Chủ đề 2 NGHIÊN CỨU LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN, Ý NGHĨA, TÁC DỤNG CHẠY CỰ LI TRUNG BÌNH, CHẠY VIỆT DÃ VÀ TÌM HIỂU KĨ THUẬT CHẠY CỰ LI TRUNG BÌNH, KĨ THUẬT CHẠY VIỆT DÃ (1 tiết LT + 4 tiết TH) I. MỤC TIÊU * Kiến thức Học xong chương trình, sinh viên: - Phải có được những hiểu biết chung về chạy cự li trung bình, chạy việt dã. Hiểu biết được lịch sử phát triển, tác dụng của chạy cự li trung bình, chạy việt dã tới sức khoẻ của người tập luyện nói chung và tới sức khoẻ học sinh phổ thông nói riêng. - Phân tích được các giai đoạn kĩ thuật trong chạy cự li trung bình và chạy việt dã. Hiểu được các phương pháp giảng dạy và phương pháp phát triển sức bền cho học sinh. - Hiểu biết cách tổ chức thi đấu, cách làm trọng tài môn Chạy cự li trung bình, Chạy việt dã. * Kĩ năng - Làm mẫu đúng kĩ thuật xuất phát cao (2 hoặc 3 điểm chống), kĩ thuật chạy giữa quãng, kĩ thuật về đích chạy cự li trung bình và chạy việt dã. - Thực hiện được kĩ thuật chạy trong một số điều kiện cụ thể của chạy cự li trung bình, chạy việt dã. - Thực hiện được khả năng tập luyện phát triển sức bền để đạt tiêu chuẩn rèn luyện thân thể loại (khá, giỏi). * Thái độ, hành vi - Thực hiện ý thức tự giác trong hoạt động, hoàn thành bài học kĩ thuật động tác chạy cự li trung bình và chạy việt dã. - Phát triển tố chất sức bền chung và sức bền tốc độ, nâng cao ý thức phát triển thể lực chuyên môn. II. HOẠT ĐỘNG Hoạt động 1. NGHIÊN CỨU LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN, Ý NGHĨA, TÁC DỤNG CỦA CHẠY CỰ LI TRUNG BÌNH VÀ CHẠY VIỆT DÃ (1 tiết) THÔNG TIN CƠ BẢN - Lịch sử phát triển chạy cự li trung bình và chạy việt dã Chạy cự li trung bình Trong điền kinh, các cự li từ 500m đến 2000m được gọi là chạy cự li trung bình. Như vậy, có rất nhiều cự li thuộc cự li trung bình nhưng trong các cuộc thi lớn người ta chỉ chọn 2 cự li chính là 800m và 1500m để thi đấu và công nhận kỉ lục. Khi chạy các cự li từ 500m trở lên, trong các điều kiện tự nhiên (đường, địa hình, thời tiết), người ta gọi đó là chạy việt dã. Cũng có người gọi chạy việt dã là chạy “băng đồng”, vì người ta phải vượt qua những cánh đồng bất chấp có đường hay không, dù gồ ghề, mấp mô, khúc khuỷu, bất chấp đồng khô hay ngập nước… Chạy cự li trung bình và chạy việt dã có lịch sử phát triển rất lâu và có thể nói rằng các loại chạy này được tổ chức thi đấu sớm hơn so với các cự li khác. Theo các nhà nghiên cứu, điền kinh hiện đại được phát triển sớm nhất ở nước Anh mà chạy dai sức được tổ chức thi sớm nhất. Ngay từ năm 1837, học sinh ở Trường Cao đẳng Thành phố Rebi đã tổ chức thi chạy gần 2km. Sau đó, các cự li chạy khác được bổ sung thêm trong các cuộc thi tiếp theo. Tại các Đại hội Ôlimpic ở cự li trung bình người ta cũng chỉ chọn cho thi 2 cự li 800m, 1500m. Các bảng 11 đến 18 cho biết diễn biến phát triển kỉ lục thế giới và Ôlimpic ở chạy cự li trung bình. - Kỉ lục quốc gia chạy cự li trung bình của Việt Nam So với nhiều môn Điền kinh và các môn thể thao khác, việc đào tạo các vận động viên chạy cự li trung bình ở nước ta khá thuận tiện. Nhiều tỉnh thành hiện gặp khó khăn trong đào tạo vận động viên các môn khác, nhưng đào tạo các vận động viên chạy cự li trung bình khá dễ dàng; bởi vậy thi đấu chạy cự li trung bình thường có đông vận động viên tham gia nhất. Tuy nhiên, kỉ lục quốc gia của Việt Nam so với kỉ lục của khu vực và thế giới vẫn còn có khoảng cách khó vượt. Ví dụ: Kỉ lục thế giới và châu Á ở chạy 1500m nữ là 3’50”46; của SEA Games là 2’03”75 nhưng của Việt Nam là 2’06”81. Để đuổi kịp khu vực châu Á…, các vận động viên, huấn luyện viên còn phải hao tổn nhiều tâm trí, sức lực; Nhà nước và nhân dân còn phải đầu tư nhiều tiền của. Đặc biệt từ năm 1959, hàng năm nước ta có Giải Việt dã báo do Tiền Phong tổ chức. Đây là một giải lớn thu hút nhiều vận động viên của cả nước tham gia. Cũng từ Giải này, nhiều tài năng được phát hiện, tôi luyện và bước đầu mang lại vinh dự cho Tổ quốc trong thi đấu quốc tế. - Ý nghĩa và tác dụng của chạy cự li trung bình và chạy việt dã + Chạy cự li trung bình Đặc điểm của chạy cự li trung bình là chạy với tốc độ dưới cực đại. Người chạy thực hiện với tốc độ tương đối cao, trong thời gian tương đối dài (2’- 5’). Quá trình chạy xảy ra hiện tượng nợ ôxi, kết thúc cự li chạy cơ thể nợ ôxi từ 20 đến 25 lít; nên lượng axitlactic trong máu tăng lên đáng kể 200 - 270mg. Chính vì vậy mà người chạy ở đoạn cuối cự li thường chịu sự căng thẳng của thần kinh, mệt mỏi của cơ bắp… nếu không có ý chí rất dễ chuyển sang đi bộ hoặc chạy quá chậm, ảnh hưởng đến thành tích chạy, thậm chí bỏ cuộc. Để đạt thành tích trong chạy cự li trung bình ngoài việc có kĩ thuật chạy hợp lí, có mối quan hệ giữa độ dài và tần số bước chạy phù hợp với nguyên lí kĩ thuật, người chạy cần có trình độ thể lực nhất định để duy trì kĩ thuật chạy cần thiết, duy trì tần số và độ dài bước thích hợp đã nêu trên trong suốt quá trình chạy của cự li, thậm chí khi chạy gần về đích, khi cơ thể đã rất mệt mỏi lại còn phải tăng tốc độ. Chính vì vậy, đối với người chạy cự li trung bình cần có sức bền chung và sức bền chuyên môn tốt. Sức bền chung giúp người tập hoàn thành được nhiệm vụ từng buổi tập trong quá trình luyện tập, nó cũng là cơ sở để phát triển sức bền tốc độ (với chạy cự li trung bình sức bền tốc độ đồng nghĩa với sức bền chuyên môn). Sức bền tốc độ tốt cho phép người chạy có tốc độ trung bình trên toàn cự li cao. Nếu các nam vận động viên cấp 3 chạy 1500m chỉ có tốc độ trung bình 4,8m/s trên toàn cự li, thì con số đó ở các vận động viên kiện tướng là 6m/s. Ở chạy cự li trung bình, yếu tố chủ yếu gây mệt mỏi, làm giảm thành tích chạy là những biến đổi của môi trường ở bên trong cơ thể như tăng lượng axitlactic và điôxit cacbon trong máu… Quá trình tập luyện chính là quá trình rèn luyện, phát triển nhiều mặt cho người tập, trong đó có việc giúp cho cơ thể quen dần và chịu đựng được mệt mỏi, dễ dàng vượt qua trạng thái “cực điểm”, duy trì được tốc độ trung bình cao hoặc thực hiện được các phương án chiến thuật trong thi đấu… Do phải chạy trong thời gian dài, năng lượng cho cơ thể hoạt động chỉ tiêu hao mà không được bù đắp đủ, kịp thời, cho nên yếu tố tiết kiệm năng lượng trong khi chạy cũng giúp cho vận động viên có thành tích chạy tốt. Nói cụ thể hơn, nếu kĩ thuật chạy hợp lí được củng cố thành định hình, tự động hoá, sẽ giúp cho vận động viên chạy vẫn đạt được tốc độ cần thiết, nhưng sự tiêu hao năng lượng của cơ thể lại ít, do vậy vận động viên đủ sức chạy hết cự li với tốc độ cao, thậm chí còn có thể tăng tốc khi rút về đích. Trong đó yếu tố thở sâu, thở tích cực để cung cấp đủ ôxi, đặc biệt là luân phiên dùng sức và thả lỏng cơ bắp (nhất là các cơ tham gia động tác đạp sau và chống trước) cũng là cách để duy trì khả năng chạy với tốc độ cao