Như chúng ta có thể thấy, trong nền giáo dục thế hệ trẻ thì không thể phủ nhận trách nhiệm cho một chủ thể cá nhân nào mà bắt buộc là trách nhiệm chung. Để đất nước được phát triển toàn diện về mọi mặt thì phải dựa trên những thế hệ trẻ cống hiến cho đất nước về sau và để lớp trẻ đạt được thành tích như vậy thì ngoài năng khiếu, tiền năng có sẵn thì buộc phải được giáo dục theo đường lối tư tưởng của Đảng và nhà nước ta. Show  Tổng đài Luật sư tư vấn pháp luật trực tuyến 24/7: 1. Thực trạng trong giáo dục hiện nay?Như chúng ta đã biết, từ xa xưa giáo dục đã là một lĩnh vực không thể bỏ qua bởi lẽ chúng ta luôn nhận thấy và có thể biết trước vai trò của giáo dục trong đời sống đối với con người bởi con người hình thành phải có ý thức kèm theo kỹ năng và kiến thức. Chính vì vậy, giáo dục được coi là bàn đạp trong sự phát triển của con người theo mỗi thế kỷ, phải được tăng mức độ giáo dục lên nhiều hơn, tiếp thu những tinh hoa văn hóa cần thiết là nền tảng hình thành nên sự thành công. Thực trạng về giáo dục hiện nay nước ta đang cố gắng phấn đấu vươn lên cùng với các nước trên thế giới bởi lẽ đóng vai trò hết sức quan trọng là đào tạo nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu xã hội. Giáo dục toàn diện cho học sinh là một nhiệm vụ đặc biệt quan trọng được đặt ra khi quyết định xây dựng những cơ sở giáo dục theo phân cấp phù hợp với từng giai đoạn phát triển của học sinh. Tuy nhiên ý thức về đạo đức, lễ giáo trong mỗi người, đặc biệt là thế hệ học sinh người chủ tương lai của đất nước là vô cùng quan trọng và có sự nhận thức khác nhau. Theo tư tưởng Hồ Chí Minh thì Bác từng nói “Có tài mà không có đức là người vô dụng” có nghĩa là con người luôn phải có song song trong mình hai yếu tố đó là học hỏi những kiến thức, trau dồi bản thân trở thành người có tài nhưng không thể quên bản chất của một con người phải có đạo đức, sống chuẩn mực với bản thân, gia đình và xã hội. Tuy nhiên, trong thực tế có thể thấy hiện nay có rất nhiều cơ sở giáo dục được xây dựng nhưng có một số những học sinh chưa tiếp thu, lĩnh hội được về mặt đạo đức, đối nhân với những người xung quanh gây nhiều hệ lụy khá nghiêm trọng. Bởi lẽ đạo đức là cái chất trong mỗi con người cần rèn luyện để có thể trở thành một con người mẫu mực biết tôn trọng những người xung quanh. Từ đó có thể thấy, trách nhiệm giáo dục con cái, giáo dục học sinh của gia đình, của nhà trường là vô cùng quan trọng bởi lẽ đây là hai môi trường chính để thúc đẩy ý thức từ khi sinh ra cho đến tuổi trưởng thành của con người. Việc dạy trẻ từ khi còn nhỏ là rất quan trọng và việc cho trẻ vào môi trường giáo dục sư phạm theo đúng độ tuổi là quan trọng nhất. 2. Trách nhiệm của nhà trường, gia đình và xã hội trong giáo dục?Như chúng ta có thể thấy trách nhiệm đầu tiên nhất trong giáo dục chính là cha mẹ hoặc người giám hộ có trách nhiệm nuôi dưỡng, giáo dục và chăm sóc cho con, người được giám hộ ngoài ra khi bước chân vào môi trường giáo dục sư phạm thì nhà trường sẽ chịu trách nhiệm giảng dạy, đôn đốc về kiến thức cũng như kỹ năng sống theo từng giai đoạn phát triển. Tiếp theo đó khi cha mẹ học sinh tạo điều kiện cho con tham gia giáo dục tại cơ sở, môi trường sư phạm thì thuộc về trách nhiệm của nhà trường nơi tiếp nhận giáo dục. Pháp luật Việt Nam đã ban hành riêng về Luật giáo dục áp dụng cho các bậc giáo dục từ mầm non, tiểu học, trung học cơ sở, trung học phổ thông và đại học ngoài ra còn có những cơ sở giáo dục thường xuyên.
