You need at least 2 days for Tuscany – one day in Florence, and one (very packed) day for Siena, San Gimignano, Pisa, and Chianti. If you want to see so much in such a short time, consider this tour that visits all the main highlights in one day. Ideally, you spend at least 3-4 days in Tuscany as that will give you more time to enjoy all the main sights in a more relaxed way. If you have enough time, I recommend a week in Tuscany. There’s just so much to see and do! Tìm hiểu thêm: Thị trấn tốt nhất ở hành trình Tuscany & TuscanyBest Towns in Tuscany& Tuscany Itinerary 4. TuscanyÝ có 20 khu vực và, trong tất cả sự trung thực, tất cả đều đáng để ghé thăm. Tuy nhiên, nếu bạn đang đi du lịch đến Ý lần đầu tiên, Tuscany là một trong những khu vực đẹp nhất để ghé thăm. Không chỉ bởi vì nó nằm ở vị trí thuận tiện giữa Rome, Venice và Milan, mà còn bởi vì nó có rất nhiều thứ để cung cấp. Cinque Terre. This coastal area is so scenic that it’s hard to believe that it’s real! Cinque Terre là tên tập thể của năm thị trấn Hillside đẹp như tranh vẽ dọc theo bờ biển của Ý Riviera ở khu vực Liguria. 5 thị trấn Cinque Terre là Riomaggiore, Manarola, Corniglia, Vernazza và Monterosso al Mare. Những thị trấn đầy màu sắc này nằm giữa biển màu xanh lam ở một bên và những ngọn đồi dốc rải rác với những vườn nho ở phía bên kia. Điều này có nghĩa là bạn có thể dễ dàng đến Cinque Terre bằng ô tô và cách tốt nhất để ghé thăm là bằng thuyền, bằng tàu hỏa hoặc bằng cách đi bộ đường mòn Cinque Terre giữa các ngôi làng. Để biết thêm thông tin thực tế, vui lòng kiểm tra các mẹo du lịch của chúng tôi để truy cập Cinque Terre. Không thể bỏ qua: Manarola, Vernazza và Riomaggiore.Manarola, Vernazza, and Riomaggiore. Rất vui khi thấy: Corniglia và Monterosso Al Mare. Ngoài ra, Portovenere gần đó và Gulf of Poets rất xứng đáng với thời gian của bạn!Corniglia and Monterosso al Mare. Also, the nearby Portovenere and the Gulf of Poets are well worth your time! Bạn cần bao nhiêu thời gian: bạn có thể thấy tốt nhất của Cinque Terre trong một ngày (cũng như một chuyến lưu diễn trong ngày từ Florence). Nếu bạn muốn khám phá sâu hơn và cũng thấy một số khu vực ven biển tuyệt đẹp gần đó, hãy lên kế hoạch 2-3 ngày ở đây. You can see the best of Cinque Terre in one day (also as a day tour from Florence). If you want to explore deeper and also see some of the stunning coastal areas nearby, plan 2-3 days here. Tìm hiểu thêm: Một ngày ở Cinque Terre & nơi ở trong Cinque TerreOne Day in Cinque Terre & Where to Stay in Cinque Terre 6. Bờ biển AmalfiBờ biển Amalfi ở khu vực Campania là một địa điểm du lịch nổi tiếng khác ở Ý. Khu vực này trải dài giữa Sorrento và Salermo và có một số cảnh quan ven biển đẹp nhất ở Ý. Đường bờ biển gồ ghề được rải rác với những ngôi làng câu cá đầy màu sắc và những bãi biển nhỏ. Nó trông giống như một bức tranh ngoài đời thực. Bờ biển Amalfi cũng là một điểm đến kỳ nghỉ rất phổ biến. in the Campania region is another popular tourist destination in Italy. This area stretches between Sorrento and Salermo and has some of the most beautiful coastal landscapes in Italy. The rugged coastline is dotted with colorful fishing villages and small beaches. It looks like a real-life painting. The Amalfi Coast is also a very popular vacation destination. Các điểm tham quan chính của khu vực này là các thị trấn ven biển Positano, Amalfi và Ravello. Nhưng cũng có Sorrento và Naples là phải xem, giống như núi lửa Mount Vesuvius nổi tiếng. Đảo Capri gần đó với hang động màu xanh nổi tiếng và Anacapri quyến rũ cũng nên nằm trong danh sách của bạn! Những người đam mê tự nhiên và ngoài trời sẽ yêu thích con đường đi bộ ven biển của các vị thần.Positano, Amalfi, and Ravello. But also Sorrento and Naples are must-see, just as the famous Mount Vesuvius volcano. The nearby Capri Island with the famous Blue Grotto and charming Anacapri should also be on your list! Nature and outdoor enthusiasts will love the coastal hike Path of the Gods. Gần đó, bạn cũng sẽ tìm thấy những tàn tích của Pompeii, thành phố cổ đã được chôn cất bởi vụ phun trào Núi Vesuvius vào năm 79 A.D. Nó là một trong những nơi thú vị nhất để ghé thăm cho những người muốn tìm hiểu thêm về Thời báo La Mã.Pompeii, the ancient city that was buried by the eruption of Mount Vesuvius in 79 A.D. It’s one of the most interesting places to visit for those who would like to learn more about Roman times. Không thể bỏ qua: Lái xe tuyệt đẹp dọc theo bờ biển Amalfi và ba thị trấn chính của nó Positano, Amalfi và Ravello (cũng có thể được ghé thăm với một tour du lịch trong ngày). Ngoài ra Pompeii là một trong những điểm tham quan hàng đầu ở Ý. Đảo Capri và Grotto màu xanh. Scenic drive along the Amalfi Coast and its three main towns Positano, Amalfi, and Ravello (can also be visited with a day tour). Also Pompeii is among the top sights in Italy. Capri Island and the Blue Grotto. Rất vui khi thấy: Sorrento, Herculaneum, Mt Vesuvius và con đường của các vị thần đi bộ. Sorrento, Herculaneum, Mt Vesuvius, and the Path of the Gods hike. Bạn cần bao nhiêu