Hóa trị hiện nay là một trong những phương pháp điều trị ung thư phổ biến. Tuy nhiên khi truyền hóa chất người bệnh có thể gặp phải một số phản ứng phụ như buồn nôn hoặc nôn, mệt mỏi, mất ngủ hoặc một số phản ứng khác và họ cần sự giúp đỡ để vượt qua giai đoạn này. Tại khoa Hóa trị liệu (A6B) Bệnh viện TWQĐ 108 của chúng tôi đã đưa ra một số lời khuyên để quá trình chăm sóc người thân trong và sau hóa trị bớt căng thẳng và hiệu quả hơn. Về chế độ dinh dưỡng - Hóa trị giúp người bệnh thoát khỏi ung thư nhưng hóa trị cũng làm hao mòn cơ thể người bệnh chính vì vậy dinh dưỡng lúc này đóng vai trò rất quan trọng. - Ăn chín, uống sôi, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm  - Nên ăn đa dạng các loại thực phẩm: Thịt, cá, tôm, cua, ngũ cốc, rau xanh, đặc biệt là rau họ cải, hoa quả, sữa ít chất béo, uống nhiều nước và uống 2-3 cốc nước hoa quả mỗi ngày, như trái cây thuộc họ cam quýt, bưởi … - Đối với người bệnh bị loét miệng sau truyền hóa chất nên ăn đồ mềm, loãng, ăn ít và ăn nhiều bữa - Đối với người bệnh bị buồn nôn và nôn sau truyền hóa chất hãy cho người bệnh ăn ít hơn hoặc có một số đồ ăn nhẹ (ngũ cốc, phomai, bánh quy…), đơn giản có thể ăn ngay khi cảm thấy đói. Ngậm hoặc uống một ít nước hay một số loại nước hoa quả trong mát. Những thực phẩm hạn chế dùng: đậu nành, chất béo từ động vật, sữa giàu chất béo, thịt ướp muối, ngâm giấm và hun khói. Những thực phẩm không nên dùng: cafê, rượu, bia, thuốc lá, đồ uống có ga, thực phẩm cay nóng. Về khả năng miễn dịch Hầu hết các loại hóa chất điều trị ung thư đều ảnh hưởng đến tủy xương, từ đó làm giảm khả năng tạo bạch cầu của người bệnh. Trong khi đó bạch cầu là những tế bào tiêu diệt vi khuẩn, từ đó duy trì sức đề kháng và miễn dịch tự nhiên của cơ thể. Quá trình hóa trị có thể làm suy giảm sức đề kháng của người bệnh. Vì vậy chúng ta cần giữ vệ sinh sạch sẽ để giảm nguy cơ nhiễm bệnh. Vệ sinh tay sạch sẽ trước và sau khi ăn, sau khi đi vệ sinh, sau khi ngủ. Vệ sinh cơ thể hàng ngày bằng nước ấm, không chà xát da và lau khô da bằng khăn mềm. Chú ý vệ sinh sạch sẽ và nhẹ nhàng vùng hậu môn sau khi đi đại tiện Sử dụng bàn chải đánh răng có lông bàn chải mềm. Xúc miệng bằng nước muối hoặc dung dịch xúc miệng không chứa cồn 2-3 lần/ ngày hay ngay sau khi ăn. Không nên đến những nơi tập trung đông người, tránh tiếp xúc với người có vấn đề về sức khỏe như cúm, sởi, cảm, thủy đậu… Cẩn thận khi sử dụng vật sắc nhọn như dao, dao lam, kim … hạn chế làm tổn thương da. Mang găng tay khi làm vườn hoặc chăm sóc cho gia súc vật nuôi. Khi da bị tổn thương cần rửa sạch vết thương bằng xà phòng, hoặc dung dịch sát khuẩn, sử dụng các loại thuốc làm lành vết thương. Luyện tập tăng cường thể lực sau hóa trị Nhiều người bệnh ngại vận động sau hóa trị bởi họ lo lắng các bài tập khiến họ mệt mỏi và mất sức. Những nghiên cứu gần đây chỉ ra rằng luyện tập phù hợp sẽ giúp bạn tăng cường thể chất, cải thiện chức năng miễn dịch, cải thiện giấc ngủ, và khả năng tập trung, kiểm soát triệu chứng mệt mỏi. Bạn có thể tập những bài tập thể dục nhẹ nhàng, đi bộ, nghe nhạc, đọc sách, đi chơi với bạn bè hoặc gia đình. Một số điểm cần lưu ý: Không lao động nặng, mang vác nặng đặc biệt là bên tay mổ vú ( đối với bệnh nhân ung thư vú ) Giữ ấm cơ thể vào mùa đông, thoáng mát vào mùa hè.Tuyệt đối không mang thai trong quá trình điều trị hóa chất Năm nhóm thuốc dễ gây mất bạch cầu hạt nhất là: - Analgin và dẫn xuất(7%) - Thuốc kháng giáp trạng tổng hợp (17%): như Carbimazol - Thuốc chống viêm không steroid (12%): Như Aspirin liều 500mg/ngày; flurbiprofen; phenylbutazon; piroxicam ; ibuprofen… - Thuốc chống kết tập tiểu cầu (12,3%): aspirin; ticlopidin… - Kháng sinh, chủ yếu là nhóm beta-lactam: ceftazidim; imipenem, amoxicilin, piperacilin, cefotaxim; rồi đến sulfamethoxazol, vancomycin, tinidazol. - Các thuốc khác: Clozapin, mianserin, dapson, sulfasalazin, captopril, phenindion, glibenclamid, carbamazepin..v.v.. Những tai biến về huyết học trên dễ gặp ở những người cao tuổi, do dùng nhiều loại thuốc và do tự điều trị không theo chỉ định , cũng có khi do vai trò các yếu tố cá thể (như týp acetyl hóa chậm). Nhiều bệnh nhân không có biểu hiện độc tính rõ ràng trên lâm sàng, do vậy cần kiểm tra huyết đồ một cách có hệ thống. Số lượng bạch cầu đa nhân trung tính trung bình chỉ là 0,09 x 109/lít. Nhiều người có kèm thiếu máu (10 gam Hb/dL) giảm tiểu cầu (< 15.000/lít), đông máu rải rác trong mạch, một số nhiễm khuẩn máu . Một số ít bệnh nhân còn mất hẳn dòng bạch cầu hạt, cộng thêm chứng giảm nguyên hồng cầu. Sau khi ngừng thuốc trung bình 10 ngày (với cefotaxim là 2 ngày, với analgin là 31 ngày), thì có hồi phục, số lượng bạch cầu trung tính trở lại > 1,5 x 109/ lít. Cũng như trong bất sản do hóa chất hoặc khi ghép tủy, nguy cơ nhiễm khuẩn sẽ dễ gặp, nếu số bạch cầu trung tính < 0,1 x 109/lít, như bị viêm họng loét – hoại tử, viêm phổi, nhiễm khuẩn huyết, choáng nhiễm khuẩn, suy thận . Ngoài việc quen đề phòng tai biến trên một số thuốc quen biết, như anagin, phenylbutazon, chloramphenicol, các thuốc độc với tủy, thì thầy thuốc và dược sĩ, bệnh nhân còn phải cảnh giác với những thuốc khác đã nêu trên. |
