Nàng là con gái của Thần Zeus và Leda – Hoàng hậu Sparta và là vợ của Vua Tyndareus. Zeus đã biến mình thành một con thiên nga để quyến rũ Leda và Helen là kết quả của mối quan hệ đó. Trong một phiên bản khác, mẹ của Helen là nữ thần Nemesis – hiện thân của báo thù. Dù mẹ nàng là ai thì trong cả hai phiên bản, Helen đều sinh ra từ một quả trứng ở Sparta. Theseus, anh hùng huyền thoại của Athen và là vua thời kỳ đầu của thành phố này, đã bắt Helen khi nàng còn là một đứa trẻ và giao nàng cho mẹ mình để chăm sóc cho tới khi nàng trưởng thành. Helen đã được các anh trai giải cứu. Anh chị em của Helen là cặp song sinh anh hùng Castor và Pollux và Clytemnestra, vợ tương lai của Vua Agamemnon (vua của Mycenae). Một hôm nọ, Tyndareus đã cúng tế cho mọi vị thần nhưng quên nữ thần Aphrodite. Trong cơn tức giận vì bị coi thường, nữ thần đã nguyền rằng mọi con gái của Tyndareus sẽ trở nên tai tiếng vì ngoại tình. Helen có nhiều người theo đuổi nổi tiếng nhưng nàng đã kết hôn với anh trai của Agamemnon là Menelaus, Vua Sparta. Trong thỏa thuận hôn nhân, Tyndareus đã hiến tế một con ngựa và khiến mọi lãnh đạo Hy Lạp thề công nhận Helen là người vợ hợp pháp của Menelaus và bảo vệ con gái ông khỏi nguy hiểm. Lời thề này sau này sẽ có hậu quả nghiêm trọng khi xảy ra chiến tranh. Menelaus và Helen có một người con gái là Hermione và ba con trai Pleisthenes, Aethiolas và Maraphius. Helen được coi là người phụ nữ đẹp nhất thế giới với “mái tóc vàng óng như ánh mặt trời, đôi má ửng đỏ, đôi môi nồng nàn màu mận chín, làn da trắng sứ tỏa ánh sáng lung linh mờ ảo và một giọng nói đầy mê hoặc”. Tại đám cưới của Peleus và Thetis, Eris – nữ thần bất hòa – đã đề nghị dâng một quả táo vàng cho người đẹp nhất trong số các nữ thần ở Olympia. Trong đám cưới, Zeus đã mời hoàng tử đẹp trai thành Troy là Paris (còn được gọi là Alexandros) làm trọng tài và chọn ra người đẹp nhất trong số ba nữ thần Athena, Hera và Aphrodite. Cả ba đều đã “đút lót” cho Paris để chàng chọn mình. Athena hứa trao cho chàng sức mạnh, sắc đẹp và sự bất khả chiến bại trong các trận chiến. Hera đã hứa tặng các khu vực lãnh thổ ở châu Á và vô số của cải. Còn Aphrodite muốn tặng chàng người phụ nữ xinh đẹp nhất thế giới: Helen. Paris đã chọn Aphrodite và có thể giành phần thưởng của mình khi thực hiện sứ mệnh ngoại giao cho thành Troy và trở thành vị khách của Vua Menelaus. Paris và Helen yêu nhau và trốn về Troy. Từ Helen xứ Sparta, nàng đã trở thành Helen thành Troy. Mặc dù bỏ con cái ở lại, Helen mang theo người hầu trung thành Aithra. Trên đường về Troy, Paris dừng ở Sidon, Phoenicia và đánh cắp một kho báu để mang về Troy. Trong một phiên bản khác, sử gia Hy Lạp Herodotus lại kể rằng Paris và Helen đã gặp gió lớn và phải đưa thuyền tới Ai Cập, chứ không phải Troy. Khi vào bờ, thuộc hạ của Paris đã bỏ rơi cặp đôi ngoại tình và tố cáo họ với giới giáo sĩ địa phương. Họ làm vậy là vì Paris đã bắt cóc Helen khi đang làm khách ở nhà của Vua Menelaus. Ngoài ra, Paris còn mang theo nhiều của cải cướp được ở Sparta. Khi biết tin trên, Proteus, người cai trị Memphis, đã bắt Paris và giữ cả của cải lẫn nàng Helen