thời gian: Một ngày là đủ để có được một hương vị về những gì bờ biển Amalfi nói về. Nếu bạn có hai ngày, bạn cũng có thể ghé thăm Capri. Hoặc bạn cũng có thể dành một hoặc hai tuần ở đây và không bao giờ chán khác nếu bạn muốn khám phá tất cả những điểm nổi bật chính của bờ biển Amalfi với tốc độ nhàn nhã, chúng tôi khuyên bạn nên sử dụng ít nhất 3-5 ngày trong khu vực. Ở đây bạn có thể tìm thấy hướng dẫn của chúng tôi về nơi ở trên bờ biển Amalfi. One day is enough to get a taste of what the Amalfi Coast is about. If you have two days, you can also visit Capri. Or you can also spend a week or two here and never get bored… If you want to explore all the main highlights of the Amalfi Coast at a leisurely pace, we recommend at least 3-5 days in the area. Here you can find our guide on where to stay on the Amalfi Coast. Tìm hiểu thêm: Hành trình bờ biển Amalfi & Mẹo du lịch Bờ biển AmalfiAmalfi Coast Itinerary & Amalfi Coast Travel Tips Mẹo: Bạn có thể ghé thăm Pompeii và Bờ biển Amalfi trong chuyến đi trong ngày từ Rome với một tour du lịch có tổ chức. Nó sẽ được vội vàng, nhưng cũng đáng giá!You can visit Pompeii and the Amalfi Coast on a day trip from Rome with an organized tour. It will be rushed, but well worth it! Đọc thêm: Bờ biển Amalfi so với Cinque Terre: Cái nào đẹp hơn?Amalfi Coast vs. Cinque Terre: which is nicer? 6. Bờ biển AmalfiBờ biển Amalfi ở khu vực Campania là một địa điểm du lịch nổi tiếng khác ở Ý. Khu vực này trải dài giữa Sorrento và Salermo và có một số cảnh quan ven biển đẹp nhất ở Ý. Đường bờ biển gồ ghề được rải rác với những ngôi làng câu cá đầy màu sắc và những bãi biển nhỏ. Nó trông giống như một bức tranh ngoài đời thực. Bờ biển Amalfi cũng là một điểm đến kỳ nghỉ rất phổ biến. is one of our personal favorite places in Italy. Lake Garda is located in northern Italy, about halfway between Venice and Milan, and can easily be incorporated in your Italy itinerary. It is one of the most scenic lakes in the world and absolutely worth a visit! Các điểm tham quan chính của khu vực này là các thị trấn ven biển Positano, Amalfi và Ravello. Nhưng cũng có Sorrento và Naples là phải xem, giống như núi lửa Mount Vesuvius nổi tiếng. Đảo Capri gần đó với hang động màu xanh nổi tiếng và Anacapri quyến rũ cũng nên nằm trong danh sách của bạn! Những người đam mê tự nhiên và ngoài trời sẽ yêu thích con đường đi bộ ven biển của các vị thần. Gần đó, bạn cũng sẽ tìm thấy những tàn tích của Pompeii, thành phố cổ đã được chôn cất bởi vụ phun trào Núi Vesuvius vào năm 79 A.D. Nó là một trong những nơi thú vị nhất để ghé thăm cho những người muốn tìm hiểu thêm về Thời báo La Mã.Sirmione at the south end of the lake. Malcesine, Limone Sul Garda, and Riva del Garda are also very much worth a visit, even if just to see the northern side of the lake. And there are many more places to explore, but that requires a lot more of your time. Không thể bỏ qua: Lái xe tuyệt đẹp dọc theo bờ biển Amalfi và ba thị trấn chính của nó Positano, Amalfi và Ravello (cũng có thể được ghé thăm với một tour du lịch trong ngày). Ngoài ra Pompeii là một trong những điểm tham quan hàng đầu ở Ý. Đảo Capri và Grotto màu xanh. Sirmione (Castello di Sirmione, Grotte di Catullo, and a boat tour around the peninsula), Malcesine, and a boat ride on the northern end of the lake. Rất vui khi thấy: Sorrento, Herculaneum, Mt Vesuvius và con đường của các vị thần đi bộ. Limone Sul Garda, Riva del Garda, Desenzano del Garda, Garda, Peschiera del Garda, Salo, Bardolino, Torbole, Isola del Garda. Bạn cần bao nhiêu thời gian: Một ngày là đủ để có được một hương vị về những gì bờ biển Amalfi nói về. Nếu bạn có hai ngày, bạn cũng có thể ghé thăm Capri. Hoặc bạn cũng có thể dành một hoặc hai tuần ở đây và không bao giờ chán khác nếu bạn muốn khám phá tất cả những điểm nổi bật chính của bờ biển Amalfi với tốc độ nhàn nhã, chúng tôi khuyên bạn nên sử dụng ít nhất 3-5 ngày trong khu vực. Ở đây bạn có thể tìm thấy hướng dẫn của chúng tôi về nơi ở trên bờ biển Amalfi. You can see the main highlights of Lake Garda in one day (by car and/or boat or with a tour). But you’ll need at least 2-3 days to explore this area a bit deeper. You can find more details in our Lake Garda itinerary suggestions for 1 to 3 days. Tìm hiểu thêm: Xem gì ở hồ GardaWhat to See at Lake Garda 8. Hồ comoHồ Como, ngay phía bắc Milan, là một hồ nước tuyệt đẹp khác cũng xứng đáng nằm trong danh sách bất kỳ danh sách nào tốt nhất của nước Ý. Nó là một nơi được yêu thích bởi những người giàu có và người nổi tiếng và bạn sẽ tìm thấy một số biệt thự lớn rải rác bờ hồ này., just north of Milan, is another stunning lake that also deserves to be on any list of the best of Italy. It’s a place loved by the rich and the famous and you’ll find some grand villas dotting the shores of this lake. Hồ Como được đặt dưới chân dãy Alps, ngay gần biên giới với Thụy Sĩ. Nhiều nơi ở đây đã được sử dụng làm địa điểm quay phim cho vô số phim Hollywood. Khi bạn nhìn thấy khung cảnh, bạn sẽ hiểu tại sao. Hồ Como không lớn như Hồ Garda, nhưng nó khá dài và có hình