Thi pháp học Phạm Ngọc Hiền PDF

Taisachpdf.net – Quyển sách Thi Pháp Học viết bởi Tác giả Phạm Ngọc Hiền và được phát hành ngày 01/2019 bởi Nxb Tổng hợp TP.HCM.

Thi Pháp Học viết về chủ đề Sách Văn học Trong Nước và được bán với giá 128.000đ. Hãy mua sách để ủng hộ tác giả bạn nhé.

Bạn đang tìm: Thi Pháp Học PDF

Thông tin về sách

Tác giả:	Phạm Ngọc Hiền
Nhà phát hành:	Nxb Tổng hợp TP.HCM
Nhà xuất bản:
Ngày phát hành	01/2019
Định dạng	PDF

Bạn có thể tải sách Thi Pháp Học PDF tại đây.

Thi Pháp Học
” Thi pháp học là bộ môn khoa học chuyên nghiên cứu hình thức nghệ thuật tác phẩm văn chương. Bộ môn này xuất hiện từ thời cổ đại với mục đích dạy phép tắc sáng tác nghệ thuật. Đầu thế kỷ XX, thi pháp học hiện đại hình thành và chìa làm nhiều khuynh hướng: Thi pháp học thể loại, Ngôn ngữ – Hình thức, Cấu trúc – Ký hiệu học, Phê bình mới, Thi pháp học văn hóa – lịch sử. Thi pháp học ở Việt Nam cũng có đầy đủ các khuynh hướng trên nhưng bước đường phổ biến khá gập ghềnh. Mãi đến cuối thế kỷ XX, nó mới trở thành một phong trào nghiên cứu sâu rộng.” (Phạm Ngọc Hiền – Tổng quan Thi pháp học ở Việt Nam – tạp chí Nhà Văn và tác phẩm ,số 12/2015)Mời bạn đón đọc.

Đang cập nhật…

Quyển sách Thi Pháp Học hiện được bán với giá 128.000đ, bạn có thể mua trược tiếp sách tại đây.

Tìm kiếm liên quan

Download Thi Pháp Học PDF

Thi Pháp Học Tác giả Phạm Ngọc Hiền PDF

Tải sách Thi Pháp Học ebook MOBI

Thi Pháp Học EPUB

Thi Pháp Học full

Thi Pháp Học đọc online

" Thi pháp học là bộ môn khoa học chuyên nghiên cứu hình thức nghệ thuật tác phẩm văn chương. Bộ môn này xuất hiện từ thời cổ đại với mục đích dạy phép tắc sáng tác nghệ thuật. Đầu thế kỷ XX, thi pháp học hiện đại hình thành và chìa làm nhiều khuynh hướng: Thi pháp học thể loại, Ngôn ngữ – Hình thức, Cấu trúc – Ký hiệu học, Phê bình mới, Thi pháp học văn hóa – lịch sử. Thi pháp học ở Việt Nam cũng có đầy đủ các khuynh hướng trên nhưng bước đường phổ biến khá gập ghềnh. Mãi đến cuối thế kỷ XX, nó mới trở thành một phong trào nghiên cứu sâu rộng."

(Phạm Ngọc Hiền – Tổng quan Thi pháp học ở Việt Nam – tạp chí Nhà Văn và tác phẩm ,số 12/2015)

Mời bạn đón đọc.

Tác giả: Phạm Ngọc Hiền
Nhà xuất bản: Nxb Tổng hợp TP.HCM
Nhà phát hành: NXBTH TPHCM
Mã Sản phẩm: 9786045878675
Khối lượng: 660.00 gam
Ngôn ngữ: Tiếng Việt
Định dạng: Bìa mềm
Kích thước: 15 x 23 cm
Ngày phát hành: 01/2019
Số trang: 556

