TIỂU LUẬN TRIẾT HỌC - TÁC PHẨM “NHÀ NƯỚC VÀ CÁCH MẠNG” VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ XÂY DỰNG NHÀ NƯỚC PHÁP QUYỀN XHCN Ở NƯỚC TA HIỆN NAY Show
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (145.78 KB, 13 trang ) 1 Trong khi giai cấp vô sản và nhân dân lao động cần phải có một lý luận cách mạng, khoa học về nhà nước để thực hiện nhiệm vụ giành chính quyền thì những thủ lĩnh cơ hội chủ nghĩa 1 V.I.Lênin, tập 33, Nxb, tiến bộ, Mácxcơ va, 1976, tr3 2 2 của quốc tế hai, tiêu biểu là E.Béts tanh, Cauxky, lại tìm mọi cách chống lại các nguyên lý của chủ nghĩa Mác về nhà nước và cách mạng. Bọn theo chủ nghĩ vô chính phủ cũng đưa ra nhiều luận điểm chống chủ nghĩa Mác về vấn đề này. Trên thực tế, sự tuyên truyền đó đã ảnh hưởng khá nặng nề trong phong trào công nhân. Vì thế “ Không đấu tranh chống những thiên kiến cơ hội chủ nghĩa về vấn đề “nhà nước” thì không thể đấu tranh giải phóng quần chúng cần lao khỏi ảnh hưởng của giai cấp tư sản đế quốc chủ nghĩa nói riêng được” 2. Mặt khác cuộc cách mạng tháng hai nổ ra và giành thắng lợi. Nhưng cách mạng phát triển đến tháng bảy, tháng tám thì kết thúc, cách mạng chuyển vào thời kỳ hoà bình ( hai chính quyền song song tồn tại). Sự kết thúc này hoàn toàn có lợi cho giai cấp tư sản, còn Xô viết do đảng xã hội do Đảng xã hội cách lãnh đạo thì trở thành vật phụ thuộc vào chính phủ lâm thời. Khi thời kỳ cách mạng phát triển hoà bình kết thúc, vấn đề súng gươm đã được đặt lên chương trình nghị sự, thì nhiệm vụ lãnh đạo khởi nghĩa vũ trang lật đổ chính quyền của giai cấp tư sản trở thành nhiệm vụ trực tiếp. Để thực hiện thắng lợi nhiệm vụ đó, theo V.I. Lênin, nhiệm vụ cấp thiết lúc này là phải đấu tranh gạt bỏ những quan niệm sai lầm bảo vệ chủ nghĩa Mác, vũ trang cho Đảng của giai cấp công nhân, cho quần chúng cách mạng đang đấu tranh lật đổ chế độ tư bản chủ nghĩa và xây dựng chủ nghĩa xã hội lý luận khoa học về nhà nước. Tác phẩm “Nhà nước và cách mạng” gồm 7 chương Chương 1: xã hội có giai cấp và nhà nước Chương 2: Nhà nước và cách mạng, kinh nghiệm 1848- 1851 Chương 3: Nhà nước và cách mạng, kinh nghiệm công xã Pa-ri 1871, sự Phát triển của Các Mác Chương 4: Tiếp theo những lời giải thích bổ sung của Ph.Ăng-ghen Chương 5: Cơ sở kinh tế để nhà nước tiêu vong Chương 6: Bọn cơ hội chủ nghĩa tầm thường hoá chủ nghĩa Mác Chương 7: nhà nước và cách mạng 1905- 1917 Tuy nhiên trong quá trình viết tác phẩm V.I.Lênin bận vào việc chuẩn bị cho khởi nghĩa vũ trang giành chính quyền do đó chương 7 và phần kết luận chưa được viết. II. Một số nội dung cơ bản của tác phẩm 2V.I.Lênin, tập 33, Nxb, tiến bộ, Mácxcơ va, 1976,tr4 3 3 Sau khi C.Mác và Ph. Ăng-ghen qua đời giai cấp tư sản và bọn cơ hội chủ nghĩa chúng lãng quên, xoá nhoà chúng xuyên tạc học thuyết chủ nghĩa Mác về nhà nước vì vậy đòi hỏi V.I.Lênin cần phải bảo vệ và phát triển quan điểm chủ nghĩa Mác về nguồn gốc, bản chất , đặc trưng của nhà nước…. 1. V.I. Lênin bảo vệ và phát triển quan điểm chủ nghĩa Mác về vấn đề nguồn gốc, bản chất , đặc trưng nhà nước. Các nhà kinh điển đã chứng minh rằng không phải khi nào xã hội cũng có nhà nước. Trong xã hội cộng sản nguyên thuỷ không có nhà nước. Phù hợp với tình trạng kinh tế còn thấp kém, chưa có sự phân hoá giai cấp . Theo Lênin vấn đề nguồn gốc, đặc trưng, bản chất của nhà nước và ý nghĩa lịch sử của nhà nước, luôn luôn đã và sẽ là đối tượng của cuộc đấu tranh tư tưởng gay gắt giữa các quan điểm đối lập trong lịch sử. Trước tình hình chống phá của chủ nghĩa tư bản và các thế lực thù địch xuyên tạc về vấn đề nhà nước Lênin đã chỉ ra hai khuynh hướng chủ yếu đó là : Thứ nhất: Khi buộc phải thừa nhận ở đâu có mâu thuẫn giai cấp và đấu tranh giai cấp thì ở đó có nhà nước, thì họ lại cho rằng nhà nước là cơ quan điều hoà giai cấp đồng nhất việc nhà nước sử dụng lực lượng, biện pháp để “làm dịu xung đột giai cấp” vì lợi ích của giai cấp thống trị với điều hoà giai cấp Thứ hai: Khi không thể chối cãi được nhà nước là một cơ quan thống trị giai cấp, thì họ lại “bỏ quên” hoặc “phản đối” việc tiến hành cuộc cách mạng bạo lực để thủ tiêu bộ máy chính quyền nhà nước do giai cấp thống tri dựng nên. Từ những vấn đề đó Lê nin cho rằng chúng ta trước hết là phải khôi phục học thuyết chân chính và người đã khẳng định chỉ có chỉ có chủ nghĩa Mác mới đưa ra được câu trả lời khoa học và đúng đắn cho câu hỏi thế nào là nhà nước, tại sao trong các thời kỳ lịch sử khác nhau, nhà nước lại có những hình thức và vai trò khác nhau. * Về nguồn gốc của nhà nước: Lênin chỉ rõ “ Nhà nước là sản phẩm và biểu hiện của những mâu thuẫn giai cấp không thể điều hoà được. Bất cứ ở đâu, hễ ở lúc nào và chừng nào mà, về mặt khách quan những mâu thuẫn giai cấp không thể điều hoà được, thì nhà nước xuất hiện. Và ngược lại : sự tồn tại của nhà nước chứng tỏ rằng những mâu thuẫn giai cấp là không thể điều hoà được”3. 3V.I.Lênin, tập 33, Nxb, tiến bộ, Mácxcơ va, 1976,tr9 4 4 Từ quá trình nghiên cứu thấy rằng thể chế xã hội trong thời kỳ cộng sản nguyên thuỷ là thể chế tự quản của nhân dân, lúc này nhà nước chưa xuất hiện. Do sự phát triển của lực lượng sản xuất, sự ra đời của chế độ tư hữu và phân chia xã hội thành giai cấp, chế độ cộng sản tan rã, các nhà kinh điển đã chỉ ra có các nguồn gốc đó là: Có các cách tiếp cận khác nhau như xét ở góc độ kinh tế. Một là : Sự phát triển của lực lượng sản xuất trước hết là công cụ lao động, đã cho phép có thể tiến hành sản xuất tương đối độc lập theo nhóm nhỏ hay dơn vị gia đình. Sở hữu chung trở thành vật cản đối với sự phát triển sản xuất. Từ công cụ được cải tiến người ta có thể sản xuất ra một lượng sản phẩm tiêu dùng nhiều hơn so với nhu cầu tối thiểu cho sự tồn tại của mình. Đây là cơ sở khách quan làm nảy sinh ở những người có chức có quyền chiếm đoạt những sản phẩm dư thừa đó. Hai là: Một bộ phận có quyền lực khát vọng muốn chiếm, tước đoạt sản phẩm dư thừa, làm xuất hiện giai cấp, xuất hiện chế độ tư hữu về tư liệu sản xuất. Xét ở góc độ thứ hai : về chính trị nhà nước ra đời từ mâu thuẫn và đối kháng giai cấp * Về bản chất của nhà nước: Theo V.I.Lênin nhà nước là cơ quan thống trị giai cấp, là cơ quan áp bức của một giai cấp này đối với các giai cấp trong xã hội. Trong chế độ cũ nhà nước là một lực lượng đặc biệt để trấn áp giai cấp bị áp bức, cho nên “Nhà nước nào cũng là một lực lượng đặc biệt để trấn áp”giai cấp bị áp bức. Cho nên, bất kỳ nhà nước nào cũng đều không tự do, đều không có tính nhân dân” 4. Bản chất nhà nước chỉ có một, nhưng những hình thức nhà nước thì phong phú. Song hình thức nào cũng chỉ là nền chuyên chính của một giai cấp, là tổ chức bạo lực dùng để trấn áp các giai cấp khác. Sự khác nhau về bản chất của nhà nước được thể hiện tập trung ở chỗ nhà nước đó trấn áp ai, phục vụ và bảo vệ lợi ích cho ai. Lênin viết “ Những người lao động cần có nhà nước là chỉ để trấn áp sự phản kháng của bọn bóc lột mà lãnh đạo việc trấn áp ấy, thực hành việc trấn áp ấy, thì chỉ có giai cấp vô sản mới có thể làm được…các giai cấp bóc lột cần đến quyền thống trị để duy trì sự bóc lột, nghĩa là để bảo vệ quyền lợi ích kỷ của một thiểu số rất nhỏ bé, chống lại tuyệt đại đa số nhân dân. Các giai cấp bị bóc lột cần đến quyền thống trị chính trị để thủ tiêu hoàn toàn sự bóc lột, nghĩa là để bảo vệ lợi ích của đại đa số nhân dân chống lại thiểu số rất nhỏ những chủ nô hiện đại, tức 4V.I.Lênin, tập 33, Nxb, tiến bộ, Mácxcơ va, 1976,tr25 5 5 là bọn địa chủ và bọn tư bản”5. V.I.Lê nin tiếp tục tư tưởng của Mác và Ph.Ăng-ghen và cho rằng nhà nước chính là bộ máy bạo lực có hệ thống, là công cụ chuyên chính của một giai cấp. Lê nin đã dùng lịch sử để chứng minh không có nhà nước của nhiều giai cấp, nhà nước phi giai cấp mà nhà nước chỉ là của một giai cấp nhất định, đó là giai cấp có thế lực mạnh nhất về kinh tế, chính trị trong xã hội. Lê nin đã nhấn mạnh tư tưởng của Ph. Ăng –ghen “Theo một quy luật chung, nó là nhà nước của giai cấp mạnh nhất, giữa địa vị thống trị về mặt kinh tế và nhờ có nhà nước, giai cấp này cũng trở thành giai cấp thống trị về mặt chính trị và do có thêm được những phương tiện mới để trấn áp và bóc lột giai cấp bị áp bức” 6. Tuy nhiên V.I. Lê nin cũng chỉ rõ những trường hợp ngoại lệ nhà nước “tựa hồ” như một bên trung gian đứng giữa các giai cấp đang đấu tranh ở thế “cân bằng” lực lượng tạm thời. Chẳng hạn như chế độ quân chủ chuyên chế vào thế kỷ XVII và XVIII như : chế độ Bô na pác tơ của chế độ thứ nhất và thứ hai ở pháp, chế độ Bixmác ở Đức. Nhà nước là một tổ chức quyền lực đặc biệt, nó là tổ chức bạo lực dùng để trấn áp một giai cấp nào đó, các giai cấp bóc lột cần đến quyền thống trị chính trị để duy trì sự bóc lột, nghĩa là để bảo vệ quyền lợi ích kỷ của một thiểu số rất nhỏ bé, chống lại tuyệt đại đa số nhân dân. Các giai cấp bị bóc lột cần đến quyền thống trị chính trị để thủ tiêu hoàn toàn mọi sự bóc lột, nghĩa là để bảo vệ lợi ích của đại đa số nhân dân chống lại thiểu số rất nhỏ những chủ nô hiện đại, tức là bọn địa chủ và bọn tư bản. Bọn dân chủ tiểu tư sản, tức là bọn giả danh xã hội chủ nghĩa, vẫn lấy mộng tưởng thoả hiệp giai cấp để thay cho đấu tranh giai cấp, họ hình dung ngay cả việc cải tạo xã hội chủ nghĩa cũng theo cách mộng tưởng, không phải dưới hình thức lật đổ nền thống trị của giai cấp bóc lột, mà là dưới hình thức số ít êm ái phục tùng số đông đã có ý thức về nhiệm vụ của mình. Thực tế lịch sử mang lại nhiều bằng chứng nói nên rằng , dù được che giấu dưới hình thức tinh vi như thế nào, dù có bị khúc xạ qua những năng kính phức tạp ra sao, nhà nước trong mọi xã hội có giai cấp đối kháng cũng chỉ là công cụ bảo vệ lợi ích cơ bản của giai cấp thống trị, cũng chỉ là một bộ máy trấn áp của một giai cấp này đối vơí một giai cấp khác. * Về đặc trưng cơ bản của nhà nước: Kế thừa tư tưởng của Ph.