dạng rất độc đáo trông giống như một bức thư lộn ngược Y. Những con đường quanh hồ không rộng lắm và nó sẽ khiến bạn trở thành một phần tốt của ngày để lái xe xung quanh nó. Thay vào đó, bạn có thể đi thuyền và dễ dàng khám phá những nơi thú vị nhất trong một hoặc hai ngày. Ngoài ra còn có những chiếc phà xe xung quanh điểm giữa của hồ, vì vậy bạn có thể dễ dàng khám phá những nơi tốt nhất bằng ô tô. Chỉ cần cẩn thận rằng bãi đậu xe rất có vấn đề. Thị trấn chính trong khu vực này là Como, nằm ở cuối phía nam của hồ. Tại đây, bạn cũng có thể đưa một chiếc phông vào thị trấn núi Brunate để có cảnh quan tuyệt đẹp của môi trường xung quanh. Các thị trấn đẹp khác để ghé thăm là Bellagio (một người phải xem), Varenna và Cernobbio. Nhưng điểm thu hút chính của hồ Como là những khu vườn và biệt thự của nó và đặc biệt là Villa Carlotta và Villa Balbianello.Como, located at the south end of the lake. Here you can also take a funicular to the mountain town of Brunate for stunning views of the surroundings. Other nice towns to visit are Bellagio (a must-see), Varenna, and Cernobbio. But the main attraction of Lake Como are its gardens and villas and especially Villa Carlotta and Villa Balbianello. Không thể bỏ qua: Como Town, một chuyến đi thuyền trên hồ, Bellagio, Varenna, Villa Carlotta và Villa Balbianello. Hãy xem hướng dẫn của chúng tôi về những điều tốt nhất để làm trong Hồ Como để biết thêm thông tin. Como town, a boat ride on the lake, Bellagio, Varenna, Villa Carlotta, and Villa Balbianello. Take a look at our guide to the best things to do in Lake Como for more info. Rất vui khi thấy: Brunate Funicular, Menaggio, Villa Olmo, Cernobbio, Lecco, Pescallo, và Ghisallo Pass, hãy xem hướng dẫn của chúng tôi về các thị trấn tốt nhất của hồ Como để biết thêm chi tiết. Brunate funicular, Menaggio, Villa Olmo, Cernobbio, Lecco, Pescallo, and Ghisallo Pass… Take a look at our guide to the best towns of Lake Como for more details. Bạn cần bao nhiêu thời gian: Bạn có thể thấy những gì tốt nhất của Hồ Como trong một ngày, cũng với một chuyến lưu diễn trong ngày từ Milan. Bạn sẽ cần ít nhất 2 ngày đầy đủ nếu bạn cũng muốn đến thăm hai biệt thự đẹp nhất. Đếm 3-4 ngày nếu bạn muốn khám phá sâu hơn một chút. You can see the best of Lake Como in one day, also with a day tour from Milan. You’ll need at least 2 full days if you also want to visit the two most beautiful villas. Count 3-4 days if you want to explore a bit deeper. Tìm hiểu thêm: Thông tin & Mẹo để ghé thăm Hồ ComoInfo & Tips for Visiting Lake Como 8. Hồ comoHồ Como, ngay phía bắc Milan, là một hồ nước tuyệt đẹp khác cũng xứng đáng nằm trong danh sách bất kỳ danh sách nào tốt nhất của nước Ý. Nó là một nơi được yêu thích bởi những người giàu có và người nổi tiếng và bạn sẽ tìm thấy một số biệt thự lớn rải rác bờ hồ này.Dolomite Mountains are worth a trip from the other side of the world! The scenery here is simply phenomenal and I don’t say this lightly. Hồ Como được đặt dưới chân dãy Alps, ngay gần biên giới với Thụy Sĩ. Nhiều nơi ở đây đã được sử dụng làm địa điểm quay phim cho vô số phim Hollywood. Khi bạn nhìn thấy khung cảnh, bạn sẽ hiểu tại sao. Hồ Como không lớn như Hồ Garda, nhưng nó khá dài và có hình dạng rất độc đáo trông giống như một bức thư lộn ngược Y. Những con đường quanh hồ không rộng lắm và nó sẽ khiến bạn trở thành một phần tốt của ngày để lái xe xung quanh nó. Thay vào đó, bạn có thể đi thuyền và dễ dàng khám phá những nơi thú vị nhất trong một hoặc hai ngày. Ngoài ra còn có những chiếc phà xe xung quanh điểm giữa của hồ, vì vậy bạn có thể dễ dàng khám phá những nơi tốt nhất bằng ô tô. Chỉ cần cẩn thận rằng bãi đậu xe rất có vấn đề. Thị trấn chính trong khu vực này là Como, nằm ở cuối phía nam của hồ. Tại đây, bạn cũng có thể đưa một chiếc phông vào thị trấn núi Brunate để có cảnh quan tuyệt đẹp của môi trường xung quanh. Các thị trấn đẹp khác để ghé thăm là Bellagio (một người phải xem), Varenna và Cernobbio. Nhưng điểm thu hút chính của hồ Como là những khu vườn và biệt thự của nó và đặc biệt là Villa Carlotta và Villa Balbianello. Hard to say because every place is so beautiful. The most popular areas for first-time visitors are Val Gardena and Cortina d’Ampezzo with the iconic 3 peaks Tre Cime di Lavaredo. Also the lakes Pragser Wildsee (Lake Braies) and Lake Sorapis are stunning. Marmolada, the highest mountain range of the Dolomites, is also considered a must. Không thể bỏ qua: Como Town, một chuyến đi thuyền trên hồ, Bellagio, Varenna, Villa Carlotta và Villa Balbianello. Hãy xem hướng dẫn của chúng tôi về những điều tốt nhất để làm trong Hồ Como để biết thêm thông tin.Best Places to Visit in the Dolomites in Italy Rất vui khi thấy: Brunate Funicular, Menaggio, Villa Olmo, Cernobbio, Lecco, Pescallo, và Ghisallo Pass, hãy xem hướng dẫn của chúng tôi về các thị trấn tốt nhất của hồ Como để biết thêm chi tiết. Everything! Check out the Cinque Torri area that offers stunning mountain views and easy access to some incredible Great War sites. Also the mountains of the nearby Trentino region are