Theo Điều 89, 90, 91, 92, 93 của Luật Giáo dục năm 2019 có hiệu lực từ 1/7/2020 thì nhà trường, gia đình, cha mẹ hoặc người giám hộ học sinh có trách nhiệm như sau: Về trách nhiệm của nhà trường đối với người tham gia giáo dục Nhà trường được xây dựng cơ cấu tổ chức chuyên môn khác nhau và có trách nhiệm thực hiện kế hoạch phổ cập giáo dục, quy tắc ứng xử; chủ động phối hợp với gia đình và xã hội để tổ chức hoặc tham gia các hoạt động giáo dục theo kế hoạch của nhà trường, bảo đảm an toàn cho người dạy và người học; thông báo về kết quả học tập, rèn luyện của học sinh cho cha mẹ hoặc người giám hộ. Bằng quyền, nghĩa vụ của mình mà nhà trường sẽ phân công giáo viên đảm nhận chức vụ quản lý học sinh trong suốt quá trình giảng dạy để nắm bắt được đầy đủ tình hình học sinh của mình quản lý về mọi mặt từ học tập, hoạt động ngoại khóa, quy tắc trong giao tiếp ứng xử. Trong trường hợp đặc biệt cần liên hệ cho phụ huynh về tình hình học tập cũng như những hoạt động thiếu tính ý thức. Về trách nhiệm của gia đình, người giám hộ đối với con cái, người được giám hộ + Cha mẹ hoặc người giám hộ có trách nhiệm nuôi dưỡng, giáo dục và chăm sóc, tạo điều kiện cho con hoặc người được giám hộ được học tập, thực hiện phổ cập giáo dục, hoàn thành giáo dục bắt buộc, rèn luyện, tham gia các hoạt động của nhà trường; tôn trọng nhà giáo, không được xúc phạm nhân phẩm, danh dự, xâm phạm thân thể nhà giáo. + Các thành viên trong gia đình có trách nhiệm xây dựng gia đình văn hóa, tạo môi trường thuận lợi cho việc phát triển toàn diện về đức, trí, thể, mỹ của con em; người lớn tuổi có trách nhiệm giáo dục, làm gương cho con em, cùng nhà trường nâng cao chất lượng, hiệu quả giáo dục. Về trách nhiệm của cha mẹ hoặc người giám hộ của học sinh + Tiếp nhận thông tin về kết quả học tập, rèn luyện của con hoặc người được giám hộ. + Tham gia hoạt động giáo dục theo kế hoạch của nhà trường; tham gia hoạt động của ban đại diện cha mẹ học sinh trong nhà trường. + Phối hợp với nhà trường, cơ quan quản lý giáo dục giải quyết các vấn đề có liên quan đến việc giáo dục con hoặc người được giám hộ theo quy định. – Trách nhiệm của ban đại diện cha mẹ học sinh, trẻ mầm non + Ban đại diện cha mẹ học sinh, trẻ mầm non được tổ chức trong mỗi năm học ở giáo dục phổ thông và giáo dục mầm non, do cha mẹ hoặc người giám hộ học sinh, trẻ mầm non từng lớp, từng trường cử ra để phối hợp với nhà trường trong việc chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục học sinh, trẻ mầm non và hoạt động theo quy định của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo. + Không tổ chức ban đại diện cha mẹ học sinh, trẻ mầm non liên trường và ở các cấp hành chính. Về trách nhiệm của xã hội – Cơ quan, tổ chức, cá nhân có trách nhiệm sau đây: + Hỗ trợ, hợp tác với nhà trường tổ chức các hoạt động giáo dục và nghiên