I - Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh Show
1. Những từ ngữ in đậm trong các đoạn trích sau đây có nghĩa là gì ? Tại sao người viết, người nói lại dùng cách diễn đạt đó ? - Vì vậy, tôi để sẵn mấy lời này, phòng khi tôi sẽ đi gặp cụ Các Mác, cụ Lê-nin và các vị cách mạng đàn anh khác, thì đồng bào cả nước, đồng chí trong Đảng và bầu bạn khắp nơi đều khỏi cảm thấy đột ngột. (Hồ Chí Minh, Di chúc) - Bác đã đi rồi sao, Bác ơi ! Mùa thu đang đẹp, nắng xanh trời. (Tố Hữu, Bác ơi !) - Lượng con ông Độ đây mà... Rõ tội nghiệp, về đến nhà thì bố mẹ chẳng còn. (Hồ Phương, Thư nhà) 2. Vì sao trong câu văn sau đây, tác giả dùng từ ngữ bầu sữa mà không dùng một từ ngữ khác cùng nghĩa ? Phải bé lại và lăn vào lòng một người mẹ, áp mặt vào bầu sữa nóng của người mẹ, để bàn tay người mẹ vuốt ve từ trán xuống cằm, và gãi rôm ở sống lưng cho, mới thấy người mẹ có một êm dịu vô cùng. (Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu) 3. So sánh hai cách nói sau đây, cho biết cách nói nào nhẹ nhàng, tế nhị hơn đối với người nghe. - Con dạo này lười lắm. - Con dạo này không được chăm chỉ lắm. II - Luyện tập 1. Điền các từ ngữ nói giảm nói tránh sau đây vào chỗ trống /.../ : đi nghỉ, khiếm thị, chia tay nhau, có tuổi, đi bước nữa. a) Khuya rồi, mời bà /.../. b) Cha mẹ em /.../ từ ngày em còn rất bé, em về ở với bà ngoại. c) Đây là lớp học cho trẻ em /.../. d) Mẹ đã /.../ rồi, nên chú ý giữ gìn sức khỏe. e) Cha nó mất, mẹ nó /.../, nên chú nó rất thương nó. 2. Trong mỗi cặp câu dưới đây, câu nào có sử dụng cách nói giảm nói tránh ? a1) Anh phải hòa nhã với bạn bè ! a2) Anh nên hòa nhã với bạn bè 1 b1) Anh ra khỏi phòng tôi ngay ! b2) Anh không nên ở đây nữa ! c1) Xin đừng hút thuốc trong phòng ! c2) Cấm hút thuốc trong phòng ! d1) Nó nói như thế là thiếu thiện chí. d2) Nó nói như thế là ác ý. e1) Hôm qua em hỗn với anh, em xin anh thứ lỗi. e2) Hôm qua em có hỗn với anh, em xin anh thứ lỗi. 3. Khi chê trách một điều gì, để người nghe dễ tiếp nhận, người ta thường nói giảm nói tránh bằng cách phủ định điều ngược lại với nội dung đánh giá. Chẳng hạn, đáng lẽ nói "Bài thơ của anh dở lắm" thì lại bảo "Bài thơ của anh chưa được hay lắm". Hãy vận dụng cách nói giảm nói tránh như thế để đặt năm câu đánh giá trong những trường hợp khác nhau. 4. Việc sử dụng cách nói giảm nói tránh là tùy thuộc vào tình huống giao tiếp. Trong trường hợp nào thì không nên dùng cách nói giảm nói tránh ? Lời giải: I - Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh Câu 1 phần I trang 107 - SGK Ngữ Văn 8 tập 1 : Những từ ngữ in đậm trong các đoạn trích sau đây có nghĩa là gì ? Tại sao người viết, người nói lại dùng cách diễn đạt đó ? - Vì vậy, tôi để sẵn mấy lời này, phòng khi tôi sẽ đi gặp cụ Các Mác, cụ Lê-nin và các vị cách mạng đàn anh khác, thì đồng bào cả nước, đồng chí trong Đảng và bầu bạn khắp nơi đều khỏi cảm thấy đột ngột. (Hồ Chí Minh, Di chúc) - Bác đã đi rồi sao, Bác ơi ! Mùa thu đang đẹp, nắng xanh trời. (Tố Hữu, Bác ơi !) - Lượng con ông Độ đây mà... Rõ tội nghiệp, về đến nhà thì bố mẹ chẳng còn. (Hồ Phương, Thư nhà) - Các từ in đậm trong cả 3 câu trích đều dùng trong trường hợp nói về cái chết. - Cách nói như vậy là để giảm nhẹ, để tránh đi phần nào sự mất mác, đau buồn. Câu 2 phần I trang 108 - SGK Ngữ Văn 8 tập 1 : Vì sao trong câu văn sau đây, tác giả dùng từ ngữ bầu sữa mà không dùng một từ ngữ khác cùng nghĩa ? Phải bé lại và lăn vào lòng một người mẹ, áp mặt vào bầu sữa nóng của người mẹ, để bàn tay người mẹ vuốt ve từ trán xuống cằm, và gãi rôm ở sống lưng cho, mới thấy người mẹ có một êm dịu vô cùng. (Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu) Tác giả trong đoạn văn sử dụng từ " bầu sữa" mà không dùng từ khác bởi từ bầu sữa là cách nói tế nhị, tránh thô tục mà vẫn gợi được sự ấm áp, thân thương của tình mẫu tử. Câu 3 phần I trang 108 - SGK Ngữ Văn 8 tập 1 : So sánh hai cách nói sau đây, cho biết cách nói nào nhẹ nhàng, tế nhị hơn đối với người nghe. - Con dạo này lười lắm. - Con dạo này không được chăm chỉ lắm. Trong hai cách nói thì cách nói thứ hai là cách nói tế nhị, có tính chất nhẹ nhàng hơn đối với người tiếp nhận.