Ăng-ghen V.I.Lê nin khẳng định nhà nước có hai đặc trưng cơ bản: 5V.I.Lênin, 6V.I.Lênin, tập 33, Nxb, tiến bộ, Mácxcơ va, 1976,tr31 tập 33, Nxb, tiến bộ, Mácxcơ va, 1976,tr16 6 6 Một là : Nhà nước quản lý dân cư trên một vùng lãnh thổ nhất định. Trong tác phẩm Lê nin viết “ Đặc trưng thứ nhất của nhà nước là ở chỗ nó phân chia thần dân trong quốc gia theo sự phân chia theo lãnh thổ”7. Cách phân chia ấy chúng ta tháy tựa hồ như là tự nhiên, nhưng nó đã phải trải qua một cuộc đấu tranh lâu dài với tổ chức cổ xưa theo tông tộc. Đây là đặc trưng làm rõ sự khác biệt của nhà nước với các hình thức tổ chức thị tộc bộ lạc. Các tổ chức thị tộc bộ lạc được hình thành trên cơ sở những quan hệ huyết thống, còn nhà nước được hình thành trên cơ sở phân chia dân cư theo địa bàn. Hai là : Có một hệ thống cơ quan quyền lực chuyên nghiệp, hình thành hệ thống thuế khoá. Lê nin đã kế thừa tư tưởng của Ph. Ăng ghen đó là “Sự thiết lập một quyền lực xã hội, quyền lực này không còn trực tiếp là dân cư tự tổ chức thành lực lượng vũ trang nữa. Quyền lực xã hội đặc biệt đó là cần thiết vì từ khi có sự phân chia xã hội thành giai cấp thì không thể có tổ chức vũ trang tự động của dân cư được nữa…quyền lực xã hội đó tồn tại ở mọi quốc gia. Muốn duy trì quyền lực xã hội đặc biệt, đặt lên trên xã hội, thì phải có thuế và quốc trái. Nhà nước không thể tồn tại nếu không dựa vào thúe khoá, bộ máy cai trị của giai cấp thống trị sở dĩ tồn tại được là do sống bám vào những thần dân mà nó thống trị. Chính vì vậy Lênin đã đưa ra tư tưởng của Ph. Ăng-ghen “Nắm được quyền lực xã hội và quyền thu thuế, bọn quan lại với tư cách là những cơ quan của xã hội được đặt lên trên xã hội. Lòng tôn kính tự do, tự nguyện trước kia của người ta đối với các cơ quan của xã hội thị tộc (bộ tộc), thì nay đối với bọn quan lại không còn đủ nữa, ngay cả trong trường hợp nếu họ có thể tranh thủ được sự tôn kính đó”8. 2. Tư tưởng của V.I. Lênin về chuyên chính vô và nhà nước chuyên chính vô sản. Từ việc nghiên cứu quan điểm của chủ nghĩa Mác về các vấn đề giai cấp và đấu tranh giai cấp, về nhà nước, V.I.Lênin cho rằng cái chủ yếu trong học thuyết của Mác không phải là đấu tranh giai cấp “ Đóng khung chủ nghĩa Mác trong học thuyết đấu tranh giai cấp là cắt xén, xuyên tạc chủ nghĩa Mác, thu nó lại thành cái mà giai cấp tư sản có thể tiếp nhận được. Chỉ người nào mở rộng việc thừa nhận đấu tranh giai cấp đến mức thừa nhận chuyên chính vô sản thì mới là người mác xít”9. Lênin khẳng định chuyên chính vô sản là vấn đề trọng tâm cơ bản mà Mác và Ph.Ăng-ghen đề cập trong học thuyết cách mạng của mình. Và chỉ ra thực chất của 7V.I.Lênin, tập 33, Nxb, tiến bộ, Mácxcơ va, 1976,tr11 8 V.I.Lênin, tập 33, Nxb, tiến bộ, Mácxcơ va, 1976,tr15 9 V.I.Lênin, tập 33, Nxb, tiến bộ, Mácxcơ va, 1976,tr25 7 7 chuyên chính vô sản, chuyên chính vô sản là sự thống trị chính trị của giai cấp công nhân, do cách mạng xã hội chủ nghĩa sản sinh ra và có sứ mệnh xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội. Chuyên chính vô sản là phương thức, là phương tiện, là hình thức để bảo vệ sự thống trị về chính trị của giai cấp công nhân. V.I.Lênin cho rằng chưa bao giờ có một giai cấp bị áp bức nào đạt được địa vị thống trị mà lại không trải qua một thời kỳ chuyên chính, nghĩa là lại không giành chính quyền và không dùng bạo lực để đè bẹp sự kháng cự tuyệt vọng nhất, chẳng từ bất cứ một tội ác nào, một sự kháng cự mà bọn bóc lột luôn luôn tiến hành. Người cũng chỉ ra tiêu chuẩn để phânbiệt dánh giá người mác xít với người phi mác xít, cơ hội không phải chủ yếu ở chỗ thừa nhận hay không thừa nhận đấu tranh giai cấp tất yếu dẫn đến chuyên chính vô sản. Theo Mác đấu tranh giai cấp tất yếu dẫn đến chuyên vô sản và chuyên chính vô sản là bước quá độ để đi đến thủ tiêu giai cấp. Chỉ có thừa nhận tư tưởng quan trọng, mới mẻ này của Mác mới là người mác xít. Những người theo chủ nghĩa cơ hội đã không thừa nhận trên thực tế tư tưởng này của Mác. Lênincho rằng chuyên chính vô sản xét về phương diện giai cấp thì đó là “giai cấp vô sản được được tổ chức thành giai cấp thống trị” và về mặt nhà nước thì đây là nhà nước kiểu mới, nhà nước quá độ, nhà nước không nguyên nghiã, hay nhà nước nửa nhà nước. Bởi lẽ nhà nước theo đúng nghĩa của từ này thì đó là tổ chức của giai cấp thống trị, bóc lột dùng để thống trị các giai cấp khác trong xã hội. Lênin viết “Chỉ những người đã hiểu rằng chuyên chính của một giai cấp tất yếu không những cho mị xã hội có giai cấp nói chung, không những cho giai cấp vô sản sau khi đã lật đổ giai cấp tư sản, mà còn cho suốt cả thời kỳ lịch sử từ chế độ tư bản chủ nghĩa đến “xã hội không có giai cấp”, đến chế độ cộng sản chủ nghiã, chỉ những người đó mới thấm nhuần được thực chất của học thuyết Mác về nhà nước”10. Trên cơ sở phân tích sự ra đời, tồn tại và phát triển của nhà nước tư sản Lênin đã dự báo thiên tài về tính phong phú của các hình thức nhà nước chuyên chính vô sản. trong tác phẩm viết “Những hình thức của các nhà nước tư sản thì hết sức khác nhau, nhưng thực chất chỉ là một: chung quy lại thì tất cả những nhà nước ấy, vô luậnthế nào, cũng tất nhiên phải là nền chuyên chính tư sản. Bước chuyển từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghiã cộng sản, cố nhiên không thể không đem lại rát nhiều hình thức chính trị khác nhau, nhưng thực chất của những hình thức ấy tất nhiên sẽ chỉ là một, tức là chuyên chính vô sản” 11. Dự báo về tính phong phú 10V.I.Lênin, tập 33, Nxb, tiến bộ, Mácxcơ va, 1976,tr43-44 11V.I.Lênin, tập 33, Nxb, tiến bộ, Mácxcơ va, 1976,tr44 8 8 của các hình thức nhà nước chuyên chính vô sản của Lênin có ý nghĩa hết sức to lớn trong tổ chức xây dựng nhà nước của giai cấp vô sản. Nó là cơ sở lý lận cho giai cấp vô sản trong tổ chức nhà nước của mình cho phù hợp với tình hình của mỗi nước. Mặt khác Lê nin cũng chỉ ra sự khác nhau căn bản giữa nhà nước của giai cấp tư sản và nhà nước của giai cấp thống trị bóc lột nói chung với nhà nước chuyên chính vô sản trên một số nội dung đó là : Một là: Nhà nước chuyên chính vô sản là nhà nước do nhân dân lao động xây dựng nên, dưới sự lãnh đạo của đội tiền phong của giai cấp vô sản. nó là công cụ sắc bén của nhân dân thực hiện nhiệm trấn áp và tổ chức xây dựng chủ nghĩa xã hội. Hai là :Nhà nước chuyên chính vô sản là nhà nước kiểu mới, thực hiện dân chủ theo lối mới và chuyên chính theo lối mới. Theo Lênin nhà nước vô sản vẫn phải thực hiện chức năng trấn áp, nhưng chức năng trấn áp của nhà nước vô sản khác với trấn áp của nhà nước của các giai cấp thống trị bóc lột. Lê nin chỉ ra “Nhà nước dưới chế độ tư bản chủ nghĩa là nhà nước theo đúng nghĩa của nó, là một bộ máy trấn áp đặc biệt của giai cấp này đối với giai cấp khác, hơn nữa lại là tiểu số đối với đa số. Một thiểu số người bóc lột người muốn tiến hành có kết quả việc trấn áp thường xuyên một đa số người bị bóc lột thì đương nhiên phải hung ác, tàn bạo đến cực độ trong sự trấn áp, phải gây ra hành bể máu mà nhân loại đã từng trải qua dưới chế độ nô lệ, chế độ nông nô và chế độ lao động làm thuê” 12. Người chỉ ra trong thời kỳ quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa cộng sản, sự trấn áp vẫn còn tất yếu nhưng nó đã là trấn áp của đa số bị bóc lột đối với thiểu số bóc lột. Vì vậy sự trấn áp ấy “dễ dàng” ít tốn máu hơn…sự trấn áp ấy có thể dung hợp với việc mở rộng chế độ dân chủ cho tuyệt đại đa số nhân dân. Lênin chỉ rõ “xã hội tư bản chủ nghĩa,xét trong những điều kiện phát triển thuận lợi nhất của nó đem lại cho ta một chế độ dân chủ ít nhiều đâyd đủ trong chế độ cộng hoà dân chủ. Nhưng chế độ dân chủ ấy bao giờ cũng bị bó trong khuôn khổ chật hẹp của sự bóc lột tư bản chủ nghĩa và do đó, thực ra nó luôn luôn là một chế độ dân chủ đối với một thiểu số, vẫn chỉ là một chế độ dân chủ đối với riêng những giai cấp của nó…đa số nhân dân bị gạt ra ngoài sinh hoạt chính trị xã hội”13. Ba là : Nhà nước chuyên chính vô sản là nhà nước tự tiêu vong. Lê nin cho rằng sau khi giành được chính quyền về tay giai cấp vô sản thì việc trấn áp vẫn rất cần thiết nhưng lực 12V.I.Lênin, 13V.I.Lênin, tập 33, Nxb, tiến bộ, Mácxcơ va, 1976,tr110-111 tập 33, Nxb, tiến bộ, Mácxcơ va, 1976,tr107 9 9 lượng trấn áp là đa số nhân dân lao động đi trấn áp những kẻ đi áp mình. Do đó “không cần phải có lực lượng đặc biệt” để trấn áp nữa. Theo nghĩa đó, nhà nước bắt đầu tiêu vong. Phát triển luận điểm của Mác và Ph.