cứu khoa học; tạo điều kiện cho nhà giáo và người học tham quan, hoạt động trải nghiệm, thực tập, nghiên cứu khoa học; + Tham gia xây dựng môi trường giáo dục an toàn, lành mạnh, ngăn chặn hoạt động có ảnh hưởng xấu đến người học; + Tạo điều kiện để công dân trong độ tuổi quy định thực hiện nghĩa vụ học tập để thực hiện phổ cập giáo dục, hoàn thành giáo dục bắt buộc để người học được vui chơi, hoạt động văn hóa, thể dục, thể thao lành mạnh; + Hỗ trợ các nguồn lực cho phát triển sự nghiệp giáo dục theo khả năng của mình. – Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên của Mặt trận có trách nhiệm động viên toàn dân chăm lo cho sự nghiệp giáo dục. – Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh có trách nhiệm phối hợp với nhà trường giáo dục, vận động thanh niên, thiếu niên và nhi đồng gương mẫu trong học tập, rèn luyện và tham gia phát triển sự nghiệp giáo dục. Thông qua nội dung được quy định trong pháp luật nêu trên có thể thấy, đối với giáo dục lớp trẻ hiện nay thì trách nhiệm sẽ không thuộc về một cá nhân nào đó mà là toàn trách nhiệm chung đối với cả gia đình, nhà trường, xã hội bởi lẽ để hình thành nên ý thức đạo đức các quy tắc ứng xử phải được hình thành từ khi trẻ nhỏ, đối với trẻ nhỏ thì gia đình có trách nhiệm nhiều nhất vì thường xuyên tiếp xúc cũng như dạy trẻ ngay từ khi trẻ tập nói. Đây cũng là điều cơ bản nhưng quan trọng nhất trong giai đoạn hình thành phát triển tư duy của trẻ nhỏ. Tiếp theo là trách nhiệm của nhà trường đối với giáo dục trẻ em thì như đã trình bày trong bài viết khi trẻ em đến tuổi được đi học thì cha mẹ sẽ tạo điều kiện gửi con đến môi trường giáo dục từ cấp mầm non, chuyển cấp cho đến khi trẻ thành niên. Trong cả một quá trình dài theo giáo dục thì nhà trường sẽ trực tiếp tiếp nhận, quản lý và giáo dục học sinh, sinh viên theo nề nếp các quy tắc quy định của nhà trường, có những hoạt động quản lý trực tiếp giữa nhà trường và gia đình hỗ trợ phối hợp cùng thực hiện trách nhiệm giáo dục. Như vậy, để nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực và bồi dưỡng nhân tài góp phần ổn định và phát triển đất nước thì trách nhiệm giáo dục, giảng dạy, tiếp nhận những cá nhân là công dân của đất nước thuộc trách nhiệm của Đảng, Nhà nước, Nhà trường, Gia đình và toàn xã hội. Ngoài ra bản thân chúng ta khi được sinh ra và lớn lên phải tự trong mình có ý thức sau đó trong quá trình được đào tạo thì trau dồi thêm inh nghiệm, kỹ năng và tạo cho mình năng lực có thể độc lập có trách nhiệm với chính bản thân mình.
Mỗi người sinh ra và lớn lên đều có một gia đình và đồng thời chịu ảnh hưởng của ba môi trường giáo dục chính là: Gia đình, nhà trường và xã hội. Có thể xem ba môi trường ấy là cái nôi nuôi dưỡng, tác động rất lớn đến việc hình thành nhân cách của trẻ em, trong đó gia đình là cơ sở, là nền tảng quan trọng có tính chất quyết định nhân cách của các em trong quá trình trưởng thành. Trong giai đoạn hiện nay, vai trò của gia đình càng trở lên vô cùng cấp thiết hơn bao giờ hết. Mỗi gia đình và các bậc phụ huynh cần phải đặc biệt quan tâm để giáo dục các em trong độ tuổi vị thành niên - một giai đoạn các em đang khủng hoảng tâm lý, thích những điều mới lạ, dễ lạc vào những cám dỗ, cạm bẫy đang rình rập làm ảnh hưởng lớn đến việc hình thành nhân cách của các em. Trên cơ sở đó, chúng ta cần nhận ra vai trò của gia đình và biện pháp giáo dục của gia đình đối với các em để đạt hiệu quả tốt nhất trong việc hình thành nhân cách. Vì vậy vai trò giáo dục của gia đình là vô cùng quan trọng. 