II - Luyện tập Câu 1 phần Luyện tập trang 108 - SGK Ngữ Văn 8 tập 1 : Điền các từ ngữ nói giảm nói tránh sau đây vào chỗ trống /.../ : đi nghỉ, khiếm thị, chia tay nhau, có tuổi, đi bước nữa. a) Khuya rồi, mời bà đi nghỉ. b) Cha mẹ em chia tay nhau từ ngày em còn rất bé, em về ở với bà ngoại. c) Đây là lớp học cho trẻ em khiếm thị. d) Mẹ đã có tuổi rồi, nên chú ý giữ gìn sức khỏe. e) Cha nó mất, mẹ nó đi bước nữa, nên chú nó rất thương nó. Câu 2 phần Luyện tập trang 108 - SGK Ngữ Văn 8 tập 1 : Trong mỗi cặp câu dưới đây, câu nào có sử dụng cách nói giảm nói tránh ? a1) Anh phải hòa nhã với bạn bè ! b2) Anh không nên ở đây nữa ! c1) Xin đừng hút thuốc trong phòng ! d1) Nó nói như thế là thiếu thiện chí. e2) Hôm qua em có hỗn với anh, em xin anh thứ lỗi. Câu 3 phần Luyện tập trang 109 - SGK Ngữ Văn 8 tập 1 : Vận dụng cách nói giảm nói tránh để đặt năm câu đánh giá trong những trường hợp khác nhu. a) Cô ấy đã chết lúc chiều => Cô ấy đã qua đời lúc chiều. b) Sáng mai người ta sẽ đem chôn => Sáng mai người ta sẽ làm mai táng cho cô ấy. c) Anh còn kém lắm => Anh cần phải cố gắng hơn nữa. d) Bà ấy chắc không sống được lâu nữa đâu chị ạ ! => Bà ấy chắc không còn được lâu nữa đâu chị ạ ! e) Em tiếp thu chậm thế ! => Em tiếp thu chưa được nhanh. Câu 4 phần Luyện tập trang 109 - SGK Ngữ Văn 8 tập 1 : Việc sử dụng cách nói giảm nói tránh là tùy thuộc vào tình huống giao tiếp. Trong trường hợp nào thì không nên dùng cách nói giảm nói tránh ? Nói giảm nói tránh là một biện pháp tu từ nhưng tùy thuộc vào hoàn cảnh giao tiếp để sử dụng hợp lý biện pháp này. Những tình huống cần nói thẳng thắn, nói đúng bản chất vấn đề thì không được nói giảm nói tránh. Nói giảm nói tránh là gì? Cho ví dụHướng dẫn học sinh lớp 8 tìm hiểu bài học về nói giảm nói tránh, cách sử dụng biện pháp này và đặt ví dụ minh họa về cách nói giảm nói tránh, các em hãy xem bên dưới để hiểu hơn về bài học ngày hôm nay.  Tìm hiểu về nói giảm nói tránhKhái niệmTheo một số định nghĩa được sách giáo khoa biên soạn chính xác nói giảm nói tránh chính là biện pháp biểu đạt một cách tế nhị, nhẹ nhàng giảm đi cảm giác ghê sợ, đau buồn, thiếu văn hóa đối với người nghe. Biện pháp này dùng nhiều trong giao tiếp hàng ngày của con người. Đồng thời nói giảm nói tránh còn được dùng trong thơ ca, văn chương. Cách sử dụngKhi giao tiếp, thay vì sử dụng những từ ngữ gây ấn tượng của tính chất sự vật, sự việc người nói dùng những từ đồng nghĩa làm giảm đi cảm giác ghê sợ, đau buồn, thiếu văn hóa. Hoặc có thể dùng phủ định đi các từ tích cực. Ví dụ bên dưới sẽ giúp học sinh hiểu hơn cách dùng chính xác. Ví dụ nói giảm nói tránh– Người ta phát hiện một xác chết ngay tại hiện trường vụ án mạng. Sử dụng nói giảm nói tránh: Người ta phát hiện một tử thi ngay tại hiện trường vụ án mạng. => Việc thay thế “xác chết” bằng “tử thi” sử dụng từ đồng nghĩa giảm đi sự ghê sợ với người nghe, người đọc. – Chiến sỹ đó bị chết khi làm nhiệm vụ. Thay thế bằng:Chiến sỹ đó hi sinh khi làm nhiệm vụ => Thay