Một mối quan hệ giữa hai cá thể (loài vật, cây, con người...) chỉ tồn tại được lâu dài nếu cả hai bên đều được lợi. Nếu một quan hệ chỉ mang lại lợi ích cho một bên thì quan hệ đó sẽ không tồn tại được lâu dài. Đó là quy luật cộng sinh. Loài tôm vệ sinh này liều lĩnh một cách điên rồ. Chúng cả gan leo vào cái miệng đầy răng nhọn hoắt lởm chởm của những con lươn, đào bới quanh răng chúng để tìm thức ăn. Đây là tập quán kiếm ăn đã có từ lâu đời của loài tôm này, chúng chuyên ăn những ký sinh trùng trong miệng của các loài lươn và cá. Một số loài ốc mượn hồn và cua biển thường cõng hải quỳ trên lưng. Chẳng phải hải quỳ mỏi chân và muốn đi nhờ, thật ra cả 2 đều được lợi: ốc thì dùng hải quỳ để xua đuổi kẻ thù (vì hải quỳ có chứa độc tố trong những chiếc tua của mình), ngược lại, hải quỳ nhờ ốc mà có thể thoát khỏi tình trạng “bán thân bất toại” và có thể kiếm được nhiều thức ăn hơn khi chu du cùng ốc. Cá bống biển và tôm vỏ cứng chung sống vui vẻ cùng nhau. Cả 2 cùng sống trong 1 cái hang do tôm đào, và cá lại có nhiệm vụ bảo vệ tôm. Thị lực của loài tôm này rất kém, dó đó chúng phải nhờ bống vốn rất tinh mắt cảnh giới cho lúc nào thì an toàn để ra ngoài. Ngược lại, bống thì nhờ tôm mà có được một “ngôi nhà” để nương náu và nghỉ ngơi. Cá mập có lẽ là loài ít được yêu mến nhất dưới đại dương. Chúng to xác, dữ dằn, độc ác. Vậy tại sao chúng lại quá rộng lượng để cho loài cá ép bám vào dưới bụng của mình? Trước đây, quan hệ này được cho là quan hệ hội sinh – một loài được hưởng lợi, còn một loài chẳng hưởng được gì, nhưng bây giờ mọi sự đã rõ, không chỉ nhặt nhạnh thức ăn thừa của cá mập, cá ép còn giúp dọn dẹp các loài ký sinh sống dưới bụng của cá mập; và lợi ích chúng hưởng từ cá mập đã quá rõ ràng: dù thèm món cá ép đến mấy nhưng chẳng con vật nào dám cả gan lượn lờ trước mặt “tử thần”. Cá vảy chân có ngoại hình thật kinh khủng, chúng cũng khá thủ đoạn khi dùng chính nạn nhân của mình để dụ dỗ các nạn nhân khác. “Cần câu cơm” của chúng chính là cái ăng-ten phát sáng đu đưa ở trên đầu, thật ra loài này không có khả năng phát sáng, ánh sáng đó là từ hàng triệu vi khuẩn phát sáng – một món ăn của cá vảy chân – bám vào đó để khỏi trôi vào cái miệng khủng khiếp phía dưới. Những con tôm hoàng đế này thường cưỡi trên những loài động vật có kích thước to hơn chúng gấp nhiều lần, và di chuyển cũng nhanh hơn chúng. Khi "phương tiện di chuyển” khổng lồ này di chuyển dưới đáy biển, “hoàng đế” sẽ đu người xuống phía dưới để nhặt những mẩu thức ăn lẫn trong bùn. Cá hề có lẽ là loài duy nhất có khả năng kháng lại độc tố của hải quỳ. Chúng có thể tung tăng qua lại giữa những chiếc tua đầy chất độc mà không hề hấn gì. Hải quỳ ăn phần thức ăn còn lại của cá, và để đáp ơn, chúng lại bảo vệ loài cá này khỏi bị ăn thịt bởi loài khác.
Sự cộng sinh giữa hải quỳ và tôm rất có lợi cho cả hai bên vì chúng bổ sung cho nhau về mặt di chuyển và sự an toàn. Hải quỳ không thể di chuyển được, trong khi tôm có thể nên khi cộng sinh tôm có thể giúp hải quỳ di chuyển đến nơi khác. Tuy nhiên, tôm rất yếu nên sẽ thuờng bị các động vật khác "bắt nạt". Nên tôm phải dựa vào chiếc vỏ rất cứng của hải quỳ để bảo vệ nó. Nên khi bị kẻ thù tấn công, tôm sẽ chui ngay vào vỏ hải quỳ. Đó là một sự cộng sinh vô cùng tuyệt vời và hoàn hảo giữa hải quỳ và tôm.