1. Khái niệm về gia đình, vai trò của gia đình đối với sự phát triển nhân cách của trẻ em Trước hết, muốn giáo dục các em được tốt, chúng ta cần nhận thức đầy đủ và sâu sắc khái niệm về gia đình: Gia đình là một tổ chức đời sống cộng đồng của con người, một thiết chế văn hóa – xã hội đặc thù được hình thành, tồn tại và phát triển trên cơ sở của quan hệ hôn nhân, quan hệ huyết thống, quan hệ nuôi dưỡng giáo dục giữa các thành viên. Từ việc tiếp cận khái niệm trên ta nhận thấy vai trò của gia đình đối với việc giáo dục đạo đức, nhân cách cho các em là vô cùng quan trọng. Gia đình là môi trường giáo dục đầu tiên của mỗi con người. Mỗi con người khi sinh ra thông thường đều có một gia đình, được sinh ra từ người cha, người mẹ…vì thế, ánh mắt đầu tiên là cái nhìn về cha mẹ, âm thanh đầu tiên tiếp nhận là âm thanh từ cha mẹ, ông bà, anh chị.. là âm thanh của gia đình. Sự chăm sóc của gia đình giúp các em lớn dần lên, tập đi những bước đầu tiên, học câu nói đầu tiên, qua lời ru của mẹ, của bà... cùng với sự chỉ bảo của gia đình các em được tiếp xúc và thẩm thấu truyền thống văn hóa gia đình và nền văn hóa xã hội. Gia đình là nhân tố đầu tiên chỉ bảo, dạy dỗ cho các em hành vi ứng xử theo chuẩn mực và các giá trị tốt đẹp của xã hội : “Học ăn, học nói, học gói, học mở .. Ăn trông nồi, ngồi trông hướng.. Trên kính duới nhường.. ” Chính vì vậy hành vi đầu đời của các em có dấu ấn sâu sắc của gia đình. Trẻ em có hành vi tốt hay xấu trước hết và chủ yếu là do môi trường giáo dục của gia đình tạo nên. Gia đình chuẩn bị hành trang cho các em bước vào cuộc sống Trong vòng tay của cha mẹ và gia đình, các em được nuôi dưỡng bằng những giá trị vật chất và tinh thần. Theo năm tháng, các em dần lớn lên hoàn thiện về nhân cách. Trên những bước đường trưởng thành những ký ức của tuổi thơ luôn đọng lại theo chân các em trên mỗi hành trình mà ở đó có thể là ký ức buồn khổ hoặc ký ức êm đềm ngọt ngào trong vòng tay yêu thương của gia đình… tất cả đều trở thành hành trang, động lực giúp các em vươn lên, quyết tâm hơn trên mỗi bước đi của cuộc đời mình. Gia đình là nhịp cầu nối với nhà trường Gia đình là cái nôi giáo dục đầu tiên, giai đoạn sau các em tiếp tục được sự giáo dục của nhà trường. Đó là môi trường rộng lớn hơn, bạn bè nhiều hơn, kiến thức được mở mang, thể chất ngày càng phát triển, theo đó nhận thức và nhân cách được phát triển rất mạnh ở thời kỳ này. Để định hướng, uốn nắn và điều chỉnh về nhân cách của các em gia đình phải luôn liên hệ với nhà trường, với Thầy cô giáo, để nắm bắt những ưu điểm và hạn chế của các em để tác động giúp các biết khắc phục mặt yếu, phát huy mặt mạnh. Sự hợp tác này sẽ đạt hiệu quả rất cao vì nhà trường chính là môi trường thuận lợi nhất, tốt nhất để các em học tập và rèn luyện. Gia đình cần thiết