để trả lại cho người Hy Lạp vào một thời điểm nào đó sau này. Trong cả hai phiên bản, cả nghìn con tàu của Hy Lạp đã đuổi theo Helen. Họ đã liên lạc với người Ai Cập nhưng không tin rằng nàng chưa bị đưa về Troy và đã quyết định vây thành Troy. Khi họ phát hiện ra Helen ở Ai Cập suốt thời gian qua, Vua Menelaus đã cho thuyền tới Memphis để đưa vợ về. Cuộc chiến thành Troy để giành nàng Helen kéo dài 10 năm trong giai đoạn đồ đồng muộn. Troy có những bức tường khổng lồ và cuộc chiến chủ yếu là bao vây thành Troy cùng một số giai đoạn diễn ra trên thảo nguyên bên ngoài thành. Priam, Vua thành Troy và con trai Hector đều đối xử tôn trọng với nàng Helen trong cuộc xung đột. Hector đổ lỗi cho Paris là nguyên nhân gây ra chiến tranh. Trong giai đoạn này, Paris và Helen có bốn con, ba con trai là Bunomus, Aganus, Idaeus và cô con gái cũng tên Helen. Cả ba con trai sau này đều chết vì mái nhà đổ sập trong hỗn loạn lúc cuộc chiến gần tới hồi kết.
Một trong những chương đáng nhớ nhất trong cuộc chiến thành Troy là khi Vua Menelaus đấu tay đôi với Paris và người chiến thắng sẽ có nàng Helen. Menelaus chiếm ưu thế so với hoàng tử thành Troy nhưng hoàng tử đã được nữ thần Aphrodite cứu và đưa từ chiến trường tới nơi an toàn. Cuối cùng, người Hy Lạp cũng thắng cuộc chiến nhờ con ngựa thành Troy – một con ngựa gỗ khổng lồ mà người Hy Lạp đã lắp ghép từ gỗ của tàu thuyền để đánh lừa người Troy. Theo kế sách của Odyssey, người Hy Lạp giả vờ rút quân và chỉ để lại một người làm nhiệm vụ đánh lừa quân Troy. Người thành Troy tưởng con ngựa gỗ là món quà của Hy Lạp đền bù cho Troy mà không hay rằng bên trong con ngựa gỗ khổng lồ là binh lính Hy Lạp phục sẵn. Khi con ngựa gỗ được đưa vào trong thành Troy, nhân lúc quân Troy say sưa tiệc chiến thắng, binh lính trong ngựa gỗ đã lao ra đánh và mở cổng thành cho quân Hy Lạp bên ngoài vào. Người thành Troy đều bị giết hoặc bị bắt làm nô lệ. Paris bị mũi tên của cung thủ Philoctetes giết chết. Vua Menelaus đã giành lại Helen. Theo một số phiên bản truyện, vị vua Sparta lúc đầu đã rút kiếm, chĩa vào nàng Helen định kết liễu nàng, nhưng khi nhìn thấy ngực trần của nàng, ông nghĩ lại và ôm lấy nàng. Menelau và Helen trở về Hy Lạp. Trên đường về, thuyền của họ bị bão xô dạt vào đá ở Crete. Khi tới Ai Cập, họ đã sống ở đây nhiều năm. Do không thể về vì điều kiện thời tiết chưa thuận lợi, Menelaus đã tới nhiều nơi trong khu vực rồi mới có thể cùng Helen về Sparta. Họ đoàn tụ cùng con gái Hermione, lúc này đã kết hôn với Orestes, con trai Agamemnon. Khi về Sparta, Helen lại trở thành người vợ ngoan hiền, phục tùng Menelaus. Trong sử sách, người ta vẫn tranh cãi về tính cách và vai trò của nàng Helen trong cuộc chiến thành Troy. Trong sử thi Iliad của Homer, nguyên nhân cuộc chiến vẫn mơ hồ. Homer không giải thích rõ tại sao người Hy Lạp sẵn sàng dấn thân vào cuộc chiến tới 10 năm này. Helen nhiều lần thừa nhận mình là nguyên nhân châm ngòi cuộc chiến, nhưng những nhân vật khác như Vua Priam lại không đổi lỗi cho nàng mà đổi lỗi cho Paris. Tuy nhiên, có một điều chắc chắn rằng không có nàng Helen thì không có Cuộc chiến thành