trên các cự li tốt hơn. Ngoài ra, tập chạy với cự li trung bình còn rèn luyện cho người tập cảm giác tốc độ. Có cảm giác tốc độ tốt có nghĩa là phân phối sức phù hợp đảm bảo chiến thuật đặt ra chủ động chạy theo tốc độ đã định. Nếu không chủ động được tốc độ chạy sẽ dẫn tới việc không đủ sức để về đích hoặc về tới đích với thành tích thấp trong khi cơ thể vẫn dồi dào sức lực. + Chạy việt dã Chạy việt dã có những chỉ số đặc trưng, khi chạy nhu cầu ôxi của cơ thể nâng cao (4 - 5 lít) và được thoả mãn trong quá trình chạy nhờ nâng cao tần số hô hấp. Giữa tần số hô hấp và tần số chạy trong chạy cự li dài, chạy việt dã có mối quan hệ rõ rệt. Tốc độ chạy không cao trên toàn cự li chạy. Người chạy phải vận động từ một vài chục phút đến vài giờ, do đó đòi hỏi vận động viên phải có ý chí cao, sức chịu đựng rất lớn và có độ bền bỉ, dẻo dai. Nói cách khác, vận động viên ở môn này thường có hệ hô hấp, tuần hoàn tốt cùng với khả năng hoạt động bền bỉ của cơ bắp. Nhìn chung ý nghĩa, tác dụng cự li dài cũng như chạy ở cự li trung bình rất tốt; tuy nhiên do tập luyện và thi đấu chạy việt dã thường ở các cự li dài hơn, lại luôn gắn với các điều kiện môi trường tự nhiên, hấp dẫn người tập hơn, có tác dụng và ý nghĩa thực dụng hơn. Người ta tập cự li dài không chỉ vì sức khoẻ và thi đấu mà còn để rèn luyện thể lực, làm cơ sở cho việc đạt thành tích tập luyện và thi đấu cao của vận động viên ở hầu hết các môn thể thao khác. So với các loại chạy khác, chạy cự li trung bình và chạy việt dã không đòi hỏi điều kiện đường chạy đặc biệt, tốn kém nhưng vẫn cho hiệu quả mong muốn. Học sinh cần tích cực học loại chạy này vì đây là môn thể thao vừa có lợi cho sức khoẻ, đạt tiêu chuẩn rèn luyện thân thể ở nội dung sức bền vừa làm cho tinh thần vui vẻ, sảng khoái. Tập luyện và thi đấu việt dã ngoài việc đáp ứng các yêu cầu chuyên môn, người tập phải có lòng dũng cảm kiên cường, trước hết là phải chiến thắng bản thân. NHIỆM VỤ 1. Cá nhân đọc tài liệu thông tin sau: - Lịch sử phát triển chạy cự li trung bình và chạy việt dã. - Ý nghĩa, tác dụng của chạy cự li trung bình và chạy việt dã. - Tìm hiểu kỉ lục thế giới môn Chạy cự li trung bình ở các cự li (800m, 1500m…). - Họ và tên vận động viên (nam, nữ), quốc tịch và năm lập kỉ lục. - Sinh viên viết thu hoạch qua thực hiện nhiệm vụ 1. 2. Thảo luận theo nhóm học tập với câu hỏi: - Hãy mô tả các kỉ lục thế giới ở nội dung chạy cự li trung bình cự li 1500m (nam), 800m (nữ). - Thống kê các kỉ lục của vận động viên Việt Nam cự li 1500m (nam), 800m (nữ) đạt được trong các kì đại hội. - Sinh viên viết thu hoạch qua thực hiện nhiệm vụ 2. 3. Cả lớp thảo luận - Lịch sử phát triển môn Chạy cự li trung bình và chạy việt dã của thế giới và trong nước. - Kỉ lục của các vận động viên chạy cự li trung bình 1500m (nam), 800m (nữ) thế giới và trong nước. - Phương pháp trọng tài chạy cự li trung bình và việt dã. - Sinh viên viết thu hoạch qua thực hiện nhiệm vụ 3. ĐÁNH GIÁ HOẠT ĐỘNG Đánh dấu x vào ô trống trước những nội dung và phương án đúng. 1. Trong các cự li sau, cự li nào được gọi là cự li trung bình? a. Cự li 300m. b. Cự li 400m. c. Cự li 500m. d. Cự li 800m. e. Cự li 1000m. h. Cự li 1500m. i. Cự li 1600m. k. Cự li 2000m. 2. Trong các cuộc thi lớn, cự li trung bình nào được chọn để thi đấu và công nhận kỉ lục? a. Cự li 300m. b. Cự li 400m. c. Cự li 500m. d. Cự li 800m. e. Cự li 1000m. h. Cự li 1500m. i. Cự li 1600m. k. Cự li 2000m. Hoạt động 2. GIỚI THIỆU KĨ THUẬT CHẠY CỰ LI TRUNG BÌNH, CHẠY VIỆT DÃ VÀ TẬP LUYỆN CÁC ĐỘNG TÁC BỔ TRỢ (1 tiết) THÔNG TIN CƠ BẢN - Kĩ thuật chạy cự li trung bình và chạy cự li việt dã Kĩ thuật chạy cự li trung bình Kĩ thuật chạy cự li trung bình được chia thành các giai đoạn sau: - Xuất phát và tăng tốc độ trong xuất phát. - Chạy giữa quãng. - Chạy về đích. Do thành tích chạy của cự li trung bình, việt dã được quyết định bởi thành tích đoạn đường chạy giữa quãng nên kĩ thuật của các giai đoạn khác ít được chú ý. - Xuất phát và tăng tốc độ trong xuất phát Trong chạy cự li trung bình thường sử dụng kĩ thuật xuất phát cao có hai điểm chống: Khi có lệnh “Vào chỗ” từ phía sau, vận động viên tiến lên đặt chân thuận sát phía sau vạch xuất phát, chân kia chống phía sau, thân trên hơi ngả về trước, khuỵu gối. Tiếp đó là tăng độ ngả thân về trước và hạ thấp trọng tâm hơn nhưng không được làm mất thăng bằng dẫn tới phạm quy. Tay để so le với chân, mắt nhìn thẳng, đầu hơi cúi. Khác với cự li chạy ngắn, sau khi có lệnh “Vào chỗ” người chạy về tư thế sẵn sàng để tiếp đó nhận lệnh “Xuất phát” ngay (không có dự lệnh “Sẵn sàng” như ở cự li ngắn). Khi súng phát lệnh nổ hoặc có lệnh “Chạy” thì lập tức xuất phát. Sau xuất phát phải chú ý tăng tốc độ ngay. Độ ngả của thân trên phụ thuộc vào tốc độ chạy. Khi đạt được tốc độ chạy cần thiết thì ngừng tăng tốc độ và chuyển sang giai đoạn chạy giữa quãng với cự li chạy 800m trở lại. Có thể dùng xuất phát cao có ba điểm chống tựa (hai chân và tay khác bên chân thuận). Khi chạy 800m, xuất phát có thể theo ô riêng hoặc chung. Xuất phát nhanh trong chạy cự li trung bình tuy không có ý nghĩa lắm đối với thành tích, nhưng xuất phát nhanh để chiếm được vị trí có lợi khi chạy lại là cần thiết. Khi xuất phát ở đường vòng cũng như khi chạy ở đường vòng, cần chạy sát ở phía trong đường vòng. - Phương pháp phát triển sức bền bằng chạy cự li trung bình và chạy việt dã Khái niệm về sức bền Sức bền ở đây chỉ đề cập tới giới hạn phạm vi sức bền của con người trong hoạt động thể lực của họ. Hiện nay trong các tài liệu chuyên môn TDTT vẫn có sự không nhất quán trong việc định nghĩa về sức bền - một tố chất thể lực rất cần thiết cho con người. Rất nhiều người đồng ý với nhà sinh lí học V.S. Farfel; khi ông cho rằng: “Sức bền, đó là khả năng của con người chống lại sự mệt mỏi”. Năm 1971, hội nghị khoa học toàn Liên bang Nga (Liên Xô cũ) về các thuộc tính sinh hoá và sư phạm của sức bền đã ra định nghĩa: “Sức bền đó là khả năng duy trì một công cho trước với thời gian dài”. Thực ra ở đây chỉ là ước lệ: Nếu phải chạy với tần số bước tối đa thì mươi mười lăm giây đã dài, nhưng đi dạo mát thì hàng giờ cũng coi là ngắn. Có một định nghĩa khác: “Sức bền là năng lực của cơ thể chống lại sự mệt mỏi trong một hoạt động nào đó”. Như vậy, chúng ta có thể chấp nhận định nghĩa: “Sức bền là năng lực thực hiện (hoặc duy trì) một hoạt động với cường độ cho trước trong thời gian dài nhất mà cơ thể chịu đựng được”. Do sự phong phú và đa dạng của các hoạt động thể lực ở con người mà người ta phân làm hai loại sức bền chính: sức bền chung và sức bền chuyên môn. Sức bền chung là sức bền trong các hoạt động kéo dài với cường độ thấp và có sự tham gia của phần lớn hệ cơ. Sức bền chuyên môn là năng lực duy trì khả năng vận động cao trong những loại hình bài tập nhất định. Như