Giá: 128,000 ₫

TAÏP CHÍ KHOA HOÏC ÑAÏI HOÏC SAØI GOØN Soá 8 (33) - Thaùng 10/2015 Thi pháp học thể loại – Từ cổ điển đến hiện đại Genre-Based poetics – From classic to modern TS. Phạm Ngọc Hiền Trường Đại học Sài Gòn Ph.D. Pham Ngoc Hien Sai Gon University Tóm tắt Khuynh hướng Thi pháp học thể loại đã xuất hiện từ thời cổ đại. Đến nay, nó vẫn là hướng nghiên cứu chủ lực trong các khuynh hướng của Thi pháp học. Bài viết phác họa bức tranh tổng thể về tình hình nghiên cứu Thi pháp học thể loại trên thế giới và Việt Nam. Hy vọng rằng, nó sẽ giúp người đọc hình dung được phần nào sự phát triển của văn học. Từ khóa: thi pháp học, thể loại, loại hình, nghệ thuật thơ ca… Abstract The trend of Genre-Based Poetics has appeared since ancient times. To date, it remains the key research direction in various trends of Poetics. The article outlines the overall picture of the situation of studies about Genre-Based Poetics in the World and Vietnam. Hopefully, it will help readers visualize the evolution of literary. Keywords: poetics, genre, type, poetry and art… Thi pháp học thể loại là một trong 1. Khuynh hướng Thi pháp học thể loại những khuynh hướng nghiên cứu cơ bản trên thế giới của Thi pháp học. Tính từ thời điểm ra đời 1.1. Thi pháp học thể loại cổ điển công trình Nghệ thuật thơ ca (Thi pháp Từ thế kỷ XIX trở về trước, những học) của Aristote (thế kỷ IV TCN) đến nay, công trình nghiên cứu về thể loại văn Thi pháp học thể loại đã có bề dày 24 thế chương thường được xếp vào khuynh kỷ. Trên hành trình phát triển từ cổ điển hướng Thi pháp học cổ điển, còn gọi là Thi đến hiện đại, khuynh hướng này đã trải qua pháp học sáng tác, Thi pháp học quy phạm. nhiều sự biến đổi lớn. Từ đầu thế kỷ XX, Khuynh hướng này thường nghiên cứu các bên cạnh những công trình nghiên cứu quy tác phẩm, thể loại văn chương từ những phạm thể loại, còn xuất hiện nhiều công khuôn mẫu có sẵn. Nó tìm hiểu việc nhà trình nghiên cứu sự cách tân thể loại. Tìm văn có tuân thủ các nguyên tắc thể loại hay hiểu khuynh hướng nghiên cứu này, chúng không. Ví dụ, xây dựng cốt truyện kịch thì ta cũng hình dung được phần nào quá trình phải quán triệt luật “tam duy nhất”, sáng phát triển của văn chương trên thế giới và tác thơ Đường thì phải theo đúng hệ thống Việt Nam. niêm luật chặt chẽ của thể loại này… Việc nghiên cứu thi pháp thể loại nhằm hướng tới mục đích chính là dạy cách sáng tác và 12
cảm thụ vẻ đẹp nghệ thuật… phỏng; giữa chúng có ba điểm khác nhau: Trong Nghệ thuật thơ ca, Aristote dạy mô phỏng bằng cái gì [phương tiện], mô học trò cách thức sáng tác, cảm thụ các loại phỏng cái gì [đối tượng], mô phỏng như thế hình tự sự, trữ tình và kịch. Ông phân tích nào [cách thức]” [1, tr.15]. một số tác phẩm tiêu biểu của văn chương Aristote cho rằng, nghệ thuật bắt Hy Lạp để minh họa. Kết cấu của công nguồn từ sự bắt chước. Nhưng để tác phẩm trình Nghệ thuật thơ ca như sau: hấp dẫn, nhà thơ còn phải biết “tạo kinh 1. Mở đầu, phân loại nghệ thuật; 2. ngạc” bằng những hành động biểu diễn ấn Phân loại tính cách trong các thể loại; 3. tượng. Tác giả nên sử dụng nhiều lối nói tu Mô phỏng như thế nào; 4. Nguyên nhân từ, đặc biệt là phép ẩn dụ, nên dùng các từ nảy sinh nghệ thuật thơ ca; 5. Đặc điểm của lạ, hoa mỹ để tránh sự tầm thường, nhạt hài kịch; 6. Đặc điểm của bi kịch; 7. Cách nhẽo. Ông lấy ví dụ, câu “Cái nhọt chân tôi sắp xếp hành động trong bi kịch; 8. Sự xâm thực xác tôi” không hay bằng câu “Cái thống nhất hành động nhân vật sử thi; 9. nhọt chân tôi gặm mòn xác tôi”. Cụm từ Cách xây dựng những tình huống bất ngờ, “chiếc ghế tuyệt đẹp” không hay bằng “cái có thể xảy ra” trong cốt truyện; 10. Cốt “chiếc ghế hoa lệ”. Nên dùng các từ như: truyện đơn giản và cốt truyện phức tạp; 11. “tuổi già của một ngày” (buổi chiều), “buổi Sự đột biến và nhận thức của nhân vật chiều của cuộc sống”, “buổi