Troy, cho dù nàng ngoại tình hay bị Paris bắt đi. Theo Baotintuc  Ai Cập là đất nước có giống chó Pharaoh Hound có nguồn gốc cổ xưa nhất trên trái đất. Từ đó, đất nước này cũng có thần Anubis, dạng nửa người nửa chó hoặc ở dạng một con chó rừng. Cuộc chiến thành Troy: Huyền thoại hay lịch sử?Nguồn hình ảnh, Getty Images Khi tiến hành tập hợp một cuốn sách mới, Of Gods and Men, gồm những câu chuyện thời cổ đại được các nhà văn vĩ đại dịch sang tiếng Anh, tôi ngạc nhiên khi phát hiện ra rằng câu chuyện về cuộc chiến thành Troy đã rất được ưu ái khi truyền tụng qua nhiều thời kỳ. Các dịch giả, từ John Dryden, Alexander Pope đến Louis MacNeice, đầy xúc động chuyển ngữ các phiên bản khác nhau của câu chuyện thần thoại kinh điển này. Khi sự hoan ái lên ngôi trong nghệ thuật Vì sao thế giới sùng bái Vua Ai Cập Tutankhamun Nhân vật cổ bí hiểm làm thay đổi biên niên sử Trung Hoa Một lý do khiến Cuộc chiến thành Troy được tấu lên như một dàn hợp âm đủ cung bậc là bởi ngoài việc tự thân câu chuyện đã quá hay thì còn một điểm đặc biệt nữa, là từ lâu nay nó vốn đã bị nghi ngờ là chuyện hư cấu chứ không phải một sự kiện có thực. Nguồn hình ảnh, Quỹ Quản lý Bảo tàng Anh Quốc Chụp lại hình ảnh, Trên một chiếc bình cổ hai quai của người Athen làm từ năm 530 trước Công nguyên có hình vẽ miêu tả cảnh chàng Achilles giết nữ hoàng Penthesilea của vùng Amazon Thực sự thì đối với hầu hết người Hy Lạp cổ đại, Cuộc chiến thành Troy không chỉ là một huyền thoại. Đó là một cột mốc đánh dấu thời đại trong quá khứ xa xăm của họ. Phim cổ trang Minh Lan Truyện với Trung Quốc thời nay Người da đen bị 'tẩy trắng' trong nghệ thuật Phục Hưng 6 'khuôn vàng thước ngọc' cho mọi tác phẩm văn học Như các nguồn tài liệu lịch sử - của sử gia Herodotus và nhà thiên văn học, toán học kiêm địa lý học Eratosthenes trong thời Hy Lạp cổ đại - cho thấy, trận chiến này nhìn chung được coi là có thật. Theo trường ca Iliad của thi hào Homer, cuộc xung đột giữa người Hy Lạp của Agamemnon, Vua xứ Mycenae - với người thành Troy của Vua Priam, nổ ra vào Thời Đồ Đồng Muộn và kéo dài trong 10 năm. Câu chuyện bắt đầu khi chàng Paris, người con trai xui xẻo của Vua Priam, nói rằng Aphrodite là nữ thần xinh đẹp nhất, và đổi lại chàng được nữ thần ban tặng người em dâu Helen tuyệt đẹp của Agamemnon. Quyết giành lại nàng Helen và trừng phạt người dân thành Troy, Agamemnon cùng em trai thống lĩnh đội quân hùng mạnh tiến đánh thành Troy. Cuối cùng, Agamemnon chiến thắng và buộc người dân thành Troy phải quỳ gối. Nguồn hình ảnh, Quỹ Quản lý Bảo tàng Anh Quốc Chụp lại hình ảnh, Tác phẩm 'Nàng Helen thành Troy' được danh họa Edward Burne-Jones vẽ năm 1882, đã mê hoặc các nghệ sĩ qua hàng thế kỷ Trong thời cổ đại, ngay cả các nhà sử học đáng kính cũng một lòng tin rằng cuộc chiến này thực sự đã xảy ra. Trong nửa sau của Thế kỷ thứ 5 trước Công nguyên, sử gia Herodotus, người được mệnh danh là 'Cha đẻ của Lịch sử', cho rằng Cuộc chiến thành Troy xảy ra vào khoảng gần 800 năm trước thời đại của ông. Eratosthenes, nhà toán học Hy Lạp cổ đại thì cụ thể hơn khi cho rằng cuộc chiến xảy ra vào năm 1184-1183 trước Công