Ăng ghen về sự tiêu vong của nhà nước chuyên chính vô sản, V.I.Lênin đã chỉ ra cơ sở kinh tế xã hội cho sự tiêu vong. * Về mặt kinh tế xã hội: Để nhà nước chuyên chính vô sản tiêu vong hoàn tòan: khi nhà nước chuyên chính vô sản đã trở nên thừa và hoàn toàn không cần thiết nữa, khi sự phản kháng của các thế lực thù đich đã hoàn toàn bị đập tan, khi bọn tư bản đã hoàn toàn bị đập tan, khi đó xã hội không còn giai cấp khi đó mọi người trong xã hội tô trọng những qui tắc chung của cộng đồng, các qui tắc ấy đã rẻơ thành phong tục tập quán. Lúc đó mọi người tự giác tôn trọng các qui tắc không cần phải cưỡng bức không cần phải bắt buộc. V.I.Lênin đã viết “Chỉ có chủ nghĩa cộng sản mới làm cho nhà nước trở nên hoàn toàn không cần thiết, vì lúc bấy giờ không còn ai trấn áp, chữ “ai” hiểu theo nghĩa là giai cấp, không còn phải đấu tranh có hệ thống chống một bộ phận dân cư nhất định nào đó”14. Về cơ sở kinh tế để nhà nước vô sản tiêu vong hoàn toàn đó là Chủ nghĩa cộng sản đạt tới một trình độ phát triển cao, khiến cho mọi sự đối lập giữa lao động trí óc và lao động chân tay không còn nữa. Khi, đối với mọi người, lao động đã trở thành nhu cầu bậc nhất của cuộc sống, khi của cải đã tuôn ra dồi dào và xã hội thực hiện theo nguyên tắc làm hết năng lực hưởng theo nhu cầu V.I.Lênin viết “ Cơ sở kinh tế làm cho nhà nước tiêu vong hoàn toàn là chủ nghĩa cộng sản đạt tới một trình độ phát triển cao khiến mọi sự đối lập giữa lao động trí óc với lao động chân tay không còn nữa, và do đó cũng không còn một trong những nguồn gốc chủ yếu của sự bất bình đẳng xã hội hiện nay, nguồn gốc này, nếu chỉ xã hội hoá tư liệu sản xuất,chỉ tước đoạt bọn tư bả thì không thể nào tiêu tan được ngay”15. Để giai cấp vô sản và quần chúng hiểu đúng đắn vấn đè tiêu vong của nhà nước chuyên chính vô sản, V.I.Lênin còn chỉ ra thời gian và tính chất của quá trình tự tiêu vong, Người khẳng định “Không thể nào ấn định được lúc nào nhà nước sẽ “tiêu vong” nhất là vì sự tiêu vong ấy lại rõ ràng là một quá trình lâu dài” 16. Quá trình ấy bắt đầu từ khi chuyên chính vô sản được thiết lập và kết thúc xây dựng thành công chủ nghĩa cộng sản trên phạm vi toàn thế giới. Quá trình ấy diễn ra như thế nào, chậm chạp hay nhanh chóng phụ thuộc rất nhiều 14V.I.Lênin, tập 33, Nxb, tiến bộ, Mácxcơ va, 1976,tr111 15V.I.Lênin, tập 33, Nxb, tiến bộ, Mácxcơ va, 1976,tr118 16 V.I.Lênin, tập 33, Nxb, tiến bộ, Mácxcơ va, 1976,tr103 10 10 vào tốc độ phát trển của công cuộc xây dựng chủ nghĩa cộng sản. Sự tiêu vong của nhà nước cũng có nghĩa là “chế độ dân chủ tiêu vong” và đó cũng chính là mục đích cuối cùng mà chúng ta theo đuổi”. V. I. Lênin cho rằng trong giai đoạn đầu của chủ nghĩa cộng sản đó là giai đoạn thấp hay gọi là chủ nghĩa xã hội, thì nhà nước lúc này vẫn chưa tiêu vong hẳn. Sở dĩ nhà nước trong giai đoạn đầu của chủ nghĩa cộng sản chưa tiêu vong hẳn. Vì vẫn còn duy trì pháp quyền tư sản, bởi nó chưa bị xoá bỏ hoàn toàn mà mới bị xoá bỏ một phần, chỉ bị xoá bỏ với mức độ phù hợp với cuộc cách mạng kinh tế đã hoàn toàn, nghĩa là chỉ trong phạm vi tư liệu sản xuất thôi. Đến giai đoạn cao của chủ nghĩa cộng sản thì nhà nước tiêu vong, quá trình tiêu vong của nhà nước diễn ra theo tuần tự, tan dần, mất dần, lịm dần đi cùng với sự phát triển của tiền đề kinh tế chính trị xã hội, hai giai đoạn này có sự khác nhau rất lớn về mặt chính trị. 3. Quan điểm của V.I. Lênin về nhà nước của giai cấp tư sản hiện nay và tính tất yếu của cách mạng xã hội chủ nghĩa. Trước sự thay đổi của tình hình kinh tế thế giới đầu thế kỷ XX, kẻ thù của chủ nghĩa Mác đã có những luận điệu phản động nhằm biện hộ cho sự tồn tại của nhà nước tư sản, chúng cho rằng nhà nước tư sản hiện nay đã thay đổi bản chất, nó không phải là nhà nước bóc lột, mà đó là nhà nước “phúc lợi chung”, “nhà nước phi giai cấp”, chúng ra sức tuyên truyền cho nhân dân tư tưởng sai lầm để chống lại những lý luận chủ nghĩa Mác về cách mạng xã hội. Để đập tan những quan điểm phản động đó, đáp ứng yêu cầu cấp bách của cách mạng V.I. Lênin đã vạch trần bản chất của nhà nướcc tư sản “Những hình thức của các nhà nước tư sản thì hết sức khác nhau, nhưng thực chất chỉ là một : chung quy lại thì tất cả nhà nước ấy, vô luận thế nào, cũng tất nhiên phải là nền chuyên chính tư sản” 17. Bản chất của nhà nước tư sản không phải là cái trừu tượng, phi hiện thực mà bản chất dó được bộc lộ ra qua nhiều hiện tượng, trong đó ở cả việc thực hiện chế độ cộng hoà dân chủ tư sản. C.Mác đã từng chỉ rõ, chế độ cộng hoà dân chủ không hề mảy may xoá bỏ sự áp bức của quần chúng và đấu tranh giai cấp, nên tất nhiên nó sẽ khiến cho cuộc đấu tranh mở rộng và phát triển. Vì vậy “chế độ cộng hoà dân chủ là con đường ngắn nhất đưa dến chuyên vô sản”18. Kế thừa tư tưởng đó V.I.Lênin đã yêu cầu chúng ta “ủng hộ chế độ cọng hoà dân chủvì nó là hình thức nhà nước tốt nhất cho giai cấp vô sản 17V.I.Lênin, 18V.I.Lênin, tập 33, Nxb, tiến bộ, Mácxcơ va, 1976,tr44 tập 33, Nxb, tiến bộ, Mácxcơ va, 1976,tr87 11 11 dưới chế độ tư bản chủ nghĩa”19. Đồng thời Lênin cũng chỉ ra dân chủ tư sản cũng chính là công cụ thống trị của giai cấp tư sản mà thôi, Người viết “Xã hội tư bản chủ nghĩa, xét trong điều kiện phát triển thuận lợi nhất của nó, đem lại ch ta một ché độ dân chủ ít nhiều trong chế độ cộng hoà dân chủ. Nhưng chế độ dân chủ ấy bao giờ cũng bị bó trong khuôn khổ trật hẹp của sự bóc lột tư bản chủ nghĩa và do đó, thực ra, nó luôn là một chế độ dân chủ đối với một thiểu số, vẫn chỉ là một chế đọ dân chủ đối với riêng những giai cấp có của, đối với riêng bọn giàu có mà thôi. trong xã hội tư bản chủ nghĩa…đa số nhân dân bị gạt ra ngoài sinh hoạt chính trị-xã hội”20. Thực tế đã và đang chứng minh rõ bản chất của nhà nước tư sản không thay đổi theo sự thay đổi về hình thức tổ chức và những giai đoạn phát triển nhất định và vào sự điều chỉnh thích nghi của nó. Nhà nước vô sản vẫn là lực lượng đặc biệt để trấn áp của giai cấp tư sản đối với giai cấp vo sản và quần chúng nhân dân lao động. Vì vậy chúng ta không được quên rằng cảnh nô lệ làm thuê là số phận của nhân dân trong xã hội tư bản chủ nghĩa. Để giải phóng giai cấp và quần chúng nhân lao động thoát khỏi cảnh làm thuê đố, tất yếu phải thay thế nhà nước tư sản bằng nhà nước của giai cấp vô sản. Nhưng sự thay thế đó không thể dùng sắc lệnh hay bằng đấu tranh trên nghị trường, hay tự tiêu vong được mà đó phải thông qua bạo lực cách mạng. Người viết “Nhà nước tư sản bị thay thế bởi nhà nước vô sản(chuyên chính vô sản) không thể bằng con đường “tiêu vong” được, mà chỉ có thể, theo quy luật chung, bằng một cuộc cách mạng bạo lực thôi”21. Lênin khẳng địnhk không có cách mạng bạo lực thì không thể thay nhà nước tư sản bằng nhà nước vô sản được. Tuy nhiên cần phải thấy rằng Lênin không bao giờ xác định phương pháp cách mạng bạo lực là phương pháp duy nhất và cũng không phải khẳng định học thuyết của chủ nghĩa Mác chỉ có bàn về tư tưởng cách mạng bạo lực. III. ý nghĩa của tác phẩm và tính tất yếu xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở nướcc ta hiện nay. Tác phẩm “Nhà nước và cách mạng” ra đời có giá trị cả về lịch sử và thực tiễn hiện nay. Nó đã đáp ứng được đòi hỏi cấp bách của tình hình thực tiễn cách mạng, trang bị cho giai cấp vô sản và nhân dân lao động những nhận thức đầy đủ sâu sắc về vấn đề nhà nước và sự 19V.I.Lênin, tập 33, Nxb, tiến bộ, Mácxcơ va, 1976,tr25 20 V.I.Lênin, tập 33, Nxb, tiến bộ, Mácxcơ va, 1976, tr106-107 21V.I.Lênin, tập 33, Nxb, tiến bộ, Mácxcơ va, 1976, tr27 12 12 cần thiết phải làm cách mạng để thiết lập nhà nước do nhân dân làm chủ, mang bản chất của giai cấp vô sản. Qua tác phẩm chúng ta thấy lần đầu tiên lý luận vè nhà nước được trình bày một cách có hệ thống và đầy đủ nhất, và những vấn đề đó được giải thích một cách khoa học và hoàn thiện nhất có chiều sâu và mẫu mực thể hiện tính Đảng chống kẻ thù, chống lại bọn cơ hội xét lại. Hiện nay tác phẩm vẫn còn giữ nguyên giá trị và có tính thời sự của nó, những tư tưởng cơ bản trongh tác phẩm vẫn giữ nguyên giá trị khoa học và cách mạng của nó. Trong tình hình hiện nay chỉ có nắm vững thực chất và vận đúng những tư tưởng của Lênin trong tác phẩm mới có cơ sở vững chắc để xem xét vấn đề nhà nước đương đại một cách đúng đắn và mới xây dựng và phát triển hoàn thiện được nàh nước xã hội chủ nghĩa. Đổi mới và hoàn nhà nước theo hớng xây dựng nhà nước pháp quyền nhằm đáp ứng yêu cầu của công cuộc đổi mới đất nước hiện nay đã trở thành vấn đề có ý nghĩa thời sự cấp bách. Với sự kế thừa những quan điểm