really beautiful. Check out Val di Fumo, a spectacular place that’s still under the radar of most international tourists. Bạn cần bao nhiêu thời gian: Bạn có thể thấy những gì tốt nhất của Hồ Como trong một ngày, cũng với một chuyến lưu diễn trong ngày từ Milan. Bạn sẽ cần ít nhất 2 ngày đầy đủ nếu bạn cũng muốn đến thăm hai biệt thự đẹp nhất. Đếm 3-4 ngày nếu bạn muốn khám phá sâu hơn một chút.Most Beautiful Lakes in the Italian Dolomites Tìm hiểu thêm: Thông tin & Mẹo để ghé thăm Hồ Como You can get a glimpse of the Dolomites in a day if you take a guided tour with a local guide. There are day tours from Bolzano, from Venice, or from Lake Garda. If you are traveling in summer and love hiking, plan at least 5-6 days in the area (stay in Val Gardena for a few days and in the Cortina d’Ampezzo area as well). We’ve been to the Dolomites several times and are planning to go back again very soon. There is so much to see that you could spend many vacations here! Varenna, hồ comoDolomites Itinerary 9. Dolomites Ý In winter, you can ski in the Dolomites. There are countless ski resorts in the South Tyrol and Trentino regions. And in summer, it’s a paradise for hiking and other outdoor activities! Với rất nhiều thị trấn đáng kinh ngạc để ghé thăm ở Ý, các điểm tham quan tự nhiên đẹp nhất của đất nước thường bị những vị khách lần đầu bị bỏ qua. Donith phạm sai lầm này! Dãy núi Dolomit Ý có giá trị một chuyến đi từ bên kia thế giới! Phong cảnh ở đây chỉ đơn giản là phi thường và tôi không nói điều này một cách nhẹ nhàng.Best Hikes in the Dolomites 10. VeronaMột thị trấn đẹp hơn mà tôi cảm thấy xứng đáng được đề cập trong danh sách những địa điểm tốt nhất để xem ở Ý là Verona. Nổi tiếng thế giới là bối cảnh cho Shakespeare, ‘Romeo và Juliet, Verona được gọi là thành phố lãng mạn nhất nước Ý. Nhưng có rất nhiều thứ hơn là chỉ là ban công nhỏ bé của Juliet!Verona. World-famous as being the setting for Shakespeare’s ‘Romeo and Juliet’, Verona is known as Italy’s most romantic city. But there is so much more to it than just Juliet’s tiny balcony! Verona là một thị trấn rất cổ có lịch sử phong phú và kiến trúc đẹp. Điểm thu hút nổi tiếng nhất của nó là Nhà hát vòng tròn La Mã thế kỷ 1. Bạn có thể ghé thăm nó bên trong vào ban ngày hoặc nhận vé cho một trong nhiều buổi hòa nhạc và biểu diễn vào buổi tối. Luôn luôn có một cái gì đó xảy ra ở đây! Thị trấn nhỏ gọn và bạn có thể thấy rất nhiều trong một thời gian ngắn. Tản bộ quanh khu phố cổ, chỉ cách một con đường du lịch bị đánh đập, và bạn sẽ tìm thấy một bầu không khí tuyệt vời của một thị trấn Ý thực sự mà thường khó tìm thấy ở nhiều thị trấn và thành phố nổi tiếng khác ở Ý. Không thể bỏ qua: Verona Arena, Piazza Delle Erbe, Torre Dei Lamberti và Juliet, House & Balcony. Verona Arena, Piazza delle Erbe, Torre dei Lamberti, and Juliet’s House & Balcony. Rất vui khi thấy: Castelvecchio, Ponte Scaligero, Piazza dei Signori, Arche Scaligere, Lượt xem từ Castel San Pietro. Castelvecchio, Ponte Scaligero, Piazza dei Signori, Arche Scaligere, views from Castel San Pietro. Bạn cần bao nhiêu thời gian: nửa ngày là đủ cho những điểm nổi bật chính của Verona. Nếu bạn có một ngày đầy đủ trong thành phố, bạn có thể bao gồm hầu hết các điểm tham quan tốt nhất của nó. Trong hai ngày, bạn có thể thấy những người giỏi nhất của Verona Plus tham gia một chuyến tham quan các vườn nho gần đó. Half a day is enough for the main highlights of Verona. If you have one full day in the city, you can cover most of its best attractions. In two days, you can see the best of Verona plus take a tour of the nearby vineyards. Mẹo: Bạn có thể ghé thăm Verona cũng như Hồ Garda như một chuyến đi trong ngày từ Milan. Ngoài ra còn có các tour du lịch từ Venice.You can visit Verona as well as Lake Garda as a day trip from Milan. There are also tours from Venice. Tìm hiểu thêm: Những điều tốt nhất để làm ở VeronaBest Things to Do in Verona 11. MilanTrong nhiều năm, tôi đã bị thuyết phục rằng Milan không đẹp hay đáng để ghé thăm như hầu hết các thành phố khác của Ý. Tuy nhiên, chuyến thăm gần đây của tôi đã chứng minh tôi sai. Milan là một thành phố hấp dẫn và là một trong số rất ít nơi ở Ý, nơi lịch sử và cuộc sống hiện đại diễn ra rất tốt với nhau. Tôi có thể so sánh nó với bất kỳ thành phố nào khác của Ý vì không ai trong số họ có cùng sự rung cảm như bạn sẽ tìm thấy ở Milan.Milan was not as beautiful or worth a visit as most other Italian cities. However, my recent visit proved me wrong. Milan is a fascinating city and one of the very few places in Italy where history and modern-day life go so well together. I can’t compare it to any other Italian city as none of them have the same vibe as you’ll find in Milan. Milan là một viên kim cương thô và bạn phải nỗ lực khám phá sâu hơn để thực sự đánh giá cao nó. Nhưng ngay cả khi bạn chỉ ghé thăm một ngày và tập trung vào các điểm du lịch chính, thì nó vẫn rất đáng để ghé thăm! Không thể bỏ qua: Duomo và Duomo Terraces, Galleria Vittorio Emanuele II, và Bữa ăn tối cuối cùng của Leonardo da Vinci (cuốn sách trước hoặc đi