Sau sự việc vi khuẩn E.Coli gây dịch bùng phát làm nhiều người mắc và một số người tử vong tại các quốc gia châu Âu – nơi có nền y học phát triển đã đặt ra một câu hỏi tại sao vi khuẩn tưởng chừng dễ bị tiêu diệt bởi kháng sinh này lại có thể kháng thuốc? Kháng sinh là thuốc tấn công vào cơ thể vi khuẩn nhằm mục đích tiêu diệt. Nó như một vũ khí ngăn chặn sự sống của loài vi sinh vật này. Nhưng ngày nay, càng có nhiều loại vi khuẩn kháng thuốc và ngày càng có nhiều thuốc bị kháng. Tại sao vi khuẩn lại có khả năng nhận ra thuốc kháng sinh và kháng lại? Thuốc kháng sinh là một thuốc duy nhất có công hiệu có thể tiêu diệt các vi khuẩn gây bệnh. Nó đã cứu được hàng triệu triệu người trên thế giới. Tuy nhiên, vấn nạn kháng thuốc kháng sinh đang trở thành một vấn đề đau đầu, nhức nhối và thời sự, WHO phải lên tiếng cảnh báo rằng phải hành động ngay hôm nay nếu không ngày mai sẽ không có thuốc. Kể từ khi xuất hiện một trường hợp kháng thuốc kháng sinh đầu tiên vào năm 1947, nạn vi khuẩn kháng lại kháng sinh đã lan rộng. Sự lan rộng của kháng thuốc kháng sinh không chỉ về mặt địa lý, mà còn cả về mặt chủng loại vi khuẩn và loại thuốc bị kháng.  Ngày càng có nhiều loại vi khuẩn có khả năng kháng thuốc Hiện tượng kháng thuốc kháng sinh đã lan từ vùng này sang vùng khác, khiến nó trở thành một vấn đề toàn cầu. Không chỉ các quốc gia kém phát triển và vệ sinh nghèo nàn mới có hiện tượng kháng thuốc kháng sinh mà ngay cả các nước phát triển như Anh, Pháp, Đức… cũng có sự kháng lại kháng thuốc kháng sinh. Ngày càng có nhiều chủng loại vi khuẩn kháng thuốc. Ban đầu chỉ có một loại vi khuẩn kháng thuốc là vi khuẩn tụ cầu vàng Staphylococcus aureus. Nhưng ngày nay đã có nhiều loài vi khuẩn có đặc tính này như trực khuẩn mủ xanh Pseudomonas aeruginosa, vi khuẩn kỵ khí gram dương như Clostridium spp, vi khuẩn viêm màng não Neisseria meningitidis, phế cầu khuẩn… Sự kháng lại thuốc kháng sinh của vi khuẩn về cơ bản là do gen. Tức là vi khuẩn “tự nhiên” có những gen kháng thuốc trong tế bào. Nhờ có gen kháng thuốc mà vi khuẩn có đủ năng lực chống lại tác dụng của thuốc kháng sinh. Và nhờ đó mà chúng có thể tồn tại và tiếp tục gây bệnh. Vấn đề là ở chỗ, làm thế nào mà vi khuẩn có được gen kháng thuốc này? Như trên đã nói, sự kháng thuốc có thể nói rằng về cơ bản do xuất hiện các gen kháng thuốc. Nhưng không phải “tự nhiên” mà vi khuẩn có được mẩu gen nguy hại này. Việc có được gen kháng thuốc là do một trong nhiều cách thức sau đây: Thứ nhất là do đột biến, tức là chính thuốc kháng sinh đã làm đột biến hệ vật chất di truyền của vi khuẩn làm cho hệ vật chất này bị biến đổi. Cụ thể, DNA của vi khuẩn đã bị biến đổi. Sự biến đổi này theo hướng kháng lại thuốc kháng sinh và gen bị biến đổi này được gọi là gen kháng thuốc. Với những vi khuẩn kháng thuốc, thuốc không có gì đáng sợ cả Không phải là dễ dàng mà vi khuẩn có được sự đột biến này. Sự đột biến chỉ xảy ra khi thuốc được dùng với liều lượng không quy chuẩn và vi khuẩn có thể sống sót sau đợt điều trị. Những “con” vi khuẩn sống sót này sẽ nhận biết, cảm hoá và biến đổi DNA để chống lại tác dụng của thuốc kháng sinh. Và thế là gen kháng thuốc được tạo thành. Về cơ bản, đây là cách thức chủ yếu nhất tạo ra kháng thuốc. Tuy nhiên, sự đột biến tự thân của vi khuẩn chưa phải là cách chủ đạo gây ra sự kháng