thế bằng từ đồng nghĩa, tăng thêm sự trang trọng. – Chị ấy thật xấu. Thay thế bằng chị ấy không được đẹp cho lắm. => Cách sử dụng nói giảm nói tránhphủ định đi các từ tích cực, làm giảm đi mức độ của vấn đề đang nói đến. –Cậu thanh niên kia bị mù. Thay thế bằng:Cậu thanh niên kia khiếm thị. => Cách sử dụng nói giảm nói tránhgiảm nhẹ mức độ, đồng thời thể hiện sự tôn trọng với người nghe. –Ồn ào quá, cậu câm miệng lại ngay. Thay thế bằng:Ồn ào quá, cậu vui lòng im lặng. =>Cách sử dụng nói giảm nói tránh như trênthể hiện thái độ hòa nhã, lịch sự, tôn trọng người khác. –Ông ấy bị bệnh nặng sắp chết. Thay thế bằng:Ông ấy bị bệnh nặng sắp mất. =>Cách sử dụng nói giảm nói tránh như trên thể hiệnsự tôn trọng người khác, giảm đi sự ghê rợn từ cái chết. ✅ Xem thêm >>>NÓI GIẢM NÓI TRÁNH LÀ GÌ? CÁCH SỬ DỤNG BIỆN PHÁP NÀY So sánh nói giảm nói tránh và nói quáSo sánh ở đây chính là việc nêu lên các điểm giống và khác nhau của 2 biện pháp tu từ này. – Giống nhau: + Cả nói quá và nói giảm nói tránh đều cách nói khôngchính xác sự việc xảy ra. + Đều là các biện pháp tu từ sử dụng nhiều trong văn chương, thơ ca hoặc giao tiếp mỗi ngày. – Khác nhau Dựa vào khái niệm để hiểu rõ bản chất của 2 biện pháp này. + Nói quá:nhằm phóng đại, khoa trương sự việc. Điều này giúp tạo ra sự nổi bật, ấn tượng của vấn đề với người đọc, người nghe. +Nói giảm nói tránh: tránh đi thẳng vào vấn đề, biểu đạt sự việc tế nhị, nhẹ nhàng, lịch sự phù hợp với người đọc, người nghe hơn. => Có thể kết luận nói giảm nói tránh hoàn toàn trái ngược với nói quá, hai biện pháp tu từ thường gặp trong tiếng Việt. Vận dụngNói giảm nói tránh nên vận dụng thật linh hoạt trong các tình huống giao tiếp.Nói giảm nói tránh giúp thể hiên sự lịch sự, nhã nhặn và tôn trọng với người khác. Đồng thời thể hiện bạn là con người có giáo dục, văn hóa, biết cách ứng xử.Tuy nhiên tùy theo thời điểm mà chúng ta cần phải nói thẳng, nói thật nhất là các sự việc xấu, giúp tố giác cái xấu hoặc giúp họ thay đổi. Như vậy tùy theo trường hợp trong cuộc sống mà áp dụng nói giảm nói tránh thật phù hợp. Bài tậpBài tậpnói giảm nói tránh. Hãy đặt 5 câu và vận dụng cách nói giảm nói tránh để giải quyết bài tập. 1. Cậu học môn toán quá tệ. => Cách nói giảm nói tránh: Cậu cần cố gắng nhiều hơn trong môn Toán. 2. Chiếc xe này xấu quá => Cách nói giảm nói tránh: Chiếc xe này không được đẹp. 3. Ông già đã chết hôm qua. => Cách nói giảm nói tránh: Ông già mới qua đời ngày hôm qua. 4. Chữ cậu xấu lắm => Cách nói giảm nói tránh: Cậu luyện chữ thường xuyên cho đẹp hơn. 5. Anh bộ đội chết khi đang làm nhiệm vụ. => Cách nói giảm nói tránh: Anh bộ đội hi sinh trong khi làm nhiệm vụ. Vừa rồi là các ví dụ về cách dùng nói giảm nói tránh sử dụng nhiều nhất trong giao tiếp và các tác phẩm văn học như thơ, văn xuôi. Bài học này chắc chắn sẽ hữu ích với các em lớp 8. Chúc các em học tốt môn Ngữ Văn. Mọi thắc mắc vui lòng bình luận bên dưới để các bạn cùng trao đổi kiến thức nhằm giúp việc học tiến bộ hơn. Thuật Ngữ -
|