vậy, sức bền chung là sức bền cần cho mọi người với ý nghĩa là một con người bình thường. Còn sức bền chuyên môn là sức bền để con người có thể hoàn thành tốt công việc mà mình đang đảm nhiệm hoặc rộng hơn là nghề nghiệp mình đã chọn. Trong thể thao: Sức bền chuyên môn là khả năng thực hiện có hiệu quả một công mang tính đặc thù chuyên môn, đáp ứng được những yêu cầu của môn thể thao lựa chọn trong thời gian dài. Riêng với các môn thể thao hoạt động theo chu kì cho ta thấy: Sức bền của hệ tuần hoàn và sức bền hệ cơ cung cấp năng lượng có ý nghĩa đặc biệt. Tuỳ theo thời gian kéo dài của cuộc thi mà vai trò của từng yếu tố có mức độ khác nhau. - Tập luyện và thi đấu trong thời gian trung bình (từ 2 đến 11 phút): Loại sức bền cần thiết ở đây là sức bền của hệ tuần hoàn. Nó đòi hỏi sự hoạt động ôxi trong điều kiện đủ và cả khi thiếu ôxi. - Tập luyện sức bền trong thời gian dài từ 11 phút đến nhiều giờ): Loại sức bền cần thiết chủ yếu ở đây là sức bền năng lượng. Tuy nhiên với thời gian từ 11 đến 30 phút vẫn có yêu cầu về khả năng hoạt động trong điều kiện có nợ ôxi, còn với thời gian từ 90 phút trở lên dường như chỉ có yêu cầu thích nghi tốt với hoạt động trong điều kiện có đủ ôxi. Việc tập luyện nhằm nâng cao sức bền rất được các nhà khoa học, các vận động viên, các huấn luyện viên và cả những người tập luyện vì sức khoẻ của bản thân quan tâm (nghiên cứu, thực hiện) do ý nghĩa của nó đối với sức khoẻ, với hiệu quả lao động ở mỗi người, với khả năng hoàn thành nhiệm vụ trong quá trình huấn luyện và trong thi đấu, nhất là thành tích thi đấu của vận động viên. Việc tập luyện nêu trên có cơ chế rất phức tạp và có tác động dẫn tới những thay đổi cả về hình thái và chức năng của cơ thể người tập. Đó là các thay đổi tốt trong cấu trúc của cơ, khớp, dây chằng, về tỉ lệ giữa các thành phần cấu tạo nên cơ thể (giảm tỉ lệ mỡ thừa tích luỹ trong cơ thể), rèn luyện cho các cơ quan nội tạng quen với hoạt động sức bền. NHIỆM VỤ 1. Cá nhân đọc các tài liệu thông tin sau: - Xuất phát và chạy tăng tốc độ sau xuất phát của chạy cự li trung bình. - Kĩ thuật chạy việt dã. - Phương pháp phát triển sức bền bằng chạy cự li trung bình và chạy việt dã. - Các bài tập bổ trợ kĩ thuật chạy cự li trung bình và chạy việt dã. - Sinh viên viết thu hoạch qua thực hiện nhiệm vụ 1. 2. Thảo luận và tập luyện theo nhóm học tập với nội dung: - Giải thích tại sao trong chạy cự li trung bình và cự li dài người ta không xuất phát thấp có bàn đạp? - Giới thiệu kĩ thuật chạy 800m và 1500m: + Tập các động tác bổ trợ để xây dựng cảm giác cơ chân và đánh tay trong chạy (chạy bước nhỏ, chạy nâng cao đùi, chạy đạp thẳng chân sau, chạy gót chạm mông). + Chạy tăng tốc độ 60 – 80m. + Chạy lặp lại 3/4 sức các cự li 80 - 400m để sửa chữa kĩ thuật và xây dựng cảm giác tốc độ. + Tập luyện chạy trong các điều kiện tự nhiên, kĩ thuật xuất phát cao và kĩ thuật về đích. + Tập kĩ thuật xuất phát cao 2 - 3 điểm chống. 3. Nhóm học tập và cả lớp tiến hành tổ chức tập luyện - Xem tranh, ảnh, băng hình 5 - 7 phút về kĩ thuật chạy cự li trung bình. - Luyện tập kĩ thuật với nội dung: + Kĩ thuật đánh tay đường thẳng, đường vòng của chạy cự li trung bình và các động tác bổ trợ chạy. + Chạy tăng tốc độ 60 - 80m, chạy lặp lại cự li 80 – 400m để sửa chữa kĩ thuật và làm quen cảm giác tốc độ. ĐÁNH GIÁ HOẠT ĐỘNG 2 Đánh dấu x vào ô trống trước những nội dung và phương án đúng. 1. Tại sao trong chạy cự li trung bình và cự li dài người ta không xuất phát thấp có bàn đạp? a. Do tốc độ không cần cao ngay từ đầu. b. Do không phát huy được sự phối hợp tay và chân. c. Do thành tích của chạy cự li trung bình phụ thuộc vào sự phân phối sức trên cả quãng đường. d. Do yếu tố tâm lí người chạy. 2. Kĩ thuật chạy giữa quãng của cự li trung bình và cự li ngắn có gì khác nhau? a. Độ dài bước chạy trung bình dài hơn chạy ngắn. b. Tần số bước chạy trung bình kém hơn chạy ngắn. c. Tay đánh ở chạy cự li ngắn nhanh hơn chạy cự li trung bình. d. Thân trên người chạy cự li trung bình không đổ nhiều về trước. e. Chạy ở cự li ngắn có xuất hiện nợ ôxi. h. Chạy cự li trung bình có xuất hiện nợ ôxi. 3. Hãy lựa chọn ba phương pháp đúng để phát triển sức bền chung: a. Phương pháp chạy đồng đều liên tục. b. Phương pháp chạy lặp lại. c. Phương pháp chạy biến tốc. d. Phương pháp tăng tốc độ liên tục. 4. Sai lầm trong các động tác chân trong chạy cự li trung bình: a. Đạp chân không thẳng, nâng đùi không cao. b. Nâng đùi lên cao nhiều hơn là về trước, đá cẳng chân về trước khi chạm đất. Hoạt động 3.TÌM HIỂU KĨ THUẬT CHẠY GIỮA QUÃNG ĐƯỜNG THẲNG, ĐƯỜNG VÒNG TRONG CỰ LI TRUNG BÌNH, VIỆT DÃ VÀ LÀM QUEN VỚI CÁC BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN SỨC BỀN (1 tiết) THÔNG TIN CƠ BẢN - Chạy giữa quãng trong chạy cự li trung bình Độ dài và tần số bước chạy giữa quãng là tương đối đều (3,5 - 4,5 bước/giây). - Tư thế thân người: Thân trên hơi ngả về trước không quá 4 - 50, hai vai lắc không nhiều. Đầu và thân người giữ thẳng để các cơ cổ và cơ mặt được thả lỏng tự nhiên. Thực hiện như trên, cơ thể không bị căng thẳng quá làm cho tư thế người chạy thoải mái hơn. - Động tác của chân: Lực chủ yếu đẩy cơ thể về trước trong chạy là lực đạp sau của hai chân. Nhưng để chạy hết cự li thì không đạp sau gắng sức từng bước chạy và cũng không đạp sau với góc độ nhỏ như ở chạy giữa quãng của cự li ngắn (50 – 550). Để tiết kiệm sức của hai chân cần đạp sau đúng hướng, phối hợp đạp sau với độ ngả thân trên và động tác đánh hai tay. Phải chú ý cho các cơ vừa tham gia đạp sau được nghỉ ngơi bằng cách gập cẳng chân theo quán tính sau khi chân rời đất. Kĩ thuật đó còn giúp cho đá lăng chân về trước được nhanh hơn. Để không tốn thêm sức, hạn chế phản lực chống trước, điểm đặt chân phía trước điểm dọi của trọng tâm cơ thể. Đạp chân có chú ý hoãn xung là điều cần thiết nên phải được thực hiện thuần thục, tự động hoá. - Động tác của tay: Động tác của tay đánh so le với động tác của chân. Đánh tay để giữ thăng bằng và cùng nhịp thở còn có tác dụng điều chỉnh tần số bước chạy. Trong chạy giữa quãng ở cự li trung bình, người ta thường gặp hiện tượng “cực điểm”. Đó là những lúc tức thở, chân tay cứng đờ tưởng chừng không thể chạy tiếp tục được. Khi gặp trường hợp này cần có nghị lực chịu đựng, có thể giảm tốc độ chạy, đồng thời tích cực thở sâu và trạng thái đó sẽ qua, cảm giác dễ chịu sẽ đến và cơ thể bước vào trạng thái “hô hấp lần thứ hai”. Khác với chạy cự li ngắn, thở trong chạy cự li trung bình rất quan trọng, vì muốn cung cấp đủ năng lượng cho cơ thể hoạt động phải sử dụng tối đa lượng ôxi lấy vào từ đường hô hấp. Do vậy, phải chủ động thở ngay từ đầu, nếu thở nông hoặc thở không nhịp điệu sẽ dẫn tới mệt mỏi sớm, thành tích chạy kém. Trong chạy cự li trung bình hít vào bằng mũi và thở ra bằng miệng, khi muốn