lý luận chủ nghĩa Mác –Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, Đảng ta luôn xác định xây dựng và kiện toàn bộ máy nhà nước vững mạnh, trong sạch, có hiệu lực, hiệu quả bài trừ tệ quan liêu, tham nhũng, luôn giữ vững và phát huy bản bản chất cách mạng của một nhà nước của dân do dân. Trong tình hình hiện nay trước sự biến động to lớn về mặt chính trị và kinh tế xã hội của thế giới và tronh nước. Chủ nghĩa xã hội hiện thực ở Liên xô và các nước ở Đông Âu đang lâm vào thoái trào, vai trò lãnh đạo của Đảng cộng sản không giữ vị trí chgủ đạo. Chủ nghĩa đế quốc luôn tìm mọi cách chống phá các nước đi theo con đường xã hội chủ nghĩa, đạc biệt nam chúng ta là một trọng điểm, chúng chống phá trên nhiều phương diện cả về kinh tề, chính trị-xã hội, văn hoá đạo đức lối sống, an ninh trật tự, chia rẽ mối đoàn kết toàn dân tộc… đặc biệt vấn đề nhà nước về cách mạng con đường đi lên chủ ghĩa xã hội. Vì vậy đòi hỏi cần phải xây dựng nhà nước thực sự trong sạch, có trình độ đáp ứng được yêu cầu tình hình mới, thời kỳ công nghiệp hoá hiện đại hoá đất nước. Việc đổi mới và hoàn thiện nhà nước ta theo định hướng xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa đã trở thành trọng tâm của quá trình đổi mới hệ thống chính trị ở nước ta hiện nay. Xây dựng nhà nước pháp quyền là nhằm giữ vững ổn định chính trị đối với sự phát triển của đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa, là nhằm giữ vững độc lập dân tộc, chủ quyền quốc gia, gắn độc lập dân tộc với chủ nghĩa xã hội, nước độc lập dân mới được hạnh phục ấm no, thực hiện người dân được làm chủ thực sự chống dân chủ hình thức, và mọi quyền lợi bị xâm phạm. Ngày càng phải củng cố và hoàn thiện để nhà nước hoàn thành sứ mệnh của mình mà nhân dân giao phó. Trong giai đoạn 13 13 hiện nay để nhà nước ta thực sự là nhà nước của dân, do dân, vì dân,một nhà nước trong sạch, vững mạnh, có hiệu lực và có hiệu quả, chúng ta phải thực hiện đồng bộ các nhiệm vụ đó là cần đỏi mới, nâng cao chất lượng cong tác lập pháp và giám tối cao của quốc họi đói với toàn bộ hoạt dộng của nhà nước, cải cách nền hành chính nhà nước, bao gồm cải cách thể chế hànhchính tổ chức bộ máy và kiện toàn đội ngũ cán bộ công chức, cải cáh tổ chức và hoạt động tư pháp. Đồng thời chúng ta phải đẩy mạnh cuộc đấu tranh chống bệnh quan liêu, tham nhũng trong bộ máy nhà nước, thấy rõ đâylà một nguy cơ có ảnh hưởng trực tiếp đến sự sống còn của hệ thóng chính trị nói chung và đối với nhà nước nói riêng. Mặt khác cũng cần phải kết hợp những biện pháp cấp bách với những giải pháp chiến lược nhằm vừa hoàn thiện cơ chế chính sách, kiện toàn tổ chức, chấn chỉnh công tác quản lý, khắc phục sơ hở, vừa sử lý nghiêm, kịp thời sử lý mọi hành vi tội phạm, kiên quyết đấu tranh chống phá của kẻ thù và chiến lược diễn biến hoà bình bạo loạn lật đổ của các thế lực thù địch. tác phẩm kinh điển “Nhà nước và cách mạng” tiểu luận cao học
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (199.06 KB, 39 trang ) PHẦN MỞ ĐẦU nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam hiện nay. Chình vì vậy mà tác giả chọn vấn đề “Vấn đề Nhà nước của V.I.Lê nin trong tác phẩm “Nhà nước và cách mạng” vào việc vận dụng xây dựng Nhà nước pháp quyền ỏ Việt Nam” làm đề tài nghiên cứu của mình. 2. Tình hình nghiên cứu Các tác phẩm kinh điển trong học thuyết của Mác – Lênin nói chung, tác phẩm “Nhà nước và cách mạng” nói riêng đã có nhiều công trình nghiên cứu của các nhà khoa học lý luận với nhiều khía cạnh, và nội dung khác nhau. Điển hình như:; - “Giới thiệu một số tác phẩm kinh điển của C.Mác – PH.Ăngghen,giai đoạn hình thành chủ nghãi Mác, Nxb Lý luận chính trị, Hn, 2004” ; - “Giới thiệu các tác phẩm kinh điển, Nxb Chính trị quốc gia, 2006” ;… - Các công trình nghiên cứu này đã tập trung giới thiệu những nét khái quát về hoàn cảnh ra đời, nội dung, ý nghĩa các tác phẩm kinh điển của C.Mác, PH.Ăngghen, V.I.Lênin. Đặc biệt, đã có những công trình lý luận đi sâu vào phân tích tác phẩm “Nhà nước và cách mạng” của Lênin như: - “Vấn đề triết học trong tác phẩm của C.Mác – PH.Ăngghen – V.I.Lênin, Nxb Chính trị quốc gia, 2003” ; - “Giới thiệu tác phẩm của V.I.Lênin Nhà nước và cách mạng, Nxb Sự Thật, Hn, 1989”.. Cả hai công trình nghiên cứu trên đã tập trung đi sâu vào tìm hiểu những luận điểm về Nhà nước và cách mạng của Lê nin Ngoài ra, những vấn đề có trong tác phẩm còn được đăng tải trên các trang Web với hình thức như những bài viết, bài tham luận, trao đổi ở các khía cạnh của tác phẩm. Nhưng nhìn chung, các công trình nghiên cứu đó mới chỉ tập trung đi vào phân tích hoàn cảnh ra đời, nội dung chung, ý nghĩa cơ bản của tác phẩm chứ chưa đi vào khía cạnh “vận dụng” vào thực tiễn cách mạng của một quốc gia hay nhà nước cụ thể nào. Vì vậy, tác giả hy vọng đề tài “Quan điểm của Lênin về xây dựng chính quyền Nhà nước trong tác phẩm 2 “Nhà nước và cách mạng” và liên hệ sự vận dụng của Đảng ta” .Sẽ đóng góp phần nhỏ vào việc nghiên cứu tác phẩm của V.I.Lênin nói riêng và các tác phẩm linh điển của chủ nghĩa Mác – Lê nin nói chung. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu. 3.1 Mục đích nghiên cứu. - Trình bày, phân tích và làm sáng tỏ hoàn cảnh ra đời, mục đích viết tác phẩm, nội dung cơ bản của tác phẩm “Nhà nước và cách mạng”. Đặc biệt là những luận giải của Lênin về vấn đề Nhà nước của giai cấp vô sản - Đánh giá khách quan về những phân tích của Lênin, rút ra ý nghĩa phương pháp luận, quan trọng nhất là vận dụng các quan điểm đó vào quá trình xây dựng nhà nước pháp quyền Việt Nam xã hội chủ nghĩa trong giai đoạn hiện nay. 3.2 Nhiệm vụ nghiên cứu. - Nghiên cứu hoàn cảnh lịch sử, lý do viết tác phẩm . - Nghiên cứu nội dung quan điểm về Nhà nước - Nghiên cứu quá trình vận dụng vào thực tiễn Việt Nam 4. Giới hạn nghiên cứu. Đề tài nghiên cứu những lý luận của Lê nin về Nhà nước trong tác phẩm “Nhà nước và cách mạng” in trong Lê-nin toàn tập, tập 18 và những tài liệu tham khảo để viết tác phẩm. 5. Phương pháp nghiên cứu. Đề tài được nghiên cứu trên cơ sở phương pháp luận chủ nghĩa duy vật lịch sử và chủ nghĩa duy vật biện chứng. Đồng thời trong quá trình nghiên cứu tác giả còn kết hợp các phương pháp khác như: đánh giá, phân tích, tổng hợp, lôgic – lịch sử…và các phương pháp cụ thể như: đọc tài liệu, tổng hợp tài liệu… 6. Kết cấu của tiểu luận. Đề tài gổm ba phần: ngoài phần mở đầu và kết luận. Phần nội dung gồm: 3 chương 3 Chương 1: Khái quát về tác phẩm Nhà nước và cách mạng Chương 2: Những luận điểm cơ bản về Nhà nước của Lê nin Chương 3: Vận dụng quan điểm về nhà nước vào quá trình xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam xã hội chủ nghĩa trong giai đoạn hiện nay. 4 PHẦN NỘI DUNG Chương 1: Kh¸i qu¸t vÒ t¸c PHÈM “Nhµ níc vµ c¸ch m¹ng” cña V. I. Lª – nin I.1 Hoàn cảnh lịch sử. Vào đầu thế kỷ XX, chủ nghĩa tư bản bước sang giai đoạn cuối cùng của nó - giai đoạn chủ nghĩa đế quốc, giai đoạn này đã được Lênin coi là đêm trước của cách mạng vô sản, xã hội chủ nghĩa. Cuộc chiến tranh thế giới thứ nhất (1914 - 1918) làm cho mâu thuẫn của chủ nghĩa tư bản gay gắt đến tột độ, đã thúc đẩy nhanh chóng quá trình chín muồi của khủng hoảng cách mạng trong nhiều nước đế quốc. Thực tế này đã đặt ra trước giai cấp vô sản và các đảng mác-xít của nó nhiệm vụ lật đổ ách thống trị của giai cấp tư sản và giành chính quyền về tay giai cấp công nhân. V.I. Lênin đã nhấn mạnh: “Vấn đề thái độ của cách mạng xã hội chủ nghĩa của giai cấp vô sản đối với nhà nước không những chỉ có ý nghĩa chính trị - thực tiễn, mà còn có tính chất nóng hổi nhất nữa, - vì đây là vấn đề làm cho quần chúng thấy rõ những việc họ sẽ phải làm trong một tương lai gần đây, để tự giải phóng khỏi ách tư bản” Thực tiễn cách mạng đặt ra yêu cầu cần tổng kết một cách sáng tạo kinh nghiệm cách mạng mới của cuộc đấu tranh của giai cấp vô sản và trên cơ sở đó phát triển hơn nữa lý luận mác - xít về cách mạng xã hội chủ nghĩa, trong đó cốt lõi là học thuyết về nhà nước. Do vậy cần phải trình bày có hệ thống các quan điểm của những người sáng lập chủ nghĩa cộng sản khoa học về nhà nước, - các quan điểm này đã bị bóp méo xuyên tạc dưới nhiều hình thức của chủ nghĩa cơ hội quốc tế xét lại - và phát triển chúng cho phù hợp với hoàn cảnh lịch sử mới. V.I Lênin đã giải quyết một cách xuất sắc những nhiệm vụ quan trọng hàng đầu này trong tác phẩm “Nhà nước và cách mạng,” đặt cơ sở cho lý luận về 5 nhà nước xã hội chủ nghĩa - phần quan trọng nhất của học thuyết mác-xít về nhà nước, về sau lý luận này được V.I. Lênin phát triển dựa trên kinh nghiệm Chính quyền Xô viết. 1.2. Lý do viết tác phẩm Tác phẩm này được viết ra trong hoàn cảnh trước ngày nổ ra Cách mạng Tháng Mười (từ tháng 7 đến tháng 8 năm 1917). Để tránh sự bắt bớ của Chính phủ lâm thời lúc bấy giờ, Lênin phải ẩn náu trong nhà một người công nhân ở ga Rađơlít trên biên giới Nga - Phần Lan, về sau lại ẩn náu trong túp lều tranh phía