TP - Vừa trải qua một năm rưỡi học nghề ở bậc THCS, khi lên bậc THPT học sinh lại tiếp tục học nghề. Học phí rẻ, chương trình học dài gần 100 tiết nhưng đa số học sinh đều không hứng thú với các chương trình học nghề này, chỉ đi học cốt để được… cộng điểm thi tốt nghiệp.
Cả lớp đều chọn nghề… làm hoa giấy! Nguyễn Hà V., học sinh lớp 10 Trường THPT Kim Liên cho biết, kỳ thi tay nghề lớp 9 về môn học làm hoa giấy em đạt loại giỏi nên được cộng 1,5 điểm tốt nghiệp. V. chia sẻ, có nhiều ngành nghề nhưng cô giáo ở trường THCS chọn cho lớp nghề làm hoa giấy vì nghề này dễ học và cả lớp cũng theo không có ý kiến. Hỏi V. có học thật sự không? V. cho biết: “Với em 1,5 điểm cộng vào điểm thi tốt nghiệp là rất đáng quý so với nỗ lực ở các môn văn hóa nên có học để làm được sản phẩm nhưng sau đó em không lưu tâm. Có nhiều bạn chỉ đến điểm danh, chơi, khi thi thì mua hoa làm sẵn về nộp đối phó”. Trong khi đó, Nguyễn Thị Ngọc Anh, học sinh lớp 12 ở Hà Nội thừa nhận, mình chẳng có tí tẹo năng khiếu nào nhưng vẫn theo chúng bạn đăng ký nghề làm hoa giấy. Theo Ngọc Anh, đa số bạn cùng lứa đều chọn nghề dễ học, dễ ăn điểm để thi cho qua chứ không chú trọng sẽ học được gì. Bi hài hơn, ngay khi còn ngồi trên ghế trường THCS Ngọc Anh từng chọn nghề làm hoa giấy và được cộng 1,5 điểm tốt nghiệp.
Ngọc Anh kể: “Ngày nào cô giáo ở trung tâm học nghề cũng điểm danh nên bọn em đi học đầy đủ, nhưng trên lớp bạn thì lướt facebook, bạn thì ngủ”. Đến kỳ thi, Ngọc Anh đã được truyền kỹ xảo mua sản phẩm về tháo rời ra rồi chỉ việc cuốn lại theo nếp gấp cũ. Kết quả kỳ thi nghề năm đó, Ngọc Anh vẫn đạt loại giỏi. Trường THCS Khương Đình năm nay có 213 em học sinh khối 9 thì điều đặc biệt là cả 100% học sinh này đều chọn ngành tin học để học nghề. Bà Đỗ Việt Hiền, Hiệu trưởng Trường THCS Khương Đình (Thanh Xuân) cho rằng: trên thực tế, có khoảng 90% đăng ký học Tin học, 10% còn lại thích học nghề khác nhưng trường hướng học cùng để dễ quản lý. Theo bà Hiền, chính sách dạy nghề cho học sinh nhằm giúp các em có hiểu biết nhất định về một nghề nghiệp nào đó là rất tốt, nhưng quan trọng là thái độ học tập, tiếp thu của học sinh thế nào, có đạt hiệu quả hay không? Bà Nguyễn Thị Vân Hồng, Hiệu trưởng Trường THCS Lê Lợi (Hoàn Kiếm) cho biết, việc học nghề kéo dài 1,5 năm và mỗi tuần đều đặn học sinh phải đến trung tâm học nghề để học. Nếu không đủ buổi, trung tâm không cho thi nên đa số học sinh đều chăm chỉ học nghề. Tuy nhiên, chất lượng học đến đâu thì khó khẳng định bởi cũng có một số em không coi việc học nghề để có tay nghề mà chỉ nhằm mục đích cộng điểm tốt nghiệp. Nên bỏ chính sách cộng điểm cho học nghề Học nghề ngay từ khi còn là học sinh THCS được