tăng tốc độ cần phải tăng nhịp thở. - Chạy về đích trong chạy cự li trung bình Khi gần tới đích, người chạy phải cố đem hết sức lực còn lại để rút. Thứ hạng về đích vẫn có thể thay đổi do những bước cuối cùng. Người chạy cần tăng số bước, tăng độ ngả thân trên và tăng sức mạnh đánh tay. Sau khi đã qua đích không dừng lại đột ngột mà cần chạy với tốc độ giảm dần rồi chuyển qua đi bộ sau đó mới dừng lại. - Kĩ thuật chạy việt dã Chạy cự li trong việt dã có chạy cự li trung bình và có cả chạy cự li dài. Chạy việt dã không tổ chức trong sân vận động mà tổ chức trên địa hình tự nhiên. Trên đường bằng phẳng chạy việt dã, kĩ thuật chạy không khác chạy cự li trung bình. Sự khác biệt chỉ có trên đoạn đường đặc biệt. Người chạy không chỉ cần có kĩ năng mà cần có kinh nghiệm để chạy trong các đoạn đường đó, vừa ngăn ngừa các tai nạn và chấn thương, vừa tiết kiệm được sức lực và tận dụng được các điều kiện thuận lợi bên ngoài để có thành tích chạy tốt. Những yếu tố cơ bản trong việc phát triển sức bền Sức bền của mỗi người phụ thuộc vào yếu tố di truyền, sự rèn luyện và nhiều yếu tố khác. Tập luyện sức bền cho học sinh nói chung chủ yếu là phát triển sức bền chung với vai trò tích cực sức khoẻ để học tập và công tác tốt, đồng thời là nền tảng cho việc phát triển sức bền tốc độ cao để đạt thành tích tốt trong thi đấu và trong kiểm tra chạy cự li trung bình. Các bài tập dùng để phát triển sức bền chủ yếu là các bài tập chạy. Các phương pháp phát triển sức bền ở các môn thể thao có chu kì là sự phối hợp các yếu tố cơ bản: - Tốc độ (cường độ) thực hiện bài tập. - Thời gian để hoàn thành bài tập. - Thời gian nghỉ ở giữa hai lần thực hiện bài tập. - Tính chất của sự nghỉ đó. - Số lần lặp lại bài tập trong một buổi tập. Tốc độ thực hiện bài tập Người ta chia tốc độ thực hiện bài tập làm ba mức: - Tốc độ dưới tới hạn: Đó là tốc độ đòi hỏi lượng ôxi cung cấp chỉ dưới mức cơ thể có thể cung cấp. Cơ thể được hoạt động trong điều kiện ổn định thật. - Tốc độ tới hạn: Với tốc độ này nhu cầu ôxi cho hoạt động bằng mức khả năng của cơ thể có thể cung cấp, nói cách khác là bằng với khả năng hấp thụ ôxi tối đa của cơ thể. - Tốc độ trên tới hạn: là tốc độ ở đó cơ thể có nhu cầu ôxi cao hơn khả năng của mình. Lúc này việc thực hiện bài tập phải thể hiện trong điều kiện thiếu ôxi, phải dùng các nguồn năng lượng dự trữ mà không cần có ôxi (ở tốc độ này nhu cầu ôxi gần như tỉ lệ thuận với lập phương của tốc độ; nếu tốc độ tăng từ 6m/s lên 9m/s tức là tăng 1,5 lần thì nhu cầu ôxi tăng khoảng 3,3 – 3,5 lần). Thời gian thực hiện bài tập - Thời gian thực hiện bài tập tương ứng với tốc độ quy định. Khi tập một bài tập kéo dài trên 6 phút với tốc độ di chuyển thuộc loại dưới tới hạn hoặc tới hạn, thì năng lượng chủ yếu cho vận động là nhờ các quá trình trao đổi chất đủ ôxi (còn gọi là quá trình hô hấp). Thời gian đó càng rút ngắn thì thay vì sự giảm sút vai trò của quá trình hô hấp, vai trò của các quá trình không đủ ôxi tăng lên, lúc đầu là sự phân huỷ glucôza (đường phân) sau đó là phân huỷ phôtphocrêatin. Người ta cũng đã khẳng định rằng khi tập luyện với cường độ cao trong thời gian 20 giây đến 2 phút ta sẽ hoàn thành cơ chế đường phân. Nếu thời gian đó kéo dài 3 – 8 giây thì lại có tác dụng hoàn thành cơ chế phân huỷ phôtphocrêatin. Như vậy, để phát triển và hoàn thành hệ thống cung cấp năng lượng ở điều kiện đủ ôxi cần dùng các bài tập kéo dài với tốc độ dưới tới hạn hoặc tới hạn. - Để phát triển và hoàn thành cơ chế cung cấp năng lượng trong điều kiện thiếu ôxi (nói cách khác là khả năng vận động trong điều kiện nợ ôxi) phải dùng các bài tập với thời gian ngắn và tốc độ trên tới hạn. Thời gian nghỉ giữa quãng Trong mỗi buổi tập nhằm phát triển sức bền (trừ các buổi chạy việt dã) thường có nhiều bài tập và có cả việc phải lặp lại một bài tập. Thời gian từ kết thúc bài tập này đến lúc tập bài tập sau (hoặc đến lúc tập lặp lại bài tập đó) chính là thời gian nghỉ giữa quãng. Độ dài của khoảng thời gian đó rất có ý nghĩa đối với hiệu quả của bài tập. - Khi tập với tốc độ dưới tới hạn và tới hạn, nếu thời gian đó đủ để cơ thể hồi phục gần như bình thường, thì lần tập sau, phản ứng của cơ thể xảy ra gần giống như lần tập trước đó. - Khi cũng tập với tốc độ trên nhưng thời gian tập dưới 2 phút (các quá trình hô hấp chưa phát huy hết tác dụng), nếu thời gian nghỉ giữa quãng ít thì lần tập tiếp sẽ được thực hiện trong điều kiện được cung cấp năng lượng của các quá trình đủ ôxi. - Khi tập với tốc độ trên tới hạn và thời gian nghỉ giữa quãng không đủ để thanh toán nợ ôxi, thì lần tập sau phải thể hiện trong điều kiện đó và lượng nợ ôxi ngày càng tăng, hoạt động diễn ra trong điều kiện nợ ôxi càng tăng, cơ chế hoạt động thiếu ôxi ngày càng được rèn luyện. Do các bài tập này thuộc loại nặng, có tác động rất mạnh đối với cơ thể người tập nên không thể lặp lại với số lần nhiều. Tính chất của nghỉ giữa quãng Thời gian nghỉ giữa quãng không chỉ đơn thuần là nghỉ. Hình thức nghỉ phù hợp sẽ có tác dụng tốt nhưng không làm cho cơ chế chuyển từ trạng thái hoạt động căng thẳng sang trạng thái tĩnh đột ngột. Duy trì trạng thái hoạt động ở mức cần thiết để cơ thể sẵn sàng vào lần tập tiếp cũng có tác dụng kích thích quá trình hồi phục. Vì vậy, nghỉ giữa quãng có thể dẫn đến tình trạng thụ động (nghỉ hoàn toàn) nên cần nghỉ tích cực như vận động đi lại nhẹ nhàng. Số lần lặp lại Yếu tố này có liên quan đến việc tập luyện, cũng có tác động của các bài tập đối với cơ thể, đồng thời để hình thành các phản xạ có điều kiện. Các bài tập lặp lại theo nhiều kiểu cấu trúc khác nhau tuỳ theo nhiệm vụ của buổi tập. Tuy nhiên thường thì khi tập với tốc độ chậm nếu thời gian thực hiện một bài tập là ngắn thì số lần lặp lại đó hạn chế. Tìm hiểu số lần lặp lại không phù hợp (cự li, tốc độ và trình độ vận động viên) sẽ không có hiệu quả như ý. Để phát hiện sai lầm đó nên xem thời gian tập các lần lặp lại như sau, nếu sự giảm sút là không đáng kể thì có thể tin rằng số lần lặp lại đã được tìm hiểu đúng. Người tập cũng cần nhớ rằng nhiều khi hiệu quả của việc tập luyện phụ thuộc rất nhiều vào việc thực hiện các lần lặp lại cuối đó. Một số phương pháp phát triển sức bền chung Sức bền rất quan trọng đối với vận động viên các môn Điền kinh, đặc biệt là vận động viên môn Chạy cự li trung bình, Cự li dài, Chạy việt dã. Để phát triển sức bền chung cần đáp ứng những yêu cầu sau: - Bài tập phải thực hiện trong thời gian gian dài. - Dùng các bài tập có chu kì, hoạt động trong điều kiện đủ ôxi (không vượt mức hấp thụ ôxi quá 60 - 70% khả năng hấp thụ ôxi tối đa của cơ thể). Mạch không quá 150 lần/phút. - Tập luyện có hệ thống, thường xuyên và hạn chế nghỉ giữa quãng trong mỗi buổi tập. Sức bền chung được phát triển, bắt đầu 10 - 12 tuổi trở lên, chúng ta nên hướng dẫn các em