Chuột rút là gì và cách khắc phục

Chuột rút hay vọp bẻ là hiện tượng co thắt cơ đột ngột, ngoài ý muốn, gây đau dữ dội ở một bắp thịt, làm cho sự cử động khó khăn. Chuột rút có thể xảy ra ở bất cứ bắp thịt nào, nhưng thường gặp ở bắp thịt của cẳng chân, bắp thịt đùi và hông, bàn tay, bàn chân và cơ bụng. Thời gian cơ co rút có thể diễn ra từ vài giây tới vài phút, nhưng hay tái diễn.

Khi nào hay bị chuột rút?

Cho đến nay, khoa học vẫn chưa biết rõ nguyên nhân gây ra tình trạng chuột rút. Người ta cho rằng có thể là do vận động quá mức, do tình trạng tĩnh tại quá lâu như khi ngủ ban đêm, khi ngồi lâu không thay đổi tư thế. Bệnh thường xảy ra vào ban đêm khi đang ngủ hoặc sau khi vận động, sử dụng cơ bắp trong thời gian dài liên tục. Bệnh xảy ra ở mọi lứa tuổi, nhưng gặp nhiều hơn ở người trẻ tuổi và độ tuổi trên 60.

Chuột rút ban đêm

• Do ban ngày đứng lâu trên nền cứng, cơ bắp không hoạt động, cứng nhắc.
• Hình dạng bàn chân bất thường như không có độ cong của mu bàn chân, gót chân nằm phẳng trên mặt đất khiến cho bắp thịt luôn luôn căng.
• Cơ thể bị thiếu nước.
• Béo phì khiến chân chịu sức nặng quá mức liên tục.
• Đeo giầy dép quá chật, gót quá cao.
• Mất nước, mất muối do tiêu chảy, mất nhiều mồ hôi dẫn đến mất cân bằng điện giải.
• Do tác dụng phụ của một số thuốc statin, prednison, thuốc lợi tiểu làm giảm kali và magiê
• Mắc bệnh tiểu đường, Parkinson, đường huyết thấp, thiếu hồng cầu, bệnh tuyến giáp, bệnh thận đang lọc máu
• Rối loạn tuần hoàn, bệnh mạch máu chi dưới khi đi lại nhiều…

Phụ nữ có thai

• Thường hay bị chuột rút vào tháng thứ sáu của thai kỳ và kéo dài khi bụng ngày càng lớn.
• Nguyên nhân chuột rút khi mang thai có thể do: thiếu calcium, phospho, magnesium; do các cơ ở dưới chân phải mang sức nặng của phần trên cơ thể; do thai nhi và tử cung lớn dần, cơ và dây chằng tử cung căng giãn; sức nặng và độ lớn của tử cung chèn ép ảnh hưởng lên các mạch máu ở chi dưới.

Hội chứng chân không nghỉ

Là một rối loạn chuyển động của chân mà nguyên nhân đến nay vẫn chưa biết rõ. Bệnh nhân bị cảm giác khó chịu, rần rần như có con vật gì đó bò ở dưới da, nhất là khi nằm ngủ ban đêm hoặc ngồi lâu. Để giải tỏa cảm giác khó chịu này, người bệnh phải liên tục cử động chân bằng cách đi lại, vươn duỗi chân. 

Người ta cho rằng do rối loạn hệ thần kinh, thiếu chất dopamin ở não, do gen di truyền hoặc cơ thể thiếu khoáng sắt.

Có một số yếu tố liên quan đến hội chứng này là: giới tính (bệnh ở nữ gặp nhiều hơn ở nam); tuổi (bệnh rất ít ở tuổi thiếu niên, nhiều hơn ở độ tuổi trên 65); yếu tố gia đình (2/3 người bệnh có liên hệ gia đình và thường xảy ra trước tuổi 40); phụ nữ có thai (khoảng 20% phụ nữ mang thai bị rối loạn này, nhưng sau khi sinh thì hết bệnh); lọc máu (nhiều bệnh nhân lọc máu vì thận suy cũng bị hội chứng này, nhưng sau khi được thay thận thì hết bệnh này); các bệnh viêm xương khớp, tiểu đường, mập phì, nghiện rượu, thiểu năng tuyến giáp, thiếu hồng cầu, bệnh cơ bắp, thương tích não bộ tủy sống; thiếu chất sắt, magnesium, folic acid…; mệt mỏi, nhiều căng thẳng, tiếp xúc quá lâu với lạnh; hút thuốc, uống rượu, uống nhiều café…

Chuột rút sau khi vận động

• Thường gặp ở các bắp thịt lớn như cẳng chân và đùi.
• Dơ bắp mệt mỏi, vận động quá lâu, quá mạnh, vận động khi thời tiết quá nóng hoặc quá lạnh, mất muối làm giảm nồng độ K, Mg, Na, Ca.
• Lắng đọng acid lactic trong bắp thịt sau khi vận động nhiều.
• Rối loạn dẫn truyền tín hiệu giữa dây thần kinh và cơ bắp nên dù não bộ muốn cơ thư giãn sau khi co nhưng cơ vẫn tiếp tục co gây ra đau. Theo đó những người ngồi làm việc lâu, ngồi lâu không thay đổi tư thế cũng hay bị chứng co cứng cơ. 

