Cái khuyết tròn đầy là gì

Bàn tay mẹ chắn mưa sa

Bàn tay mẹ chặn bão qua mùa màng.

Vẫn bàn tay mẹ dịu dàng

À ơi này cái trăng vàng ngủ ngon

À ơi này cái trăng tròn

À ơi này cái trăng còn nằm nôi..

Bàn tay mẹ thức một đời

À ơi này cái Mặt trời bé con

Mai sau bể cạn non mòn

À ơi mẹ tay vẫn còn hát ru.

Ru cho mềm ngọn gió thu

Ru cho tan đám sương mù lá cây

Ru cho cái khuyết tròn đầy

Cái thương cái nhớ nặng ngày xa nhau.

Bàn tay mang phép nhiệm màu

Chắt chiu từ những dãi dầu đấy thôi.

Ru cho sóng lặng bãi bồi

Mưa không dột chỗ ngoại ngồi vá khâu

Ru cho đời nín cái đau

À ơi mẹ chẳng một câu ru mình.

A. Kiến thức cơ bản cần nhớ bài À ơi tay mẹ – Sách Cánh diều, Ngữ Văn 6

1. Hình ảnh đôi bàn tay mẹ

- Nghệ thuật: Sử dụng thành công điệp ngữ, điệp cấu trúc "Bàn tay mẹ", "À ơi này cái" ; Ẩn dụ: Bàn tay mẹ - người mẹ; cái trăng, cái Mặt Trời - người con; Lối thơ, nhịp thơ như lời hát ru. Có tác dụng làm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt, đồng thời thể hiện tình cảm sâu sắc của mẹ đối với đứa con nhỏ của mình.

- Bàn tay mẹ chịu nhiều gian nan, vất vả: Mẹ mạnh mẽ, kiên cường trước khó khăn, chịu nhiều gian nan, vất vả, chông gai trong cuộc đời để bảo vệ con, cho con được hạnh phúc, bình yên. Trước giông bão khó khăn của cuộc đời, đôi bàn tay mẹ mạnh mẽ, kiên cường"chắn mưa sa"; "chặn bão qua mùa màng". Đó là sức mạnh phi thường, bản năng của người làm mẹ.

- Bàn tay mẹ dịu dàng nuôi nấng con: Nhưng trái ngược với vẻ cứng rắn khi đối mặt với cuộc đời, bàn tay mẹ luôn dịu dàng, yêu thương con, âu yếm gọi con là cái trăng vàng, cái trăng tròn, cái trăng còn nằm nôi, cái Mặt Trời bé con .

- Bàn tay mẹ nhiệm màu, hi sinh vì con: Người mẹ vất vả, chắt chiu, cần mẫn, chịu nhiều gian nan để nuôi nấng con. Mẹ "thức một đời" nuôi con, và "mai sau bể cạn non mòn" vẫn còn hát ru; mẹ "chắt chiu từ những dãi dầu" .

2. Lời ru của người mẹ hiền

Lời ru con của mẹ chan chứa tình yêu thương con vô bờ và cả đức hi sinh cao cả, thiêng liêng của người mẹ, vì con, vì gia đình, vì bà, vì mọi người mà quên mất bản thân mình, cụ thể:

- Lời ru của mẹ ấm áp, lo nghĩ cho đứa con yếu ớt, nhớ nhung mẹ nên lời ru mẹ xua tan đi cái rét mướt, cái lạnh lẽo của thời tiết.

- Lời ru con của mẹ chất chứa tình thương cho đứa con còn nhỏ, thương con khi phải xa mẹ.

- Lời ru của mẹ nghĩ cho mẹ, cho bà: "sóng lặng bãi bồi", "mưa không dột chỗ bà ngồi khâu". Và mẹ còn nghĩ cho cả mọi người, cho cuộc đời: "cho đời nín đau" .

- À ơi.. mẹ chẳng một câu ru mình.

B. Soạn bài - Đọc hiểu

1. Câu hỏi phần Chuẩn bị - trang 37

+ Bài thơ có được chia khổ không? Gồm bao nhiêu khổ? Mỗi khổ có bao nhiêu dòng? Vần trong bài thơ được gieo như thế nào? Các dòng thơ được ngắt nhịp ra sao?