Trong thế giới động vật, loài tôm kí cư (cua ẩn sĩ, ốc mượn hồn) không chỉ nổi tiếng bởi hình dạng nhỏ bé, ngộ nghĩnh, mang trong mình đặc điểm của cả loài cua và ốc, mà còn thu hút sự chú ý bởi những tập tính sinh học thú vị như cộng sinh với hải quỳ. TÔM KÍ CƯ LÀ CON GÌ?Tôm kí cư cũng giống như ốc mượn hồn, thuộc họ giáp xác, chưa phát triển hoàn toàn do cái bụng mềm, vỏ cũng không cứng như các loài cua khác. Ngày xưa đi học, được biết tôm kí cư là các loài tôm sống trong vỏ ốc, chúng sử dụng vỏ ốc như là “nhà” của mình, cũng chính là lớp vỏ bảo vệ, khi chúng di chuyển thì mang theo cả cái vỏ ốc. Nhiều người cứ nghĩ tôm mà mang theo được vỏ ốc chắc là to lắm, cỡ phải ngón tay trở lên, nhưng thực ra không phải như vậy, có những con tôm kí cư nhỏ xíu. Trong vỏ của con tôm kí cư này có một giống tôm khá lạ với một cái bụng rất mềm, trông rất hấp dẫn động vật ăn thịt. Cái đầu và càng ngoe của nó thì vẫn cứng như tôm sông hay biển. Điều khá đặc biệt là tôm này có thể thích nghi sống trên cạn hay dưới nước một cách dễ dàng. Do đặc tính cơ thể yếu đuối như thế, loài tôm này thường tìm cho mình một vỏ ốc nào đó đã chết và chui vào trong đó để an cư. Khi di chuyển hay đi kiếm mồi, chúng cũng di chuyển cả chiếc vỏ – ngôi nhà di động đi cùng. Chỉ có những lúc giao phối để duy trì nòi giống hoặc lột xác tìm vỏ mới thì chúng sẽ phải chui ra khỏi cái nhà ốc của mình. Khi gặp nguy hiểm chúng sẽ thụt vào vỏ và dùng các càng cứng như một tấm khiên, che kín phần đầu để bảo vệ cơ thể từ những mối nguy hại của kẻ thù, nằm bất động như con ốc!  HẢI QUỲ LÀ CON GÌ?Hải quỳ là một nhóm động vật săn mồi sống dưới nước. Chúng có họ hàng với loài sứa, san hô hay thủy tức. Cấu trúc cơ thể của chúng khá đơn giản, bao gồm thân trụ dài, đầu xúc tu, một giác múc lớn dưới chân giúp chúng bám chặt vào các tảng đá lớn dưới đáy biển. Loài này sống cố định và chỉ ăn thịt những loài phù du bơi ngang qua, không có tập tính đi tìm thức ăn. Bên cạnh đó cấu trúc cơ thể của loài ruột khoang không hỗ trợ nhiều cho việc di chuyển. Đây là một điểm yếu của chúng bởi đáy đại dương là nơi sinh sống của vô vàn loài động vật ăn thịt. Trong số đó, sao biển là một trong những kẻ thù nguy hiểm nhất của hải quỳ. Sự tồn tại và cùng chung sống trên các rạn san hô của các loài hải quỳ đã làm tăng sự đa dạng của các hệ sinh thái san hô ở biển. Hải quỳ là những sinh vật có màu sắc đa dạng, hình dạng đặc biệt do vậy chúng có giá trị trên thị trường trong nước và thế giới. Hiện nay, nguồn lợi hải quỳ trong tự nhiên bị cạn kiệt, trong khi đó nhu cầu trong và ngoài nước cao, vì thế việc quản lý, bảo tồn hải quỳ là một thách thức cần được quan tâm đúng mức. Cộng sinh là hiện tượng cùng nhau chung sống trong thời gian lâu dài giữa hai hay nhiều loài sinh vật khác nhau. Đây là một khái niệm thuộc lĩnh vực sinh thái học, trong tiếng Anh là symbiosis, được cho là do Bennett đã sử dụng từ năm 1877, gốc từ “symbiosis” – để chỉ những người sống chung nhau trong một cộng đồng – để miêu tả quan hệ hợp tác chặt chẽ giữa nấm và tảo trong địa y. Năm 1879, nhà nấm học người Đức Heinrich Anton de Bary đã định nghĩa sự cộng sinh “là sự chung sống cùng nhau của những sinh vật không giống nhau Một số nhà khoa học cho rằng cộng sinh chỉ nên đề cập đế sự tương hỗ bền chặt, trong khi những người khác cho rằng nó nên áp dụng cho bất kỳ kiểu tương tác sinh học bền chặt (ví dụ như hỗ sinh, ký sinh, hội sinh). Một mối quan hệ giữa hai cá thể (ở đây là tôm kí cư & hải quỳ) chỉ tồn tại được lâu dài nếu cả hai bên đều được lợi – đó là quy luật cộng sinh. Loài hải quỳ thường cắm thân vào một bề mặt cứng hay những tảng đá dưới đáy biển và sống cố định ở đó. Tuy nhiên khi thức ăn khan hiếm hoặc mạng sống bị đe dọa thì loài ruột khoang này không còn cách nào khác phải bỏ nhà đi tìm chỗ trú ẩn an toàn. Khi đó, chúng sẽ bám lên vỏ của tôm kí cư (Hoặc cũng có trường hợp tôm kí cư chủ động cắp những con hải quỳ và gắn lên vỏ của chúng) Sự hợp tác này cả 2 hai bên đều có lợi. Theo đó, khi các chú tôm kí cư này di chuyển thì hải quỳ được quá giang miễn phí và kiếm thức ăn trên đường đi. Trong khi đó, các con tôm kí cư lại được nguỵ trang và bảo vệ bởi những xúc tu đầy chất độc của vị khách quá giang này. Chẳng phải hải quỳ mỏi chân và muốn đi nhờ, thật ra cả 2 đều được lợi: Tôm kí cư thì dùng hải quỳ để xua đuổi kẻ thù (vì hải quỳ có chứa độc tố trong những chiếc tua của mình). Hải quỳ dựa vào tôm kí cư mà di chuyển được và xua đuổi kẻ thù, giúp loài tôm nhút nhát này tồn tại . Cả hai bên đều có lợi. Đó là 1 kiểu cộng sinh điển hình trong giới động vật. |