Phương pháp điều trị và phòng ngừa chuột rút

Bình thường chuột rút không kéo dài và không gây ra hậu quả nghiêm trọng. Tuy nhiên nếu chuột rút xảy ra khi đang lái xe, điều khiển máy móc thì có thể bị tai nạn, chuột rút khi đang bơi lội có thể làm bệnh nhân bị chết đuối. Biện pháp xử trí khi bị chuột rút là: xoa bóp bắp thịt bị co rút nhẹ nhàng. Nếu chuột rút ở bắp chuối, bạn nên nhè nhẹ vươn duỗi cơ theo chiều đối ngược: kéo đầu ngón chân và bàn lên phía trần nhà, hướng về đầu gối.

Trường hợp chuột rút bắp đùi, bạn cần nhờ người khác kéo thẳng chân ra, một tay nâng cao gót chân, tay kia đồng thời ấn đầu gối xuống. Nếu bị chuột rút cơ xương sườn, bạn phải hít thở sâu để thư giãn cơ hoành, đồng thời xoa bóp nhẹ các bắp thịt xung quanh lồng ngực. 

Có thể tắm nước nóng để thư giãn bắp thịt. Đạp xe thong thả chừng 5 – 10 phút trước khi đi ngủ. Nên đeo giày vừa chân, gót giày không quá cao. Mang tất đàn hồi hơi ép vào mạch máu để tránh máu ứ đọng ở tĩnh mạch chi dưới. Có thể dùng thuốc điều trị chuột rút với các loại như sau: quinin sulfat, diphenhydramin hydrochlorid, vitamin E, thuốc thư giãn cơ, veramil hydrochlorid, chloroquin phosphat…

Phòng bệnh chuột rút bằng cách: uống nước đầy đủ trước, trong và sau khi tập luyện, trước khi đi ngủ buổi tối. Thư giãn cơ bắp trước và sau mỗi lần tập luyện. Tập vươn duỗi chân vào buổi sáng và buổi tối trước khi đi ngủ: đứng thẳng cách xa tường 15cm, gót chân chạm đất; giữ gót chân chạm mặt đất, ngả mình về phía trước, hai bàn tay chống lên tường; đẩy hai bàn tay lên trên, giống như lau tường, càng cao càng tốt; giữ nguyên vị trí trong 30 giây, rồi buông tay xuống, thư giãn. 

Tập nhắc lại các động tác trên 5 lần. Khi ngồi, co bàn chân về phía đầu gối càng cao càng tốt. Làm như vậy để máu dễ dàng lưu thông ở bắp chuối. Cần khởi động trước khi vận động cơ thể.      

Theo dõi fanpage của Bệnh viện Ða khoa Hồng Ngọc để biết thêm thông tin bổ ích khác: https://www.facebook.com/BenhvienHongNgoc/

Thực chất chuột rút là hiện tượng rất hay gặp nhưng trong một vài trường hợp nếu không được xử lý kịp thời sẽ để lại nhiều mối nguy cho sức khỏe sau này.

Chuột rút là gì?

Hiện tượng chuột rút hay còn gọi là vọp bẻ, là từ để chỉ những cơn co thắt mạnh của cơ gây ra những cơn đau đớn, khó chịu trong một khoảng thời gian nhất định. Những cơn chuột rút thường đến một cách đột ngột, khó phòng tránh và nếu không biết cách xử lý kịp thì có thể gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng.

Tùy theo thể trạng mỗi người mà cơn đau do hiện tượng này mang lại có thể kéo dài trong vài giây hay thậm chí vài phút. Chuột rút có thể xảy ra tại nhiều vị trí trên cơ thể con người nhưng phổ biến nhất là ở vùng bắp chân, bàn chân và các ngón chân.

Thời điểm những cơn chuột rút xuất hiện cũng không giống nhau ở tất cả mọi người. Thông thường hiện tượng này xảy ra khi vừa ngủ dậy hoặc đang ngủ, thậm chí là khi cơ thể đang vận động.