+ Bài thơ viết về ai và về điều gì?

+ Bài thơ sử dụng các biện pháp nghệ thuật nào? Từ ngữ trong bài thơ có gì độc đáo? Việc sử dụng các từ ngữ và biện pháp nghệ thuật đó đem lại tác dụng ra sao?

+ Ai là người đang bày tỏ cảm xúc, tình cảm, suy nghĩ trong bài thơ? Người đó bày tỏ cảm xúc, tình cảm, suy nghĩ gì?

- Đọc trước văn bản; tìm hiểu thêm về tác giả Bình Nguyên.

- Em đã lần nào nghe bà hoặc mẹ ru chưa? Hãy chia sẻ cảm nhận của em về lời ru ấy.

Trả lời:

* Bài thơ có được chia khổ. Cả bài chia làm 6 khổ:

+Khổ 1: 2 dòng đầu (Bàn tay mẹ chắn mưa sa /Bàn tay mẹ chặn bão qua mùa màng)

+Khổ 2, 3, 4: Mỗi khổ có 4 dòng

+Khổ 5: Có 2 dòng

+Khổ 6: 4 dòng cuối

- Các bài thơ lục bát thường gieo vần chân và vần lưng. Đó là tiếng thứ sáu của dòng lục (6 chữ) gieo vần xuống tiếng thứ sáu của dòng bát (dòng 8 chữ), tiếng thứ tám của dòng bát đó gieo vần xuống tiếng thứ sáu của dòng lục tiếp theo. Như vậy vần trong bài thơ được gieo theo cách:

+Ở khổ 2 dòng: Chữ thứ 6 của dòng đầu sẽ vần với chữ thứ 6 dòng sau (sa- qua, mầu- dầu)

+Ở khổ 4 dòng:

Chữ thứ 6 của dòng 6 câu sẽ vẫn với chữ thứ 6 dòng 8 câu (dàng- vàng, tròn còn, đời- trời-mòn-còn, thu-mù)

Chữ thứ 8 của dòng 8 câu sẽ vần với chữ thứ 6 dòng 6 câu (ngon-tròn, con- non, cây- đầy)

- Thơ lục bát nói chung và nhiều bài thơ trữ tình nói riêng thường ngắt nhịp chẵn (mỗi nhịp hai tiếng hoặc 4 tiếng) để diễn tả vẻ đẹp tâm hồn con người. Như vậy, các dòng thơ trong bài này được ngắt nhịp cân đối, hài hòa: Ngắt theo nhịp 4/2, 4/4

* Đối tượng viết: Bài thơ viết về mẹ

- Vấn đề (Chủ đề) của bài thơ: Viết về về sự hi sinh của mẹ cho con

* Bài thơ sử dụng các biện pháp nghệ thuật là:

- Điệp ngữ: "Bàn tay", "à ơi này cái", "ru cho"

- Biện pháp nhân hóa

- Biện pháp ẩn dụ bàn tay- mẹ

- Về từ ngữ sử trong bài thơ nhẹ nhàng, như lời hát ru, từ ngữ giàu tính tượng hình, tượng thanh

- > Tác dụng của việc sử dụng các biện pháp nghệ thuật đó: :

+ Làm cho lời văn hay hơn, đẹp hơn, nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm trong diễn đạt

+Tạo ấn tượng với người đọc, giúp cho bài thơ có âm điệu nhẹ nhàng tựa lời hát ru, giàu hình ảnh, mang tính biểu tượng cao, thể hiện tình cảm chứa chan thắm thiết mẹ con

* Người đang bày tỏ cảm xúc, tình cảm, suy nghĩ trong bài thơ là người mẹ

Là người đang bày tỏ cảm xúc tình cảm trong bài, mong con ngủ ngoan đồng thời cũng mong con biết được tình yêu thương, sự hi sinh của mẹ dành cho con

- Mẹ đang bày tỏ cảm xúc, tình cảm, suy nghĩ: Mong con ngủ ngoan đồng thời cũng mong con biết được tình yêu thương, sự hi sinh của mẹ dành cho con

* Tìm hiểu, giới thiệu thêm về tác giả Bình Nguyên: ông tên thật là Nguyễn Đăng Hào, sinh 25.1. 1959. Quê ở tỉnh Ninh Bình.

