Ngày 14-8, Bệnh viện Đại học Y Dược TP Hồ Chí Minh (BV ĐHYD TP HCM) cho biết vừa phối hợp với Bệnh viện Taipei Veterans General Hospital (Đài Loan) điều trị thành công cho một người bệnh bị nhiễm độc thạch tín do thói quen đốt thuốc xông nhà gần 10 năm.
Đó là anh N.V.T (Sn 1980) làm nghề xây dựng và kinh doanh nhà xây sẵn đã gần 10 năm nay. Anh có thói quen xông nhà mới xây với mong muốn mang lại may mắn cũng như vượng khí cho ngôi nhà. Anh T thường xuyên đã ra tiệm thuốc bắc tại địa phương để mua gói thuốc xông nhà để đốt xông bên trong và bên căn nhà. Suốt 1 năm, dù đã điều trị ở nhiều bệnh viện khác nhau, thậm chí qua Singapore nhưng anh T vẫn thường xuyên bị sốt, ăn uống khó khăn, nôn ói, chân tay ngày càng yếu. Ngày 14-5-2019, anh T đến BV ĐHYD TPHCM trong tình trạng nguy cấp với các biểu hiện của bệnh cảnh tự miễn như sốt, đau bụng, nôn ói liên tục, yếu liệt tứ chi, suy kiệt, bụng báng nhiều. Tại Khoa Nội cơ xương khớp, các bác sĩ đánh giá tình trạng người bệnh nặng, nguy cơ tử vong vì có dấu hiệu của nhiễm trùng, xơ gan, nguy cơ xuất huyết do giảm tiểu cầu, suy dinh dưỡng nặng nên các bác sĩ đã tích cực xử trí ngay từ đầu với kháng sinh mạnh - phổ rộng, truyền máu, truyền tiểu cầu, chọc tháo dịch báng, bổ sung dinh dưỡng, nâng đỡ tổng trạng, đồng thời tiến hành hội chẩn liên chuyên khoa: Tiêu hóa, Thần kinh, Huyết Học, Da Liễu để xác định chẩn đoán. Sau khi nghi ngờ người bệnh bị ngộ độc thạch tín (Asen), các bác sĩ đã tiến hành thu thập mẫu máu, nước tiểu, tóc, móng của người bệnh để xét nghiệm độc chất. Đúng như dự đoán, người bệnh bị ngộ độc thạch tín, nồng độ Asen trong tóc, móng của người bệnh cao hơn từ 300 - 500 lần so với giá trị thông thường.
TS. BS Cao Thanh Ngọc, Trưởng Khoa Nội cơ xương khớp cho biết, ngay khi chẩn đoán người bệnh bị ngộ độc thạch tín, các bác sĩ đã liên lạc với các trung tâm điều trị lớn trong nước và quốc tế để hội chẩn về việc điều trị đặc hiệu cho người bệnh. Theo y văn thì để điều trị, cần loại bỏ chất độc ra khỏi cơ thể bằng phương pháp chelation (là dùng các loại thuốc có thể kết nối với kim loại nặng để nó có thể được loại bỏ ra khỏi cơ thể bằng đường tiểu). BS Cao Thanh Ngọc cho hay, ở Việt Nam nguồn thuốc rất khan hiếm nên bệnh viện đã liên lạc với Bệnh viện Taipei Veterans General Hospital, Đài Loan. Đây là một trong những bệnh viện lớn và uy tín ở Đài Loan, chuyên ngành độc chất rất phát triển. Nhờ sự hợp tác trước đó giữa 2 bệnh viện cũng như sự giới thiệu của một số bác sĩ đã và đang học tại Đài Loan, Khoa Nội cơ xương khớp đã liên lạc với các chuyên gia tại Khoa Chống độc Bệnh viện Taipei Veterans General Hospital và được các chuyên gia tại đây nhanh chóng hỗ trợ thủ tục để đưa người bệnh qua Đài Loan chữa bệnh. Theo BS Cao Thanh Ngọc, thạch tín (còn gọi là asen) là một kim loại nặng, có 2 dạng: thứ nhất là thạch tín hữu cơ (nằm trong thực vật và mô thịt động vật), loại thạch tín này thường vô hại đối với con người; thứ 2 là thạch tín vô cơ tích tụ trong đất đá hoặc hòa tan vào nước. Độc tính của thạch tín vô cơ cao gấp 4 lần thuỷ ngân, được công nhận là các chất gây ung thư nhóm một. Thạch tín và các hợp chất của thạch tín được sử dụng làm thuốc trừ dịch sâu, thuốc diệt cỏ và trong sản xuất các hợp kim.