nguyên. Tuy nhiên, các học giả thời hiện đại thì tỏ ra hoài nghi. Có thực sự là Cuộc chiến thành Troy từng xảy ra hay không? Câu hỏi này là tâm điểm của triển lãm có tên "Thành Troy: Huyền thoại và Hiện thực" - một triển lãm lớn tại Bảo tàng Anh Quốc ở London. Những bình hoa Hy Lạp, các bức bích họa La Mã và các tác phẩm nghệ thuật đương đại mô tả những câu chuyện lấy cảm hứng từ thành Troy được trưng bày cùng với các đồ vật khảo cổ có niên đại từ Thời Đồ Đồng Muộn. Điều nổi bật nhất từ triển lãm là mọi người đã rất hào hứng trong việc tìm hiểu lịch sử về câu chuyện Cuộc chiến thành Troy. Nguồn hình ảnh, Museum für Vor-und Frühgeschichte Chụp lại hình ảnh, Chiếc bình có niên đại Thời Đồ Đồng mang từ thành Troy là một trong những hiện vật trưng bày tại triển lãm Thành Troy ở Bảo tàng Anh Quốc Người La Mã đã đi xa đến mức thể hiện mình là hậu duệ của người thành Troy còn sống sót. Trong sử thi Aeneid, tác giả Virgil đã mô tả cách người anh hùng Aeneas thoát khỏi tòa thành đang cháy với nhóm tùy tùng sau khi người Hy Lạp vào thành bằng con ngựa gỗ. John Dryden, người đoạt giải khôi nguyên thi ca đầu tiên của Anh Quốc, đã dịch rất hay đoạn thơ tả việc đóng ra con ngựa: "Người Hy Lạp chán chường cuộc chiến tẻ nhạt,/ Và nữ thần Minerva giúp sức, phía sau tấm màn rộng,/ Chiến mã cao muôn trượng sừng sững hiện ra." Chàng Aeneas thành Troy cùng nhóm tuỳ tùng đã rời đi, tìm đến miền đất mới ở Ý. Thực tế nghiệt ngãKhông có gì ngạc nhiên khi mọi người đều bị thuyết phục về tính xác thực của Cuộc chiến thành Troy. Những thực tế nghiệt ngã của trận chiến được mô tả vô cùng rành mạnh trong trường ca Iliad, đến nỗi thật khó mà tin rằng chúng được viết ra mà không hề dựa vào quan sát thực tế. Như chi tiết một chiến binh ngã xuống nước chết, bị "bọn lươn, cá xúm xít quanh thân, rỉa màng mỡ bám quanh thận." Achilles đâm giáo giết Hector "ngay cuống họng, đúng nơi tử huyệt lấy mạng người nhanh nhất", như bản dịch của Martin Hammond. Thành Troy cũng vậy, được mô tả vô cùng sống động, đến nỗi người đọc có thể dễ dàng tưởng tượng ra hình ảnh những bức tường tráng lệ hiện ra ngay trước mắt. Nguồn hình ảnh, National Museet Denmark Chụp lại hình ảnh, Chiếc cốc bạc của người La Mã từ Thế kỷ 1 sau Công nguyên có hình Achilles Trên thực tế, chính vì khát vọng khám phá lại thành Troy của Homer mà doanh nhân giàu có người Phổ, Heinrich Schliemann, cuối Thế kỷ 19 đã đi đến nơi hiện nay là quốc gia Thổ Nhĩ Kỳ. Được nghe kể về một vị trí có thể là nơi thành Troy tọa lạc, tại Hisarlik trên bờ biển phía tây của Thổ Nhĩ Kỳ ngày nay, Schliemann bắt đầu tiến hành đào xới và phát hiện ra một lượng lớn kho báu cổ, trong đó có nhiều hiện vật nay đang được trưng bày tại Bảo tàng Anh quốc. Ban đầu ông cho rằng nhiều hiện vật có niên đại Thời Đồ Đồng Muộn - chính là thời kỳ mà thi hào Homer xác định xảy ra Cuộc chiến thành Troy - nhưng chúng thực sự đã tồn tại trước đó hàng thế kỷ. Tuy nhiên, ông đã khai quật đúng vị trí. Hầu hết các nhà sử học hiện nay đồng ý rằng thành cổ Troy đã được tìm thấy tại Hisarlik. Thành Troy là có thật. Bằng chứng về việc tòa thành bị đốt cháy và việc phát hiện ra