tour!). Duomo and Duomo Terraces, Galleria Vittorio Emanuele II, and ‘The Last Supper’ by Leonardo da Vinci (book well in advance or take a tour!). Rất vui khi thấy: Lâu đài Sforzesco, La Scala, Milan Canals, Thư viện quốc gia Brera & Braidense, Quận Porta Nuova. Sforzesco Castle, La Scala, Milan canals, Brera & Braidense National Library, Porta Nuova district. Bạn cần bao nhiêu thời gian: Một ngày là đủ cho các địa danh chính của Milan. Nếu bạn có nhiều thời gian hơn, tôi khuyên bạn nên tham quan một ngày đến Lake Como. One day is enough for the main landmarks of Milan. If you have more time, I suggest taking a day tour to Lake Como. Tìm hiểu thêm: Một ngày ở MilanOne Day in Milan 11. MilanTrong nhiều năm, tôi đã bị thuyết phục rằng Milan không đẹp hay đáng để ghé thăm như hầu hết các thành phố khác của Ý. Tuy nhiên, chuyến thăm gần đây của tôi đã chứng minh tôi sai. Milan là một thành phố hấp dẫn và là một trong số rất ít nơi ở Ý, nơi lịch sử và cuộc sống hiện đại diễn ra rất tốt với nhau. Tôi có thể so sánh nó với bất kỳ thành phố nào khác của Ý vì không ai trong số họ có cùng sự rung cảm như bạn sẽ tìm thấy ở Milan. is a beautiful coastal area of the Liguria region in western Italy. It’s best known for the picturesque coastal villages of Cinque Terre (mentioned above) and the luxury holiday resort for the rich and the famous – Portofino. But also here, there is so much more to see and do! Milan là một viên kim cương thô và bạn phải nỗ lực khám phá sâu hơn để thực sự đánh giá cao nó. Nhưng ngay cả khi bạn chỉ ghé thăm một ngày và tập trung vào các điểm du lịch chính, thì nó vẫn rất đáng để ghé thăm! Không thể bỏ qua: Duomo và Duomo Terraces, Galleria Vittorio Emanuele II, và Bữa ăn tối cuối cùng của Leonardo da Vinci (cuốn sách trước hoặc đi tour!). Rất vui khi thấy: Lâu đài Sforzesco, La Scala, Milan Canals, Thư viện quốc gia Brera & Braidense, Quận Porta Nuova. Portofino, Cinque Terre, Camogli (featured image on top of this article). Bạn cần bao nhiêu thời gian: Một ngày là đủ cho các địa danh chính của Milan. Nếu bạn có nhiều thời gian hơn, tôi khuyên bạn nên tham quan một ngày đến Lake Como. Genoa, Santa Margherita Ligure, Portovenere. Tìm hiểu thêm: Một ngày ở Milan You need at least one day for Cinque Terre (see #5 above) and at least one day for Portofino, Santa Margherita Ligure, and Camogli. If you also want to visit Portovenere and Genoa, you’ll need at least 4 days in this region and it will be rushed. Milan DuomoMost Beautiful Towns of the Italian Riviera 11. MilanTrong nhiều năm, tôi đã bị thuyết phục rằng Milan không đẹp hay đáng để ghé thăm như hầu hết các thành phố khác của Ý. Tuy nhiên, chuyến thăm gần đây của tôi đã chứng minh tôi sai. Milan là một thành phố hấp dẫn và là một trong số rất ít nơi ở Ý, nơi lịch sử và cuộc sống hiện đại diễn ra rất tốt với nhau. Tôi có thể so sánh nó với bất kỳ thành phố nào khác của Ý vì không ai trong số họ có cùng sự rung cảm như bạn sẽ tìm thấy ở Milan.Naples, is totally different from any other place in Italy! It’s noisy and crowded, but it’s also home to some of the most interesting historical sights and landmarks. Not even to mention that Naples is the birthplace of pizza. So a visit here is your chance to try the original Italian pizza, as it’s supposed to be. Milan là một viên kim cương thô và bạn phải nỗ lực khám phá sâu hơn để thực sự đánh giá cao nó. Nhưng ngay cả khi bạn chỉ ghé thăm một ngày và tập trung vào các điểm du lịch chính, thì nó vẫn rất đáng để ghé thăm! Có rất nhiều thứ để xem và làm trong và gần Naples đến nỗi bạn sẽ phải thực sự chọn lọc về nơi để đi, đặc biệt là nếu thời gian của bạn trong khu vực bị hạn chế. Không thể bỏ qua: Trung tâm thành phố lịch sử (khu vực xung quanh Spaccanapoli và Via Dei Tribunali), Chúa Kitô che giấu tại Nhà nguyện SanaSevero, Bảo tàng Khảo cổ học Quốc gia, Tu viện Santa Chiara, Nhà thờ Gesu Nuovo và quan điểm từ Castel Sant Muffelmo. Historic city center (the area around Spaccanapoli and Via dei Tribunali), the Veiled Christ at Sansevero Chapel, National Archaeological Museum, Santa Chiara Monastery, Gesu Nuovo Church, and the views from Castel Sant’Elmo. Rất vui khi thấy: Naples Underground, Naples Catacombs, Piazza del Plebiscito, Cung điện Hoàng gia Naples, Nhà thờ, Castel Nuovo, Lâu đài Ovo, qua San Gregorio Armeno, Khu phố Tây Ban Nha. Naples Underground, Naples Catacombs, Piazza del Plebiscito, Royal Palace of Naples, Cathedral, Castel Nuovo, Ovo Castle, Via San Gregorio Armeno, Spanish Quarter. Bạn cần bao nhiêu thời gian: bạn cần ít nhất một ngày ở Naples để xem một số Musts. Lý tưởng nhất, bạn có kế hoạch ít nhất 2-3 ngày cho thành phố, cộng với một vài ngày cho môi trường xung quanh bao gồm một chuyến thăm đến những nơi như Pompeii, Herculaneum, Mt Vesuvius hoặc Cung điện Hoàng gia Caserta. Xem hướng dẫn của chúng tôi về các chuyến đi trong ngày tốt nhất từ Naples để biết thêm thông tin về tất cả những nơi này. You need at least one day in Naples in order to see some of the musts. Ideally, you plan at least 2-3 days for the city, plus a few