Tìm hiểu đề và lập dàn ý *Đề bài. Câu 1: Đề bài yêu cầu bàn về hiện tượng gì? Câu 2: Bài viết cần có những ý nào? Sắp xếp các ý đó ra sao? Câu 3: Nên chọn những dẫn chứng nào? Câu 4: Cần vận dụng những thao tác nghị luận nào? - Vấn đề nghị luận: cách sử dụng thời gian của thanh niên hiện nay. + Sử dụng thời gian hợp lí và tích cực( hiện tượng Nguyễn Hữu Ân) + Phê phán một vài hiện tượng tiêu cực trong lối sống lãng phí thời gian của thanh niên, học sinh. - Thao tác lập luận: phân tích, bình luận, so sánh. - Giới thiệu vấn đề nghị luận: cách sử dụng thời gian của thanh niên hiện nay. - Nêu hiện tượng Nguyễn Hữu Ân đã dành hết thời gian của mình cho những người bệnh ung thư giai đoạn cuối. - Ý nghĩa: thể hiện hành động có ý nghĩa tích cực đối với đời sống xã hội, ca ngợi nghị lực vượt khó vươn lên, tấm lòng tương thân tương ái của thanh niên( phong trào “hiến máu nhân đạo”, “ Tiếp sức mùa thi” của học sinh, sinh viên) - Phê phán hiện tượng tiêu cực trong lối sống lãng phí thời gian của thanh niên, học sinh. - Cần có lối sống tích cực, nghị lực vượt khó vươn lên, tinh thần tương thân tương ái. 2. Cách làm bài nghị luận về một hiện tượng đời sống. - Bài nghị luận về một hiện tượng đời sống cần có các nội dung: nêu rõ hiện tượng, phân tích các mặt đúng-sai, lợi-hại, chỉ ra nguyên nhân và bày tỏ thái độ, ý kiến của người viết về hiện tượng xã hội đó. - Diễn đạt cần chuẩn xác, mạch lạc; có thể sử dụng một số phép tu từ và yếu tố biểu cảm, nhất là phần nêu cảm nghĩ riêng. Trình bày hiểu biết của em về cách làm bài nghị luận về một hiện tượng đời sống. - Phê phán hiện tượng lối sống ỉ lại, thụ động, lãng phí thời gian. - Hiện tượng diễn ra trong những năm đầu thế kỉ XX. Trong văn bản trên, lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc bàn về hiện tượng gì trong đời sống? Hiện tượng ấy diễn ra tròn thời gian nào? Tác giả đã sử dụng những thao tác lập luận nào để bàn về hiện tượng nói trên? Nêu dẫn chứng và phân tích tác dụng của chúng. - Thao tác lập luận: So sánh, phân tích, bình luận, bác bỏ. + Từ đầu đến ‘ vừa học hỏi vừa lao động”: kết hợp thao tác phân tích và so sánh, làm rõ lối sống ỉ lại của thanh niên Việt Nam trong mối tương quan với thanh niên Trung Quốc. + Từ “Ở Đông Dương ...tuổi trẻ mà thôi”: thao tác phân tích và bác bỏ, nhằm phê phán lối sống ỉ lại, thụ động của thanh niên Việt Nam. + Từ “Hỡi Đông Dương... hồi sinh”: thao tác bình luận, thể hiện suy nghĩ, thái độ phê phán của tác giả đối với lối sống thụ động, ỉ lại của thanh niên Việt Nam những năm đầu thế kỉ XX.
I. Cách làm một bài nghị luận về một hiện tượng đạo lí: 1. Tìm hiểu đề: - Đề bài yêu cầu bày tỏ ý kiến: việc làm của anh Nguyễn Hữu Ân - vì tình thương “dành hết chiếc bánh thời gian của mình” chăm sóc cho hai người mẹ bị bệnh hiểm nghèo. - Luận điểm: + Việc làm của Nguyễn Hữu Ân: đã nêu một tấm gương về lòng hiếu thảo, vị tha, đức hi sinh của thanh niên. + Hiện tượng Nguyễn Hữu Ân là một hiện tượng sống đẹp, thế hệ ngày nay cần có nhiều tấm gương như Nguyễn Hữu Ân. + Bên cạnh đó, còn một số người có lối sống ích kỉ, vô tâm, đáng phê phán, “lãng phí chiếc bánh thời gian vào những việc vô bổ”. + Bài học: Tuổi trẻ cần dành thời gian tu dưỡng, lập nghiệp, sống vị tha để cuộc đời ngày một đẹp hơn. - Dẫn chứng: + Một số việc làm có ý nghĩa của thanh niên ngày nay tương tự như Nguyễn Hữu Ân: dạy học ở các lớp tình thương, giúp đỡ người tàn tật có hoàn cảnh neo đơn, tham gia phong trào tình nguyện… + Một số việc làm đáng phê phán của thanh niên học sinh: bỏ học ra ngoài chơi điện tử, đánh bi a, tham gia đua xe… - Thao tác nghị luận: phân tích, chứng minh, bình luận, bác bỏ. 2. Lập dàn ý: a. Mở bài: - Giới thiệu hiện tượng Nguyễn Hữu Ân - Trích dẫn đề văn, nêu vấn đề “chia chiếc bánh mì của mình cho ai?” b. Thân bài: - Tóm tắt hiện tượng: Nguyễn Hữu Ân đã dành hết thời gian của mình cho những người ung thư giai đoạn cuối. - Phân tích hiện tượng: Hiện tượng Nguyễn Hữu Ân có ý nghĩa giáo dục rất lớn đối với thanh niên, học sinh ngày nay: + Hiện tượng này chứng tỏ thanh niên Việt Nam đã và đang phát huy truyền thống Lá lành đùm lá rách, tinh thần tương thân tương ái, giúp đỡ lẫn nhau của cha ông xưa. + Hiện tượng Nguyễn Hữu Ân tiêu biểu cho lối sống đẹp, tình yêu thương con người của thanh niên ngày nay. + Một số tấm gương tương tự. - Bình luận: + Đánh giá chung về hiện tượng: Đa số thanh niên Việt Nam có ý thức tốt với việc làm của mình, có hành vi ứng xử đúng đắn, có tấm lòng nhân đạo, bao dung. Không chỉ vì một số ít thanh niên có thái độ và việc làm không hợp lí mà đánh giá sai toàn bộ thanh niên. + Phê phán: Một vài hiện tượng tiêu cực “lãng phí chiếc bánh thời gian” vào những việc vô bổ, không làm được gì cho bản thân, gia đình, bạn bè, những người cần được quan tâm, chia sẻ. + Kêu gọi: Thanh niên, học sinh ngày nay hãy noi gương Nguyễn Hữu Ân để thời gian của mình không trôi đi vô ích. c. Kết bài: Bày tỏ suy nghĩ riêng của người viết đối với hiên tượng. 3. Cách làm bài nghị luận về hiện tượng đời sống: - Nghị luận đời sống: là bàn về một hiện tượng có ý nghĩa trong xã hội. - Bài nghị luận cần: + Nêu rõ hiện tượng + Phân tích các mặt đúng – sai, lợi – hại + Chỉ ra nguyên nhân + Bày tỏ ý kiến, thái độ của người viết - Ngoài việc vận dung các thao tác lập luận như phân tích, chứng minh, so sánh, bác bỏ, bình luận…, cần: diễn đạt sáng sủa, ngắn gọn, giản dị, nhất là phần nêu cảm nghĩ của riêng mình. 3/ Luyện tập: a/ Điều mà tác giả Nguyễn Aí Quốc bàn: hiện tượng nhiều thanh niên, sinh viên Việt Nam du học nước ngoài dành quá nhiều hời gian cho việc chơi bời, giải trí mà chưa chăm chỉ hoc tập, rèn luyện để góp phần xây dựng đất nước. Hiện tượng ấy xảy ra vào những năm đầu thế kỉ XX, trong xã hội ta ngày nay hiện tượng ấy vẫn còn. Từ hiện tượng trên, có thể bàn thêm một vài ý: + Nêu và phê phán hiện tượng: Thanh niên, sinh viên Việt Nam du học lãng phí thời gian vào những việc vô bổ. + Chỉ ra nguyên nhân: Họ chưa xác định lí tưởng sống đúng đắn, họ ngại khó, ngại khổ, lười biếng hoặc chỉ sống vì tiền bạc, vì những lợi ích nhỏ hẹp; cũng một phần do cách tổ chức, giáo dục chưa tốt của những người có trách nhiệm( cha mẹ không giáo dục con cái ý thức tự lực lập thân lập nghiệp, cung phụng tiền của cho con ăn chơi lãng phí ở nước ngoài…) + Bàn luận: Nêu một vài tấm gương thanh niên, sinh viên chăm học, đạt học vị cao trở về tham gia giảng dạy ở các trường đại học hoặc làm việc tại các ngành kinh tế, khoa học, kĩ thuật tiên tiến của nước nhà( thời chống Pháp có những tấm gương sáng như nhà nông học Lương Đình Của, bác sĩ Phạm Ngọc Thạch từ bỏ cuộc sống giàu sang ở nước Pháp để trở về phục vụ đất nước, thời chống Mĩ có anh Nguyễn Thái Bình , sinh viên du học ở nước Mĩ đã hi sinh vì hành động yêu nước, thời đại ngày nay có nhiều bạn sinh viên sẵn sàng từ bỏ cuộc sống an nhàn, giàu có ở nước ngoài để trở về phục vụ Tổ Quốc…) b/ Tác giả dùng thao tác lập luận phân tích, so sánh, bác bỏ ( tự tìm dẫn chứng qua đoạn trích) c/ Nghệ thuật diễn đạt: Dùng từ, nêu dẫn chứng xác đáng, cụ thể; kết hợp nhuần nhuyễn các kiểu câu trần thuật, câu hỏi, câu cảm thán… d/ Rút ra bài học cho bản thân: Xác định lí tưởng, cách sống, mục đích, thái độ học tập đúng đắn. |