sau hồ Rađơlít để hoạt động và viết tác phẩm này. Sống trong hoàn cảnh bí mật, Lênin không một phút nào ngừng hoạt động cách mạng, Người vẫn giữ mối liên hệ với Trung ương Đảng. Thời gian ở đây, Lênin viết thêm 60 bài báo, sách và thư từ. Trong số đó có tác phẩm Nhà nước và cách mạng nổi tiếng, nó được viết ra như có sự hối thúc của thời cuộc, như dành riêng cho giai cấp công nhân để giành lấy chính quyền. Trong tác phẩm này, Lênin không những đã khôi phục được quan điểm của Mác và Ăngghen về nhà nước mà còn phát triển một bước học thuyết của chủ nghĩa Mác về nhà nước và chuyên chính vô sản. Sau đó không lâu, Lênin có ý muốn viết tiếp phần thứ hai của tác phẩm này - một bài tổng kết những kinh nghiệm của cuộc Cách mạng Nga năm 1905 và năm 1917; tổng hợp lại những kinh nghiệm mới của chính quyền Xô viết để tiếp tục phát huy và làm phong phú thêm học thuyết về nhà nước của mình. Rất tiếc, Lênin chưa kịp làm công việc đó thì Người đã từ trần. Đây là một thiệt thòi lớn cho nhân loại, cho những nước đi theo con đường của Lênin. Có ba lý do để Lênin viết Nhà nước và cách mạng. Một là, trong lời tựa lần xuất bản thứ nhất tác phẩm này, Lênin cũng đã chỉ rõ: “Hiện nay, vấn đề nhà nước có một ý nghĩa quan trọng đặc biệt về phương diện lý luận cũng như về phương diện chính trị - thực tiễn”. Theo Lênin, vấn đề Nhà nước bao giờ cũng là vấn đề cơ bản của mọi cuộc cách mạng. 6 Đúng như Mác đã tổng kết cuộc cách mạng Pháp 1848 - 1851 trong tác phẩm Ngày mười tám tháng Sương mù của Lui Bônapác đã viết: Các chính Đảng lần lượt nối gót nhau đấu tranh giành chính quyền, đều coi việc đoạt lấy tòa lâu đài Nhà nước đồ sộ kia là chiến lợi phẩm chủ yếu của kẻ chiến thắng. - Khi giai cấp vô sản giành được chính quyền thì sức mạnh của đảng được thực hiện thông qua nhà nước, đảng sẽ lãnh đạo được toàn xã hội. - Lênin dự đoán được cuộc Cách mạng xã hội chủ nghĩa tháng Mười Nga nhất định sẽ thành công, chính quyền Xô viết sẽ về tay công nông. Để giúp giai cấp vô sản hiểu về nhà nước, biết cách quản lý nhà nước của mình, Người viết tác phẩm Nhà nước và cách mạng. Hai là, trong thời điểm này (1917), chủ nghĩa tư bản đã phát triển đến giai đoạn đế quốc chủ nghĩa - chủ nghĩa tư bản phân chia thị trường, xâm chiếm lãnh thổ thuộc địa và chính chủ nghĩa đế quốc đã làm cho mâu thuẫn của chủ nghĩa tư bản căng thẳng và sâu sắc cực độ. Chiến tranh thế giới thứ nhất (1914 - 1918) nổ ra hòng phân chia thế giới và dập tắt phong trào cách mạng của công nhân các nước, nhưng kết quả thì ngược lại. Cuộc chiến tranh này đã tập trung tất cả mâu thuẫn của chủ nghĩa tư bản (mâu thuẫn giữa tư sản với vô sản, giữa chủ nghĩa đế quốc với nhân dân các nước thuộc địa và nửa thuộc địa, giữa chủ nghĩa đế quốc với chủ nghĩa đế quốc) đã làm tăng nhanh và sâu sắc thêm quá trình biến chủ nghĩa tư bản tự do cạnh tranh (chủ nghĩa tư bản lũng đoạn) thành chủ nghĩa tư bản lũng đoạn nhà nước (chủ nghĩa đế quốc). Đồng thời đẩy nhanh thêm những tai họa chưa từng có và làm tăng thêm tinh thần cách mạng của nhân dân. Kết quả là đẩy cuộc đấu tranh cách mạng của giai cấp vô sản thêm nhanh và thuận lợi: - Phong trào cách mạng vô sản thế giới phát triển rầm rộ. - Thời cơ giai cấp vô sản giành lấy chính quyền từ tay giai cấp tư sản đã chín muồi. - Vấn đề giai cấp vô sản và quan hệ đối với nhà nước được đặt ra. 7 - Việc giai cấp vô sản trực tiếp tổ chức vũ trang và cuộc cách mạng vô sản giành chính quyền bằng bạo lực đã trở thành vấn đề hành động thực tế trước mắt. Lênin khẳng định: Chủ nghĩa đế quốc là đêm trước của cách mạng vô sản. Vì vậy, vấn đề nhà nước được đặt ra một cách cấp bách. Tác phẩm Nhà nước và cách mạng chính là sự chuẩn bị lý luận về nhà nước và cách mạng cho giai cấp vô sản giành chính quyền và nắm lấy chính quyền, là cương lĩnh xây dựng nhà nước của giai cấp vô sản, vũ trang về mặt lý luận cho giai cấp vô sản và quần chúng cách mạng Nga, làm cho những hoạt động khởi nghĩa vũ trang có sự chỉ đạo lý luận mácxít. Ba là, viết Nhà nước và cách mạng, Lênin muốn đập tan luận điệu của bọn cơ hội ở Quốc tế II (điển hình là Bécstanh và Causky), mưu toan chống lại những nguyên lý về nhà nước của Mác, chống lại việc xây dựng phương pháp cách mạng để thay thế nhà nước tư sản bằng nhà nước vô sản. Bọn cơ hội, xét lại ở Quốc tế II ra sức bảo vệ lý luận phát triển, bảo vệ hòa bình để chuyển từ chủ nghĩa tư bản thành chủ nghĩa xã hội. Còn bọn vô chính phủ thì tìm cách chống lại bất kỳ một nhà nước nào, kể cả nhà nước chuyên chính vô sản. Trước tình hình đó, Lênin cho rằng, nếu không đấu tranh kiên quyết chống những thiên biến cơ hội chủ nghĩa về vấn đề nhà nước thì không thể đấu tranh giải phóng quần chúng cần lao khỏi ảnh hưởng của giai cấp tư sản nói chung. Những ý tưởng đó đã thúc giục Người bắt tay viết Nhà nước và cách mạng. 1.3. Kết cấu của tác phẩm “Nhà nước và cách mạng” “Nhà nước và cách mạng” là tác phẩm đặc sắc của V.I Lê nin trên nhiều phương diện triết học, kinh tế chính trị, chủ nghĩa xã hội khoa học, trong đó lần đầu tiên học thuyết của C.Mác và Ph. Ăngghen về vấn đề nhà nước được trình bày một cách có hệ thống và đầy đủ nhất. V.I Lênin đã khẳng định vấn đề nhà nước là một trong những vấn đề căn bản của chủ nghĩa Mác, phân tích 8 mối liên hệ giữa nhà nước với tính chất giai cấp của xã hội, tính tất yếu của cách mạng xã hội chủ nghĩa và chuyên chính vô sản, xác định thực chất và nhiệm vụ của nhà nước vô sản và nền dân chủ vô sản, đã phát triển sáng tạo những luận điểm của C. Mác và Ph. Ăngghen về nhà nước trong điều kiện mới. Tác phẩm Nhà nước và cách mạng của Lênin được chia làm 6 chương, nội dung rất phong phú, được trình bày một cách hệ thống và sâu sắc. - Chương 1: Xã hội có giai cấp và nhà nước. - Chương 2: Nhà nước và cách mạng. Kinh nghiệm những năm 1848 - 1851. - Chương 3: Nhà nước và cách mạng. Kinh nghiệm Công xã Pari 1871. Sự phân tích của Mác. - Chương 4: Tiếp theo. Những lời giải thích bổ sung của Ăngghen. - Chương 5: Những cơ sở kinh tế để nhà nước tiêu vong. - Chương 6: Bọn cơ hội chủ nghĩa tầm thường hóa chủ nghĩa Mác. 9 Chng 2: Nội dung cơ bản về vấn đề Nhà nớc của V.I. Lê - nin trong tác phẩm Nhà nớc và cách mạng Lờnin cú nhiu tỏc phm phỏt trin hc thuyt v nh nc ca Mỏc nh: Tai ha sp n v nhng phng phỏp ngn nga tai ha ú; Nhng ngi Bụnsờvớch s gi c chớnh quyn hay khụng?; Nhim v trc mt ca chớnh quyn Xụ vit; cỏch mng vụ sn v tờn phn bi Causky; Bn v Nh nc, Kinh t chớnh tr trong thi k chuyờn chớnh vụ sn; Th ớt m tt; nhng vi Nh nc v cỏch mng l tỏc phm ch yu nht, tiờu biu nht. õy l ton b lý lun v nh nc, nhng quan im v mt Nh nc kiu mi - Nh nc vụ sn u tiờn trờn th gii ca Lờnin. 2.1. V ngun gc v bn cht giai cp ca nh nc * V ngun gc ca Nh nc V.I Lờnin khng nh ch cú ch ngha Mỏc mi lm rừ ngun gc, bn cht v cỏc hỡnh thc ca nh nc. Theo Lờnin chớnh tr l s tham gia vo nhng cụng vic ca nh nc, l vic vch hng i cho nh nc, vic xỏc nh nhng hỡnh thc, nhim v, ni dung hot ng ca nh nc". Vn c bn nht ca chớnh tr l chớnh quyn nh nc, l quyn lc nh nc. Trong xó hi cú giai cp, cỏc tp on, cỏc tng lp xó hi cú v trớ khỏc nhau trong cụng vic qun lý nh nc. Do vy cú th khng nh chớnh tr l s phn ỏnh quan h gia cỏc giai cp, cỏc tp on, cỏc tng lp xó hi khỏc nhau trong vic ginh, gi v s dng chớnh quyn nh nc. Trờn c s ny, Lờnin xỏc nh ngun gc nh nc "Nh nc l sn phm v biu hin ca nhng mõu thun giai cp khụng th iu ho c. Bt c õu, hay lỳc no v chng no, v mt khỏch quan, nhng mõu thun giai cp khụng th iu ho c thỡ nh nc xut hin.". Nh nc xut hin v tn ti khụng phi do ý mun ch quan ca mt ai hay mt giai cp no ú. Bn cht giai cp ca nh nc do c s kinh t trờn ú nh nc tn 10 tại quy định. Giai cấp nắm chính quyền nhà nước trong một thời đại phải là giai cấp thống trị về kinh tế, do đó cũng là giai cấp "được coi là thừa nhận là đại biểu chung của xã hội" Trong thời cổ đại đó là giai cấp chủ nô, ở trung cổ là giai cấp quý tộc phong kiến, bước vào thời kỳ hiện đại là giai cấp tư sản và ngày nay là giai cấp vô sản. Tương ứng với các giai cấp đó, trong lịch sử đã xuất hiện các kiểu nhà nước khác nhau: nhà nước chủ nô, nhà nước phong kiến, nhà nước tư sản và nhà nước vô sản * Về bản chất giai cấp của Nhà nước Lênin cũng đã vạch ra nguồn gốc giai cấp, xã hội của sự xuất hiện nhà nước. - Không phải xã hội loài người xuất hiện là có nhà nước. Nhà nước là một phạm trù lịch sử nó chỉ xuất hiện trong xã hội có sự phân chia giai cấp và đấu tranh giai cấp. Xã hội cộng sản nguyên thủy chưa có nhà nước, khi xã hội nguyên thủy tan rã, xã hội phân chia thành các giai cấp đối kháng không thể điều hòa được mới đẻ ra nhà nước. Trong những tổ chức thị tộc, bộ lạc của xã hội công xã nguyên thủy chưa có của riêng, không phân chia giai cấp, toàn thể thành viên trong xã hội bình đẳng. Người cầm đầu là do mọi thành viên cử ra và có trách nhiệm chăm sóc lợi ích toàn xã hội. Vì vậy, trong xã hội và căn bản không cần thiết có một uy lực chính trị nào đặt lên trên xã hội, do đó Nhà