sự hỗ trợ nguồn kinh phí từ các địa phương. Vì thế, mỗi học sinh dù học nghề kéo dài tới 1,5 năm nhưng chỉ phải đóng mức phí 40.000 đồng/em. Tuy nhiên, điều bất cập hiện nay là dù ở cấp THCS đa số trường 100% học sinh có chứng chỉ nghề nhưng lên bậc THPT lại tiếp tục phải chọn nghề để học. Hiệu trưởng Trường THPT Đồng Quan Lê Văn Dũng cho rằng, ở bậc THCS học sinh nên học tốt văn hóa chưa nên học nghề. Chỉ những em không tiếp tục học THPT lựa chọn nghề để học và làm việc. Ông Dũng cũng đồng quan điểm, chính sách dạy nghề cho học sinh là rất tốt, nếu học thật sự có thể là giải pháp phân luồng tốt. Tuy nhiên, cơ sở vật chất chưa đáp ứng, đa số giáo viên dạy nghề hiện nay đều kiêm nhiệm nên hiệu quả không cao. Ví dụ, Trường THPT Đồng Quan năm nay có khoảng 450 đăng ký học nghề. Tuy nhiên, vì điều kiện cơ sở vật chất không cho phép, trường chỉ đăng ký cho học sinh học hai nghề gồm nghề điện và nghề làm vườn. Với lựa chọn đó, đa số học sinh nữ chọn nghề làm vườn, đa số học sinh nam chọn nghề điện để theo học. Tuy nhiên, ông Dũng nói thêm: “Chương trình học nghề điện hay làm vườn 105 tiết trải dài suốt một năm học nhưng cơ sở vật chất về nghề không đầy đủ, học sinh khó có thể nắm bắt được”. Tương tự ở bậc THCS, lên bậc THPT học sinh học sinh thi chứng chỉ nghề chỉ cần đạt loại trung bình, khá, giỏi đã được cộng mức điểm tương ứng từ 1 - 2 điểm. Vì thế, theo hiệu trưởng 1 trường THPT, dù việc học nghề là điều kiện không bắt buộc với mỗi học sinh nhưng có rất ít em từ chối chương trình học nghề vì đạt loại giỏi được cộng 2 điểm là phao cứu sinh cho việc xét tốt nghiệp. Cũng theo hiệu trưởng này, cùng với điểm cộng học nghề, các trường thường đôn điểm tổng kết năm học, nên chỉ có thí sinh bị điểm liệt mới bị trượt tốt nghiệp. Chương trình, đối tượng học được coi là chưa hợp lý khi có những học sinh dành 2-3 năm cho việc đến trung tâm học hai nghề khác nhau nhưng cuối cùng em học sinh này lại đi du học hoặc thi thẳng vào ĐH. Vì vậy, không nên duy trì hình thức khuyến khích cộng điểm để học sinh đăng ký học chỉ nhằm mục tiêu lấy điểm cộng. Thậm chí dẫn đến hiện tượng tiêu cực chạy điểm loại giỏi học nghề nhằm được cộng điểm tối đa khi thi vào lớp 10. Ông Đồng Văn Ngọc, Hiệu trưởng Trường Cao đẳng nghề Cơ Điện Hà Nội cho rằng: việc học nghề là cần thiết nhưng cần xuất phát từ nhu cầu, năng khiếu của học sinh. Không cần 100% học sinh phải được học nghề mà chỉ khoảng 30-40% học sinh được định hướng, học nghề nhưng phải đầu tư cơ sở vật chất, học nghề bài bản trong các cơ sở đào tạo nghề chuyên nghiệp. “Chính sách tốt nhưng phương pháp triển khai không trúng dẫn đến lãng phí cả tiền bạc lẫn sức lực của người học”, ông Ngọc nói.