thuốc lan nhanh. Thứ hai là do sự lai tạo của dòng vi khuẩn động vật với vi khuẩn trên người. Tức là vi khuẩn gây bệnh trên người có được gen kháng thuốc là do tiếp nhận được những gen kháng thuốc từ hệ vi khuẩn trên động vật. Quá trình này diễn ra theo trình tự: Ban đầu, vi khuẩn bám trụ trên động vật kháng thuốc. Sau đó, vì một lý do nào đó, chúng thâm nhập vào cơ thể người. Những vi khuẩn bị đột biến này sẽ truyền tải gen kháng thuốc theo cơ chế chuyển gen cho vi khuẩn trên người. Vật mang gen kháng thuốc từ vi khuẩn động vật sang vi khuẩn người là một “bán sinh thể sống” có tên gọi là plasmid. Kết quả là vi khuẩn có khả năng kháng thuốc. Thứ ba là có sự chuyển đổi gen kháng thuốc giữa những vi khuẩn trên lãnh thổ quốc gia này sang lãnh thổ quốc gia khác thông qua những chủ thể người đi du lịch. Ban đầu, những người đi du lịch có những vi khuẩn kháng thuốc. Họ đi sang một quốc gia khác, mang theo luôn cả loại vi khuẩn này. Những vi khuẩn này sẽ truyền gen kháng thuốc cho những vi khuẩn lành ở quốc gia bị tạp nhiễm. Kết quả cuối cùng là tạo ra một dòng vi khuẩn kháng thuốc ở chính quốc gia thứ hai này và từ đó có thể làm nạn kháng thuốc lan ra toàn cầu. Xét dưới góc độ tế bào, hạt nhân giúp vi khuẩn kháng thuốc ấy chính là các gen kháng thuốc trong bộ vật chất di truyền DNA. Những gen kháng thuốc sẽ giúp vi khuẩn chống lại thuốc theo một trong 4 phương thức: tránh sự xâm nhập kháng sinh vào tế bào, tổng hợp các enzym bất hoạt hoặc phân huỷ kháng sinh, thay đổi con đường chuyển hoá và bơm thải kháng sinh ra khỏi tế bào. Cần phải nghiên cứu để đảm bảo có thuốc trừng trị lại vi khuẩn gây bệnh Một trong các phương thức chủ yếu đó là vi khuẩn tổng hợp ra các enzym bất hoạt hoặc phân huỷ kháng sinh. Khi mà các enzym được tổng hợp ra thì chúng sẽ phân huỷ hoặc biến đổi thuốc kháng sinh thành những “mảnh” không có tác dụng. Ví dụ điển hình là enzym ß-lactamase trong tụ cầu vàng có tác dụng phân huỷ kháng sinh dòng ß-lactamam như penicillin, piperacillin, cefotaxime; enzym chuyển acetyl làm biến đổi thuốc kháng sinh chloramphenicol. Cơ chế thứ hai khá thông dụng đó là gen kháng thuốc giúp vi khuẩn thay đổi chuyển hoá theo hướng không sử dụng kháng sinh trong sinh trường. Dù có hay không có kháng sinh thì vi khuẩn cũng không bị tiêu diệt. Đây là hiện tượng hay gặp khi vi khuẩn chống lại các kháng sinh dòng sulphonamide, quinolon, macrolid. Không chỉ có thế, các vi khuẩn còn có khả năng thải trừ kháng sinh ra khỏi tế bào. Sự kháng thuốc kháng sinh của trực khuẩn mủ xanh Pseudomonas aeruginosa là một ví dụ điển hình của hình thức kháng lại kháng sinh theo cơ chế này. Nghiên cứu về tốc độ kháng thuốc người ta thấy, tỷ lệ kháng thuốc vào cỡ 10-9 vi khuẩn trong cộng đồng vi sinh vật. Tỷ lệ này tương đương với các tỷ lệ đột biến di truyền tự nhiên. Nhưng sự kháng thuốc thì không nhỏ như thế mà nhanh hơn rất rất nhiều lần. Đó là nhờ sự hoạt động của các gen kháng thuốc theo các cơ chế như trên. **Lưu ý: Những thông tin cung cấp trong bài viết của Bệnh viện Đa khoa Hồng Ngọc mang tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa. Người bệnh không được tự ý mua thuốc để điều trị. Để biết chính xác tình trạng bệnh lý, người bệnh cần tới các bệnh viện để được bác sĩ thăm khám trực tiếp, chẩn đoán và tư vấn phác đồ điều trị hợp lý. Theo dõi