Tại Hội thảo Công bố kết quả nghiên cứu Báo cáo Công bằng thuế Việt Nam 2017, PGS., TS. Nguyễn Đức Thành, Viện trưởng VEPR cho biết, ở Việt Nam hiện nay vẫn chưa có một nghiên cứu nào đánh giá về tính công bằng trong thu chi ngân sách, kể từ sau nghiên cứu của Ngân hàng Thế giới năm 2011. Trong bối cảnh đó, Báo cáo Công bằng thuế Việt Nam 2017 (đánh giá hệ thống thuế Việt Nam trong khoảng 10 năm trở lại đây) do VEPR thực hiện dựa trên cơ sở áp dụng khung nghiên cứu và bộ Chỉ số Công bằng Thuế (FTM) do Tổ chức Oxfam toàn cầu xây dựng và chuẩn hoá. Đại diện nhóm nghiên cứu, PGS., TS. Vũ Sỹ Cường cho biết, dựa trên các câu hỏi của Chỉ số Công bằng Thuế, kết quả nghiên cứu cho thấy, quản lý thuế ở Việt Nam được đánh giá rất cao với điểm số 9/10. Chỉ tiêu đứng thứ hai là Nguồn thu đầy đủ với điểm số là 8/10. Chỉ tiêu Hệ thống thuế lũy tiến đứng thứ ba với điểm số là 7/10. Quản trị các ưu đãi thuế đối với doanh nghiệp và Tránh nhiệm giải trình trong tài chính công của Việt Nam xếp ở vị trí thấp nhất với điểm số là hơn 4/10 điểm. Chỉ tiêu ở mức khoản 5/10 điểm là Tránh nhiệm giải trình trong tài chính công. Chi tiêu thuế vì người nghèo trong bộ câu hỏi này chỉ đánh giá trên ba lĩnh vực là chi cho giáo dục, chi cho y tế và chi cho nông nghiệp. Theo các câu hỏi của bộ dữ liệu, chi tiêu thuế cho người nghèo của Việt Nam đạt 6/10 điểm. Phân tích rõ hơn về các chỉ tiêu, nhóm nghiên cứu cho biết, xét về cơ cấu thu thuế, tỷ trọng thuế gián thu trong tổng thu thuế đã tăng mạnh lên mức hơn 60%, còn thuế trực thu đã giảm xuống mức dưới 40%. Điều này, tác động không tốt đến tính luỹ tiến của hệ thống thuế của Việt Nam. Việt Nam được đánh giá khá cao về tính đầy đủ của nguồn thu ngân sách. Vấn đề trốn tránh thuế và quản lý thuế của Việt Nam cũng được xem xét trong Báo cáo. Trong một thập kỷ qua, Việt Nam dành rất nhiều nguồn lực cho ngành Thuế, đặc biệt là đầu tư về hệ thống thông tin. Báo cáo cũng xem xét tính công bằng trong chi tiêu công. Chi ngân sách ở Việt Nam cho những dịch vụ công cơ bản như giáo dục và y tế ở Việt Nam cũng được đánh giá khá tốt. Chi cho giáo dục chiếm khoảng 18% - 20 % tổng chi ngân sách nhà nước (2014-2016). Phần lớn chi cho giáo dục là dành cho giáo dục phổ thông. Từ những phân tích và đánh giá theo khung khổ của Chỉ số Công bằng Thuế của Oxfam, nhóm nghiên cứu rút ra một số khuyến nghị chính sách liên quan đến vấn đề công bằng thuế như sau: Thứ nhất, thuế trực thu đang chiếm tỷ trọng ngày càng thấp cho thấy nguồn thu của Việt Nam đang dựa nhiều vào thuế tiêu dùng. Vì vậy, bất kỳ đề xuất tăng các khoản thuế tiêu dùng nào cũng cần được xem xét thận trọng. Thứ hai, bởi những hạn chế của thuế liên quan đến tài sản như thuế sử dụng đất phi nông nghiệp và nông nghiệp nên trong thời gian tới Việt Nam cần nỗ lực để có thể ban hành các loại thuế liên quan đến thuế tài sản phù hợp. Thứ ba, rà soát lại chính sách miễn giảm thuế với các doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp FDI và công bố công khai cho người dân biết phần thuế bị mất đi do miễn giảm thuế. Thứ tư, giữ vững cải cách theo hướng tách các chính sách xã hội ra khỏi chính sách thuế. Thứ năm, tiếp tục thực hiện các cải cách mà ngành Thuế đang nỗ lực làm trong thời gian qua để tăng cường hiệu quả trong quản lý hành chính thuế. Thứ sáu, Việt Nam cần công khai các khoản thu của các quỹ ngoài ngân sách cho người dân. Thứ bảy, xây dựng cơ chế cụ thể cho sự tham gia của các tổ chức xã hội và người dân vào chu trình ngân sách nhà nước để hệ thống thuế và các khoản chi tiêu từ thuế đạt được mục tiêu công bằng và hướng đến nhóm người yếu thế. Tuy bộ Chỉ số Công bằng Thuế của Oxfam còn nhiều điều chưa phù hợp với Việt Nam nhưng PGS., TS. Nguyễn Đức Thành cho biết, Báo cáo Công bằng thuế Việt Nam 2017 vẫn hy vọng mang lại cho các nhà hoạt động chính sách, các nhà hoạt động phát triển, các chuyên gia một cái nhìn bao quát, hệ thống và chân thực về hệ thống thuế ở Việt Nam để hướng đến cải thiện tính công bằng và hiệu quả của hệ thống thu chi ngân sách. Đến nay, nhiều khuyến nghị của Báo cáo đánh giá chi tiêu công đã được luật hóa và đi vào cuộc sống, phát huy tích cực trong việc cải cách quản lý tài chính công. Sáng 18/11, Bộ Tài chính phối hợp với Ngân hàng Thế giới tổng kết tình hình thực hiện các khuyến nghị Báo cáo đánh giá chi tiêu công Việt Nam trong 5 năm qua. Thứ trưởng Bộ Tài chính Võ Thành Hưng dự và chỉ đạo hội nghị. Cơ cấu hiệu quả chi tiêu công Phát biểu khai mạc hội nghị, Thứ trưởng Võ Thành Hưng nhận định, đánh giá chi tiêu công là nội dung quan trọng của quản lý tài chính công. Bên cạnh nhìn nhận các kết quả đạt được thông qua hoạt động đánh giá chi tiêu công, chúng ta thấy được những tồn tại, khó khăn, thách thức trong công tác quản lý tài chính công, những xu hướng thay đổi trong cơ cấu chi ngân sách tổng thể cũng như trong một số lĩnh vực. Từ đó, báo cáo đánh giá chi tiêu công thời gian qua đã nêu những khuyến nghị cần thiết để hỗ trợ hoạch định chính sách phân bổ, quản lý, sử dụng nguồn ngân sách nhà nước (NSNN) một cách tích cực, hiệu quả đóng góp tốt hơn cho công cuộc phát triển kinh tế- xã hội.  Theo ông Võ Thành Hưng, báo cáo đánh giá chi tiêu công năm 2014 là lần thứ 4 Bộ Tài chính Việt Nam phối hợp cùng các bộ, ngành và các nhà tài trợ, các địa phương. Trong lần thứ 4 này, Bộ Tài chính đã phối hợp với một số bộ, ngành cùng 5 địa phương trong triển khai thực hiện các nội dung. Báo cáo đánh giá chi tiêu công được xây dựng với 3 nội dung chính, gồm: đánh giá tổng quan về chi tiêu công; đánh giá chi tiêu công trong 5 lĩnh vực quan trọng là giao thông, nông nghiệp, y tế, giáo dục đào tạo, khoa học công nghệ và 5 địa phương, “Thông qua việc phân tích, đánh giá thực sự khoa học từ các chuyên gia trong nước và quốc tế, báo cáo đã chỉ ra những thành tựu của Việt Nam trong giai đoạn 10 năm (2004-2014), trong đó đáng kể nhất là trước bối cảnh nền kinh tế thế giới và trong nước gặp nhiều khó khăn do khủng hoảng tài chính- tiền tệ (2009-2011), Việt Nam vẫn duy trì tốc độ tăng trưởng hợp lý, tăng thu thông qua cơ cấu chi NSNN, thực hiện điều chỉnh chính sách quản lý thuế nhằm đơn giản, tăng minh bạch, chống thất thu”, ông Võ Thành Hưng nhận định. Chi NSNN