Ví dụ về tình nhận thức của tình cảm

2. Đặc điểm tình cảm

Tình cảm với tư cách là một đặc trưng của tâm lý người, có những đặc điểm sau đây:

a. Tính nhận thức

Tình cảm được phát triển trên cơ sở những xúc cảm trong sự tác động qua lại với lí trí, trong mối quan hệ người - người. Tính nhận thức của tình cảm thể hiện ở việc nhận thức được đối tượng, nguyên nhân gây nên tình cảm cho mình. Yếu tố nhận thức rung động và phản ánh cảm xúc là ba yếu tố làm nảy sinh tình cảm. Nhận thức được xem là "cái lí" của tình cảm. Nó làm cho tình cảm bao giờ cũng có đối tượng xác định, "tính có đối tượng của tình cảm tìm thấy sự biểu hiện cho mình ở chỗ, chính các tình cảm được phân biệt tuỳ theo phạm vi đối tượng mà chúng có quan hệ tới".

b. Tính xã hội

Tình cảm chỉ có ở con người, nó mang tính xã hội, thực hiện chức năng xã hội và hình thành trong môi trường xã hội chứ không phải là những phản ứng sinh lí đơn thuần. Bản chất của con người được hiểu như là "tổng hòa của các mối quan hệ xã hội". Tình cảm nảy sinh trong quá trình con người cải tạo tự nhiên bằng lao động xã hội và trong sự giao tiếp giữa con người với nhau như là một thành viên của một nhóm, một tập thể, một cộng đồng nhất định.

c. Tính ổn định

So với xúc cảm thì tình cảm là những thái độ ổn định của con người đối với hiện thực xung quanh và với bản thân, chứ không phải là thái độ nhất thời có tính tình huống. Chính vì vậy tình cảm là một thuộc tính tâm lý, một đặc trưng quan trọng nhất của tâm lý con người. Nó tiềm tàng trong con người và khi nào có điều kiện nó sẽ bộc lộ toàn bộ những tình cảm của họ. Ví dụ lòng yêu nước, tình bạn... Do tình cảm có tính ổn định nên nếu biết được những đặc điểm về tình cảm của một người nào đó ta có thể phán đoán được tình cảm của họ đối với mọi người xung quanh. d. Tính chân thật

Tình cảm phản ánh chính nội tâm thực của con người cho dù người ấy có cố tình che dấu bằng những "động tác giả" bên ngoài. (Chẳng hạn bảo không vui, nhưng thực ra vui nổ trời).

e. Tính "đối cực" (hay tính hai mặt)

Thường thì sự thỏa mãn nhu cầu của con người mâu thuẫn với nhau. Trong hoàn cảnh này thì những nhu cầu này được thỏa mãn, còn sự thỏa mãn các nhu cầu khác bị kiềm hãm. Tương ứng với điều đó các tình cảm của con người trở thành những tình cảm đối cực hay "hai mặt' nghĩa là, tính chất đối lập nhau: vui - buồn; yêu - ghét; sợ hãi - can đảm; dương tính -âm tính... thiếu sự rung động tương phản thì nó sẽ dẫn đến sự bão hòa và buồn tẻ, đơn điệu.

g. Tính khái quát

Tình cảm có được là do tổng hợp hóa, động hình hóa, khái quát hóa những xúc cảm đồng loại. Tính khái quát của tình cảm biểu hiện ở chỗ, tình cảm là thái độ của con người đối với cả một loại (hay một phạm trù) các sự vật, hiện tượng chứ không phải với ừng sự vật hiện tượng như: lòng yêu nước, tình gia đình, tình bạn...

Tác phẩm, tác giả, nguồn

• Tác phẩm: Giáo trình Tâm lý học đại cương
• Tác giả: Nguyễn Xuân Thức (Chủ biên) - Nguyễn Quang Uẩn - Nguyễn Văn Thạc - Trần Quốc Thành - Hoàng Anh - Lê Thị Bừng - Vũ Kim Thanh - Nguyễn Kim Quý - Nguyễn Thị Huệ - Nguyễn Đức Sơn
• Nguồn: Nhà Xuất bản Đại học Sư Phạm, 2007

Tình cảm là những rung động của con người trước một tình huống cụ thể mang tính nhất thời và không ổn định. Theo đó, tình cảm được hiểu là những xúc cảm xuất hiện thường xuyên, lâu dài và ổn định,…

Theo tâm lý học thì tình cảm được định nghĩa là cảm xúc mang tính ổn định của con người đối với hiện thực khách quan và phản ánh ý nghĩa của chúng trong mối liên quan đến nhu cầu và động cơ của họ. Tình cảm là sự phát triển của xúc cảm trong điều kiện xã hội.”

Như vậy, có thể hiểu rằng tình cảm chính là những cảm xúc rung động của con người đã được tích lũy và hình thành trong một thời gian nhất định đối với sự vật, sự việc, hiện tượng hay đối với người nào đó, nó mang tính ổn định, lâu dài và thường xuyên.