lập mối quan hệ mật thiết với xã hội Gia đình là tế bào của xã hội, nhiều gia đình cộng lại mới thành xã hội, xã hội tốt thì gia đình càng tốt, gia đình tốt thì xã hội mới tốt. Đây là mối quan hệ biện chứng, tác động qua lại lẫn nhau. Xã hội tốt sẽ là cơ sở để xây dựng gia đình hạnh phúc tiến bộ. Mặt khác, gia đình là nơi truyền thụ các giá trị văn hóa của dân tộc và nhân loại từ thế hệ này đến thế hệ khác, vì vậy chỉ có thông qua gia đình mới là con đường nhanh nhất, chắc chắn nhất để giáo dục các em theo những chuẩn mực tốt đẹp của xã hội. Trong giai đoạn hiện nay, đất nước đang hội nhập và phát triển, do ảnh hưởng từ phương Tây nên các hệ giá trị đang có những thay đổi nhất định, mặt trái của nền kinh tế thị trường tạo nên nhiều tiêu cực, cám dỗ đã ảnh hưởng tới sự phát triển nhân cách của các em. Điều ấy đòi hỏi gia đình cần có định hướng và các biện pháp đúng đắn để khẳng định vai trò vị trí, tác dụng quan trọng không gì thay thế được trong việc giáo dục nhân cách cho các em. 2. Một số biện pháp giáo dục của gia đình đối với sự phát triển nhân cách của trẻ em hện nay Khi đất nước hội nhập, phát triển, sự du nhập của lối sống văn hóa Phương tây, mặt trái của nền kinh tế thị trường đã tác động mạnh mẽ đến đời sống của các gia đình gây ra nhiều hệ lụy bởi những hiện tượng xã hội liên quan đến trẻ em như ma túy , bạo lực, quan hệ tình dục, trò chơi điện tử, bỏ nhà đi lang thang… đã gây rất nhiều khó khăn trong việc quản lý, kiểm soát và giáo dục nhân cách của các em trong hoàn cảnh hiện nay. Để phát huy vai trò giáo dục của gia đình với sự phát triển hoàn thiện về đạo đức và nhân cách của các em, gia gđình cần có những điều kiện và biện pháp giáo dục phù hợp mới đạt được hiệu quả. Điều kiện cần thiết của gia đình Trước hết cha mẹ phải là tấm gương cho con Tấm gương của cha mẹ để con noi theo đầu tiên là cách cư xử với nhau, cư xử với cha mẹ, ông bà, với những người xung quanh và thái độ trách nhiệm với xã hội. Cha mẹ là tấm gương đầu đời gần gũi với con. Nếu trẻ em học cách cư xử thiếu văn hóa, thiếu đạo đức từ cha mẹ, từ gia đình thì khi lớn lên chúng cũng cư xử giống như cha mẹ. Khi cha mẹ là tấm gương tốt, mẫu mực sẽ tạo điều kiện quan trọng để con cái trở thành những người có nhân cách tốt. Gia đình được xây dựng trên cơ sở bình đẳng và tôn trọng lẫn nhau Sự bình đẳng được thể hiện khi mọi thành viên trong gia đình đều có quyền nói lên tiếng nói của mình, mọi ý kiến, nguyện vọng tâm tư cần được chia sẻ được đáp ứng nếu chính đáng. Mọi thành viên trong gia đình phải thật sự tôn trọng nhau, không phân biệt giới. Các em trai và gái đều có quyền lợi nghĩa vụ như nhau, được thụ hưởng mọi giá trị như nhau trong học tập, sinh hoạt và trong cuộc sống. Cha mẹ (Vợ chồng) phải được tôn trọng như nhau, lắng nghe và chia sẻ với nhau tất cả những vấn đề của cuộc sống như: Trách nhiệm và nghĩa vụ, các công việc của gia đình, sự thụ hưởng về vật chất và tinh thần… Tất cả những yếu tố trên là điều kiện quan trọng của gia đình với vai trò là môi trường giáo dục nhân cách cho trẻ em. Cha mẹ cần có kiến thức và hiểu biết nhất định Kiến thức của cha mẹ có thể được tích lũy từ sự trải