LTS: Bày tỏ quan điểm trước việc Bộ Giáo dục và Đào tạo bỏ quy định cộng điểm nghề trong tuyển sinh vào lớp 10, thầy Bùi Minh Tuấn đã có những chia sẻ xung quanh vấn đề này. Đồng thời, thầy Bùi Minh Tuấn cũng thẳng thắn cho rằng, quy định này nên thực hiện từ lâu chứ không phải đợi đến thời điểm hiện tại, nhưng dù sao, muộn còn hơn không. Tòa soạn trân trọng gửi đến độc giả bài viết. Vừa qua, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã công bố dự thảo sửa đổi, bổ sung Quy chế tuyển sinh trung học cơ sở và trung học phổ thông. Trong đó có quy định, không sử dụng kết quả các cuộc thi do các địa phương, đơn vị tổ chức làm căn cứ tuyển sinh đầu cấp. Như vậy, khi Quy chế mới chính thức được thông qua, học sinh có chứng chỉ nghề phổ thông trong kỳ thi do Sở Giáo dục và Đào tạo tổ chức ở cấp trung học cơ sở sẽ không còn được cộng điểm khuyến khích khi tham dự kỳ thi tuyển sinh lớp 10.
Với tình trạng học nghề, thi nghề phổ thông đã diễn ra ở như thời gian qua, cá nhân tôi cho rằng, lẽ ra quy định này nên thực hiện từ lâu chứ không phải đợi đến thời điểm hiện tại, nhưng dù sao, muộn còn hơn không. Việc học và thi nghề phổ thông được tổ chức nhằm mục tiêu giúp học sinh bổ sung thêm các kỹ năng thực tế bên cạnh việc học kiến thức các môn văn hóa. Ngoài ra, mục đích quan trọng khác của chương trình dạy nghề ở cấp trung học cơ sở còn để phân luồng học sinh phổ thông sang đào tạo nghề, góp phần giải quyết tình trạng “thừa thầy, thiếu thợ”. Tuy nhiên, thực tế dạy, học và tổ chức các kỳ thi nghề trong thời gian qua còn bộc lộ nhiều hạn chế, bất cập khiến cho những mục tiêu trên khó có thể đạt được. Theo quy định hiện hành, trong khung phân phối chương trình chung của Bộ Giáo dục và Đào tạo, học sinh bậc trung học cơ sở bắt đầu được học nghề từ cuối năm lớp 8. Ngoài ra, học sinh còn được học hai môn Công nghiệp và Hướng nghiệp. Tuy nhiên, nội dung của các môn học này còn có những điểm tương đồng, thậm chí còn chồng chéo lên nhau. Các nghề để học sinh lựa chọn khá phong phú, gồm: Điện, tin học, trồng trọt, may vá… Lý thuyết là vậy, nhưng phần lớn học sinh không thể học nghề mình thích mà thường phải theo “số đông” do nhà trường sắp xếp. Có đơn vị trường học, trong suốt nhiều năm chỉ cho học sinh đăng ký học hai nghề là nghề điện và nghề trồng trọt.
