So sánh trong văn học

Thuyền tôi trôi trên Sông Đà. Cảnh ven sông ở đây lặng tờ. Hình như đời Lí, đời Trần, đời Lê, quãng sông này cũng lặng tờ đến thế mà thôi. Thuyền tôi trôi qua một nương ngô nhú lên mấy lá ngô non đầu mùa. Mà tịnh không một bóng người. Cỏ gianh núi đồi đang ra những nõn búp. Một đàn hươu cúi đầu ngốn búp cỏ gianh đẫm sương đêm. Bờ sông hoang dại như một bờ tiền sử. Bờ sông hồn nhiên như một nỗi niềm cổ tích tuổi xưa. Chao ôi, thấy thèm được giật mình vì một tiếng còi xúp-lê của một chuyến xe lửa đầu tiên đường sắt Phú Thọ - Yên Bái - Lai Châu. Con hươu thơ ngộ ngẩng đầu nhung khỏi áng cỏ sương, chăm chăm nhìn tôi không chớp mắt mà như hỏi tôi bằng cái tiếng nói riêng của con vật lành: Hỡi ông khách Sông Đà, có phải ông vừa nghe thấy một tiếng còi sương?. Đàn cá dầm xanh quẫy vọt lên mặt sông bụng trắng như bạc rơi thoi. Tiếng cá đập nước sông đuổi mất đàn hươu vụt biến. Thuyền tôi trôi trên Dải sông Đà bọt nước lênh đênh - Bao nhiêu cảnh bấy nhiêu tình của một người tình nhân chưa quen biết (Tản Đà). Dòng sông quãng này lững lờ như nhớ thương những hòn đá thác xa xôi để lại trên thượng nguồn Tây Bắc.
(Trích Người lái đò sông Đà - Nguyễn Tuân)

Rời khỏi kinh thành, sông Hương chếch về hướng chính bắc, ôm lấy đảo Cồn Hến quanh năm mơ màng trong sương khói, đang xa dần thành phố để lưu luyến ra đi giữa màu xanh biếc của tre trúc và của những vườn cau vùng ngoại ô Vỹ Dạ. Và rồi, như sực nhớ lại một điều gì chưa kịp nói, nó đột ngột đổi dòng, rẽ ngoặt sang hướng đông - tây để gặp lại thành phố lần cuối ở góc thị trấn Bao Vinh xưa cổ. Đối với Huế, nơi đây chính là chỗ chia tay dõi xa ngoài mười dặm trường đình.Riêng với sông Hương, vốn đang xuôi chảy giữa cánh đồng phù sa êm ái của nó, khúc quanh này thực bất ngờ biết bao. Có một cái gì rất lạ với tự nhiên và rất giống con người ở đây; và để nhân cách hóa nó lên, tôi gọi đấy là nỗi vương vấn, cả một chút lẳng lơ kín đáo của tình yêu. Và giống như nàng Kiều trong đêm tình tự, ở ngã rẽ sông này, sông Hương đã chí tình trở lại tìm Kim Trọng của nó, để nói một lời thề trước khi về biển cả: Còn non - còn nước - còn dài. Còn về - còn nhớ..... Lời thề ấy vang vọng khắp lưu vực sông Hương thành giọng hò dân gian; ấy là tấm lòng người dân nơi Châu Hóa xưa mãi mãi chung tình với quê hương xứ sở. (Trích "Ai đã đặt tên cho dòng sông -HPNT )

4. Mục đích :

-Với dang bài so sánh yêu cầu thí sinh chỉ ra được nét giống và khác nhau giữa 2 tác phẩm , giữa nội dung , nghê thuật , cách sử dung ngôn từ của 2 tác giả .

+ Nét chung :- Cảm xúc của tác giả

- Nội dung

- Ngôn ngữ , nghệ thuật

+Nét riêng : -Năm sáng tác

-Xu hướng sáng tác

- Thể loại

* Còn đối với dạng so sánh 3 tác phẩm , 3 chi tiết .... thì các em cũng theo đúng lối rút ra nét chung và nét riêng như trên để từ đó thấy được mặt kế thừa , những cách tân trong nghê thuật của từng tác giả , từng tác phẩm . Thấy đượcvẻ đẹp riêng tỏng từng tác phẩm , sự đa dạng và phát triển riêng trong phong cách nhà văn . Với dạng bài này giúp các em hiểu thêm về những nguyên nhân dẫn đến sự khác biệt trong văn học

C :Cách làm kiểu bài sánh văn học

Bước 1 : Tìm hiểu đề và tìm ý cho bài viết :

Bước 2 : Lập dàn ý cho bài viết :

Mở bài :

-Sau khi đã xác định rõ đối tượng so sánh trong yêu cầu đề bài các em có thể theo 2 hướng mở bài : + Mở bài trực tiếp

+ Mở bài gián tiếp

-Các em sử dụng hình thức trích dẫn như sau : +Nếu là thơcác em trích lại câu thơ đầu và câu thơ cuối ( đối với những đoạn thơ dài khoảng 7-10 câu thơ ) . Ngược lại đối với những đoạn thơ có dung lượng từ 3-5 câu thơ thì em nên mở ngoặc kép trích dẫn đầy đủ .