hoàng hôn của trong cốt truyện; 12. Bố cục của một vở cuộc đời” (tuổi già). Đây cũng chính là thủ kịch; 13. Các cảm xúc mỹ học: đáng sợ và pháp “lạ hóa” mà sau này được trường phái đáng thương, hạnh phúc và bất hạnh; 14. Hình thức cổ súy. Bàn thêm về các biến cố đáng sợ và đáng Như vậy, Aristote phân tích “Nghệ thương trong cốt truyện kịch, 15. Tính cách thuật thơ ca” để dạy phương pháp sáng tác. cần phải cao thượng, thích hợp, giống thật, Những nguyên lý Thi học cổ điển của ông nhất quán. 16. Sự nhận biết dựa vào dấu đã chi phối nền văn nghệ châu Âu suốt thời hiệu bên ngoài, sự sắp đặt, hồi ức, suy luận; cổ trung đại. Sau Aristote, còn có một số 17. Sự miêu tả các tình tiết trong cốt truyện; nhà lý luận khác cũng có công trình về Thi 18. Thắt nút và mở nút; 19. Ngôn từ và tư pháp học như Horace, Trissin, Tasso, tưởng; 20. Cách dùng âm, vần, từ, câu; 21. Scaliger, Longinus, Caxtenvestro, Minturno, Các loại từ: đơn - phức, thông dụng - ít Lessing… Vào thế kỷ XVII, ở Pháp, dùng, kéo dài - rút ngắn; 22. Mỹ từ pháp, Boileau đã hiện đại hóa Aristote qua tác phép tu từ ẩn dụ; 23. Sự duy nhất về thời phẩm Bàn về nghệ thuật thơ ca (còn gọi là gian; 24. Sử thi: độ dài, kết cấu, cách luật, Thi học, Nghệ thuật thơ). Ông cũng dạy cái kỳ lạ và phi lý; 25. Nhiệm vụ của nhà cách sáng tác nghệ thuật: “Các ngài có thơ; 26. Bi kịch cao quý hơn sử thi. muốn được công chúng mến mộ không?/ Có thể thấy quan điểm chủ đạo của ông Vậy thì khi viết hãy luôn luôn chuyển đổi trong đoạn mở đầu tác phẩm: “Chúng ta sẽ ngôn từ” [5, tr.431]. bàn về nghệ thuật thơ ca nói chung, về các Ở phương Đông, các quốc gia lớn thể loại riêng của nó, cũng như ý nghĩa mỗi cũng xuất hiện nhiều công trình bàn về thể loại, và cốt truyện cần phải xây dựng ra cách thức sáng tác và quy phạm thể loại. sao cho tác phẩm được hay (…) Sử thi, bi Từ thời cổ đại, Ấn Độ có các công trình Lý kịch, hài kịch và tụng ca, đại bộ phận nhạc luận về kịch của Bharata (thế kỷ II), sáo, nhạc đàn lục huyền - tất cả những cái Bahamaha (thế kỷ V - VI), Anandavardhana đó nói chung đều là những nghệ thuật mô (thế kỷ IX)… Họ có bàn đến trải nghiệm 13
xúc cảm, cách sử dụng các biện pháp tu từ, 44. Tổng thuật (bàn chung các thuật); 45. sự khêu gợi ẩn ý để làm cho lời văn hoa Thời tự (sự biến đổi văn chương theo các mỹ, có sức lôi cuốn. Thi pháp Ấn Độ coi thời); 46. Vật sắc (thanh sắc của sự vật); trọng yếu tố cảm hứng, đề cao sự phản ánh 47. Tài lược (tài năng, kiến thức); 48. Tri chủ quan hơn là “bắt chước”, “mô phỏng” kỉ (kẻ tri âm)… khách quan (như thi pháp Hy Lạp cổ đại). Lưu Hiệp bàn về tác giả, độc giả, mối Ở Nhật Bản, các công trình Thi pháp quan hệ giữa nghệ thuật và vũ trụ. Ông học không nhiều. Nhưng qua những phát cũng đề cập đến một số nội dung nằm biểu về quan niệm nghệ thuật của các nhà ngoài tác phẩm nghệ thuật như ở thiên 1. lý luận và nghệ sĩ, ta cũng có thể hình dung Nguyên đạo (văn bắt nguồn ở tồn tại khách được phương pháp sáng tác của họ. Nghệ quan). Ông cũng xét văn chương trong tiến thuật truyền thống Nhật Bản coi trọng lối trình lịch sử: 2. Trưng Thánh (lấy căn cứ ở biểu hiện tượng trưng, tạo ra nhiều khoảng thánh nhân), 3. Tôn kinh (đề cao các kinh), trống không gian, thời gian trong văn bản 4. Chính vĩ (chỉnh đốn những lời mê tín). để gợi tưởng (“thi pháp chân không”). Nhưng phần lớn nội dung công trình bàn Phần lớn tác phẩm của họ nhằm hướng đến về nghệ thuật viết văn (theo nghĩa rộng, thể hiện niềm bi cảm trước cái đẹp (aware). gồm các thể văn chương và ca nhạc). Ở J. Kristeva gọi đây là nền “Thi học của thiên cuối cùng (Tự chí), tác giả trình bày nước mắt”. lý do viết tác phẩm này như sau: “Văn tâm Ở Trung Quốc, vào thế kỷ V, có bộ điêu long viết ra lấy tồn tại khách quan sách Văn tâm điêu long của Lưu Hiệp. Đây (đạo) làm gốc, lấy thánh nhân làm thầy, lấy là công trình Lý luận văn chương đồ sộ kinh làm bản chất (thể)”. Ta thấy Văn tâm nhất ở phương Đông cổ trung đại. Văn tâm điêu long của Lưu Hiệp có vẻ sùng cổ hơn điêu long gồm có 50 thiên, nội dung đề cập Nghệ thuật thơ ca của Aristote. Dung đến khá nhiều lĩnh vực. Trong đó có một lượng của Văn tâm điêu long đồ sộ hơn số thiên mang màu sắc Thi pháp học rõ nét nhiều nhưng không thuần túy Thi pháp học nhất là: thiên 5. Biện tao (bàn về Ly tao và như Nghệ thuật thơ ca. Hai tác phẩm được Sở từ); 6. Minh thi (giảng giải về thơ); 7. viết cách nhau khoảng một thế kỷ, đại diện Nhạc phủ (âm nhạc cung đình); 8. Thuyên cho hai nền Thi pháp Đông - Tây. phú (bàn về phú); 9. Tụng tán (nói về tụng Ngoài ra, ở Trung Quốc còn có nhiều và tán); 16. Sử truyện (bàn về sử và lời bàn về nghệ thuật viết văn của các nhà truyện); 18. Luận thuyết (thể lí luận và thể lý luận khác như: Chung Vinh, Tiêu Thống, thuyết phục); 27. Thể tính (bàn về cá tính); Lục Cửu Uyên, Nghiêm Vũ, Bạch Cư Dị, 29. Thông biến (thông suốt do bắt chước Tô Đông Pha, Âu Dương Tu, Viên Hoằng và sau có thể biến hóa); 30. Định thể (văn Đạo, Kim Thánh Thán, Mao Tôn Cương, tự nhiên có hình thể…); 31. Tình thái (tình Lương Khải Siêu… Trong Tùy Viên thi cảm và nghệ thuật diễn tả); 32. Thanh luật thoại, Viên Mai (1716 - 1798) đã hoàn (thanh và luật); 33. Chương cú (chương và thiện và phát triển học thuyết “tính linh”, đề cú); 34. Dung tài (đúc gọt); 35. Lệ từ (làm cao tính cách và linh cảm, “tình chân thực, cho lời cân đối); 36. Tỉ hứng (tỉ và hứng); lời khéo léo”. Thi pháp học Trung Quốc 37. Khoa sức (phóng đại và tô vẽ); 38. Sự thường mang màu sắc chính trị trong khi loại (lấy sự việc cùng loại mà dẫn chứng); Thi pháp học Ấn Độ mang đậm màu sắc 39. Luyện tự (luyện từ ngữ); 40. Ẩn tú (kín tôn giáo. Mặc dù quan niệm Thi pháp có đáo và nổi bật); 43. Phụ hội (tô vẽ thêm); khác nhau chút ít giữa các nước nhưng 14
chúng đều mang nét chung cơ bản của Thi điển, các nhà Thi pháp học hiện đại tiếp tục pháp học cổ điển là đưa ra mô thức chung thừa nhận đặc trưng cơ bản nhất của thơ là của thể loại để dạy cách sáng tác. tính nhạc và sự trau chuốt ngôn từ. Tuy 1.2. Thi pháp học thể loại hiện đại nhiên, họ đi tìm những quy luật âm nhạc Sang thế kỷ XX, Thi pháp học thể loại mới, những cá tính sáng tạo của nhà thơ. Ở tách thành hai nhánh. Một nhánh vẫn tiếp mức cực đoan, trường phái Ngôn ngữ học tục dòng chảy Thi pháp học quy phạm, một Nga đầu thế kỷ XX chủ trương sự “lạ hóa” nhánh nữa ủng hộ sự cách tân thể loại. Cả hoàn toàn trong thơ. Nếu như Thi pháp học hai nhánh này không mâu thuẫn mà bổ cổ điển quan tâm tìm hiểu mô hình sáng tác sung cho nhau phản ánh sự đa dạng của đời của nhà thơ thì Thi pháp học hiện đại còn sống văn chương hiện đại. quan tâm khám phá cả mô hình tác phẩm Thi pháp học quy phạm vẫn tiếp tục do bạn đọc xây dựng. Họ không xem thể phát triển trên tinh thần mới. Nhiều tác loại là một khuôn mẫu khép kín mà là một phẩm nghiên cứu thi luật văn chương trung cấu trúc ngôn từ động. Tuy nhiên, nhiều đại nhưng không phải để dạy sáng tác mà nhà Thi pháp học hiện đại không phủ nhận chủ yếu là định hướng cho công việc phê thành quả của các bậc tiền bối. Họ chỉ xem bình, học tập và nghiên cứu di sản văn hóa mình có trách nhiệm bổ sung thêm hướng dân tộc. Chẳng hạn như các công trình nghiên cứu mà tiền nhân đã khai mở. Có nghiên cứu thể loại văn chương cổ điển thể thấy tinh thần đó trong các tác phẩm: phương Đông: Nghệ thuật ngôn ngữ thơ Thơ là gì? (R. Jakobson), Hiểu thơ, Hiểu Đường (Cao Hữu Công, Mai Tổ Lân), Thi văn xuôi (C. Brooks và R.P. Warren), Bàn pháp thơ cổ điển Nhật Bản (thế kỷ VIII - về thơ ca, Bàn về văn xuôi (B. M. XIII) (I.A. Boronina), Thi pháp văn chương Eikhenbaum), Thơ ca và văn xuôi (M.L. trung đại phương Đông (nhiều tác giả)… Gasparov), Về câu thơ (B. V. Tomashevski), Nếu như các nhà Thi pháp học cổ điển Mô hình thơ (W. Scott), Nghệ thuật thơ ca thường nghiên cứu thể loại theo phương (H. Kenner)… pháp đồng đại thì các nhà Thi pháp học Nếu như Thi pháp học cổ điển quan hiện đại bổ sung thêm hướng nghiên cứu tâm tới văn vần thì Thi pháp học hiện đại lịch đại: Sự vận động của thời gian và quy quan tâm tới văn xuôi. Sự xuất hiện của luật của thể loại (N. L. Leideman), Những những công trình nghiên cứu thi pháp văn vấn đề thi pháp thể loại (Surin), Logic học xuôi như là sự bổ sung làm phong phú thêm về các thể loại văn chương (K. những thành tựu của Thi pháp học thể loại: Hamburger), Thi pháp thơ Haiku trong thế Nghệ thuật văn xuôi (G. Lanson), Nghệ kỷ XX - những nhà thơ tiên phong (J. thuật tiểu thuyết (P. Lubbock), Tiểu thuyết Johnson)… Một số tác phẩm cũng có mục hiện đại (Brewster & J. A. Burrell), Thi đích dạy phương pháp sáng tác nhưng ứng pháp văn xuôi (Hirss), Thi pháp truyện (T. dụng vào thực tiễn các loại hình nghệ thuật Pavel)… M. Bakhtin / Medvedev rất quan hiện đại: Tu từ học tiểu thuyết (W. Booth), tâm tới thi pháp tiểu thuyết. Trong công Thi pháp kịch (D. Bordwell), Để viết một trình Những vấn đề thi pháp Dostoevski kịch bản điện ảnh (M. Chion), Thi pháp cũng như nhiều bài viết khác, ông đã làm cho người viết kịch bản phim (L. Lee), sáng tỏ sự khác nhau giữa tiểu thuyết Nghệ thuật viết kịch bản điện ảnh (nhiều truyền thống và hiện đại. Nếu như tiểu tác giả - Pháp)… thuyết truyền thống là đơn thanh (như sáng Cũng như các nhà Thi pháp học cổ tác của L. Tolstoi) thì tiểu thuyết hiện đại là 15
đa thanh (như sáng tác của Dostoevski). Công Trứ, Miên Thẩm… Đáng kể nhất là Tính phức điệu này có nguồn gốc từ văn những lời bàn luận về thơ trong các tập: hóa trào tiếu dân gian trong các lễ hội hóa Vân đài loại ngữ (Lê Quý Đôn), Nam sơn trang Canaval. Tinh thần chung của tiểu tùng thoại (Nguyễn Đức Đạt)… Những thuyết hiện đại là tính dân chủ và chưa quan niệm về văn chương thường được hoàn tất. Nó là một cấu trúc động và mở. phát biểu tản mạn qua các bài tựa sách, thơ Chủ nghĩa cấu trúc Âu - Mỹ chủ trương đi phú… Chẳng hạn, trong Cúc Hiên văn tập, tìm những cấu trúc mới, một tác phẩm có ta bắt gặp một vài quan niệm của Lê Đình thể có nhiều cấu trúc. Có người cho rằng, Diên về thể loại văn chương nghệ thuật: tác giả đã chết, nhân vật không còn là hình “Thơ là sự biểu hiện của nhạc, thanh là sự tượng trung tâm của tác phẩm. Mỗi tác hỗ trợ của thơ (…) Sự phân biệt của thanh phẩm nghệ thuật là một phát minh mới mẻ và thơ, chỉ riêng người hiểu sâu về thi học về nội dung và hình thức. A. R. Grillet cho và nhạc học mới biết được”. Trong khi các rằng: “Tiểu thuyết Mới không phải là một nhà Nho đề cao thơ Đường luật thì Phạm lý thuyết, đó chỉ là một cuộc kiếm tìm”. Có Đình Toái đề cao thể lục bát: “Thể thất thể thấy những tiếng nói ủng hộ cho tiểu ngôn thì có hình thức đối xứng nhau, thể thuyết Mới trong các tác phẩm: Vì một tiểu lục bát thì có vẻ quanh co uyển chuyển thuyết Mới (A. R. Grillet), Nghệ thuật tiểu (…) chưa có ai phân tích thể cách của tác thuyết (Kundera), Những mưu toan đổi mới phẩm lục bát để nêu lên cách kết cấu khéo trong nền tiểu thuyết hiện đại (V. léo của người xưa, đồng thời làm cho tính Donhievorov & M. Cudonetxov), Cuộc tìm chất tinh xảo của quốc âm ta được nổi bật”. tòi vô tận (A.G. Botsarov), Số phận của Trong các bài tựa sách và thơ của mình, tiểu thuyết (nhiều tác giả - NXB Tác phẩm Cao Bá Quát có đề cao thuyết tính linh. mới, H. 1983)… Sự sinh thành và biến hóa Nhiều nhà Nho Việt Nam đã ủng hộ thuyết của thể loại tiểu thuyết đang thu hút sự tính linh bằng những cuộc cởi trói trong quan tâm của công chúng. Điều đó có nghĩa sáng tác của mình. Điều đó cho thấy, vào là, Thi pháp học thể loại vẫn luôn giữ được cuối thế kỷ XIX, thơ ca Việt Nam đã chuẩn một tầm quan trọng trong nghiên cứu văn bị cho cuộc chuyển đổi sang thi pháp mới. chương đương đại. Cuốn