II. Các đặc điểm của tình cảm

Sau khi đã tìm hiểu về tình cảm là gì? dưới đây chúng tôi cung cấp thêm đặc điểm của tình cảm để bạn có cái nhìn khái quát và hiểu rõ hơn về khái niêm này. Theo đó, tình cảm có những đặc điểm như sau:

1. Tính nhận thức:

Nhận thức, rung động và phản ứng cảm xúc là ba yếu tố chính làm nảy sinh tình cảm. Trong đó thì nhận thức làm cho tình cảm có tính đối tượng xác định.

2. Tính xã hội:

Tình cảm hình thành trong môi trường xã hội và nó mang tính xã hội, thực hiện chức năng xã hội chứ không phải là những phản ứng sinh lí đơn thuần.

Tình cảm được nảy sinh trong quá trình con người lao động xã hội và trong sự giao tiếp giữa con người với nhau. Ví dụ như: tình đồng bào, tình đồng nghiệp,…

3. Tính ổn định:

Tình cảm là những thái độ mang tính ổn định của con người đối với hiện thực xung quanh và đối với bản thân. Vì vậy, tình cảm là một thuộc tính tâm lí và là một đặc trưng của nhân cách con người.

4. Tính chân thực:

Tình cảm phản ánh nội tâm thực của con người, ngay cả khi con người đã cố che giấu bằng những thái độ, hành vi khác.Ví dụ: tỏ vẻ hài lòng nhưng thật sự trong lòng thì lại vô cùng chán ghét,…

5. Tính đối cực:

Tính đối cực của tình cảm (tính 2 mặt) được gắn liền với sự thoả mãn nhu cầu của con người. Tình cảm của con người được phát triển mang tính đối cực. Ví dụ như: Yêu – ghét, hạnh phúc – đau buồn; tích cực – tiêu cực,…

III. Các loại tình cảm

Tình cảm có thể phân chia thành hai loại đó là tình cảm cấp thấp và tình cảm cấp cao

1. Tình cảm cấp thấp

Đó là những tình cảm liên quan đến sự không thoả mãn hay thỏa mãn những nhu cầu của cơ thể (ví dụ như nhu cầu sinh học). Tình cảm cấp thấp có ý nghĩa báo hiệu về trạng thái sinh lí của cơ thể.

Là tình cảm liên quan đến sự thoả mãn về nhu cầu tinh thần của con người, bao gồm: Tình cảm đạo đức, tình cảm thẩm mĩ, tình cảm trí tuệ, tình cảm hoạt động và tình cảm mang tính chất thế giới quan. Cụ thể:

• Tình cảm đạo đức: Đây là tình cảm liên quan đến sự thoả mãn hoặc không thoả mãn về nhu cầu đạo đức của con người. Nó biểu hiện thái độ của con người đối với các yêu cầu về đạo đức như: tình mẫu tử, tình cha con, tình anh chị em,….
• Tình cảm trí tuệ: Là những tình cảm nảy sinh trong quá trình hoạt động trí óc, liên quan đến quá trình nhận thức và sáng tạo.Tình cảm trí tuệ biểu hiện ở sự ham học hỏi hiểu biết, sự nhạy cảm với những cái mới…
• Tình cảm thẩm mỹ: Là những tình cảm liên quan đến nhu cầu về thẩm mỹ, về cái đẹp. Biểu hiện tình cảm thẩm mỹ của con người ảnh hưởng lớn đến sự đánh giá về cái đẹp và thị hiếu thẩm mỹ của cá nhân.
• Tình cảm hoạt động: Chính là sự thể hiện thái độ của con người với một loại hoạt động nào đó, liên quan đến sự thỏa mãn hoặc không thoả mãn nhu cầu thực hiện hoạt động đó.
• Tình cảm mang tính chất thế giới quan: Là mức độ cao nhất của tình cảm của con người, có tính khái quát, tính tự giác và tính ý thức cao, ví dụ như: tinh thần yêu nước, tinh thần tương thân tương ái….

IV. Vai trò của tình cảm

Tình cảm có một vai trò vô cùng quan trọng và to lớn trong cuộc sống và hoạt động của con người.

Tình cảm giúp thúc đẩy con người hoạt động, giúp con người vượt qua những khó khăn gặp phải trong quá trình hoạt động.

Tình cảm là nguồn động lực mạnh mẽ giúp con người tìm tòi đối với kết quả của nhận thức. Ngược lại, nhận thức định hướng và điều khiển, cũng như điều chỉnh tình cảm đi đúng hướng.

Tình cảm chiếm một vị trí quan trọng trong số các động lực và nhân tố điều chỉnh hành vi, hoạt động của con người. Tình cảm nảy sinh, biểu hiện và thúc đẩy con người hoạt động, giúp cho con người vượt qua những khó khăn, trở ngại trong quá trình hoạt động.

Tình cảm có mối quan hệ và chi phối các thuộc tính tâm lí của con người. Tình cảm chi phối các biểu hiện của nhân cách như: nhu cầu, hứng thú, lí tưởng, thế giới quan, niềm tin. Tình cảm cũng là điều kiện và động lực để hình thành năng lực và tình cảm là nhân lõi của tính cách, là yếu tố có quan hệ với khí chất con người.

Trên đây là những thông tin liên quan tới khái niệm tình cảm là gì? và đặc điểm, vai trò của tình cảm. Hy cọng những thông tin này đã giúp bạn hiểu rõ hơn về tình cảm, cảm xúc của con người và của chính bản thân mình.