Điều đáng nói là, có rất ít học sinh trung học cơ sở sử dụng những kiến thức thu nhận được từ việc học nghề trong nhà trường để có thể lập nghiệp trong tương lai. Đa số học sinh đều mong muốn học lên trung học phổ thông và sau đó sẽ cố gắng thi vào một trường đại học, cao đẳng nào đó. Những học sinh có học lực yếu cũng bằng mọi cách để theo học lên trung học phổ thông hệ ngoài công lập. Việc học nghề vì thế dường như chỉ để biết, mang nặng tính hình thức, đối phó. Do tham gia học nghề theo kiểu lấy lệ, đối phó, không ít học sinh được cấp giấy chứng chỉ nghề loại khá, giỏi hẳn hoi nhưng không bao lâu sau, những kiến thức thu được từ lớp học nghề đã “rơi rụng” hết. Chương trình dạy nghề được nhiều đơn vị trường học áp dụng nhìn chung còn mang nặng tính lý thuyết, điều kiện cơ sở vật chất để học sinh thực hành chưa đảm bảo. Do đó, tình trạng dạy “chay”, học “chay” là khá phổ biến, điều này đã tạo cho học sinh tâm lý bị động, không có hứng thú đối với các tiết học nghề. Bên cạnh đó, hiện nay, việc bố trí giáo viên chuyên trách dạy nghề trong các trường trung học cơ sở gặp rất nhiều khó khăn. Các giáo viên bộ môn Vật lý, Kỹ thuật, Sinh học, Công nghệ thường được phân công “kiêm” luôn việc dạy nghề. Do dạy trái chuyên môn, chưa từng được đào tạo bài bản về chương trình dạy nghề, chất lượng giảng dạy vì thế khó có thể đảm bảo. Giáo viên thì do sức ép từ trách nhiệm được phân công mà phải lên lớp, học sinh thì không mặn mà, hứng thú với việc học nghề nhưng vì sao việc học và thi nghề ở các trường trung học cơ sở vẫn được duy trì bấy lâu nay? Câu trả lời đơn giản là do học sinh có chứng chỉ nghề phổ thông sẽ được cộng điểm khuyến khích khi tham gia tuyển sinh vào lớp 10 bậc trung học phổ thông. Đối với những học sinh cuối bậc trung học cơ sở có học lực yếu hoặc trung bình, khi tham gia kỳ thi chuyển cấp, để có được thêm 1 điểm trong các môn thi Toán hoặc Ngữ văn không phải là điều dễ dàng nhưng chỉ cần có chứng chỉ nghề loại khá hoặc giỏi là có thể được cộng từ 1 đến 1,5 điểm. Thậm chí, có địa phương còn “mạnh tay” cộng tới 2 điểm đối với học sinh có chứng chỉ nghề loại giỏi.
Ngoài những tồn tại trong công tác dạy và học nghề, việc tổ chức thi nghề phổ thông hiện nay cũng đang có nhiều bất cập. Để tổ chức được một kỳ thi nghề, những người có trách nhiệm phải triển khai một khối lượng công việc lớn với chi phí không phải là nhỏ cho việc ra đề thi, thành lập hội đồng coi thi, thanh tra thi, hội đồng giám khảo chấm thi lý thuyết, thực hành… Trong khi đó, hiệu suất công việc của các bộ phận được phân công là chưa cao, nhất là bộ phận giám thị coi thi và thanh tra thi. Không ít người còn mang nặng tâm lý cả nể, dễ dãi, muốn “tạo điều kiện” cho học sinh có thêm một vài điểm khuyến khích nên việc thực hiện quy chế thi chưa nghiêm. Cũng bởi vậy tỷ lệ học sinh vượt qua kỳ thi nghề và có giấy chứng chỉ nghề của các trường thường đạt từ 99-100%, phần lớn đều xếp loại khá, giỏi. Học đối phó, thi hình thức và dễ dàng có được giấy chứng chỉ nghề cho mục tiêu cộng điểm khuyến khích, nhiều học sinh và các bậc phụ huynh xem nhẹ “ra mặt” đối với việc học và thi nghề cũng là điều dễ hiểu. Một số phụ huynh, học sinh “có lợi” từ việc cộng điểm khuyến khích khi có chứng chỉ nghề trong kỳ thi tuyển sinh vào lớp 10 có thể cảm thấy nuối tiếc khi Quy chế mới của Bộ Giáo dục và Đào tạo được thông qua. Mặc dù vậy, với tình trạng học nghề, thi nghề ở cấp trung học cơ sở đã diễn ra ở như thời gian qua, cá nhân tôi cho rằng, lẽ ra quy định bỏ cộng điểm khuyến khích này nên thực hiện từ lâu chứ không phải đợi đến thời điểm hiện tại. Tuy nhiên, muộn còn hơn không. Việc bỏ quy định học nghề để chỉ để nhận “điểm thưởng” này, việc tuyển sinh vào lớp đầu cấp bậc trung học phổ thông sẽ đảm bảo công bằng và khách quan hơn. Bùi Minh Tuấn |