Nếu bị nhiễm độc thạch tín dần dần, mỗi ngày tích tụ một ít, tuỳ theo mức độ bị nhiễm và thể trạng của mỗi người, có thể xuất hiện nhiều bệnh nguy hiểm từ nhẹ đến nặng như: rụng tóc, buồn nôn, sút cân, giảm trí nhớ, làm rối loạn sắc tố da, sừng hóa gan bàn tay, gan bàn chân, gây hoại tử các vết loét ở tay, chân, ung thư thậm chí tử vong. BS Cao Thanh Ngọc khuyến cáo, người dân không nên sử dụng những chế phẩm hay thuốc men không rõ nguồn gốc, không nên lạm dụng bất cứ đồ vật hay món ăn gì như dùng thường xuyên 1 món ăn, uống lâu dài một loại thực phẩm chức năng khi chưa biết rõ chính xác thành phần bên trong.
 Bột hùng hoàng (màu đỏ) được cho vào thuốc bắc xông nhà - Ảnh: BVCC Một vị thuốc dễ gây nguy hiểm cho người sử dụng, được sử dụng hạn chế tại các bệnh viện nhưng lại được bán tràn lan trên mạng. Mới đây, anh N.V.T. (39 tuổi, ngụ ở Lâm Đồng) bị ngộ độc thạch tín. Anh được đưa đến cấp cứu tại Bệnh viện Đại học Y dược TP.HCM trong tình trạng sốt, đau bụng, nôn ói liên tục, yếu liệt tứ chi, suy kiệt... Các bác sĩ xác định anh T. bị ngộ độc thạch tín từ thuốc bắc xông nhà, nếu không được điều trị kịp thời, bệnh nhân sẽ tử vong. Muốn mua bao nhiêu cũng có! Theo TS Cao Thanh Ngọc - trưởng khoa nội cơ xương khớp Bệnh viện Đại học Y dược TP.HCM, trong gói thuốc xông nhà mà bệnh nhân thường mua về xông có hơn 10 vị thuốc, trong đó có hùng hoàng (có chứa thạch tín)... và bệnh nhân đã bị ngộ độc thạch tín từ vị thuốc này. Vị thuốc hùng hoàng có chứa thạch tín, dễ gây ngộ độc. Tuy nhiên, hiện nay điều mà nhiều bác sĩ lo lắng là vị thuốc này không chỉ có trong thuốc bắc xông nhà mà còn được bán tràn lan trên mạng với quảng cáo chữa được rất nhiều bệnh. Chỉ cần gọi điện hoặc nhắn tin đặt mua trên những trang mạng này là có người giao vị thuốc đến tận nhà trên toàn quốc. Hiện trên thị trường có ba loại hùng hoàng gồm loại đỏ như mồng gà lóng lánh trong suốt không hôi, loại màu vàng chất nhẹ hơn, trong suốt, loại có màu tương đối đen sẫm. Hùng hoàng chưa thấy khai thác ở Việt Nam mà thường nhập từ Trung Quốc. Vị thuốc này được quảng cáo để trị: "mơ quỷ đánh mà sinh bệnh, trong bụng bức tức, xót xa, khao khát muốn chết". Để chữa cần dùng bột hùng hoàng uống với rượu 3g, ngày ba lần. Ngoài ra, đột nhiên trúng phải ác khí, những chứng tà ma, quỷ mụ, dùng bột hùng hoàng thổi vào trong mũi. Bên cạnh đó, vị thuốc này được quảng cáo chữa trị rất nhiều bệnh khác như động kinh ở trẻ em, hen suyễn, bị thương hàn sinh ho, lở ngứa dưới hạ bộ, đau ngứa không rứt... Trong vai một người cần mua hùng hoàng về để điều trị bệnh hen suyễn cho trẻ, tôi gọi theo số điện thoại trên mạng thì gặp một nam thanh niên cho biết bán hùng hoàng với giá 350.000 đồng/ký và chuyển hàng theo giá bưu điện, muốn mua bao nhiêu cũng có. Tự ý mua và dùng sẽ rất nguy hiểm Theo ThS.DS Huỳnh Trần Quốc Dũng - khoa dược Bệnh viện Y học cổ truyền, hùng hoàng là một dược liệu độc, nếu sử dụng phải có tiêu chuẩn, liều lượng rất khắt khe và cần sự theo dõi điều trị của thầy thuốc. Do đó, việc tự ý mua và sử dụng hùng hoàng là rất nguy hiểm vì có nhiều yếu tố nguy cơ như dược liệu không đạt chất lượng, dùng lượng không phù hợp gây độc, đang mang thai sử dụng vị thuốc này sẽ gây nguy hiểm, không nhận ra các triệu chứng nếu bị nhiễm độc từ arsen... Hiện nay, ngay tại các cơ sở khám chữa bệnh lớn như Bệnh viện Y học cổ truyền cũng rất hạn chế sử dụng hùng hoàng, chỉ dùng trong một số trường hợp đặc biệt sau khi đã được các y bác sĩ cân nhắc kỹ lưỡng. DS Quốc Dũng cũng nhấn mạnh hiện nay các thông tin, quảng cáo trên mạng, báo đài cũng như các phương tiện truyền thông rất nhiều. Tuy nhiên, rất nhiều thông tin chưa được chính xác hoặc chưa đầy đủ. Đặc biệt đối với các dược liệu hay thuốc cổ truyền, người nghe nên hết sức sáng suốt trước những thông tin này. Nếu có ý định sử dụng, tốt nhất nên tìm đến các cơ sở khám chữa bệnh uy tín để được tư vấn và hướng dẫn cho đúng. Hùng hoàng là một dược liệu độc Việc sử dụng hùng hoàng nếu không được kiểm soát chặt chẽ từ nguồn nguyên liệu, đến chỉ định cũng như theo dõi điều trị thì rất nguy hiểm. Và hiện nay đã có nhiều loại thuốc cũng như phương pháp điều trị khác an toàn và hiệu quả có thể thay thế loại dược liệu này. Do đó, trước khi có ý định sử dụng dược liệu này cần tham khảo thật kỹ ý kiến tư vấn của các y bác sĩ. Tuyệt đối không nên mua về tự ý sử dụng, đặc biệt là qua đường uống vì rất nguy hiểm.
Mô tả ngắn: Thạch tín là một khoáng chất cực độc, có thể tìm thấy ngoài tự nhiên hoặc do điều chế mà thành. Tuyệt đối không được tự ý sử dụng Thạch tín mà không có chỉ định của bác sĩ/thầy thuốc có chuyên môn. Tên thường gọi: Thạch tín Tên gọi khác: Tín Thạch, Nhân Ngôn, Phê Thạch, Hồng Phê, Bạch Phê Tên Tiếng Việt: Thạch tín. Tên khác: Tín thạch; Nhân ngôn; Phê thạch; Hồng phê; Bạch phê. Tên khoa học: Arsennicum Thạch tín tự nhiên (thân hoa – Arsenolite) với thành phần chính là As2O3, có thể lẫn các tạp chất như sắt (Fe), sulfua (S) nên thường có màu hồng. Thạch tín tự nhiên thường rất hiếm. Theo cấu trúc hóa học, Thạch tín chia làm 2 loại chính: Thạch tín hữu cơ: Là các hợp chất hữu cơ chứa asen, thường thấy dạng này trong các mô động vật và thực vật. Thạch tín hữu cơ khá lành tính và không độc với người. Thạch tín vô cơ: Là nguyên tử kim loại asen tinh khiết hoặc các hợp chất chứa asen nhưng không có liên kết với nguyên tử carbon. Thạch tín vô cơ thường thấy ở dạng hòa tan trong nước hay đất đá, dạng này rất độc với khả năng gây ung thư cao. Thạch tín vô cơ được chia thành 2 loại chính là arsenate và arsenit. Phân bố, thu hái, chế biếnCó thể tìm thấy Thạch tín tự nhiên ngoài thiên nhiên hoặc phải qua quá trình điều chế mới có được:
Phải chế biến độc sa và hùng hoàng để thu được Thạch tín.