nước cũng không có khả năng tồn tại. Do lực lượng sản xuất phát triển, dần dần đẻ ra việc sử dụng của riêng và nô lệ, làm cho xã hội phân chia thành chủ nô và nô lệ, thành người giàu có và bần cùng, sự phân chia này đã phá vỡ quan hệ bình đẳng giúp đỡ nhau giữa mọi người trong xã hội dẫn tới quan hệ đối kháng giai cấp, mối liên hệ này ngày càng không thể điều hòa được, giai cấp thống trị (chủ nô) cần có một tổ chức quyền lực xã hội đặc biệt để chế ngự giai cấp bị áp bức (nô lệ) , tổ chức đó là nhà nước. Từ đây ta có thể thấy nhà nước là một sản phẩm lịch sử, ra 11 đời theo sự xuất hiện giai cấp. Nhà nước là bộ máy đặc biệt để khống chế người khác và chỉ có thể xuất hiện trong xã hội phân chia giai cấp. Cuối cùng Lênin cũng đưa ra khái niệm về nhà nước: “Nhà nước là sản phẩm và biểu hiện của những mâu thuẫn giai cấp không thể điều hòa được, là một cơ quan thống trị giai cấp, là cơ quan áp bức của một giai cấp này đối với một giai cấp khác; là một bộ máy cho phép một giai cấp này được áp bức một giai cấp khác”. Những nhà tư tưởng của giai cấp tư sản và tiểu tư sản tìm mọi cách xuyên tạc chủ nghĩa Mác – Lênin về nhà nước. Bọn chúng nói bừa rằng, “Nhà nước là cái siêu giai cấp để duy trì trật tự xã hội”, là bộ máy “điều hòa” lợi ích của các giai cấp đối lập. Đây là điểm bất đồng giữa Lênin và bọn cơ hội. Xem xét các nhà nước trong lịch sử, ta thấy: - Nhà nước của chế độ nô lệ: Bọn chủ nô nắm lấy nhà nước để áp bức vô nhân đạo với nô lệ. - Nhà nước của chế độ phong kiến: Bọn địa chủ nắm lấy nhà nước để áp bức vô nhân đạo với nông dân. - Nhà nước của giai cấp tư sản: Giai cấp tư sản nắm lấy nhà nước để trấn áp giai cấp vô sản. - Còn nhà nước vô sản công khai tuyên bố rằng: Nhiệm vụ thứ nhất của nó là trấn áp sự phản kháng của giai cấp bóc lột đã bị lật đổ cho đến khi triệt để tiêu diệt chúng. Như vậy, bọn cơ hội chủ nghĩa về mặt lý luận không thể phủ nhận được nhà nước là cơ quan thống trị giai cấp, cũng không chối cãi được mâu thuẫn giai cấp là không thể điều hòa được. Nhưng họ đã quên và tìm cách bỏ qua, xóa nhòa một điều là: nếu nhà nước là sản phẩm của những mâu thuẫn giai cấp không thể điều hòa được, nếu nhà nước là một lực lượng đặt trên xã hội và ngày càng trở nên xa lạ với xã hội, thì rõ ràng là việc giải phóng giai cấp bị áp bức không thể thực hiện được nếu không tiến hành một cuộc cách mạng 12 bạo lực, mà cũng không thể thực hiện được nếu không thủ tiêu bộ máy chính quyền nhà nước do giai cấp thống trị tự dựng nên. Bọn chúng không muốn cách mạng bạo lực, không muốn lật đổ bộ máy nhà nước của giai cấp tư sản, mà tiến hành bằng biện pháp cải lương trong điều kiện bảo tồn nó. Theo Lênin, nhà nước không phải là bộ máy “duy trì trật tự xã hội” mà là “công cụ thống trị của một giai cấp này đối với một giai cấp khác”, không phải là bộ máy “điều hòa giai cấp” mà là một bộ máy áp bức giai cấp, không phải là vật sở hữu của toàn dân mà chỉ có thể là vật sở hữu của một số người. Do đó nhà nước là không nhượng lại được, “không điều hòa được”. Từ khi xã hội có giai cấp đến nay, người ta đều muốn giành lấy quyền lực Nhà nước và đó cũng là mục đích cuối cùng của mọi cuộc cách mạng xa hội trong đó có cuộc cách mạng vô sản. 2.2. Chuyên chính vô sản là một loại hình thức Nhà nước Vị trí trung tâm trong tác phẩm “Nhà nước và cách mạng” là những vấn đề về cách mạng xã hội chủ nghĩa và chuyên chính vô sản, học thuyết về hai giai đoạn của xã hội cộng sản chủ nghĩa. Tổng kết thực tiễn lịch sử và phát triển quan điểm của Mác và Ăngghen trong điều kiện lịch sử mới của cuộc đấu tranh của giai cấp vô sản trong thời đại chủ nghĩa đế quốc, V.I Lênin chỉ rõ vấn đề cơ bản của bất kỳ cuộc cách mạng nào là vấn đề chính quyền nhà nước. Sự phát triển của chủ nghĩa tư bản ở giai đoạn đế quốc chủ nghĩa đã làm sâu sắc thêm mâu thuẫn của chủ nghĩa tư bản và tạo ra những tiền đề kinh tế, chính trị và xã hội cần thiết cho cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa nổ ra. Chuyên chính vô sản là nội dung cơ bản của cách mạng vô sản, học thuyết chuyên chính vô sản là học thuyết chủ yếu của chủ nghĩa Mác - Lênin. Thừa nhận hay không thừa nhận chuyên chính vô sản là ranh giới phân biệt giữa chú nghĩa Mác - Lênin với chủ nghĩa cơ hội “tả” hoặc “hữu”. 13 Lênin đã kế thừa và phát triển một cách xuất sắc học thuyết của Mác Ăngghen về chuyên chính vô sản. Nhà nước và cách mạng là tác phẩm thể hiện xuất sắc về học thuyết này. Học thuyết chuyên chính vô sản của chủ nghĩa Mác có một lịch sử lâu dài và phong phú. Từ 1848, trong Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản, Mác – Ăngghen nêu rõ tư tưởng của chuyên chính vô sản là: Giai cấp vô sản phải giành quyền thống trị và chính trị . Sau khi trải qua cách mạng Pháp 1848 185l, Mác rút ra kết luận quan trọng là: nếu không dùng bạo lực đập tan bộ máy nhà nước của giai cấp tư sản thì cách mạng vô sản không thể thắng lợi, chính quyền của giai cấp vô sản cũng không thể dựng lên được. Sau Công xã Pari 1871, Mác đặt ra vấn đề là: giai cấp vô sản sau khi đập tan bộ máy nhà nước tư sản, thì thay vào bằng hình thức nhà nước nào? Năm 1875, trong tác phẩm Phê phán Cương lĩnh Gôta, đã trình bày rõ một số vấn đề hết sức quan trọng về nhà nước và chuyên chính vô sản trong thời kỳ quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa cộng sản. Đến thời đại đế quốc chủ nghĩa và cách mạng vô sản thì học thuyết chuyên chính vô sản của chủ nghĩa Mác đã bước sang một giai đoạn mới, Lênin không những khôi phục học thuyết của Mác - Ăngghen, đập tan mọi sự xuyên tạc của mọi chủ nghĩa cơ hội đối với học thuyết này đồng thời phát triển nó, đề ra và giải quyết một số vấn đề mới quan trọng. Trong bức thư gửi Vâyđơmaye ngày 5 tháng 3 năm 1852, Mác cho rằng, điều mới mẻ mà Mác đã làm và đã chứng minh là: - Sự tồn tại của giai cấp chỉ gắn liền với những giai đoạn lịch sử nhất định của sự phát triển sản xuất. - Đấu tranh giai cấp tất nhiên đưa đến chuyên chính vô sản. - Bản thân sự chuyên chính chỉ là bước quá độ tiến lên xóa bỏ mọi giai cấp và tiến lên một xã hội không có giai cấp Trong thời kỳ quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội, chuyên chính vô sản là tất yếu lịch sử, giai cấp vô sản dùng chính quyền nhà nước để 14 đàn áp thiểu số dân cư là bọn bóc lột và xây dựng xã hội mới. Chuyên chính vô sản là nhà nước quá độ và nó khác về cơ bản với nhà nước tư sản: trong xã hội xã hội chủ nghĩa, nhà nước từ chỗ là công cụ thống trị giai cấp chuyển thành cơ quan thể hiện ý chí của toàn dân. V.I Lênin khẳng định, sự quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội tạo ra tính muôn hình muôn vẻ của hình thức chính quyền nhà nước, song thực chất của chúng tất nhiên chỉ là một: chuyên chính vô sản. Kết quả nghiên cứu và tổng kết kinh nghiệm cùng những bài học của các cuộc cách mạng là kết luận của Mác và Ăngghen cho rằng giai cấp công nhân chỉ có thể giành được chính quyền và thiết lập nền chuyên chính vô sản bằng con đường cách mạng xã hội chủ nghĩa, trong cuộc cách mạng đó giai cấp vô sản phá huỷ bộ máy nhà nước tư sản và dựng lên bộ máy nhà nước mới. Đối với luận điểm này, trong Nhà nước và cách mạng, Lênin trình bày rằng: “kẻ nào chỉ thừa nhận có đấu tranh giai cấp không thôi, thì kẻ đó vẫn chưa phải là một người mácxít, chỉ người nào mở rộng việc thừa nhận đấu tranh giai cấp đến việc thừa nhận chuyên chính vô sản thì mới là người mácxít”. Lênin đấu tranh kiên quyết chống chủ nghĩa cơ hội “tả” và “hữu” xuyên tạc chủ nghĩa Mác về chuyên chính vô sản. Lênin trình bày sự tất yếu và thực chất của chuyên chính vô sản, phát triển và làm phong phú thêm nguyên lý đó bằng những kinh nghiệm cách mạng mới: - Phát triển thêm một bước về tính chất của chuyên chính vô sản: Chuyên chính vô sản là công cụ của cách mạng vô sản, là sự thống trị của giai cấp vô sản đối với giai cấp tư sản. Khối công - nông dưới sự lãnh đạo của giai cấp vô sản là một chính quyền mà nó không chia sẻ cho ai hết và trực tiếp dựa vào lực lượng vũ trang của quần chúng. - Phát triển tư tưởng về đội tiên phong của giai cấp vô sản tức là chính đảng của giai cấp vô sản: Đảng của giai cấp vô sản là lực lượng lãnh đạo của 15 chuyên chính vô sản lên chuyên chính vô sản tức là nhà nước của giai cấp vô sản cần phải có đảng lãnh đạo, đó là một trong những tư tưởng cơ bản của tác phẩm Nhà nước và cách mạng. Lênin chỉ rõ rằng: Trong cuộc đấu tranh cho chuyên chính vô sản và xây dựng chủ nghĩa xã hội, cần phải làm cho đảng có đủ sức làm thầy, làm người dẫn đường, làm lãnh tụ của tất cả những người lao động và những người bị bóc lột. Nếu không có đảng lãnh đạo, thì giai cấp vô sản và tất cả nhân dân lao động không thể lật đổ giai cấp tư sản, không thể giành được thắng lợi của cách mạng xã hội chủ nghĩa, không thể xây dựng được chủ nghĩa xã hội. Ông Đã trình bày về các nhiệm vụ cơ bản của chuyên chính vô sản. Những nhiệm vụ cơ bản đó là: + Trấn áp sự phản kháng của bọn bóc