tập luyện mỗi tuần tối thiểu 1 - 2 lần, phát triển sức bền chung ở lứa tuổi này làm ổn định khả năng hoạt động của các cơ quan nội tạng, đặc biệt là cơ quan tuần hoàn, hô hấp. Các phương pháp phát triển sức bền chung: - Phương pháp chạy đồng đều liên tục, - Phương pháp chạy lặp lại, - Phương pháp chạy biến tốc. Phương pháp chạy đồng đều liên tục Mới bắt đầu tập nên dùng phương pháp chạy đồng đều liên tục. Bài tập được thực hiện liên tục, không có nghỉ giữa quãng với tốc độ gần tới hạn và thời gian tập tương đối dài. Thời gian chạy có thể từ 20 phút đến 1 giờ. Ở lứa tuổi 10 - 12 nên chạy với tốc độ chậm và đều (tốc độ khoảng 50% tốc độ tối đa). Trong quá trình chạy, cần chạy thoải mái kết hợp thở sâu theo nhịp bước (2 - 3 bước) hít vào, (2 - 3 bước) thở ra. Phương pháp chạy lặp lại Trong chạy lặp lại độ dài cự li chạy cần chọn sao cho thời gian để vượt cự li khoảng 1 - 1,5 phút, cự li thích hợp với các em 10 - 14 tuổi là 250 - 350m, đối với 15 –16 tuổi là 400 - 500m, tốc độ chạy khoảng 50% tốc độ tối đa (tốc độ tối đa tạm được quy ước là tốc độ trung bình trong chạy 20m tốc độ cao), mạch đập ở cuối mỗi lần chạy xấp xỉ 140 - 150 lần/phút, thời gian nghỉ giữa quãng căn cứ vào thể lực và trình độ tập luyện có thể 3 - 4 phút sao cho trước khi bắt đầu chạy lần tiếp theo, tần số mạch đập của các em 110 -120 lần/phút. Nói chung trong khi tập luyện, để phát triển sức bền chung bằng các bài tập, tần số mạch đập của các em khoảng 130 - 160 lần/phút. Trong trường hợp chạy việt dã biến tốc (phương pháp biến đổi) tần số mạch có thể lên tới 180 lần/phút. Phương pháp chạy biến đổi Khi trình độ tập luyện đã phát triển cao có thể áp dụng phương pháp biến đổi (việt dã biến tốc), phương pháp này áp dụng bài tập với tốc độ trên tới hạn với thời gian nghỉ giữa quãng được tính toán kĩ, nhằm phát huy tối đa khả năng hoạt động trong điều kiện đủ ôxi của cơ thể. Chính các sản phẩm phân hoá thiếu ôxi sinh ra bài tập với cường độ cao trong thời gian ngắn sẽ kích thích phát triển các quá trình hô hấp ở thời gian nghỉ giữa quãng và cả trong lần tập tiếp theo. Phương pháp tập là quãng chạy nhanh kết hợp với quãng chạy chậm, song quãng chạy nhanh cũng không nên chạy nhanh quá 75% tốc độ tối đa, cự li chạy được tăng dần theo trình độ tập luyện. Đặc biệt ở lứa tuổi nhỏ, khi tập luyện phương pháp này cần kết hợp những hình thức vui chơi. Khi tập phát triển sức bền chung phải luôn nhớ hoàn thành kĩ thuật chạy phối hợp với động tác tay, chân, thân và nhịp thở, đặc biệt là cần rèn luyện ý chí khắc phục mệt mỏi. Một số phương pháp phát triển sức bền tốc độ Để có thành tích cao trong chạy cự li trung bình và chạy việt dã, ngoài việc có sức bền chung tốt, còn cần có sức bền tốc độ tốt. Phát triển sức bền tốc độ chính là phát triển sức bền trong điều kiện hoạt động không được cung cấp đủ ôxi. Mặt khác, nâng cao khả năng hoạt động trong điều kiện đủ ôxi cũng là nền tảng để phát triển tốc độ. * Để hoàn thành cơ chế giải phóng năng lượng từ photphocreatin, phải thực hiện: - Tốc độ dùng trong bài tập phải trên mức tới hạn. - Thời gian thực hiện bài tập: 3 - 8 giây (chạy 30 - 60m). - Thời gian nghỉ giữa quãng: 2 - 3 phút là thời gian đủ để tái tạo lượng CP dự trữ vừa tiêu hao. Sau 3 - 4 lần lặp lại thì hoạt động phân huỷ glucôza tăng trong khi hoạt động phân huỷ CP giảm. - Hình thức nghỉ: Cần dùng hình thức nghỉ tích cực. - Số lần lặp lại: Tuỳ thuộc trình độ thể lực của người tập, cần chú ý để không bị giảm tốc độ nhiều ở các lần lặp sau. Việc chia tổng số lần chạy lặp lại thành nhiều tổ. (Ví dụ phải chạy 10 x 100m thì tách thành (4 x 100m) + (3 x 100m) + (3 x 100m). Bằng cách đó dễ nâng cao được khối lượng vận động. * Để hoàn thành cơ chế phân giải glucôza, các bài tập cần có: - Tốc độ: Tốc độ di chuyển phải đạt mức 90 - 95% tốc độ tối đa mà người tập có thể đạt ở cự li đó (sau vài lần lặp lại, tốc độ có giảm nhưng vẫn phải là mức gần tối đa với khả năng ở lúc đó). - Thời gian 1 lần thực hiện bài tập có thể từ 20 giây đến 2 phút (chạy 200 - 600m). - Thời gian nghỉ giữa quãng: cần rút ngắn dần sau mỗi lần lặp lại. - Hình thức nghỉ giữa quãng giảm dần nên số lần lặp lại trong mỗi tổ bài tập chỉ từ 3 đến 4 lần với thời gian nghỉ giữa 2 tổ dài 15 - 20 phút để thanh toán nợ ôxi; nếu không cơ chế cấp năng lượng sẽ chuyển sang trạng thái được cung cấp đủ ôxi. Đối với phát triển sức bền tốc độ có thể dùng các phương pháp sau: Phương pháp chạy biến tốc Chạy biến tốc để phát triển sức bền tốc độ là sự thay đổi liên tục giữa quãng đường chạy nhanh với quãng đường chạy chậm, thậm chí đi bộ, tốc độ chạy ở quãng chạy nhanh đạt tốc độ 90 - 95% tốc độ tối đa (cường độ cao, rất cao). Độ dài của quãng chạy nhanh tuỳ thuộc vào từng môn chạy. Thông thường đối với chạy cự li trung bình tỉ lệ từ 1/4 đến 1/3 cự li thi đấu; đối với vận động viên chạy cự li dài và chạy việt dã từ 1/10 đến 1/5 cự li thi đấu. Phương pháp chạy lặp lại Đây là phương pháp chạy lặp lại nhiều lần các cự li ngắn hơn cự li thi đấu, nhưng với cường độ cao, thậm chí cao hơn cả cường độ trong thi đấu. Vận động viên có thể chạy lặp lại một cự li cố định, cũng có thể chạy lặp lại các cự li khác nhau (theo hướng giảm dần hoặc tăng dần hoặc lúc đầu tăng nhưng về sau thì giảm…). Thông thường, vận động viên chạy 800m nên chạy lặp lại các cự li 150 - 600m; các vận động viên 1500m nên chạy lặp lại các cự li 400 – 1000m. Thời gian nghỉ giữa hai lần lặp lại từ 4 đến 7 phút tuỳ trình độ tập của vận động viên. Thời gian đó có thể rút ngắn dần trong một buổi tập hoặc từ buổi tập này tới buổi tập khác, song cũng có thể giữ cố định hoặc thay đổi tuỳ theo mục đích huấn luyện. So với phát triển sức bền chung, khi phát triển sức bền tốc độ trong chạy cự li trung bình và chạy việt dã, yêu cầu về ý chí và nghị lực của vận động viên là cao hơn do những căng thẳng, mệt mỏi trong tập luyện là lớn hơn. Để huấn luyện phát triển sức bền tốc độ nhất thiết phải có các huấn luyện viên chuyên nghiệp. Đối với học sinh Tiểu học chỉ với mục đích sức khoẻ, đạt yêu cầu khi kiểm tra môn học hoặc kiểm tra theo tiêu chuẩn rèn luyện thân thể nên học sinh chỉ cần tập chạy thường xuyên với các phương pháp phát triển sức bền chung là đủ. Giáo viên cần căn cứ vào các điều kiện cụ thể của học sinh để có hướng dẫn phù hợp, giúp các em đạt được những mục đích đã nêu. - Một số sai lầm thường mắc và cách sửa chữa * Sai lầm trong xuất phát cao và chạy lao + Gập người quá nhiều hoặc quá ít, hai chân cách nhau quá xa hoặc quá gần, ưỡn lưng, ngửa cổ, động tác gò bó. + Đạp sau đánh lăng không tích cực. Thân người thẳng quá sớm. + Khi chạy, thân trên cứng gò bó và ngả về trước nhiều. Tác hại: Hạn chế tốc độ hoạt động của tay và chân, bước ngắn. Các cơ lưng và đai vai căng thẳng vô ích, thân trên chuyển động giật cục. Cách sửa: Kiểm tra