sách đầu tiên ở Việt Nam có tựa 2. Khuynh hướng Thi pháp học đề “thi pháp” là Thi pháp nhập môn (Bàn thể loại ở Việt Nam về thơ Annamite) của Thế Tải, Trương Ở Việt Nam thời trung đại, dường như Minh Ký (nhà in thương mãi Rey, Saigon, không có công trình nào chuyên nghiên 1898). Tác phẩm này dạy luật thơ thất cứu Thi pháp học thể loại. Quan điểm Thi ngôn qua những bài miêu tả các sự vật hiện pháp học thể loại ở Việt Nam chủ yếu ảnh tượng trong thiên nhiên có kèm tranh vẽ. hưởng từ Trung Quốc. Các nhà Nho Việt Năm 1932, nhà in Bùi Văn Nhẫn ở Bến Tre Nam sử dụng các quy tắc thi luật từ Trung cũng xuất bản cuốn sách Thi pháp diễn Quốc để thẩm bình tác phẩm văn chương. giải: chỉ phép tắc làm thơ, truyện, ngâm, Ta có thể kể đến một số quan niệm về thơ phú… Ngoài ra, trước 1945, còn có nhiều của Lý Tử Tấn, Nguyễn Bỉnh Khiêm, công trình khác cũng đề cập đến luật thơ Phùng Khắc Khoan, Lê Hữu Kiều, Nguyễn trung đại như: Việt Hán văn khảo (Phan Kế Cư Trinh, Trịnh Sâm, Phan Huy Chú, Bính), Quốc văn cụ thể (Bùi Kỷ), Việt Nam Phạm Nguyễn Du, Nguyễn Văn Siêu, Nhữ văn học (Ngô Tất Tố), Văn học Việt Nam Bá Sĩ, Ngô Thì Nhậm, Ngô Thì Sĩ, Nguyễn (Dương Quảng Hàm)… Trong cuốn 16
Chương Dân thi thoại (1936), Phan Khôi Nhưng nếu nói đến những công trình lý có bàn về phép làm thơ: cú pháp, dụng luận thể loại có tính học thuật cao thì phải điển, các thể phú, tỉ, hứng… Ngoài ra, ông kể ra: Nguyên tắc sáng tác thơ ca (Vũ Văn còn so sánh những chỗ khác nhau giữa thi Thanh, 1959), Luật thơ mới (Minh Huy, luật thơ Việt Nam và Trung Quốc. Bên 1961), Quan niệm và sáng tác thơ (Đoàn cạnh những công trình bàn về luật thơ cổ Thêm, 1962), Thi ca và tư tưởng (Bùi điển, còn có một số chuyên luận bàn về Giáng, 1969), Từ thơ Mới đến thơ Tự do luật thơ mới. Tiêu biểu như: Khảo luận (Bằng Giang, 1969), Thơ là gì? (Đặng luật thơ mới (1940) của Lam Giang, Việt Tiến, 1973), Kỹ thuật sáng tác thơ (Trương Nam thi ca luận (1942) và Nghệ thuật thi Linh Tử)… ca (1945) của Lương Đức Thiệp… Thể loại tiểu thuyết cũng được đầu tư Trong nửa đầu thế kỷ XX, ở Việt Nam nghiên cứu, tiêu biểu là các chuyên luận: xuất hiện khá nhiều công trình lý luận về Tiểu thuyết hiện đại (Tràng Thiên, 1963), tiểu thuyết hiện đại. Phạm Quỳnh có loạt Viết và đọc tiểu thuyết (Nhất Linh viết năm bài Bàn về tiểu thuyết đăng trên báo Nam 1960, in năm 1969), Xây dựng tác phẩm Phong năm 1921, sau này, được in lại trong tiểu thuyết (Nguyễn Văn Trung, 1972), Văn tập Thượng Chi văn tập (1943). Trong Phê học và tiểu thuyết (Doãn Quốc Sỹ, 1972). bình và cảo luận (1933), Thiếu Sơn có Về các bài báo bàn về tiểu thuyết, có: dành một mục bàn về tiểu thuyết. Thạch Truyện và thơ trong tiểu thuyết của Michel Lam tham gia tranh luận về chức năng của Butor (Hoàng Thái Linh, 1961), Hiện hữu tiểu thuyết. Những bài này đăng trên báo của tiểu thuyết (Lê Tuyên, 1961), Tiểu Ngày nay, Chủ nhật trong các năm 1939 - thuyết hiện sinh là gì ? (Đỗ Ngọc, 1972), 1940, được in lại trong tập Theo giòng Nghệ thuật và bản chất của tiểu thuyết (1962). Vũ Bằng cũng có nhiều bài bàn về (Hoàng Vũ Đức Vân, 1974). Năm 1974, thể loại tiểu thuyết đăng trên báo Trung - NXB Sóng ra mắt cuốn Những truyện ngắn Bắc chủ nhật, in lại trong chuyên luận hay nhất của quê hương chúng ta có đăng Khảo về tiểu thuyết (1955). Nhưng có lẽ, những ý kiến về thể loại truyện ngắn. Một công trình khảo cứu đồ sộ nhất về văn xuôi số báo mở diễn đàn trao đổi về các thể loại là Nhà văn hiện đại của Vũ Ngọc Phan. văn xuôi. Năm 1963, tạp chí Văn nghệ mở Tác phẩm được in lần đầu năm 1942, gồm diễn đàn: “Ý kiến về truyện ngắn”. Năm 4 tập, có nhiều trang lí luận về thể loại tiểu 1969, tạp chí Khởi hành phỏng vấn 12 nhà thuyết. Ngoài những công trình này, còn có văn về kỹ thuật viết truyện dài, truyện ngắn. nhiều bài viết khác bàn về các thể loại văn Tạp chí Bách khoa cũng thường đăng