Ông vừa là nhà thơ vừa là nghệ sĩ, và là một nhà nhiếp ảnh Việt Nam, ông từng nhận tới hai giải "Thơ lục bát" (Giải A - năm 2003; Giải ba – năm 2010).

* Em đã từng được bà (mẹ, ông) ru ngủ bằng lời ru ca dao, dân ca:

Công cha như núi Thái Sơn,

Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra.

Một lòng thờ mẹ, kính cha,

Cho tròn chữ hiếu mới là đạo con.

- Cảm nhận về lời ru: Là lời ru ngọt ngào, nhẹ nhàng, trân thành, dạt dào cảm xúc

+ Giúp em cảm nhận được công cha và nghĩa mẹ là vô cùng to lớn, bao la, vĩ đại, không có gì so sánh được. Cha mẹ là chỗ dựa vững chắc nhất, tin cậy nhất, cả đời vất vả, hi sinh vì các con.

Luôn dang tay mở rộng tình thương đối với các con. Cha mẹ cùng bên nhau sống trọn đời vì con. Để đền đáp công ơn của cha mẹ, đạo làm con chúng ta phải biết ơn, ngoan ngoãn và nghe lời cha mẹ, kính trọng hiếu thảo với cha mẹ; luôn cố gắng học thật giỏi để xứng là đạo làm con, làm người có ích.

3. Soạn bài phần Đọc hiểu trang 38, 39

a) Câu hỏi trang 38, 39

Nhan đề và tranh minh họa gợi cho em cảm nhận gì?

Chú ý các biện pháp tu từ, cách gieo vần và ngắt nhịp trong bài thơ.

Hãy chú ý các phép nhiệm mầu từ tay mẹ thể hiện trong các khổ thơ như thế nào

Những từ ngữ nào được lặp lại nhiều lần trong bài thơ?

Trả lời:

*Nhan đề và tranh minh họa gợi cho em cảm nhận về tình cảm của mẹ dành cho con thuở còn nằm nôi, bế ẵm

*Các biện pháp tu từ (là biện pháp nghệ thuật so sánh, ẩn dụ, nhân hóa, (không phải hình thức nghệ thuật và phương thức biểu đạt biểu cảm)) , ngắt nhịp trong bài:

+ Điệp ngữ: "Bàn tay mẹ", "à ơi này cái", "ru cho", "ru", "mẹ"

+ Biện pháp nhân hóa

+ Biện pháp hoán dụ bàn tay mẹ nói thay cho cả con người mẹ

+ Ẩn dụ: Bàn tay (là so sánh ngầm sự vất vả của mẹ, chịu đựng, hi sinh của mẹ) ; cái trăng (dòng 6), cái Mặt Trời (dòng 8).. chỉ người con

- Các dòng thơ được ngắt nhịp cân đối, hài hòa: Ngắt theo nhịp 4/2, 4/4

- Từ ngữ sử dụng trong bài thơ rất mượt mà, giàu tính tượng hình tượng thanh, gợi hình, gợi cảm cao.

- Các biện pháp nghệ thuật góp phần thể hiện tình cảm mẫu tử thiêng liêng, sâu sắc.

- > Tác dung của việc sử dụng các biện pháp nghệ thuật đó: Nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm trong diễn đạt và tạo ấn tượng với người đọc.

+ Giúp cho bài thơ mang âm điệu nhẹ nhàng tựa lời hát ru, giàu hình ảnh, mang tính biểu tượng cao, thể hiện tình cảm chứa chan thắm thiết mẹ con

+ Các biện pháp nghệ thuật góp phần thể hiện tình cảm mẫu tử thiêng liêng, sâu sắc.

* Các phép nhiệm mầu từ tay mẹ thể hiện trong các khổ thơ là:

- Bàn tay mẹ chắt chiu từ những dãi dầu, nắng mưa, sương gió, gian khổ, vất vả trong cuộc đời mẹ.