days for its surroundings including a visit to places like Pompeii, Herculaneum, Mt Vesuvius, or the Royal Palace of Caserta. See our guide to the best day trips from Naples for more information about all these places. Tìm hiểu thêm: Những điều tốt nhất để làm ở NaplesBest Things to Do in Naples 14. PisaThị trấn đối thủ hàng thế kỷ Florence, Pisa là một nơi khác mà hầu hết mọi người coi là phải xem ở Ý. Và nó rất đáng để đi, ngay cả khi chỉ để nhìn thấy Tháp nghiêng Pisa nổi tiếng!Pisa is another place that most people consider a must-see in Italy. And it’s well worth a trip, even if just to see the famous leaning tower of Pisa! Có vẻ như tất cả mọi người trên thế giới đã nhìn thấy tòa tháp nghiêng nổi tiếng (ngay cả khi chỉ trên một hộp pizza của một tiệm bánh pizza địa phương ở quê nhà của bạn). Nhưng không nhiều người biết rằng có rất nhiều thứ để xem ở Pisa hơn là tháp của nó. Quảng trường Dei Miracoli (Quảng trường Phép lạ) chắc chắn thực hiện tên của nó công lý! Kiến trúc ở đây là tuyệt đẹp. Hầu hết các tòa nhà ở đây có từ thế kỷ 11 và thế kỷ 12. Don Tiết nhớ Duomo, tòa tháp nghiêng của Pisa, Baptistery và nghĩa địa. Sau một chuyến thăm ở đây, hãy chắc chắn cũng sẽ ghé thăm trung tâm thành phố Pisa. Bạn sẽ tìm thấy một thị trấn Ý rất dễ chịu với nhiều người dân địa phương hơn khách du lịch, quán cà phê hợp thời trang, nhà hàng và các cửa hàng nhỏ đẹp. Khi bạn đến đây từ quảng trường sầm uất Dei Miracoli, bạn có thể tin rằng đây là cùng một thị trấn. Không thể bỏ qua: Quảng trường Dei Miracoli với Tháp Pizza nghiêng. Piazza dei Miracoli with the leaning tower of Pizza. Rất vui khi thấy: Trung tâm thị trấn Pisa. Pisa town center. Bạn cần bao nhiêu thời gian: nửa ngày là đủ cho những điểm nổi bật chính và chuyến thăm trung tâm thành phố. Bạn có thể thực hiện một tour du lịch có hướng dẫn bao gồm tất cả các địa điểm chính trong khoảng 2 giờ. Half a day is enough for the main highlights and a visit to the city center. You can take a guided tour that covers all the main places in about 2 hours. Mẹo: Bởi vì nó không đòi hỏi nhiều thời gian, PISA thường được ghé thăm như một chuyến đi nửa ngày từ Florence hoặc kết hợp với những nơi khác gần đó. Ví dụ, bạn có thể tham quan một ngày từ Florence kết hợp Pisa, Siena và San Gimignano hoặc một tour du lịch trong ngày đến thăm Pisa và Cinque Terre từ Florence.Because it doesn’t require that much time, Pisa is often visited as a half-day trip from Florence or in combination with other places nearby. For example, you can take a day tour from Florence that combines Pisa, Siena, and San Gimignano or a day tour that visits Pisa and Cinque Terre from Florence. Ngoài ra còn có các tour du lịch trong ngày từ Rome đến thăm Pisa và Florence trong một ngày và nhiều lựa chọn khác. Nói cách khác, nó thực sự dễ dàng đưa PISA vào hành trình của bạn khi lên kế hoạch cho một chuyến đi đến Ý. 14. PisaThị trấn đối thủ hàng thế kỷ Florence, Pisa là một nơi khác mà hầu hết mọi người coi là phải xem ở Ý. Và nó rất đáng để đi, ngay cả khi chỉ để nhìn thấy Tháp nghiêng Pisa nổi tiếng!Emilia Romagna is a true hidden gem just waiting to be discovered! Có vẻ như tất cả mọi người trên thế giới đã nhìn thấy tòa tháp nghiêng nổi tiếng (ngay cả khi chỉ trên một hộp pizza của một tiệm bánh pizza địa phương ở quê nhà của bạn). Nhưng không nhiều người biết rằng có rất nhiều thứ để xem ở Pisa hơn là tháp của nó. Quảng trường Dei Miracoli (Quảng trường Phép lạ) chắc chắn thực hiện tên của nó công lý! Kiến trúc ở đây là tuyệt đẹp. Hầu hết các tòa nhà ở đây có từ thế kỷ 11 và thế kỷ 12. Don Tiết nhớ Duomo, tòa tháp nghiêng của Pisa, Baptistery và nghĩa địa. Sau một chuyến thăm ở đây, hãy chắc chắn cũng sẽ ghé thăm trung tâm thành phố Pisa. Bạn sẽ tìm thấy một thị trấn Ý rất dễ chịu với nhiều người dân địa phương hơn khách du lịch, quán cà phê hợp thời trang, nhà hàng và các cửa hàng nhỏ đẹp. Khi bạn đến đây từ quảng trường sầm uất Dei Miracoli, bạn có thể tin rằng đây là cùng một thị trấn. Ravenna, Bologna. Không thể bỏ qua: Quảng trường Dei Miracoli với Tháp Pizza nghiêng. Rimini, Parma, Ferrara, Modena. Rất vui khi thấy: Trung tâm thị trấn Pisa. You’ll need at least one day for Bologna (you can easily visit Bologna from Florence for a day too) and at least half a day for Ravenna. If you have more time, you can easily fill 4-5 days in this region. Bạn cần bao nhiêu thời gian: nửa ngày là đủ cho những điểm nổi bật chính và chuyến thăm trung tâm thành phố. Bạn có thể thực hiện một tour du lịch có hướng dẫn bao gồm tất cả các địa điểm chính trong khoảng 2 giờ.Emilia Romagna Itinerary & Best Things to Do in Bologna