nghiệm, kinh nghiệm sống trong xã hội, cũng có thể qua học tập nghiên cứu từ sách vở nhưng cũng cần phải lựa chọn những kiến thức phù hợp với hoàn cảnh gia đình và tâm – sinh lý của từng lứa tuổi và giới tính của các em. Hiện nay, sự phát triển của thông tin, của mạng xã hội nên các em tiếp thu rất nhanh cả những điều hay và nhiều điều xấu có hại, vì vậy cha mẹ cần cập nhất thông tin, nắm bắt được nhu cầu, tâm sự, thị hiếu của trẻ để có phương pháp tác động phù hợp đạt hiệu quả. Cha mẹ cũng cần học hỏi, hiểu biết kiến thức về thiên nhiên, xã hội để chia sẻ định hướng sự phát triển nhân cách của các em, nhưng cũng cần tránh sự bất đồng về nội dung phương pháp trong gia đình gây sự hoang mang thiếu niềm tin ở các em. 3. Một số biện pháp giáo dục nhân cách cho trẻ em trong gia đình Giáo dục các em thông qua truyền thống gia đình Giáo dục truyền thống gia đình tạo cho các em niềm tự hào về gia đình và dòng họ: gia đình có nhiều người thành đạt, trong gia đình có nề nếp, gia phong, gia đạo và cách sống đẹp. Chính truyền thống gia đình và dòng họ sẽ là tấm gương cho các em học theo, rèn luyện và phát huy truyền thống tốt đẹp đó. Biện pháp này có tác dụng cao vì uy tín của gia đình, dòng họ là nơi mà các em được sinh ra và lớn lên. Giáo dục bằng nêu gương Đó là biện pháp giáo dục bằng cách thông qua những tấm gương sáng trong gia đình của ông bà, cha mẹ, anh em …, trẻ em lớn lên và được tiếp nhận cách sống, ứng xử của những người xung quanh, trẻ em sẽ bắt chước học theo từ đó hình thành nhân cách tốt qua trải nghiệm thực tế. Phong trào: “ông bà cha mẹ mẫu mực, con cháu thảo hiền” cũng là nhằm nêu gương tốt để giáo dục trẻ em. Cách giáo dục này mang lại cho trẻ em cách sống, làm việc theo gương tốt của gia đình và chuẩn mực của xã hội Biết tổ chức các hoạt động hợp lý trong gia đình Các loại hình hoạt động ở gia đình rất đa dạng và phong phú, đó là các buổi sinh hoạt gia đình, hoạt động lao động, học tập, hoạt động vui chơi giải trí, du lịch, giao lưu, thăm hỏi họ hàng… Qua các hoạt động này giúp trẻ em gắn bó với gia đình, tạo ra hứng thú trong cuộc sống, biết chia sẻ, tâm sự, cũng từ đó hình thành các năng lực, phẩm chất, kỹ năng sống, xử lý các tình huống phù hợp với gia đình, xã hội trong thời kỳ mới. Qua đó giúp các em phát huy những ưu điểm và khắc phục hạn chế của bản thân để hòa nhập tốt với xã hội . Từ xưa đến nay, nhất là giai đoạn hiện nay – khi xã hội phát triển và hội nhập thì vai trò giáo dục của gia đình trong việc hình thành nhân cách của trẻ em càng trở lên quan trọng và cấp thiết hơn bao giờ hết. Bác Hồ từng dạy: Mười năm là chuyện trồng cây Trăm năm là chuyện khéo tay trồng người Để giúp trẻ em trưởng thành, có nhân cách tốt, trở thành công dân có ích cho xã hội, yêu tổ quốc, yêu đồng bào.. là một việc khó khăn không phải một sớm một chiều, cần có thời gian và phải được gia đình cần quan tâm đặc biệt. Vì sự trưởng thành của các em mỗi gia đình cần có định hướng rõ rệt, cụ thể, một phương pháp giáo dục khoa học và điều thiết yếu cần phải kết hợp hài hòa ba môi trường: Gia đình – nhà trường và xã hội mới có thể đạt hiệu quả như mong muốn . Nguyễn Mạnh Thân |