lột đã bị đánh đổ và củng cố những thắng lợi của mình. + Xây dựng khối liên minh công - nông, giai cấp tư sản và giai cấp nửa vô sản dưới sự lãnh đạo của giai cấp vô sản. + Sử dụng chính quyền vô sản để tổ chức chế độ xã hội chủ nghĩa, dẫn dắt toàn dân tiến lên chủ nghĩa xã hội, đủ sức lãnh đạo và tổ chức một chế độ mới. Trong tác phẩm của mình, Lênin đã vạch ra thực chất và nhiệm vụ của chuyên chính vô sản, vai trò tổ chức cực kỳ to lớn của nó trong việc xây dựng xã hội mới sau thắng lợi của cách mạng xã hội chủ nghĩa Nhiệm vụ của chuyên chính vô sản là thủ tiêu chế độ người bóc lột người và xây dựng chủ nghĩa xã hội. Chuyên chính vô sản có vai trò tổ chức quan trọng trong việc xây dựng xã hội mới, đó là một nhà nước kiểu mới, nhà nước dân chủ kiểu mới. Nguyên tắc tối cao của nó là liên minh của giai cấp công nhân với giai cấp nông dân, với toàn thể nhân dân lao động và các tầng lớp xã hội khác dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản. Nhà nước vô sản là nhà nước cuối cùng trong lịch sử. Sau khi hoàn thành sứ 16 mệnh lịch sử của mình: phát triển sản xuất, xóa bỏ sự phân chia xã hội thành giai cấp, nhà nước vô sản sẽ tự tiêu vong, nhà nước mất đi, chế độ nhà nước được thay thế bằng chế độ tự quản cộng sản chủ nghĩa. Đúng như Lê-nin đã chỉ ra, với việc hoàn thành xây dựng xã hội cộng sản chủ nghĩa, nhà nước sẽ hoàn toàn không cần thiết nữa. 2.3. Dân chủ là bản chất nhà nước kiểu mới của giai cấp vô sản Hình thức nhà nước của giai cấp vô sản là nền chuyên chính vô sản cần áp dụng hình thức nhà nước nào để thực hiện nhiệm vụ lịch sử của bước quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa cộng sản. Do đó, hình thức nhà nước của giai cấp vô sản là một bộ phận quan trọng trong toàn bộ học thuyết của chủ nghĩa Mác - Lênin. Trong Nhà nước và cách mạng, Lênin chỉ rõ rằng, trong thời kỳ quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa cộng sản sẽ xây dựng hình thức Xô viết của chuyên chính vô sản. - Năm 1848, trong Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản, Mác và Ăngghen cho rằng, giai cấp vô sản dựng lên quyền thống trị của mình bằng cách dùng bạo lực lật đổ giai cấp tư sản và đặt ra vấn đề nhà nước, tức là giai cấp vô sản đã được tổ chức thành giai cấp thống trị. - Đến thời kỳ cách mạng Pháp 1848 - l851 và đến trước Công xã Pari 1871, trong tác phẩm Ngày mười tám tháng Sương mù của Lui Bônapác, Mác tổng kết kinh nghiệm lịch sử của cuộc cách mạng Pháp và nhận định rằng, từ nay về sau, giai cấp vô sản tiến hành cách mạng cần phải tập trung mọi sức mạnh của mình để phá hủy, đập tan bộ máy nhà nước cũ. - Thời kỳ Công xã Pari đến trước cách mạng Nga 1905 và tháng 2 năm 1917, hai ông tìm ra được mẫu hình thức kiểu nhà nước mới của giai cấp vô sản thay thế bộ máy nhà nước tư sản. Thời kỳ 2 cuộc cách mạng Nga 1905 và tháng 2 năm 1917, Lênin đã tìm ra rằng, Xô viết là hình thức nhà nước mới của nhà nước vô sản. Xô viết là một hình thức nhà nước của giai cấp tư sản cao hơn và toàn bộ hơn Công 17 xã Pari. Bắt đầu từ khi chính quyền Xô viết xuất hiện đã kết thúc thời đại cũ của chế độ đại nghị dân chủ tư sản, đã mở ra một chương mới của lịch sử toàn thế giới. - Sau Chiến tranh thế giới lần thứ hai, do điều kiện lịch sử mới, ở các nước dân chủ nhân dân lại xuất hiện một hình thức nhà nước mới khác của nhà nước vô sản - chính quyền dân chủ nhân dân. Chính quyền dân chủ nhân dân và Xô viết là hai hình thức chính quyền giống nhau - chính quyền liên minh giữa giai cấp công nhân với những người lao động. Sự phát triển này làm phong phú thêm học thuyết về hình thức nhà nước vô sản của Lênin. Trong tác phẩm Nhà nước và cách mạng, khi trình bày hình thức nhà nước của chuyên chính vô sản, Lênin còn nêu nguyên tắc tổ chức của hình thức nhà nước vô sản. Nguyên tắc tổ chức của hình thức nhà nước vô sản là chế độ tập trung dân chủ tập trung dân chủ vừa là nguyên tắc tổ chức của một chính đảng, vừa là nguyên tắc tổ chức của một hình thức nhà nước do giai cấp vô sản lãnh đạo. Hai loại hình thức nhà nước Xô viết và dân chủ nhân dân đều tuân thủ nguyên tắc này. Lênin đã đặc biệt nhấn mạnh tính chất dân chủ của nhà nước vô sản, sự khác biệt cơ bản của nó với nền dân chủ tư sản. Lênin dạy rằng chuyên chính vô sản là một kiểu nhà nước mới, “nhà nước dân chủ kiểu mới (dân chủ đối với những người vô sản và nói chung những người không có của), và chuyên chính kiểu mới (chống giai cấp tư sản)”. Nhà nước vô sản bảo vệ quyền lợi của những người lao động. Như Lênin đã chỉ rõ, sự khác biệt cơ bản của chuyên chính vô sản với nhà nước tư sản biểu hiện ở các hình thức tổ chức nhà nước và ở vai trò lịch sử mà nó thực hiện 2.4. Cơ sở kinh tế của nhà nước tiêu vong - hai giai đoạn của xã hội cộng sản chủ nghĩa Trong tác phẩm Nhà nước và cách mạng, Lênin định nghĩa một cách khoa học, toàn diện và sâu sắc vấn đề này và khẳng định : Nhà nước sẽ hoàn toàn tiêu vong trong giai đoạn cao của chủ nghĩa cộng sản. Cơ sở kinh tế của 18 nhà nước tiêu vong là vấn đề liên hệ giữa nhà nước tiêu vong và chủ nghĩa cộng sản. Đây là một trong những nội dung chủ yếu của tác phẩm Nhà nước và cách mạng. V.I. Lênin đã cụ thể hóa và phát triển học thuyết của Mác về hai giai đoạn của xã hội cộng sản chủ nghĩa, mà giai đoạn thấp là chủ nghĩa xã hội, vạch ra về mặt lý luận cơ sở kinh tế để nhà nước tiêu vong. Trong giai đoạn chủ nghĩa xã hội, do trình độ phát triển kinh tế còn thấp, do vậy phải thực hiện nguyên tắc “làm theo năng lực, hưởng theo lao động”, chỉ đến giai đoạn sau chủ nghĩa cộng sản, khi trình độ phát triển kinh tế ở mức cao mới thực hiện theo nguyên tắc: “làm theo năng lực, hưởng theo nhu cầu”. Do vậy sự tiêu vong của nhà nước là một quá trình lâu dài tùy thuộc vào trình độ phát triển kinh tế và xã hội của chủ nghĩa cộng sản, dần chuyển thành tổ chức tự quản xã hội cộng sản chủ nghĩa. Lênin khẳng định nước Cộng hòa Xô viết phải tiếp thu cho bằng được tất cả những gì quý giá trong những thành quả của khoa học và của kỹ thuật trong lĩnh vực đó. Chúng ta sẽ có thể thực hiện được chủ nghĩa xã hội hay không, điều đó chính là tuỳ ở những kết quả của chúng ta trong việc kết hợp Chính quyền Xô viết với chế độ quản lý Xô viết với những tiến bộ mới nhất của chủ nghĩa tư bản. Khi trình bày cơ sở kinh tế của nhà nước tiêu vong, Lênin phân tích vấn đề hai giai đoạn chín muồi về kinh tế của chủ nghĩa cộng sản. Chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản là hai giai đoạn của chế độ xã hội cộng sản chủ nghĩa; nó là một phương thức sản xuất đông nhất có cơ sở chung và những đặc trưng chung: - Tư liệu sản xuất thuộc về sở hữu công cộng. - Không có người bóc lột người. - Nền kinh tế quốc doanh phát triển theo kế hoạch. Nhưng chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản có sự khác nhau: 19 - Chủ nghĩa xã hội là một xã hội vừa thoát thai ra trong xã hội tư bản chủ nghĩa do đó còn mang nhiều vết tích, tàn dư của chế độ cũ. Phân phối theo phương thức “làm theo năng lực, hưởng theo lao động”. - Chủ nghĩa cộng sản thì nguyên tắc phát triển trên sẽ không còn, sẽ không còn sự bất bình đẳng trong lao động và phân phối. Trong tác phẩm này, Lênin đã đấu tranh không khoan nhượng chống các quan điểm xuyên tạc, phản động, chủ nghĩa cơ hội, chủ nghĩa xét lại để bảo vệ học thuyết của Mác và Ăngghen về nhà nước và cách mạng. Những đóng góp to lớn của V.I.Lê-nin đối với lý luận về nhà nước không chỉ ở việc làm sáng tỏ những quan điểm căn bản của C.Mác và Ph.Ăng-ghen về nhà nước, đem lại vũ khí lý luận sắc bén cho cuộc đấu tranh của giai cấp công nhân, giành lấy, tổ chức và thực thi quyền lực nhà nước, cũng như đấu tranh chống lại mọi âm mưu hòng xuyên tạc, bẻ cong và nhằm bác bỏ lý luận mác-xít về nhà nước. 20 Chng 3. Vận dụng quan điểm về XY DNG CHNH QUYN Nhà nớc của Lê nin vào quá trình xây dựng Nhà nớc pháp quyền Việt Nam xã hội chủ nghĩa trong giai đoạn hiện nay 3.1. Nhng vn mang tớnh lý lun Nhng quan im ca Lờnin trong tỏc phm Nh nc v cỏch mng cú ý ngha to ln trong thi i ngy nay, trong bi cnh th gii ang vn ng di tỏc ng ca quỏ trỡnh ton cu húa kinh t v phỏt trin kinh t th trng. Mc dự tn dng c thnh tu ca khoa hc v cụng ngh, thc hin s iu chnh trờn phm vi quc t, song bn cht ca nh nc t sn vn khụng thay i, mõu thun c bn ca ch ngha t bn vn khụng thay i v cú chiu hng sõu sc thờm. iu ny khng nh tớnh ỳng n trong quan im ca Lờ nin, phn bỏc li nhng hc thuyt t sn v ch ngha t bn nhõn dõn, ch ngha t bn ton cu húa, v nh nc phỳc li chung ... H a ra rt nhiu lý lun v nh nc, trong ú h bin h s thng tr ca cỏc giai cp búc lt, xoỏ nho tớnh cht giai cp ca nh nc t sn. Nhm lm cho nhõn dõn lao ng sao nhóng nhng vn c bn ca i sng xó hi, cỏc nh t tng t sn tỏn dng nh nc t sn hin i, miờu t nú nh mt nh nc siờu giai cp phn vinh chung trong i sng xó hi. Tuy nhiờn cng cn nhn thc y hn quan im ca Lờnin trong iu kin mi hin nay. Trong xó hi cú giai cp, chớnh quyn nh nc thc hin s thng tr di cỏc hỡnh