fanpage của Bệnh viện Đa khoa Hồng Ngọc để biết thêm thông tin bổ ích khác: https://www.facebook.com/BenhvienHongNgoc/ Tổng hợp các bài Trắc nghiệm Công nghệ 10 Bài 37. Một số loại vacxin và thuốc thường dùng để phòng và chữa bệnh cho vật nuôi có đáp án hay nhất, chi tiết bám sát nội dung chương trình Công nghệ 10 Trắc nghiệm Công nghệ 10 Bài 37Một số loại vacxin và thuốc thường dùng để phòng và chữa bệnh cho vật nuôi Câu 1: Vai trò của thuốc kháng sinh là : A. Ngăn cản sự sống và phát triển của vi khuẩn B. Kìm hãm sự sinh sản của vi khuẩn C. Tạo điều kiên cho các cơ chế đề kháng của cơ thể. D. Cả 3 đáp án trên Đáp án:D. Cả 3 đáp án trên Giải thích:Vai trò của thuốc kháng sinh là: + Ngăn cản sự sống và phát triển của vi khuẩn + Kìm hãm sự sinh sản của vi khuẩn + Tạo điều kiên cho các cơ chế đề kháng của cơ thể - SGK trang 111 Câu 2: Đặc điểm nào không có của vac xin vô hoạt (vac xin chết)? A. Giết chết mầm bệnh bằng các tác nhân lí, hóa học B. Có miễn dịch sau 5 – 7 ngày C. An toàn D. Dễ bảo quản Đáp án:B. Có miễn dịch sau 5 – 7 ngày Giải thích: Đặc điểm của vac xin vô hoạt (vac xin chết): + Giết chết mầm bệnh bằng các tác nhân lí, hóa + Tạo miễn dịch chậm (sau 15 – 20 ngày) + An toàn + Dễ bảo quản + Tạo miễn dịch yếu, thời gian miễn dịch ngắn – Bảng 37 – SGK trang 111 Câu 3: Vac xin là: A. những loại thuốc đưa vào cơ thể nhằm tiêu diệt vi khuẩn B. phá hoại sự cân bằng sinh học của vi sinh vật C. là chế phẩm sinh học để đưa vào cơ thể nhằm kích thích vật nuôi tạo ra khả năng chống lại chính mầm bệnh đó D. Tất cả các phương án đều sai Đáp án:C. là chế phẩm sinh học để đưa vào cơ thể nhằm kích thích vật nuôi tạo ra khả năng chống lại chính mầm bệnh đó Giải thích:Vac xin là chế phẩm sinh học để đưa vào cơ thể nhằm kích thích vật nuôi tạo ra khả năng chống lại chính mầm bệnh đó – SGK trang 110 Câu 4:Phải ngừng sử dụng thuốc kháng sinh trước khi mổ thịt vật nuôi số ngày? A. 2 – 3 ngày B. 5 – 8 ngày C. 7 – 10 ngày D. trên 1 tháng Đáp án:C. 7 – 10 ngày Giải thích: Phải ngừng sử dụng thuốc kháng sinh trước khi mổ thịt vật nuôi từ 7 – 10 ngày – SGK trang 112 Câu 5:Muốn trị bệnh tốt, hiệu quả cần : A. Dùng kháng sinh không đủ liều và liên tục B. Dùng kháng sinh trong thời gian dài C. Phải dùng kháng sinh đúng liều chỉ định D. Tất cả đều đúng Đáp án:C. Phải dùng kháng sinh đúng liều chỉ định Giải thích:Muốn trị bệnh tốt, hiệu quả cần: phải dùng kháng sinh đúng liều chỉ định – SGK trang 112 Câu 6: Một số thuốc kháng sinh thường dùng trong chăn nuôi và thủy sản? A. Penixilin B. Streptomyxin C. Kháng sinh từ thảo mộc D. Cả A, B, C đều đúng Đáp án:D. Cả A, B, C đều đúng Giải thích:Một số thuốc kháng sinh thường dùng trong chăn nuôi và thủy sản: + Penixilin + Streptomyxin + Kháng sinh từ thảo mộc – SGK trang 112 Câu 7: Như thế nào là dùng thuốc kháng sinh đúng chỉ dẫn ? A. Phối hợp với các loại thuốc khác để tăng hiệu quả trị bệnh B. Dùng kháng sinh dài ngày và tồn lưu trong sản phẩm C. Sử dụng kháng sinh không đủ liều lượng D. Sử dụng kháng sinh vượt quá liều lượng Đáp án:A. Phối hợp với các loại thuốc khác để tăng hiệu quả trị bệnh Giải thích:Dùng thuốc kháng sinh đúng chỉ dẫn là phối hợp với các loại thuốc khác để tăng hiệu quả trị bệnh – SGK trang 112 Câu 8:Chọn 1 phát biểu đúng khi nói về vac xin? A. Vac xin dùng để phòng bệnh sau khi bị