14. PisaIf you find yourself planning a trip to this part of Italy, make sure to also plan a day for San Marino. While technically not part of Italy, it definitely deserves a mention and a visit! Thị trấn đối thủ hàng thế kỷ Florence, Pisa là một nơi khác mà hầu hết mọi người coi là phải xem ở Ý. Và nó rất đáng để đi, ngay cả khi chỉ để nhìn thấy Tháp nghiêng Pisa nổi tiếng! Có vẻ như tất cả mọi người trên thế giới đã nhìn thấy tòa tháp nghiêng nổi tiếng (ngay cả khi chỉ trên một hộp pizza của một tiệm bánh pizza địa phương ở quê nhà của bạn). Nhưng không nhiều người biết rằng có rất nhiều thứ để xem ở Pisa hơn là tháp của nó.Plan to stay at least one night in one of the San Marino hotels so that you can explore this magical place without the crowds of day-trippers. Tìm hiểu thêm: San MarinoSan Marino & nbsp;16. ApuliaPuglia (Apulia) là một khu vực xinh đẹp ở miền nam nước Ý, ngay tại ‘gót chân của đất nước hình giày này. Apulia có lẽ là người nổi tiếng nhất quốc tế đối với những ngôi nhà Trulli. Trulli là những túp lều bằng đá khô với một mái hình nón chỉ được tìm thấy ở phần này của Ý và chủ yếu ở thị trấn Alberobello và Thung lũng Itria. Những ngôi nhà này thường được sơn màu trắng, trong khi các mái nhà bị xám. (Apulia) is a beautiful region in southern Italy, right at the ‘heel’ of this boot-shaped country. Apulia is probably best-known internationally for its trulli houses. Trulli are dry stone huts with a conical roof only found in this part of Italy and mostly in Alberobello town and the Itria Valley. These houses are typically painted white, while the roofs are left grey. Nếu bạn đang tìm kiếm những nơi xác thực hơn để ghé thăm ở Ý, thì bạn chắc chắn nên xem xét khu vực ít được biết đến này. Nó có một số khu vực cực kỳ đẹp và chỉ là một phần của số lượng khách du lịch so với các khu vực xung quanh. Một chuyến thăm ở đây là về màu sắc, mùi, hương vị bằng cách nào đó cảm thấy mạnh mẽ hơn bất cứ nơi nào khác. Cảm giác như thời gian trôi qua chậm hơn ở đây và vì vậy đây là một phần tuyệt vời của Ý cho những người thích đi du lịch sâu hơn và đang tìm kiếm nhiều trải nghiệm địa phương hơn. Không thể bỏ qua: Trulli House ở Alberobello, Promontorio del Gargano (một chuyến đi ngắm cảnh dọc theo bờ biển sau ‘gót chân giữa Peschici và Manfredonia). Trulli houses in Alberobello, Promontorio del Gargano (a scenic drive along the coast following the ‘heel’ between Peschici and Manfredonia). Rất vui khi thấy: Castel Del Monte hình bát giác thế kỷ 13, Lecce mà thường được gọi là ‘Florence of the South, Bari, Nhà thờ Trani, Nhà thờ Otranto, Taranto, Grotte Di Castellana. the 13th century octagonal-shaped Castel del Monte, Lecce that’s often called ‘Florence of the South’, Bari, Cathedral of Trani, Cathedral of Otranto, Taranto, Grotte di Castellana. Bạn cần bao nhiêu thời gian: Bạn sẽ cần một ngày để khám phá Terra Dei Trulli và ít nhất nửa ngày cho chuyến đi ngắm cảnh tại Gargano NP. Phần còn lại thực sự phụ thuộc vào những gì bạn có kế hoạch ghé thăm. You’ll need a day to explore the Terra dei Trulli and at least half a day for the scenic drive at the Gargano NP. The rest really depends on what you’re planning to visit. 16. ApuliaPuglia (Apulia) là một khu vực xinh đẹp ở miền nam nước Ý, ngay tại ‘gót chân của đất nước hình giày này. Apulia có lẽ là người nổi tiếng nhất quốc tế đối với những ngôi nhà Trulli. Trulli là những túp lều bằng đá khô với một mái hình nón chỉ được tìm thấy ở phần này của Ý và chủ yếu ở thị trấn Alberobello và Thung lũng Itria. Những ngôi nhà này thường được sơn màu trắng, trong khi các mái nhà bị xám. is not only the largest island of Italy but also of the whole Mediterranean region. The island has nice beaches and breathtaking scenery, and it’s also very rich in history. You can even find ancient temples dating to the 5th-6th centuries BC (don’t miss Agrigento’s Valley of the Temples!). Nếu bạn đang tìm kiếm những nơi xác thực hơn để ghé thăm ở Ý, thì bạn chắc chắn nên xem xét khu vực ít được biết đến này. Nó có một số khu vực cực kỳ đẹp và chỉ là một phần của số lượng khách du lịch so với các khu vực xung quanh. Một chuyến thăm ở đây là về màu sắc, mùi, hương vị bằng cách nào đó cảm thấy mạnh mẽ hơn bất cứ nơi nào khác. Cảm giác như thời gian trôi qua chậm hơn ở đây và vì vậy đây là một phần tuyệt vời của Ý cho những người thích đi du lịch sâu hơn và đang tìm kiếm nhiều trải nghiệm địa phương hơn. Không thể bỏ qua: Trulli House ở Alberobello, Promontorio del Gargano (một chuyến đi ngắm cảnh dọc theo bờ biển sau ‘gót chân giữa Peschici và Manfredonia).If you’d like to get to know more about Sicilian food and taste a big variety of it, you may want to consider a local food tour. There are some really good tours in all the bigger towns. Rất vui khi thấy: Castel Del Monte hình bát giác thế kỷ 13, Lecce mà thường được gọi là ‘Florence of the South, Bari, Nhà thờ Trani, Nhà thờ Otranto, Taranto, Grotte Di Castellana. Mount Etna, Valley of the Temples, Taormina (and the nearby villages where The Godfather was filmed), Syracuse (Siracusa), and Palermo. Bạn cần bao nhiêu thời gian: Bạn sẽ cần một ngày để khám phá Terra Dei Trulli và ít nhất nửa ngày cho chuyến đi ngắm cảnh tại Gargano NP. Phần còn lại thực sự phụ thuộc vào những gì bạn có kế hoạch ghé thăm. Villa Romana del Casale in Piazza Armerina, Catania, Monreale, and Erice and Segesta. Trulli House ở Alberobello You can see the highlights of Sicily in 3-5 days, but you can easily spend a week or two here as well. Sicily không chỉ là