- Cho thấy cả cuộcđời, mẹ dành trọn cho con tình yêu thương thắm thiết, cao cả, chấp nhận lam lũ sớm khuya, mong con luôn ngoan ngoãn, mong con có cuộc sống hạnh phúc, bình yên.

*Những từ ngữ được lặp lại nhiều lần trong bài thơ là: "Bàn tay", "à ơi này cái", "ru cho"

b) Câu hỏi Đọc hiểu trang 39

1. Tìm hình ảnh, chỉ tiết thể hiện "phép nhiệm mầu" của bàn tay mẹ. Những dòng thơ nào nói lên đức hi sinh của người mẹ?

2. Em nhỏ trong bài thơ được gọi bằng những từ ngữ nào? Cách gọi đó nói lên điều gì về tình cảm mẹ dành cho con?

3. Trong bài thơ, cụm từ "à ơi" được lặp lại nhiều lần. Hãy phân tích tác dụng của sự lặp lại ấy.

4. "Bàn tay mang phép nhiệm mầu / Chắt chịu từ những dãi dầu đấy thôi.". Em có đồng ý với tác giả không? Vì sao?

5. Hình ảnh "bàn tay mẹ" trong bài thơ tượng trưng cho điều gì?

6. Em thích khổ thơ nào nhất trong bài thơ? Vì sao?

Trả lời:

1. Những hình ảnh chi tiết thể hiện phép nhiệm màu từ bàn tay mẹ là:

- Bàn tay mẹ- chắn mưa

- Bàn tay mẹ- chặn bão

- Bàn tay mẹ- thức một đời, dù bể cạn đá mòn vẫn còn hát ru

=> Các hình ảnh, chi tiết mang tính gợi hình, gợi cảm cao đó cho thấy mẹ là người..

*Những dòng thơ nói lên đức hi sinh của người mẹ là:

Bàn tay mẹ chắn mưa sa

Bàn tay mẹ chặn bão qua mùa màng

.. Bàn tay mẹ thức một đời

.. Mai sau bề cạn non mòn

À ơi tay mẹ vẫn còn hát ru

.. Bàn tay mang phép nhiệm màu

Chắt chiu từ những dãi dầu đấy thôi

2. Em nhỏ trong bài thơ được gọi bằng những từ ngữ: Cái trăng vàng, cái trăng tròn, cái trăng, cái mặt trời, cái khuyết.

Các từ đó nằm trong các câu thơ:

* * *À ơi này cái trăng vàng ngủ ngon

À ơi này cái trăng tròn

À ơi này cái trăng còn nằm nôi..

* * * À ơi này cái Mặt trời bé con

* * * Ru cho cái khuyết tròn đầy

3. Trong bài thơ, cụm từ "à ơi" được lặp lại nhiều lần. Tác dụng của sự lặp lại ấy là:

- Giúp cho câu thơ mang âm điệu lời ru nhẹ nhàng, ngọt ngào, sâu lắng; nhằm mục đích thể hiện tình cảm dạt dào, nhẹ nhàng mà chan chứa của mẹ dành cho con.

4. Câu thơ "Bàn tay mang phép nhiệm mầu / Chắt chịu từ những dãi dầu đấy thôi" đúng và hay. Em đồng ý với tác giả.

- Bởi cả đời mẹ vất vả vì con, lam lũ nhọc nhằn chịu mọi đắng cay, nguyện hi sinh cả cuộc đời để cho con có cuộc sống tốt đẹp. Chính vì thế nói rằng đôi bàn tay mẹ đã chịu những dãi dầu nắng mưa là đúng

5. Hình ảnh bàn tay mẹ trong bài thơ tượng trưng cho người mẹ (đây là hình thức hoán dụ, lấy bộ phận để nói thay cho tổng thể; và ẩn dụ: Nói thay cho sự vất vả, lam lũ của mẹ)

6. Em thích nhất khổ thơ thứ 5:

Bàn tay mang phép nhiệm màu

Chắt chiu từ những dãi dầu đấy thôi.

*Vì: Khổ thơ này hay cả về nội dung và đẹp về hình thức nghệ thuật. Đó là:

*** Bài tiếp theo: Soạn bài: Về thăm mẹ - Sách Cánh diều - Ngữ Văn 6. Hay nhất

Chúc các em học tốt.