các tác nhân gây bệnh xâm nhập B. Vac xin chỉ dùng để phòng bệnh cho những vật nuôi chưa bị nhiễm bệnh. C. Vac xin chỉ dùng để phòng bệnh cho những vật nuôi đã bị nhiễm bệnh. D. Tất cả đều sai Đáp án:B. Vac xin chỉ dùng để phòng bệnh cho những vật nuôi chưa bị nhiễm bệnh. Giải thích:Vac xin chỉ dùng để phòng bệnh cho những vật nuôi chưa bị nhiễm bệnh Câu 9:Dựa vào công nghệ sản xuất, vac xin truyền thống được chia thành mấy loại? A. 2 B. 3 C. 4 D. 5 Đáp án:A. 2 Giải thích:Dựa vào công nghệ sản xuất, vac xin truyền thống được chia thành 2 loại: vac xin vô hoạt và vac xin nhược độc – SGK trang 110, 111 Câu 10:Loại vacxin nào thường được sử dụng trong chăn nuôi ? A. Vac xin phó thương hàn B. Vac xin tụ huyết trùng trâu, bò C. Vac xin dịch tả D. Tất cả đều đúng Đáp án:D. Tất cả đều đúng Giải thích:Loại vacxin thường được sử dụng trong chăn nuôi: + Vac xin phó thương hàn + Vac xin tụ huyết trùng trâu, bò + Vac xin dịch tả - Bảng trong thông tin bổ sung SGK trang 113 Hệ thống kiến thức Công nghệ 10 Bài 37I – VĂCXIN 1. Khái niệm: - Vacxin là những chế phẩm sinh học được chế tạo từ các sinh vật gây bệnh (vi khuẩn hoặc virrut) để đưa vào cơ thể vật nuôi nhằm kích thích cơ thể tạo ra kháng thể chống lại chính loại mầm bệnh đó. Khả năng này gọi là khả năng miễn dịch - Vac xin dùng để phòng bệnh bằng cách tạo cho cơ thể khả năng chủ động chống lại tác nhân gây bệnh trước khi bị chúng xâm nhập 2. Đặc điểm của các loại vacxin thường dùng. - Vacxin có thể được sản xuất theo công nghệ gen hay phương pháp truyền thống - Hiện nay nước ta dùng vacxin theo phương pháp truyền thống. Tuỳ theo công nghệ sản xuất, vacxin truyền thống phân thành hai loại là Vacxin vô hoạt và Vacxin nhược độc, đặc điểm như sau: II - THUỐC KHÁNG SINH 1. Khái niệm: Kháng sinh là những loại thuốc dùng để đưa vào cơ thể nhằm tiêu diệt vi khuẩn, nguyên sinh động vật và nấm độc gây bệnh cho cơ thể. 2. Một số đặc điểm và nguyên tắc sử dụng thuốc kháng sinh. a) Một số đặc điểm thuốc kháng sinh - Mỗi loại thuốc kháng sinh có tác dụng với một loại mầm bệnh nhất định nên chỉ có tác dụng khi điều trị đúng bệnh. - Kháng sinh tiêu diệt các vi khuẩn gây bệnh nhưng đồng thời cũng phá hoại sự cần bằng sinh học của tập đoàn vi sinh vật trong đường tiêu hóa, tạo điều kiện phát sinh các bệnh khác. - Sử dụng kháng sinh không đủ liều lượng trong thời gian dài dễ làm cho vi khuẩn biến đổi, trở nên kháng thuốc, khó trị bệnh. - Dùng kháng sinh dài ngày, thuốc lưu tổn trong sản phẩm (thịt, trứng, sữa,…). Người tiêu dùng sử dụng các sản phẩm này ảnh hưởng đến sức khoẻ. Do vậy, phải ngừng sử dụng thuốc kháng sinh trước khi mổ thịt vật nuôi từ 7 đến 10 ngày. b) Nguyên tắc sử dụng thuốc kháng sinh Dùng thuốc kháng sinh đúng chỉ dẫn (đúng thuốc, đủ liều, phối hợp với các loại thuốc khác) 3. Một số thuốc kháng sinh: - Penixilin: diệt các vi khuẩn gây bệnh nhiệt thán, lợn đóng dấu, uốn ván, viêm phổi,… và các vết thương có mủ, mụn nhọt - Streptomyxin: điều trị các bệnh viêm phổi, viêm phế quản, các bệnh viêm nhiễm trùng đường ruột. Thuốc ít bị phá huỷ trong đường tiêu hoá nên có thể cho uống để điều trị nhiễm khuẩn đường ruột. - Kháng sinh từ thảo mộc: phytoncid từ hành, alicin từ tỏi, tomatin từ cà chua, berberin từ cây hoàng đằng. Một số cây có tính kháng sinh cao: Gỗ vang, sài đất, bồ công anh.. |