một số lượng nhỏ đầu mũi tên trong tầng khảo cổ khai quật của Hisarlik tương ứng với thời kỳ Cuộc chiến thành Troy của Homer, thậm chí có thể coi là những dấu vết của trận chiến. Ngoài ra còn có những dòng chữ được khắc trên đá bởi người Hittites, một tộc người cổ đại sống ở miền trung Thổ Nhĩ Kỳ, mô tả một cuộc xung đột ở thành Troy, mà họ gọi là 'Wilusa". Không có chứng cứ liên quan trực tiếp về Cuộc chiến thành Troy, song đối với những người tin rằng có một cuộc chiến đã nổ ra thì những manh mối này được coi là có liên quan. Nguồn hình ảnh, Chatsworth Settlement Trustees Chụp lại hình ảnh, Tác phẩm "Achilles bị thương" do nhà điêu khắc Filippo Albacini thực hiện năm 1825 Một Cuộc chiến thành Troy lịch sử dường như khác hoàn toàn so với cuộc chiến miêu tả trong các bản trường ca lừng lẫy của Homer. Thật khó để tưởng tượng một cuộc chiến diễn ra với quy mô hoành tráng như thi hào đã mô tả, kéo dài tới tận 10 năm, trong khi theo sự thực được các nhà khảo cổ học phát hiện thì tòa thành khá nhỏ gọn. Tuy nhiên, những ứng xử của các chiến binh trong cuộc chiến của Homer lại dường đều vô cùng sống động và chân thực. Homer đã vô cùng tài tình nâng cuộc xung đột chung chung thành thứ cực kỳ sâu sắc, làm nổi bật thực tế nghiệt ngã của chiến tranh. Không hề có vị thần nào tác động đến những cuộc giao tranh nơi sa trường trong Thời Đồ Đồng, nhưng những con người choáng ngợp trong cuộc xung đột đẫm máu rất có thể đã tưởng tượng ra những vị thần đó. Homer đã nắm bắt những tình tiết vượt thời gian ngay cả trong những khoảnh khắc bay bổng nhất trong bản thiên hùng ca. Nguồn hình ảnh, Quỹ Quản lý Bảo tàng Anh quốc Chụp lại hình ảnh, Trong hành trình dài trở về nhà sau cuộc chiến thành Troy, Odysseus thoát được khỏi sự quyến rũ của các nàng tiên cá, như được miêu tả trên chiếc bình gốm Athen này, có niên đại khoảng năm 480-470 trước Công nguyên Người Hy Lạp tìm thấy trong di sản của Cuộc chiến thành Troy lời giải thích cho thế giới đẫm máu và yếm thế nơi họ sống. Achilles và Odysseus đã có một thời đại hào hùng. Thời đại đó đã kết thúc, để lại đằng sau chỉ có sự khát máu nhưng không hề có chủ nghĩa anh hùng hay vẻ dũng mãnh nào của Cuộc chiến thành Troy cả. Ngay cả những gì còn sót lại ngay sau cũng mang đầy tính bạo lực. Trong một vở kịch lấy cảm hứng từ sử thi của Homer và được dịch bởi nhà thơ Louis MacNeice, nhà soạn bi kịch cổ điển người Hy Lạp Aeschylus mô tả rằng sau chiến tranh, Clytemnestra đã giết chồng mình, vua Agamemnon, "người dù là dẫn đầu cả một đàn cừu, nhưng lại bất cẩn nhất trong cả lũ cừu mà hy sinh đi con gái ruột của mình", nàng Iphigenia, chỉ để làm vừa lòng vị nữ thần nhằm giúp nhà vua được thuận buồm xuôi gió tới thành Troy. Bất kể chuyện này có liên hệ với thực tế như thế nào, thì huyền thoại Cuộc chiến thành Troy cũng có tác động dài lâu đối với người Hy Lạp và chúng ta. Cho dù được lấy cảm hứng từ một cuộc chiến đã diễn ra từ lâu, hay đó chỉ đơn giản là một tác phẩm kiệt xuất thì nó cũng để lại dấu ấn trên thế giới này, và sẽ tiếp tục đóng vai trò quan trọng vô cùng to lớn trong lịch sử. Bài tiếng Anh đã đăng trên trang BBC Culture. |