chỉnh lại tư thế “Vào chỗ” cho chính xác. Thay đổi thời gian giãn cách giữa khẩu lệnh “Vào chỗ” và “Xuất phát”. * Sai lầm trong chạy giữa quãng: + Gập người quá nhiều làm cơ lưng và vai bị gò bó, ảnh hưởng đến biên độ của động tác chân. Gập hông quá nhiều làm thân người không tạo được tư thế thẳng tự nhiên. + Ngửa người ra sau nên góc độ đạp sau quá lớn, bước chạy quá nhỏ. + Chạy vẹo người sang một bên, động tác quá gò bó. Cách sửa: Tập các bài tăng cường sức nhanh cơ bụng và cơ lưng. Chạy tốc độ trung bình, chú ý các chi tiết kĩ thuật. Chạy thả lỏng tự nhiên. * Sai lầm trong các động tác chân: + Đạp chân không thẳng, nâng đùi không cao. + Nâng đùi lên cao nhiều hơn là về trước, đá cẳng chân về trước khi chạm đất. Cách sửa: Tập các bài tập phát triển cơ nâng đùi, tập các bài tập bổ trợ kĩ thuật nh-ư chạy bước nhỏ, chạy nâng cao đùi, chạy đạp thẳng chân sau. * Sai lầm trong động tác đánh tay: Vai quá cứng, biên độ đánh tay quá nhỏ, góc độ khuỷu tay quá lớn hoặc quá bé. Đánh tay không có tầm và hướng mà chủ yếu đánh sang hai bên. Cách sửa: Chạy thả lỏng vai và hai tay, đứng tại chỗ tập đánh hai tay chú ý đến tầm và hướng. * Sai lầm trong chạy về đích: Mở nước rút quá sớm hoặc quá muộn. Chạy quá gò bó, phá vỡ kĩ thuật động tác đánh tay. Cách sửa: Chạy tăng tốc với các tốc độ khác nhau. Chạy tăng tốc, thả lỏng. - Chạy lên dốc: Thân trên ngả nhiều về trước, đùi phải nâng cao hai tay đánh rộng để giữ thăng bằng. Nếu độ dốc cao nên giảm tốc độ, thậm chí chuyển sang đi để tiết kiệm sức. - Chạy xuống dốc: là điều kiện thuận tiện cần tận dụng để tăng tần số và độ dài bước chạy. Tuy nhiên để giảm phản lực do chống trước, không nên để chân phải chịu tải nhiều, thân trên hơi ngả về sau. Cần chú ý quan sát mặt đường để đặt chân vững chắc vì rất dễ vấp ngã có thể xảy ra chấn thương… Cần tranh thủ bước dài (bay trên không lâu) để cơ bắp được thả lỏng nghỉ ngơi. Khi đặt chân, mũi chân hơi hướng ra ngoài để giữ thăng bằng được tốt hơn. Hình 19. Chạy lên dốc và chạy xuống dốc - Chạy xuôi và ngược gió: Khi chạy xuôi gió cũng có lợi như chạy xuống dốc, cần lợi dụng sức gió để tăng tốc độ và tiết kiệm sức. Khi phải chạy ngược gió muốn hạn chế tác hại của nó cần ngả thân trên về trước nhiều hơn và chạy thấp trọng tâm để giảm lực cản, không nên tăng tốc khi gió ngược, không chạy trước người khác mà chỉ bám sát người chạy trước. - Chạy trên cát hoặc đường đất mềm hoặc xốp: Khi chạy trong điều kiện này người chạy rất tốn sức. Cần chạy với bước ngắn hơn, tăng tần số để chân không bị lún sâu, đồng thời đánh tay mạnh, chạy thấp trọng tâm để giữ thăng bằng. - Chạy trên đồng nước: Nếu mức nước nông, khi chạy cần rút chân lên khỏi mặt nước và khi đặt chân xuống phải duỗi thẳng bàn chân (H.20). Nếu nước sâu (từ đầu gối trở lên) thì chân lội ngầm dưới nước. Hình 20. Chạy ở chỗ nước và chạy vượt chướng ngại thấp - Chạy trong rừng: Nếu có đường rộng thì chạy như bình thường. Khi tới chỗ đường hẹp phải dùng kĩ thuật luồn lách, chú ý dùng tay gạt cây cối để không bị vướng, hoặc cành cây quật vào người. Luôn luôn chú ý để khỏi lạc đường. - Chạy vượt chướng ngại vật: Trong chạy việt dã có khi ban tổ chức bố trí thêm các chướng ngại vật nhân tạo trên đường chạy. Khi gặp chướng ngại vật trên đường chạy thấp thì nhảy qua. Nếu gặp chướng ngại vật cao vững chắc thì nhảy lên đó trước rồi mới nhảy xuống bên kia để chạy tiếp. Cũng có thể phối hợp với tay để vượt cho nhanh hơn. Nhìn chung, trong chạy việt dã mặt đường không bằng phẳng, chất liệu không đồng nhất. Khi chạy phải luôn quan sát, lựa chọn vị trí đặt chân cho an toàn và có lợi cho việc dùng sức. Được phép chạy tắt (theo quy định cho phép) để đoạn đường mình chạy là ngắn nhất của đường chạy quy định. NHIỆM VỤ 1. Cá nhân đọc các tài liệu thông tin sau: - Kĩ thuật chạy lên dốc, chạy xuống dốc. - Kĩ thuật chạy xuôi gió và ngược gió. - Kĩ thuật chạy trên cát hoặc đường đất mềm, xốp. - Kĩ thuật chạy giữa quãng đường thẳng, đường vòng. - Kĩ thuật chạy vượt chướng ngại vật. - Kĩ thuật chạy về đích cự li trung bình. - Các yếu tố phát triển sức bền. - Sinh viên viết thu hoạch qua thực hiện nhiệm vụ 1 2. Tập luyện theo nhóm học tập với nội dung sau: - Ôn luyện các bài tập bổ trợ, kĩ thuật đánh tay đường thẳng, đường vòng. - Kĩ thuật chạy lên dốc, chạy xuống dốc. - Kĩ thuật chạy trên cát hoặc đường đất mềm, xốp. - Chạy lặp lại các cự li 80 – 400m để sửa chữa kĩ thuật và làm quen với cảm giác tốc độ. - Chạy trung bình 800 - 1500m trong điều kiện ở trường và địa phương để phát triển sức bền. - Tập luyện kĩ thuật chạy giữa quãng trên đường thẳng, đường vòng làm quen các biện pháp phát triển sức bền. - Chạy kĩ thuật vào đường vòng, ra đường vòng với tốc độ khác nhau. - Sinh viên viết thu hoạch sau khi thực hiện nhiệm vụ 2. 3. Cả lớp thực hiện ôn kĩ thuật chạy cự li trung bình, cự li việt dã ở nhiệm vụ 2. Ôn các nội dung nhiệm vụ 2 - Các động tác bổ trợ chạy và động tác đánh tay. - Chạy tăng tốc độ 60 – 80m. + Ôn luyện kĩ thuật chạy giữa quãng trên đường thẳng và đường vòng, chạy từ đường thẳng vào đường vòng, chạy từ đường vòng ra đường thẳng với đường vòng có bán kính khác nhau, chạy với tốc độ khác nhau. + Ôn xuất phát cao 2 - 3 điểm chống. Giới thiệu hiện tượng cực điểm diễn ra và cách khắc phục. + Ôn chạy tăng tốc độ các đoạn 100 – 200m. Chạy lặp lại nhiều vòng sân (400m) để xây dựng cảm giác tốc độ chạy kết hợp kĩ thuật về đích, đồng thời củng cố kĩ thuật chạy giữa quãng. + Tìm hiểu một số sai lầm thường mắc trong chạy cự li trung bình và cách sửa chữa. - Sinh viên viết thu hoạch qua thực hiện nhiệm vụ 3. ĐÁNH GIÁ HOẠT ĐỘNG 3 Đánh dấu x vào ô trống c trước những nội dung và phương án đúng. 1. Sự khác nhau của kĩ thuật đánh tay đường vòng so với đường thẳng trong chạy. a. Tay phía trong đường chạy đánh hẹp và hơi khép vào trong. b. Tay phía ngoài đường chạy đánh biên độ rộng và hơi chếch ra ngoài. c. Hai tay đánh với biên độ như nhau. 2. Sự khác nhau của kĩ thuật đặt chân chống đường vòng so với đường thẳng trong chạy. a. Chân phía trong đường chạy đặt cạnh ngoài nửa bàn chân trên. b. Chân phía trong đường chạy đặt cạnh trong nửa bàn chân trên. c. Chân phía ngoài đường chạy đặt cạnh trong nửa bàn chân trên. d. Chân phía trong đường chạy đặt cạnh ngoài nửa bàn chân trên. Hoạt động 4. PHỐI HỢP HOÀN THIỆN KĨ THUẬT CHẠY CỰ LI TRUNG BÌNH, VIỆT DÃ VÀ LÀM QUEN THI ĐẤU (2 tiết) THÔNG TIN CƠ BẢN - Một số điểm cơ bản trong Luật Điền kinh (phần luật thi đấu chạy cự li trung bình và chạy cự li việt dã) * Quy cách đường chạy Chạy cự li trung bình a) Khác với chạy cự li ngắn, ở cự li này các vận động viên không phải chạy theo ô riêng. Vạch xuất phát của các môn chạy theo đường chạy chung phải kẻ sao cho bất kì một điểm nào trên vạch xuất phát cũng cách nơi dự kiến chạy “bắt” vào đường vòng một đoạn bằng nhau. Riêng ở chạy 800m (và cả 600m và 1000m) khi thi ở quy mô quốc gia và quốc tế, vận động viên phải xuất phát theo ô riêng, sau khi chạy hết 300m đầu mới được phép chuyển vào đường chạy chung (ô trong cùng của đường chạy). Vạch quy định cho phép chuyển đó là vạch ở cuối đường vòng, nơi tiếp giáp với đường thẳng. Phải kẻ vạch sao cho bất kì một điểm nào trên vạch cũng cách đường viền trong, nơi chuyển từ đường thẳng sang đường vòng một đoạn bằng nhau (85,96m). Vạch cũng rộng 5cm, hai đầu vạch cắm 2 cờ cao 1,5m. b) Phục vụ cho công tác trọng tài ở chạy các cự li trung bình và dài cần có chuông để báo cho vận động viên biết khi họ còn phải chạy một vòng sân nữa (nếu không rung chuông thì có thể thay bằng một phát súng lệnh). c) Khi có điều kiện, nên dùng cả máy ảnh hoặc máy ghi hình để tìm hiểu thứ tự về đích trong các cuộc thi có nhiều vận động viên tham dự. Mặt khác, trong trường hợp các vận động viên về đích dồn dập không thể ghi kịp có thể dùng máy ghi âm để ghi lại thứ tự các vận động viên về đích, khi trọng tài đọc. Chạy việt dã Chạy việt dã được thể hiện trong các điều kiện tự nhiên, nên không có quy định chung cố định; Tuy vậy, khi tổ chức thi đấu cần chú ý thực hiện các điều luật chính như sau: a) Mùa thi Người ta thường tổ chức thi việt dã vào mùa đông – xuân, sau mùa thi các môn Điền kinh trong sân vận động. b) Đường chạy Chạy qua các địa hình tự nhiên: đồng ruộng, làng xóm, bãi cỏ, rừng, dốc… nhưng hạn chế cho vận động viên chạy trên đường cứng. Có thể tự tạo các chướng ngại trên đường chạy như rào (cao không quá 1m), hố nước… nhưng không được gây nguy hiểm cho vận động viên. Cũng không nên bố trí đường chạy qua các địa hình nguy hiểm (hố sâu, dốc cao…). Nếu có đông vận động viên dự thi thì ở 1500m đầu của đường đua không nên có các vật cản hoặc phải chạy qua các khe hẹp. Đ-ường chạy có thể là một vòng khép kín (xuất phát và đích ở cùng một địa điểm). Vị trí xuất phát và đích của các cự li 2km trở lên có thể đặt trong sân vận động, nhưng không để vận động viên phải chạy trong sân quá một vòng sau khi xuất phát cũng như khi về đích. Đường chạy phải rõ, nếu có điều kiện thì cắm cờ 2 bên đường (cờ đỏ bên trái, cờ trắng bên phải) để vận động viên không chạy lạc đường. Cần có các biển ghi cự li đoạn đường còn lại. Trên mặt đường chạy phải vẽ các mũi tên chỉ đường màu trắng. Khi cho chạy trên đường không đánh dấu, phải báo cho vận động viên biết các địa điểm và trạm kiểm tra trên đường chạy. Cự li thi phải được công bố trước và được quyền có sai số + 500m cho nam và + 300m cho nữ. Luật thi đấu (trích) Điều 39. Thứ tự thể hiện thi đấu các môn chạy. 1) Đối với chạy cự li trung bình thì thi đấu được thể hiện trên vòng sân vận động theo hướng ngược chiều kim đồng hồ (trừ các môn chạy việt dã, chạy đường trường hoặc ở ngoài sân vận động). Bình thường ở những cự li từ 400m trở xuống, khi thi đấu, vận động viên phải chạy theo ô riêng. Khi thi đấu toàn quốc về các môn Chạy 600m, 800m và 1000m đều phải xuất phát theo ô riêng biệt ở đầu các đường vòng của sân chạy. Vận động viên phải chạy theo các ô riêng biệt đó hết 300m đầu tiên mới được chạy vào đường chạy chung ở ô trong cùng của đường chạy. Tất cả các cự li khác, khi thi đấu, vận động viên đều chạy theo đường chạy chung, không chạy theo ô riêng. 2) Khi thi đấu theo ô riêng biệt thì số lượng vận động viên trong một đợt chạy phụ thuộc vào số lượng ô chạy đã có sẵn trong sân vận động. Khi xuất phát chung trên một đường chạy hoặc xuất phát theo ô riêng biệt, sau đó chuyển sang chạy theo đường chạy chung, thì số lượng vận động viên xuất phát trong một đợt theo bảng dưới: Bảng 6 Giới tính Cự li Số người Nữ Nữ Nữ Nam Nm 500m 600 – 1000m 1.500 – 2.000m 600 – 1.000m 1.500 – 2.000m 8 8 – 10 20 10 15 Khi thi đấu các môn chạy có cự li từ 5000m trở lên trong sân vận động, thì số lượng vận động viên xuất phát trong một đợt không được vượt quá 25 người. Ghi chú: - Số lượng vận động viên xuất phát chạy trong một đợt chạy của môn chạy 600m, 800m và 1000m phụ thuộc vào số lượng ô chạy sẵn có trong sân. - Trong một số cuộc thi đấu, trưởng ban trọng tài có thể cho chạy 400m theo đường chạy chung (không theo ô riêng), số lượng mỗi đợt chạy không được quá 6 người chạy. 3) Trong các cuộc thi đấu các môn chạy không có vòng loại cần tổ chức sao cho các vận động viên xuất sắc của cuộc thi đấu được trực tiếp gặp nhau cùng một đợt để nâng cao thành tích và giành thắng lợi cuối cùng. a) Nếu số lượng vận động viên quá đông, không thể cho chạy cùng một đợt thì phải chia số vận động viên đó ra làm nhiều đợt. Đối với các cự li từ 1500m trở xuống của nam và từ 800m trở xuống của nữ có thể cho thi đấu loại bán kết và chung kết, không có thi đấu loại. Có thể chọn môn chạy có đấu loại cự li dưới 400m (kể cả chạy vượt rào) và trong các môn chạy tiếp sức, có thể dựa vào thành tích của cuộc thi đấu đã thể hiện để chọn vận động viên vào thi tiếp ở các vòng sau (bán kết hoặc chung kết). b) Dựa vào thứ tự về đích của vận động viên để chọn các vận động viên vào các vòng thi đấu tiếp theo. Phải nêu rõ trong điều lệ thi đấu cách tuyển chọn vận động viên vào thi đấu vòng tiếp hay vào thi đấu chung kết và phải thông báo lại cho lãnh đạo đội và vận động viên biết trước khi thi đấu. 4) Tìm hiểu người thắng trong các cuộc thi đấu về môn chạy dựa vào thành tích (thời gian) trong cuộc thi đấu chung kết, không phụ thuộc vào thành tích (thời gian) ở các cuộc thi đấu khác (thi loại, bán kết v.v…). Thứ tự của các vận động viên không được vào chung kết dựa theo thành tích (thời gian) cao nhất của vận động viên đó đã đạt được trong các cuộc thi ở vòng ngoài. Nếu tổ chức ngay các đợt chạy chung kết thì thứ hạng của vận động viên được xếp theo thành tích (thời gian) của vận động viên đạt được trong các đợt chạy chung kết đó, không phụ thuộc vào thứ hạng, vị trí của các đợt chạy. Ví dụ: Trong môn Chạy 100m, vận động viên A về thứ hai trong đợt chạy thứ nhất với thành tích 11 giây, vận động viên B về thứ nhất trong đợt chạy thứ ba với thành tích 11 giây 2/10 thì khi xếp hạng chung, vận động viên A vẫn xếp hạng trên vận động viên B, mặc dù vận động viên B về nhất đợt chạy thứ ba. 5) Những vận động viên có thành tích cao được xếp vào các đợt chạy theo nguyên tắc sau: Nếu thể hiện 3 đợt chạy thì vận động viên có thành tích cao nhất xếp vào đợt 3, vận động viên có thành tích thứ hai xếp vào đợt 2, vận động viên có thành tích thứ ba chạy vào đợt 1, vận động viên có thành tích thứ tư xếp vào đợt 1 và vận động viên có thành tích thứ năm được xếp vào đợt 2, vận động viên có thành tích thứ sáu thì xếp vào đợt 3, vận động viên có thành tích thứ bảy xếp vào đợt 3 v.v… Trừ ở trường hợp đã nêu ở mục 3 – 6, (Điều 39) cần xếp các vận động viên có thành tích ngang nhau vào các đợt chạy chung kết. Ghi chú: Có thể chia các vận động viên vào các đợt chạy bằng cách rút thăm, nếu số lượng tham gia thi đấu quá đông. 6) Xếp vận động viên vào các đợt chạy của vòng tứ kết và bán kết dựa vào thành tích thời gian đã đạt được ở các vòng thi đấu trước theo nguyên tắc đã nêu ở mục 5 (Điều 39). 