các ý chương đăng rải rác trên các báo… kiến về truyện ngắn, tiểu thuyết… Ngoài ra, Trong giai đoạn 1955 - 1975, ở miền chúng ta còn có thể thấy một bức tranh đa Nam, công việc nghiên cứu thể loại vẫn dạng về lý luận thể loại tiểu thuyết trước được tiếp tục. Về luật thơ cổ điển, Diên 1975 qua các tuyển tập: Khảo về tiểu thuyết Hương có hai cuốn sách là Thi pháp (1958 - những ý kiến, quan niệm về tiểu thuyết - 1960) và Phép làm thơ (1963). Về thơ trước 1945 (Vương Trí Nhàn biên soạn, hiện đại, năm 1956, NXB Lạc Việt công bố 1996), Bàn về tiểu thuyết (Bùi Việt Thắng tập tiểu luận Tìm hiểu thơ tự do (nhiều tác biên soạn, 2000). giả). Năm 1965, NXB Sáng tạo ra mắt tập Ở miền Bắc trong giai đoạn 1955 - phê bình Thảo luận về văn nghệ tiền chiến, 1975, cũng xuất hiện một số công trình về nhân vật trong tiểu thuyết, về thơ… nghiên cứu thể loại văn chương. Nhiều 17
giáo trình có dành chương mục nói về các Thứ hai, những công trình bàn về thi thể loại văn chương như: Nguyên lí văn pháp thơ trung đại: Phân tích tác phẩm văn học (1959) của Nguyễn Lương Ngọc, Cơ học trung đại Việt Nam từ góc nhìn thể loại sở lí luận văn học (tập III, 1970) của Trần (Lã Nhâm Thìn), Thi pháp miêu tả thể phú Văn Bính, Nguyễn Xuân Nam, Hà Minh (Phạm Tuấn Vũ). Về Thi pháp thơ Đường, Đức. Có hai chuyên luận về tiểu thuyết. có tới năm công trình của Quách Tấn, Nguyễn Đình Thi viết chuyên luận Công Nguyễn Thị Bích Hải, Lương Duy Thứ, việc của người viết tiểu thuyết (1964) để Nguyễn Khắc Phi - Trần Đình Sử, Nguyễn truyền đạt kinh nghiệm sáng tác cho các Đình Phức… Ngoài ra, luật thơ Đường và nhà văn trẻ. Phan Cự Đệ có chuyên luận các thể thơ trung đại khác cũng được bàn Tiểu thuyết Việt Nam hiện đại, gồm hai tập đến trong các công trình: Hình thức cổ thi (1974 - 1975). Trong đó, có bàn về lịch sử Trung Quốc (Hồ Sĩ Hiệp), Học nhanh luật phát triển của thể loại tiểu thuyết ở Việt thơ Đường (Hoài Yên), Tiếp cận thơ Nam và thế giới. Tuy nhiên, những công Đường luật Việt Nam sau thế kỷ XIX từ góc trình gần gũi với Thi pháp học thể loại hơn nhìn thể loại và thi pháp (Lê Đình Sơn), cả là Thơ ca Việt Nam, hình thức và thể Giới thiệu các luật thơ, thể thơ, cách làm loại (Bùi Văn Nguyên, Hà Minh Đức, thơ (Hoàng Xuân Họa), Sổ tay tiếp cận thi 1971), Thể lục bát từ ca dao đến Truyện pháp và thực hành thi phạm (Lê Hưng Kiều (Nguyễn Văn Hoàn, 1974)… VKD), Loại hình tác phẩm “Thiền uyển Sau năm 1975, có rất nhiều công trình tập anh” (Nguyễn Hữu Sơn)… nghiên cứu thể loại văn chương. Ta có thể Thứ ba, những công trình bàn về thi chia các công trình Thi pháp học thể loại ở pháp thơ Việt Nam hiện đại: Sự tiếp thu về Việt Nam thời kỳ này thành các nhóm sau: mặt thi pháp của thơ Mới đối với thơ Những công trình bàn về thể loại thơ Đường (Lê Thị Anh), Vần, thanh điệu, Thứ nhất, những công trình nghiên nhịp điệu trong câu thơ mới bảy chữ tiếng cứu, phê bình thi pháp thơ ca dân gian: Tục Việt (Nguyễn Thị Phương Thùy), Thơ tân ngữ Việt Nam, cấu trúc và Thi pháp hình thức Việt - tiếp nhận và sáng tạo (Nguyễn Thái Hòa), Tìm hiểu thi pháp tục (nhiều tác giả)… Nhiều công trình lí luận ngữ Việt Nam (Phan Thị Đào), Thi pháp ca thể loại ở Việt Nam mang dấu ấn của các dao (Nguyễn Xuân Kính), Cung oán ngâm trường phái: Ngôn ngữ học, Ký hiệu học, khúc trên bước đường phát triển của thể Cấu trúc luận phương Tây như: Thơ là gì ? song thất lục bát (Đặng Thanh Lê), Chung (Phan Ngọc), Thi pháp học, Thi pháp thơ quanh mấy quan niệm về luật bằng trắc (Đỗ Đức Hiểu), Thơ và hình thức thơ trong thơ lục bát (Hồng Diệu), Một số cách (Hoàng Trinh)… tân trong thể thơ lục bát hiện đại (Hà Những công trình bàn về thể loại Quảng), Vần trong thơ lục bát (Võ Bình), truyện và kịch Sự chuyển đổi thi pháp từ ca dao cổ truyền Thứ nhất, những công trình nghiên cứu đến ca dao hiện đại (Nguyễn Hằng thi pháp loại hình tự sự nói chung và truyện Phương), Thi pháp đồng dao và mối quan ngắn nói riêng: Truyện Nôm: lịch sử phát hệ với thơ thiếu nhi (Chu Thị Hà Thanh). triển và thi pháp thể loại (Kiều Thu Và những công trình nghiên cứu về thi Hoạch), Truyện thơ Nôm: những nghiên pháp các thể loại văn chương dân gian của cứu hình thái học (Nguyễn Phong Nam), Hà Bình Trị, Nguyễn Xuân Đức, Trần Truyện thơ Tày: Nguồn gốc, quá trình phát Hoàng, Lê Trường Phát... triển và thi pháp thể loại (Vũ Anh Tuấn), 18