Bên cạnh đó, trên thị trường người ta còn chia thành 2 loại Thạch tín:
Bộ phận sử dụngThạch tín đã tinh chế. Thân hoa có thành phần chính là As2O3, có thể lẫn các tạp chất như sắt (Fe), sulfua (S). Độc sa có chứa khoảng 34,3% sắt; 46% asen; 19,7% sulfua, coban, niken, stibi, vàng (chỉ 1 số ít có chứa vàng). Trong hùng hoàng chứa phần lớn là asen (khoảng 70,1%) và sulfua (29%). Có tác giả cho rằng hùng hoàng có công thức là As2S3 nhưng cũng có tài liệu ghi là As2S2. Phê sương chỉ chứa As2O3 nguyên chất. Thạch tín có vị cay và chua, tính nóng, rất độc. Thạch tín có công dụng tiêu đờm, trị sốt rét, bổ máu, trị vàng da, tiêu trừ những phần thịt thối, hoại tử. Từ TK IV TCN, người Hy Lạp cổ đại đã dùng thạch tín để điều trị các bệnh lở loét và sử dụng khoáng chất này như một chất làm rụng lông. Theo y học hiện đạiNhững năm 1786, bác sĩ Thomas Fowler (Anh) đã ứng dụng Thạch tín vào một số thuốc hỗ trợ trị các bệnh như hen suyễn, chàm, thiếu máu, vảy nến… Tuy nhiên, sau đó liệu pháp này bị ngưng sử dụng do kết quả ứng dụng lâm sàng cho thấy thạch tín gây giảm số bạch cầu và làm tăng nguy cơ ung thư, bệnh bạch cầu tủy xương mạn tính. Năm 1910, bác sĩ Paul Ehrlich (Đức) đã nghiên cứu ra một loại thạch tín hữu cơ chữa giang mai và trở thành một trong các thuốc đầu tay trị bệnh này đến khi penicillin được phát minh. Ngày nay, ở một số nơi người ta vẫn còn dùng loại Thạch tín hữu cơ này điều trị bệnh trypanosoma Châu Phi. Liều dùng khuyến cáo là 1 – 10mg. Dùng ngoài không kể liều lượng nhưng cũng lưu ý không dùng quá liều để tránh gây ngộ độc.
Trị hen suyễn mạn tính: Trộn 2g hồng phê và 20g Đạm đậu xị, vo thành các viên nhỏ cỡ hạt mè. Uống 2 – 3 viên/ngày. Ở một số nơi người ta có thể cho Thạch tín vào trong quả dừa rồi nấu chín, sau đó lấy than dừa vo thành viên uống. Không được tự ý dùng Thạch tín và phải sử dụng thật cẩn thận theo chỉ định của thầy thuốc có chuyên môn do đây là dược liệu rất độc. Nếu có dấu hiệu nhiễm độc Thạch tín cấp tính (đau bụng dữ dội, buồn nôn, nôn, tiêu chảy, phân có các hạt và lẫn máu, khó nuốt, khô miệng, mất nước, bí tiểu, hạ thân nhiệt và huyết áp, chuột rút, co giật), cần đưa bệnh nhân đến bệnh viện ngay lập tức. Cần chú ý các biểu hiện nhiễm độc Thạch tín mạn tính như sau: Dày sừng từng điểm nhỏ ở lòng bàn tay/bàn chân, các đốm thô ráp trên bề mặt da, các chấm nhạt màu giữa một vùng da bị tăng sắc tố sạm màu, tổn thương các niêm mạc (viêm lợi, viêm họng..), viêm dây thần kinh, rối loạn cảm giác, giảm bạch cầu... Khi này, nên gặp bác sĩ càng sớm càng tốt để nhanh chóng điều trị.
Những Cây thuốc và Vị thuốc Việt Nam (Đỗ Tất Lợi). https://tracuuduoclieu.vn/thach-tin-vt.html https://www.thuocdantoc.org/duoc-lieu/thach-tin
Mọi thông tin trên đây chỉ mang tính chất tham khảo. Việc sử dụng dược liệu phải tuân theo hướng dẫn của bác sĩ chuyên môn. |