Nguyên nhân gây ra chuột rút

Nguyên nhân chuột rút đến từ nhiều yếu tố khác nhau nhưng phổ biến và thường gặp nhất có thể kể đến những nguyên do như:

Cơ bắp vận động quá sức

Đây là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến tình trạng chuột rút được ghi nhận ở đa số trường hợp. Trong chế độ sinh hoạt hàng ngày, bạn vận động quá sức hoặc gặp những chấn thương trong thể dục thể thao thì về đêm, các cơ bắp sẽ dễ bị chuột rút hơn do cơ mệt mỏi, thậm chí là gây đau nhức kéo dài, ảnh hưởng đến cuộc sống của người bị.

Lý giải một cách khoa học thì khi cơ thể vận động quá mức, lượng đường trong gan sẽ được giải phóng nhanh chóng để cung cấp năng lượng, nếu sau đó không nạp lại kịp thời sẽ dẫn đến tình trạng chuột rút.  

Cơ thể thiếu hụt canxi, magie, kali

Các khoáng chất trên tuy chỉ cần một lượng rất nhỏ nhưng có ảnh hưởng lớn đối với sức khỏe. Chế độ ăn uống không bổ sung đủ khoáng chất, thiếu hụt canxi cùng cường độ vận động nhiều khiến mất nước và chất điện giải có thể tăng nguy cơ bị chuột rút.

Hệ thống thần kinh cơ bắp hoạt động quá mức

Khi hệ thống các dây thần kinh ở cơ bắp hoạt động quá sức và mệt mỏi sẽ ảnh hưởng đến cảm giác, xúc giác tại những vị trí này. Đây cũng là nguyên nhân chính khiến bạn thường xuyên bị chuột rút vào ban đêm.

Việc duy trì tư thế đứng, ngồi hoặc quỳ quá lâu sẽ ảnh hưởng đến các dây thần kinh và mạch máu, khiến máu không lưu thông tốt dẫn đến chuột rút. Chị em phụ nữ thường xuyên đi giày cao gót cũng là nguyên nhân gây ra tình trạng trên.

Mất cân bằng các chất điện giải

Tập luyện quá sức khiến mồ hôi đổ nhiều kèm theo chất điện giải bị mất đi và sau đó không bổ sung đầy đủ lại cho cơ thể là nguyên nhân phổ biến gây ra chuột rút, đặc biệt ở những người có cường độ làm việc hoặc luyện tập cao.

Cơ thể mất nước và mất cân bằng các chất điện giải cũng sẽ dẫn đến nhiều hệ lụy khác, thậm chí lâu dần có thể gây ra những bệnh lý nguy hiểm đối với sức khỏe con người.

Xử lý thế nào khi bị chuột rút?

Khi bạn đang vận động hoặc cảm thấy những cơn đau co rút do chuột rút thì hãy thực hiện những những cách sau:

• Dừng hoạt động ngay khi cảm nhận thấy mình bị chuột rút.

• Đối với chuột rút tay: Trường hợp này ít khi xảy ra nhưng không phải không có. Lúc này bạn nên thả lỏng các khớp tay, nhất là chỗ bị chuột rút để cơ bắp được thư giãn. Sau thi thả lỏng và cảm nhận cơn đau dịu lại, bạn bắt đầu cử động nhẹ nhàng, gập chậm các ngón tay lại.

• Đối với chuột rút chân: Nên duỗi thẳng chân ra một cách từ tốn, nhẹ nhàng và gập chân về phía đầu gối, dùng tay ép mạnh vào phần gót chân để thư giãn, giảm căng cơ. Khi hiện tượng chuột rút giảm dần, bạn nên xoa bóp nhẹ nhàng vùng cơ bắp chân để tăng lưu lượng máu, giảm khả năng chuột rút  tái phát.

• Đối với chuột rút ở lưng: Đầu tiên cần điều chỉnh tư thế sao cho thoải mái và các cơ được giãn ra nhất có thể, tốt nhất là nên nằm xuống. Các cơn co rút sẽ tự giảm bớt sau một vài phút và để hạn chế tình trạng này lặp lại, bạn nên thường xuyên vận động, vặn mình hoặc xoa bóp để phần cơ lưng thoải mái, tăng cường lưu thông máu đến vùng này.

Chuột rút không phải là bệnh lý nguy hiểm mà chỉ là tình trạng các cơ làm việc quá sức mà thôi. Khi gặp phải tình trạng này, bạn nên bình tĩnh và để cơ thể thư giãn hết mức, tránh các vận động mạnh khiến cơn đau kéo dài thêm. Nếu hiện tượng chuột rút xảy ra với tần suất cao thì bạn nên đến cơ sở y tế uy tín để thăm khám sớm nhất nhé. Hy vọng bài viết trên sẽ giúp bạn có cái nhìn tổng quan hơn về chuột rút và nguyên nhân chuột rút. 

Hồng Nhung 

Nguồn tham khảo: Tổng hợp