Thi pháp truyện ngắn trung đại Việt Nam Ngọc), Mấy vấn đề về kịch và thi pháp kịch (Trần Nho Thìn), Năm bài giảng về thể loại (Đỗ Đức Hiểu), Về Thi pháp kịch (Tất (Hoàng Ngọc Hiến), Phân tích tác phẩm Thắng), Phong cách và Thi pháp trong văn học hiện đại Việt Nam từ góc nhìn thể nghệ thuật cải lương (Hà Văn Cầu), Làm loại (Nguyễn Văn Long), Truyện ngắn, sao viết kịch bản phim? (Phạm Thùy những vấn đề lý thuyết và thực tiễn thể loại Nhân), Viết kịch bản điện ảnh và truyền (Bùi Việt Thắng), Truyện ngắn Việt Nam: hình (Sâm Thương)… Và các công trình Lịch sử - Thi pháp - Chân dung (Phan Cự nghiên cứu việc dạy học các thể loại văn Đệ chủ biên), Nghệ thuật và phương pháp chương từ góc độ thi pháp: Thi pháp học viết văn (Tô Hoài), Nghệ thuật viết truyện thể loại và việc đổi mới dạy học Ngữ văn ngắn và ký (nhiều tác giả), Tìm hiểu truyện trong nhà trường phổ thông (Phạm Thị ngắn (Trần Thanh Địch), Giáo trình sáng Thu Hương), Phân tích tác phẩm văn học tác truyện ngắn (Văn Giá)… từ góc độ thi pháp (Nguyễn Thị Dư Thứ hai, những công trình nghiên cứu Khánh), Thi pháp trong văn học thiếu nhi thi pháp tiểu thuyết: Xác và hồn của tiểu (Bùi Thanh Truyền chủ biên)… thuyết (Hoài Anh biên soạn), Tiểu thuyết Thật khó có thể thống kê hết các công sử thi, mấy vấn đề đặc trưng thể loại trình Thi pháp học thể loại trên thế giới và (Phạm Ngọc Hiền), Thành tựu văn xuôi Việt Nam. Bởi lẽ, khuynh hướng này có Việt Nam sau đổi mới từ góc nhìn tương một lịch sử nghiên cứu rất lâu đời. Trong tác thể loại (Trần Viết Thiện), Tiểu thuyết văn chương hiện đại, các thể loại diễn biến Pháp hiện đại những tìm tòi đổi mới rất phức tạp. Các thể loại cũ đang biến đổi, (Phùng Văn Tửu), Sự tự do của tiểu thuyết, một số thể loại mới đang nảy sinh, định một khía cạnh thi pháp (Đặng Anh Đào), hình. Các nhà Thi pháp học vẫn tiếp tục Thi pháp tiểu thuyết và sáng tác của E. làm công việc đúc kết mô hình khái quát Hemingway (Đào Ngọc Chương), Đặc của các thể loại đã ổn định, dự báo hướng trưng truyện trinh thám hậu hiện đại trong đi của các thể loại mới. Bởi vậy, khuynh tiểu thuyết “Tin tức về một vụ bắt cóc” của hướng Thi pháp học thể loại sẽ mãi song Gabriel Garcia Marquez (Phan Tuấn Anh), hành cùng với sự sinh tồn của văn chương. Trần trụi với văn chương và ngòi bút trinh thám phản truyền thống (Nguyễn Thị TÀI LIỆU THAM KHẢO Thanh Hiếu), Lí luận tiểu thuyết ở Việt 1. Aristote – Lưu Hiệp (1999), Nghệ thuật thơ Nam thế kỷ XX (Nguyễn Văn Tùng), Lí ca. Văn tâm điêu long (tái bản), Nxb Văn luận về thể loại tiểu thuyết trong nghiên học, Hà Nội. cứu, phê bình văn học Việt Nam thế kỷ XX 2. M. Bakhtin (1992), Lý luận và thi pháp tiểu (Nguyễn Thị Kiều Anh)… thuyết (Phạm Vĩnh Cư dịch và giới thiệu) – Trường viết văn Nguyễn Du, Hà Nội. Thứ ba, những công trình nghiên cứu 3. Trần Đình Sử (1998), Giáo trình dẫn luận Thi về thi pháp kịch và ứng dụng Thi pháp học pháp học, Nxb Giáo dục, Hà Nội. thể loại trong nhà trường. Về những công 4. Lộc Phương Thủy (chủ biên) (2007), Lý trình thi pháp kịch, có: Một vài điểm khác luận phê bình văn học thế giới thế kỷ XX, nhau giữa A-rít-tốt và Béc-tôn Bơ-rếch về Nxb Giáo dục, Hà Nội. nghệ thuật sân khấu (Nguyễn Ngọc 5. Hoàng Trinh (1998), Tuyển tập văn học, Lượng), Xây dựng cốt truyện kịch (Hồ Nxb Hội nhà văn, Hà Nội. Ngày nhận bài: 15/8/2015 Biên tập xong: 15/10/2015 Duyệt đăng: 20/10/2015 19

nguon tai.lieu . vn