thc nh nc khỏc nhau. Núi n hỡnh thc nh nc l núi n hỡnh thc t chc v phng thc thc hin quyn lc nh nc. Mt nh nc tn ti di hỡnh thc no, tu thuc vo nhng iu kin kinh t, chớnh tr, vn húa trong v ngoi nc, tu thuc vo tng quan so sỏnh lc lng ca giai cp trong xó hi. Ngoi ra, truyn thng v c im ca mi dõn tc cú nh hng n hỡnh thc nh nc. 21 Về bản chất, Nhà nước là quyền lực chính trị của một giai cấp. Nhưng giai cấp nắm chính quyền nhà nước lại nhân danh xã hội để điều hành và quản lý xã hội, nhà nước trong thực tế tồn tại như một công quyền, như một quyền lực công cộng. Vì vậy, nhà nước không những có tính giai cấp, mà còn có tính xã hội, không những thực hiện chức năng giai cấp, mà còn phải hoàn thành các chức năng xã hội. Chức năng giai cấp của nhà nước bắt nguồn từ lý do ra đời của nhà nước tạo thành bản chất chủ yếu của nó. Chức năng xã hội bắt nguồn từ nhiệm vụ phải giải quyết những công việc chung của xã hội. Nhà nước thực hiện chức năng xã hội trong mối liên hệ mật thiết với các chức năng giai cấp. Hơn nữa, chức năng xã hội còn là cơ sở cho sự thống trị chính trị giai cấp. Vì vậy, sẽ là mơ hồ nếu không thấy được tính chính trị, tính giai cấp của các chủ trương, chính sách và sự tác động can thiệp của nhà nước vào các lĩnh vực kinh tế, văn hóa, giáo dục… Nhưng ngược lại, nếu quy các chức năng đa dạng của nhà nước về chức năng giai cấp, hoặc tuyệt đối hóa tính chất giai cấp, tính chất chính trị của nhà nước mà không thấy được tính xã hội, vai trò chức năng xã hội trong phát triển xã hội thì sẽ là phiến diện. Khi nhà nước nằm trong tay "giai cấp đại biểu cho toàn thể xã hội trong thời đại của mình", nghĩa là trong tay giai cấp đang đóng vai trò tiến bộ và cách mạng, thì tính tích cực của chức năng xã hội biểu hiện càng rõ rệt. 3.2. Vận dụng vào quá trình xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam xã hội chủ nghĩa. 3.2.1 Trong chiến lược xây dựng đường lối Nhà nước pháp quyền Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Trước hết cần khẳng định rằng Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là Nhà nước kiểu mới được xây dựng trên nền tảng chủ nghĩa Mác Lê-nin và tư tưởng Hồ Chí Minh. Đó là một Nhà nước đại đoàn kết toàn dân, dựa trên nền tảng liên minh giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo. Một Nhà nước khác về 22 chất so với Nhà nước pháp quyền tư sản chứa đựng thuộc tính bất bình đẳng, áp bức, bất công đã không được nhân dân ta lựa chọn. Ý tưởng xây dựng một Nhà nước pháp quyền của dân, do dân, vì dân đã được thể hiện trong nhiều văn kiện của Đảng ta từ hồi còn hoạt động bí mật; sau Cách mạng Tháng Tám thành công, ý tưởng này đã được khẳng định ngay trong Hiến pháp năm 1946 và tiếp theo được thể hiện ngày càng rõ nét hơn phù hợp với từng giai đoạn cách mạng trong các bản Hiến pháp 1959, 1980. Lúc sinh thời Chủ tịch Hồ Chí Minh từng khẳng định : "Nước ta là một nước dân chủ, bao nhiêu lợi ích là vì dân, bao nhiêu quyền hạn đều là của dân, chính quyền từ xã đến Chính phủ Trung ương đều do dân cử". Cương lĩnh Đảng Cộng sản Việt Nam năm 1991 và Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 1992 đều khẳng định : "Tất cả quyền lực Nhà nước thuộc về nhân dân". Trong giai đoạn cách mạng hiện nay, Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IX nhấn mạnh nhiệm vụ đẩy mạnh cải cách tổ chức và hoạt động của Nhà nước, phát huy dân chủ, tăng cường pháp chế, trong đó nhiệm vụ cốt lõi là xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Nhà nước pháp quyền, nói một cách khái quát là hệ thống các tư tưởng, quan điểm đề cao pháp luật, pháp chế trong tổ chức, hoạt động của bộ máy Nhà nước và trong đời sống xã hội. Nhà nước pháp quyền là Nhà nước quản lý xã hội theo pháp luật và đề cao quyền của con người, quyền của công dân. Xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân, vì dân là cách thức cơ bản để phát huy quyền làm chủ của nhân dân, bảo đảm mọi quyền lực Nhà nước thuộc về nhân dân. Đó là Nhà nước quản lý xã hội bằng pháp luật, tăng cường pháp chế, xử lý nghiêm minh, kịp thời mọi vi phạm pháp luật nhằm thực hiện và bảo vệ các quyền tự do dân chủ và lợi ích hợp pháp của công dân, ngăn ngừa mọi sự tùy tiện lạm quyền từ phía cơ quan Nhà nước và cán bộ viên chức Nhà nước, ngăn ngừa hiện tượng dân chủ cực đoan, vô kỷ luật kỷ cương, bảo đảm hiệu lực, hiệu quả hoạt động của Nhà nước. Đó là Nhà nước mà tất cả các cơ quan Nhà nước, các tổ chức, kể cả tổ chức Đảng 23 đều phải hoạt động theo pháp luật, tuân thủ pháp luật, chịu trách nhiệm trước nhân dân về các hoạt động của mình. Mọi công dân đều có nghĩa vụ chấp hành hiến pháp và pháp luật, phải sống và làm việc theo pháp luật. Đảng ta đã vận dụng sáng tạo quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin về nhà nước và cách mạng trong quá trình lãnh đạo cách mạng Việt Nam, trong cách mạng dân tộc dân chủ, giải phóng dân tộc, cũng như trong cách mạng XHCN, đặc biệt trong quá trình đổi mới hiện nay. Văn kiện Đại hội X của Đảng khẳng định, để thực hiện mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh”, cần tiếp tục hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN, phát huy quyền làm chủ xã hội của nhân dân, bảo đảm vai trò quản lý, điều tiết nền kinh tế của Nhà nước pháp quyền XHCN dưới sự lãnh đạo của Đảng, cần phát huy dân chủ, tiếp tục xây dựng và hoàn thiện nhà nước pháp quyền XHCN. Dựa trên tư tưởng của các nhà lý luận trên thế giới về nhà nước pháp quyền nói chung; quan điểm của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và nhận thức của Đảng Cộng sản Việt Nam nói riêng về nhà nuớc pháp quyền. Đảng ta chủ trương xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa là một trong những điều kiện và môi trường tiên quyết của một quốc gia tiến hành công nghiệp hóa, hiện đại hóa và một xã hội phát triển tiên tiến. “Đảng ta chủ trương xây dựng cơ chế vận hành của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa phải bảo đảm nguyên tắc tất cả quyền lực Nhà nước đều thuộc về nhân dân; quyền lực Nhà nước là thống nhất, có sự phân công, phối hợp giữa các cơ quan trong việc thực hiện quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp. Hoàn thiện hệ thống pháp luật, tăng tính cụ thể, khả thi của các quy định trong văn bản pháp luật. Xây dựng, hoàn thiện cơ chế kiểm tra, giám sát tính hợp hiến, hợp pháp trong các hoạt động và quyết định của các cơ quan công quyền” 24 3.2.2. Trong nội dung xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam xã hội chủ nghĩa. * Về nội dung: Nội dung quan trọng của Nhà nước pháp quyền là khẳng định cội nguồn quyền lực nhà nước là ở nhân dân. Để bảo đảm quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân, trong đó nhà nước là của nhân dân chứ không phải nhân dân là của nhà nước, Nhà nước pháp quyền đề cao tính hợp hiến, hợp pháp trong tổ chức và hoạt động của nhà nước, nhà nước chỉ được làm những điều pháp luật cho phép, còn nhân dân được làm tất cả những điều pháp luật không cấm, pháp luật bảo đảm cho sự phát triển tự do tối đa của nhân dân. Thứ nhất, Đảm bảo mọi lợi ích và quyền hành đều thuộc về nhân dân. Để đảm bảo mọi lợi ích và quyền hành đều thuộc về nhân dân, nhất thiết phải giải quyết những vấn đề kinh tế - xã hội, phát triển sự nghiệp giáo dục, văn hoá, y tế… tất cả các yếu tố đó phải tiến hành đồng thời, nhưng phải ưu tiên cho những vấn đề kinh tế, chăm lo tốt hơn đến cuộc sống hạnh phúc và mọi nhu cầu phong phú, đa dạng của con người. Tất cả những điều đó phải dựa trên cơ sở của sự phát triển kinh tế, nhất là khi đất nước còn nghèo như hiện nay. Bởi vậy, nếu thoát ly sự tăng trưởng kinh tế, đặt ra những yêu cầu quá cao đối với các lĩnh vực văn hoá – xã hội là không thực tế. Nhưng cũng sẽ là sai lầm, nếu chỉ coi trọng phát triển kinh tế, lợi ích về văn hoá – xã hội của nhân dân. Thực tiễn những năm qua cho thấy nếu không chú trọng xây dựng và phát triển giáo dục, văn hoá, y tế, phúc lợi công cộng, để cho những mặt này yếu kém và xuống cấp thì chẳng những ảnh hưởng xấu tới việc chăm lo bồi dưỡng, phát huy nhân tố con người, mà còn kìm hãm nguồn lực thúc đẩy kinh tế phát triển. Cần phải tập hợp rộng rãi mọi lực lượng quần chúng nhân dân, phát huy đầy đủ khả năng và trí tuệ của toàn dân để cùng lo việc nước. Hơn nữa, mọi quyền hành chỉ thuộc về nhân dân khi có một cơ chế thích hợp để nhân dân có thể trực tiếp giám sát các hoạt động của Quốc hội và đại biểu Quốc 25 Ý nghĩa thời đại của tác phẩm "Nhà nước và cách mạng" của V.I Lênin đối với việc xây dựng Nhà nước pháp quyền ở Việt Nam hiện nayBài viết "Ý nghĩa thời đại của tác phẩm `Nhà nước và cách mạng` của V.I Lênin đối với việc xây dựng Nhà nước pháp quyền ở Việt Nam hiện nay" phân tích đánh giá ý nghĩa và giá trị của tác phẩm `Nhà nước và cách mạng` của V. » Xem thêm Chủ đề:
Tóm tắt nội dung tài liệu
Phân tích tác phẩm Nhà nước cách mạngPhân tích tác phẩm Nhà nước cách mạng. Tư tưởng của Leenin trong đó. |