+Nếu là đoạn văn xuôithì các em nên trích khoảng 12-16 chữ mở đầu .... và câu văn kết thúc đoạn trích ( Khi các em trích dẫn nên để khoảng trống phần ". . ." rõ ràng * * *

+Nếu là 2 hoăc 3 nhân vật ,2 hoăc 3 hình tượng , 2 hoăc 3chi tiết nghệ thuật , 2 hoặc 3 cách kết thúc..... thì các em chú ý mình chỉ cần nêu tên 1 cách ngắn gọn .

THÂN BÀI :

1. Gioi thiêu vài nét về tác giả , tác phẩm ( 0.5 điểm )

- Phần này các em nên tìm hiểu kĩ và nhớ những chi tiết về tác giả để có thể tóm tắt lại 1 cách đầy đủ rõ ràng về 1 , 2 hoặc 3 tác giả

2. Phân tich / cảm nhận đối tượng cần so sánh (4 điểm ) ** phần này đòi hỏi các em muốn có 100% số điểm cần chú ý những điều sau:

a. Làm rõ đối tượng thứ nhất

b.Làm rõ đối tượng số hai

Chú ý ***

-Khi làm dạng bài này quan trọng rằng các em cần xác định đúng đối tượng so sánh bám sát theo đối tượng đo để phân tích / cảm nhận

-Chú ý tới những thủ pháp nghệ thuật được sử dụng từ đó phân tích và nêu được ý nghĩa của chúng , cũng cần hiểu rõ thể loại của chúng

+Nếu là thơ: Cần bám sát đến tứ thơ , lời thơ , hình ảnh trong thơ , nhịp điệu, câu , chữ, nhất là biện pháp tu từ và giọng điệu tho .

Ví dụ 1 :

"Những tiếng đàn bọt nước

Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt

li la li la li la

đi lang thang về miền đơn độc

với vầng trăng chếnh choáng

trên yên ngựa mỏi mòn"

(Đàn ghita của Lor-ca - Thanh Thảo )

+những tiếng đàn bọt nước: biểu tượng tượng trưng cho Lor-ca

- Tiếng đàn: âm thanh là tiếng thơ , tiếng lòng và chính là cuộc đời của Lor-ca

- Bọt nước: hình ảnh trở đi trở lại như 1 niềm ám ảnh trong cuộc đời Lor-ca

_Dùng cả thị giác và thính giác để cảm nhận tiếng đàn:

Bọt nước ; gợi cảm giác về niềm khao khát được tan hòa vào thế giới vô biên . Vẻ đep tâm hồn của Lor-ca , 1 cái hữu hạn mong hòa vào cái vô hạn của đất trời

-Sự ngậm ngùi xót xa cho cái nhỏ bé cô đơn giữa cái mênh mông vô hạn

."Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt' gợi ra đát nước của những trân đấu bò tót (Văn hóa đặc sắc )

Tính từ "gắt' bổ ngữ cho từ đỏ gợi sắc thái dữ dội khiến gợi cho người đocvề 1 thế giói giao tranh xung đột

+ 4/6 câu thơ kết thúc bằng tiếng mang thanh trắc (nước, gắt, độc, choáng) > cảm nhận về số phận, cuộc đời không bình yên, đầy bất trắc.

+ Hệ thống hình ảnh: lang thang miền đơn độc, vầng trăng, yên ngựa > những hình ảnh gắn với thế giới nghệ thuật Lor-ca, những biểu tượng của thơ ca Lor-ca > tạo ra một miền Lor-ca, mĩ cảm Lor-ca trong đoạn thơ đầu tiên

+Nếu là truyện : Cần đặc biệt chú ý đến các chi tiết nghệ thuậtđặc sắc , nhất là hành động , lời lẽ , suy nghĩ nhân vật cũng như thái độ của nhà văn hoặc người kể chuyện đối với nhân vật .

+Nếu là kí : Cần bám sát vào lời văn chú ý đến những hình ảnh xuất hiện tỏng câu văn , và biện pháp tu từ cũng như thái độ của nhà văn

Ví dụ 2 :

Thuyền tôi trôi trên Sông Đà. Cảnh ven sông ở đây lặng tờ. Hình như đời Lí, đời Trần, đời Lê, quãng sông này cũng lặng tờ đến thế mà thôi. . . . . . . . . .. . . . . . . . .Dòng sông quãng này lững lờ như nhớ thương những hòn đá thác xa xôi để lại trên thượng nguồn Tây Bắc.
( Trích Người lái đò sông Đà - Nguyễn Tuân)

+ Đây là đoạn văn tiêu biểu cho phong cách tùy bút Nguyễn Tuân. Nhà văn miêu tả vẻ đẹp trữ tình thơ thơ mộng của sông Đà ở đoạn hạ lưu.