được cơ cấu lại theo hướng hỗ trợ tăng trưởng, tiết kiệm chi thường xuyên, đảm bảo an sinh xã hội và từng bước đổi mới quản lý chi tiêu theo hướng tăng cường tự chủ tài chính, nâng cao hiệu quả hiệu suất chi NSNN. Nhiều khuyến nghị đã đi vào cuộc sống Tuy nhiên, ông Võ Thành Hưng cho biết, bên cạnh các kết quả đạt được, Việt Nam cũng gặp nhiều thách thức trên con đường phát triển, từ đó, Báo cáo đánh giá chi tiêu công đã đưa ra 68 khuyến nghị nhằm giúp Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương cân nhắc, lựa chọn các ưu tiên trong cải cách quản lý tài chính công để đem lại hiệu quả cao hơn. Sau khi rà soát và công bố năm 2017, Thủ tướng Chính phủ đã giao Bộ Tài chính chủ trì hướng dẫn và phối hợp với các bộ, ngành, địa phương nghiên cứu để triển khai thực hiện các khuyến nghị, định kỳ báo cáo kết quả về Bộ Tài chính để báo cáo Thủ tướng Chính phủ. Đến nay, nhiều khuyến nghị của Báo cáo đánh giá chi tiêu công đã được luật hóa và đi vào cuộc sống, phát huy tích cực như việc xây dựng kế hoạch tài chính quốc gia 5 năm, kế hoạch đầu tư công trung hạn, kế hoạch tài chính – ngân sách 3 năm theo hình thức cuốn chiếu, xây dựng luật quản lý nợ công mới và các văn bản hướng dẫn áp dụng nhiều kinh nghiệm tốt của quốc tế, lập báo cáo tài chính nhà nước, hoàn thiện khung khổ pháp lý, tạo điều kiện thuận lợi hơn cho việc thu hút các nguồn lực đầu tư nước ngoài, tập trung đầu tư các tuyến hành lang vận tải, đường bộ trọng yếu, đường cao tốc, xử lý các điểm ách tắc. Đến nay có 96% trong số 68 khuyến nghị nên trong Báo cáo đánh giá chi tiêu công đã và đang triển khai thực hiện. Chỉ còn ít khuyến nghị (4%) vẫn đang trong quá trình nghiên cứu để áp dụng, đảm bảo với điều kiện chính trị - kinh tế của Việt Nam. “Nhìn nhận lại, các đánh giá chi tiêu công đã phát huy hiệu quả tích cực trong tư vấn cho Chính phủ các chính sách quản lý cải cách tài chính công trong thời gian qua”, Thứ trưởng Võ Thành Hưng khẳng định. Trong khuôn khổ chương trình, Bộ Tài chính tổ chức đánh giá lại kết quả 5 năm thực hiện các khuyến nghị Báo cáo đánh giá chi tiêu công của Việt Nam năm 2014, nhằm đánh giá kết quả đạt được trong cải cách chi tiêu công, nêu ra các vướng mắc phát sinh và hướng giải quyết trong thời gian tới, để nâng cao hiệu quả việc huy động sử dụng các nguồn lực phục vụ mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô, thúc đẩy tăng trưởng, giải quyết các vấn đề an sinh xã hội. Theo ông Võ Thành Hưng, thời gian qua dưới tác động của dịch Covid-19, tình hình kinh tế của Việt Nam cũng như nhiều nước chịu ảnh hưởng nặng nề. Bộ Tài chính đã tham mưu Chính phủ, Quốc hội có những điều chỉnh hợp lý về chính sách tài khóa, hỗ trợ tăng trưởng, đảm bảo an sinh xã hội. Sắp tới Chính phủ chuẩn bị chương trình hỗ trợ phục hồi phát triển kinh tế - xã hội, có giải pháp hữu hiệu bổ sung nguồn lực, đảm bảo công tác chống dịch hiệu quả hơn, đảm bảo an sinh xã hội và xử lý các điểm nghẽn về hạ tầng, đặc biệt hạ tầng trọng yếu về giao thông. Các mục tiêu đó, là các nội dung nêu trong các khuyến nghị của Báo cáo chi tiêu công thời gian qua./. |