7) Thi đấu tứ kết, bán kết và chung kết các môn Chạy cự li 200 - 500m của nữ, 200 – 1000m của nam, phải cho vận động viên nghỉ từ 1 giờ 30 phút trở lên mới được tiếp tục tham gia thi đấu vòng sau. Thi bán kết và chung kết các cự li dài hơn chỉ được thể hiện sau khi vận động viên đã được nghỉ 3 giờ hoặc phải chuyển sang ngày hôm sau. 8) Trong một ngày thi đấu, vận động viên chỉ được quyền tham gia chạy một cự li trung bình hoặc một cự li ngắn với cự li dài (trong ở trường hợp này, cự li 400m của nam và 300m của nữ được tính là cự li trung bình). Đối với vận động viên cấp I và kiện tướng thì không hạn chế. 9) Khi bắt đầu thi đấu, do thời tiết xấu hoặc vì các nguyên nhân khác (không phải do trọng tài và vận động viên gây ra), có thể để cuộc thi đấu lùi lại vài giờ hoặc chuyển sang ngày khác. Tiếp tục thi đấu hoặc lùi thời gian thi đấu hay chuyển thi đấu sang ngày khác là do trưởng ban trọng tài quyết định. Điều 40. Xuất phát 1) Việc sắp xếp ô chạy là do ban tổ chức sắp xếp trên nguyên tắc ưu tiên hạt giống ở các đợt chạy khác nhau. 2) Thời gian chuẩn bị xuất phát là 2 phút (đào hố hoặc đóng bàn đạp), tính từ lúc gọi tên. Sau đó theo lệnh của trọng tài phát lệnh vận động viên về xếp hàng ở vạch chuẩn hoặc đứng sau hố (bàn đạp) xuất phát của mình. Ghi chú: Nếu vận động viên không chuẩn bị xuất phát kịp theo thời gian quy định, trọng tài phát lệnh chấm dứt việc chuẩn bị và ra lệnh cho vận động viên vào vị trí xuất phát. Nếu vận động viên không chạy vào vị trí xuất phát sau khi có lệnh gọi của trọng tài phát lệnh thì bị cảnh cáo. Nếu sau khi gọi lần thứ hai vẫn không vào vị trí xuất phát, thì trọng tài phát lệnh loại ra khỏi cuộc thi đấu. 3) Khi thi đấu các môn chạy từ 800m trở lên (kể cả các môn chạy tiếp sức các cự li 800m trở lên), thì không dùng dự lệnh “Sẵn sàng”. Trọng tài phát lệnh chỉ hô “Vào chỗ” và khi thấy vận động viên đã chuẩn bị sẵn sàng thì phát lệnh chạy bằng súng hoặc lời hô. Trọng tài chỉ ra lệnh chạy khi vận động viên ở tư thế bất động. 4) Trước khi có lệnh “Chạy” tiếng súng (hoặc lời hô), nếu trọng tài phát lệnh hay trọng tài kiểm tra xuất phát thấy vận động viên thực hiện xuất phát không đúng luật thì phải dùng tiếng súng thứ hai, tiếng còi hoặc lời nói để các vận động viên dừng lại và trở về vạch chuẩn bị xuất phát, sau đó cảnh cáo vận động viên đã phạm luật thi đấu. Ghi chú: Trước khi xuất phát, trọng tài phát lệnh giải thích cho vận động viên biết hiệu lệnh xuất phát và hiệu lệnh phải dừng lại khi có vận động viên xuất phát không đúng (hiệu lệnh bằng súng hay bằng lời nói). Vận động viên nào đã bị cảnh cáo một lần mà lại phạm luật xuất phát lần thứ hai thì bị loại khỏi cuộc thi đấu ở cự li đó. Điều 41. Chạy trong sân vận động 1) Khi thể hiện thi đấu các môn chạy trên một đường chạy chung, không theo ô riêng thì trong lúc chạy vận động viên không được gây trở ngại cho nhau. Người sau muốn vuợt lên người trước phải vượt về phía bên phải người chạy trước. Nếu người chạy trước không bám vào mép trong đường chạy mà chạy xa về phía bên phải thì cho phép người chạy sau vượt người chạy trước về bên trái, nhưng cấm không được chạm vào người hoặc gây trở ngại cho người chạy trước. Trong lúc vượt nhau, cấm vận động viên chạy sau xô đẩy vận động viên chạy trước và vận động viên chạy trước không được cản trở vận động viên chạy sau, vận động viên nào phạm các điều trên sẽ bị loại khỏi cuộc thi đấu. Ghi chú: Căn cứ vào tình huống xảy ra, có thể loại vận động viên gây ra cản trở và cho phép vận động viên bị cản trở được thi lại hoặc vào thi tiếp ở vòng trong. 2) Cấm không được chỉ đạo hoặc giúp đỡ vận động viên đang thi đấu các môn chạy (kể cả chạy theo để động viên). Nếu vi phạm sẽ bị loại khỏi cuộc thi đấu. Chỉ cho phép tiếp thức ăn và báo cáo thời gian cho vận động viên đúng với điều luật đã quy định. 3) Khi thi đấu chạy theo ô riêng biệt, vận động viên phải chạy đúng ô của mình. Vận động viên bị loại khi: - Chạy sang ô của người khác. - Giẫm chân lên đường viền hay vạch kẻ phân chia các ô chạy. Ghi chú: - Có thể châm chước cho vận động viên chạy qua ô người khác do bị mất thăng bằng hoặc bị ngã, nhưng với điều kiện không làm cản trở vận động viên chạy ở ô đó. - Khi đang tiến hành chạy vận động viên nào rời đường chạy sẽ bị loại khỏi cuộc thi đấu. - Khi thi đấu từ 20km trở lên, vận động viên có quyền rời khỏi đường chạy khi cần thiết, vào trạm tiếp tế ăn uống hoặc thay đổi quần áo giày v.v… nhưng phải được trọng tài đồng ý và khi tiếp tục tham gia thi đấu, vận động viên này phải chạy đúng từ điểm đã rời khỏi cuộc thi đấu. Điều 42. Về đích. 1) Vận động viên được công nhận là về tới đích khi một bộ phận thân người chạm vào mặt phẳng tạo bởi vạch đích và dây đích (trừ đầu, cổ và tay chân). 2) Vận động viên được công nhận là chạy hết cự li (qua đích) khi toàn bộ cơ thể đã đi qua mặt phẳng tạo bởi dây đích và vạch đích. Ghi chú: - Nếu vận động viên bị ngã trước khi đến đích, nhưng nhờ quán tính nên toàn bộ cơ thể đã lăn qua được vạch đích thì vẫn được công nhận đã chạy hết cự li. - Nếu vận động viên sau khi chạm thân người vào mặt phẳng đích mà bị ngã ngay ở vạch đích nhưng đã nhanh chóng chuyển toàn bộ cơ thể qua vạch đích thì thời gian và thứ tự về đích vẫn được công nhận. 3) Khi về đích, nếu có một số vận động viên có cùng một thành tích, thì có thể cho tất cả các vận động viên này tiếp tục vào thi đấu vòng bán kết hoặc chung kết (nếu có thể bố trí được). Nhưng nếu không có khả năng sắp xếp cho các vận động viên đó vào thi đấu vòng tiếp thì các vận động viên đó phải thi lại. Các thành tích đạt được trong lần thi lại có thể được công nhận là kỉ lục, đẳng cấp, nhưng không được tính vào điểm thi đấu đồng đội. 4) Khi thi đấu các môn chạy, kết quả thời gian của mỗi vận động viên khi về đích được tìm hiểu bằng một đồng hồ bấm giờ, còn thời gian của vận động viên về thứ nhất phải được tìm hiểu bằng ba đồng hồ bấm giờ. Thành tích thời gian được công nhận là thành tích của hai đồng hồ giống nhau. Nếu ba đồng hồ chỉ 3 thời gian khác nhau thì thành tích lấy theo đồng hồ ở giữa. (Ví dụ: 3 đồng hồ chỉ: 49”4; 49”6; 49”7, thì lấy thành tích 49”6). Nếu một trong ba đồng hồ bị dừng khi vận động viên đang chạy thì lấy thành tích theo đồng hồ có chỉ số thời gian nhiều hơn trong hai số đồng hồ còn lại. Ghi chú: a) Ban trọng tài phải kiểm tra các đồng hồ sẽ sử dụng trong thi đấu. b) Phải dùng đồng hồ điện tử để tìm hiểu thành tích, những đồng hồ này phải của Ban Tổ chức. Khi dùng đồng hồ điện tử thì thành tích được công nhận như sau: |