hòn đảo lớn nhất của Ý mà còn của toàn bộ khu vực Địa Trung Hải. Hòn đảo có những bãi biển đẹp và phong cảnh ngoạn mục, và nó cũng rất phong phú trong lịch sử. Bạn thậm chí có thể tìm thấy những ngôi đền cổ có niên đại từ thế kỷ thứ 5 đến thế kỷ thứ 5 trước Công nguyên (don lồng Miss Agrigento Thung lũng của các ngôi đền!).Một trong những điểm thu hút chính của hòn đảo là núi Etna, núi lửa lớn nhất châu Âu và tích cực nhất. Bạn có thể ghé thăm núi lửa với nhiều tour du lịch khác nhau - bằng xe jeep, đi bộ đường dài, v.v.Sardinia is also a big island that is a good vacation destination in itself. It has some nice places for sightseeing, but it’s also a popular vacation island with azure-blue waters, rugged coastlines, and dreamy white-sand beaches. It’s a great place to experience the Italian dolce far niente, the sweetness of doing nothing! Sicily cũng là một khu vực tuyệt vời cho những người sành ăn vì nó có ẩm thực riêng biệt. Thực phẩm Sicilia đã bị ảnh hưởng rất nhiều bởi lịch sử của nó và bạn sẽ tìm thấy các món ăn bị ảnh hưởng bởi các món ăn của Pháp, Hy Lạp, Ả Rập, & NBSP; và Bắc Phi. Các khu vực khác nhau trong Sicily cũng có thể có thực phẩm rất khác nhau. Mẹo: Nếu bạn muốn biết thêm về thực phẩm Sicilia và nếm thử nhiều loại lớn của nó, bạn có thể muốn xem xét một tour du lịch ẩm thực địa phương. Có một số tour du lịch thực sự tốt ở tất cả các thị trấn lớn hơn. Không thể bỏ qua: Núi Etna, Thung lũng của các ngôi đền, Taormina (và những ngôi làng gần đó nơi Bố già được quay), Syracuse (Siracusa) và Palermo. Costa Smeralda and its La Madalena Archipelago. Nuraghi, fortress-like tower ruins shaped like beehives. One of the oldest nuraghi (1500 BC) is Su Nuraxi in Barumini. Rất vui khi thấy: Villa Romana del Casale ở Piazza Armerina, Catania, Monreale, và Erice và Seosta. Cagliari, Alghero, and countless beaches. Bạn cần bao nhiêu thời gian: bạn có thể thấy những điểm nổi bật của Sicily trong 3-5 ngày, nhưng bạn cũng có thể dễ dàng dành một hoặc hai tuần ở đây. You can see some of the main highlights of Sardinia in 2-3 days, but it would be a pity to fly to this island just to tick the box on your Italy bucket list… If you are looking for a more relaxing vacation and want to enjoy the beautiful beaches, you can easily spend a few weeks here. Taormina và Núi Etna ở SicilyIf you are thinking of visiting Sardinia, but are not sure where to start, take a look at Strictly Sardinia, a website by my Italian friend Claudia. Sardinia local, she shares all the top tips to help you plan an unforgettable trip. Vì vậy, đây là danh sách của tôi về những địa điểm tốt nhất tuyệt đối ở Ý. Như bạn có thể thấy, nhiều điểm đến này có thể giống như một chuyến đi trong chính nó, trong khi một số người khác có thể được ghé thăm chỉ trong một ngày hoặc thậm chí ít hơn. Tôi hy vọng rằng những gợi ý này sẽ giúp bạn lên kế hoạch cho một chuyến đi trong mơ đến Ý! Bất kể bạn đi đâu và bạn dành bao nhiêu thời gian, một điều bạn có thể chắc chắn - bạn sẽ muốn quay lại! Để biết thêm hướng dẫn đích chi tiết và các mẹo thực tế cho chuyến đi đến Ý của bạn, vui lòng kiểm tra các bài viết khác của chúng tôi trên blog thông qua liên kết dưới đây. Đọc thêm: Hành trình Ý trong 2 tuần (nó bao gồm nhiều nơi tốt nhất theo cách hiệu quả nhất) (it covers many of the very best places in the most efficient way) & nbsp; & nbsp;Nếu bạn thấy bài đăng này hữu ích, đừng quên đánh dấu nó và chia sẻ nó với bạn bè của bạn. Bạn có trên Pinterest không? Ghim những hình ảnh này! Bạn không nên bỏ lỡ điều gì khi đến thăm Ý?Hãy đi sâu vào!.. Ponte Vecchio ở Florence. Ponte Vecchio là một trong những điểm đến lãng mạn nổi tiếng nhất của Florence và không thể bỏ qua khi đến thăm thành phố. .... Cao nước. .... Các kênh của Venice. .... Ragusa. .... Hồ Garda. .... Cinque terre. .... Pompeii. .... Tuscany.. Điểm thu hút khách du lịch số 1 ở Ý là gì?Các điểm du lịch được ghé thăm nhiều nhất ở Ý. Phần đẹp nhất của Ý là gì?1. Florence hoặc Firenze ở Tuscany.Luôn luôn đứng đầu những địa điểm đẹp nhất trong danh sách Ý, Florence có tất cả, từ các bảo tàng nổi tiếng thế giới đến kiến trúc vinh quang.Đó là thành phố của Duomo, Piazza Della Signoria và Ponte Vecchio và cũng là nhà của các bảo tàng nổi tiếng, thị trường lịch sử và những khu vườn tráng lệ.Florence or Firenze in Tuscany. Always at the top of the most beautiful places in Italy list, Florence has it all, from world famous museums to glorious architecture. It's the city for the Duomo, Piazza della Signoria and Ponte Vecchio and also home to celebrated museums, historic markets and magnificent gardens.
Cách tốt nhất để xem Ý trong 10 ngày là gì?Cách tốt nhất để xem Ý trong 10 ngày là gì?Dành hai ngày ở Rome, hai ngày ở Umbria (Perugia và Assisi), ba ngày ở Tuscany (Florence, Siena, Lucca & Pisa hoặc Cinque Terre) và hai ngày tại Lake Como trước khi bay về nhà ra khỏi Milan.Spend two days in Rome, two days in Umbria (Perugia and Assisi), three days in Tuscany (Florence, Siena, Lucca & Pisa or Cinque Terre) and two days at Lake Como before flying home out of Milan. |
