Đánh giá độ nặng của thuốc lá

Trên thị trường có các loại thuốc lá như: ít hắc ín (low tar), nhẹ (light), siêu nhẹ (ultra light), dịu êm (mild). Rất nhiều người hút thuốc lá lựa chọn loại thuốc lá này vì tin rằng những loại thuốc này ít các chất độc hại hơn các loại thuốc lá khác.

Tuy nhiên, các nghiên cứu đã chỉ ra rằng, sử dụng những sản phẩm thuốc lá này không hạn chế được tác hại của thuốc lá với sức khoẻ, bởi mỗi người nghiện thuốc đều cần có một “ngưỡng” nicotin nhất định. Vì vậy, khi hút những loại thuốc này, họ sẽ buộc phải hít sâu hơn, hút nhiều hơn để bù lại hàm lượng nicotine mà cơ thể đã quen đòi hỏi. Chính hút bù này buộc cơ thể tiếp xúc nhiều hơn các chất độc hại có trong điếu thuốc.

Bởi vậy, Luật Phòng chống tác hại thuốc lá cũng đã cấm sử dụng các từ, cụm từ: “ít hắc ín (low tar), nhẹ (light), siêu nhẹ (ultra light), dịu êm (mild) hoặc các từ, cụm từ khác làm cho người tiêu dùng hiểu nhầm sản phẩm thuốc lá này ít có ảnh hưởng tới sức khỏe hơn sản phẩm thuốc lá khác.

Thực tế đã có nhiều người cứ cho rằng mình hút thuốc lá nhẹ sẽ “ổn” hơn cho sức khỏe. Nhưng chỉ đến khi hậu quả của thuốc lá tác động trực tiếp đến sức khỏe, gây bệnh đường hô hấp, bệnh phổi và tiềm ẩn nhiều căn bệnh khác, thậm chí là sau khi nghe bác sỹ đánh giá, người ta mới nhận ra rằng mình đã chủ quan khi đánh giá sai về tác hại của thuốc lá nhẹ.

Thuốc lá điện tử gây ra nhiều nguy cơ cho sức khỏe

Lâu nay trên các trang mạng vẫn thường xuyên rao bán thuốc lá điện tử với những lời quảng cáo hấp dẫn. Phần lớn quảng cáo đều cho rằng, thuốc lá điện tử là giải pháp hữu hiệu để cai nghiện thuốc lá. Bởi thế, nhiều người nghiện thuốc đã chuyển từ sử dụng thuốc lá truyền thống sang thuốc lá điện tử với hy vọng sẽ cai được thuốc. Tuy nhiên, đây tiếp tục lại là sự hiểu lầm đáng tiếc.

Tổ chức Y tế thế giới (WHO) cho biết, thuốc lá điện tử vẫn có hại như thuốc lá thông thường. Người hít phải các chất độc trong dung dịch dạng phun do thuốc lá điện tử tạo ra vẫn bị ảnh hưởng đến sức khỏe. Nicotin là một thành phần gây nghiện trong thuốc lá, có thể có ảnh hưởng xấu tới quá trình mang thai của phụ nữ và góp phần gây ra các bệnh lý tim mạch.

Theo WHO, đã có đủ bằng chứng để cảnh báo hậu quả lâu dài đối với sự phát triển của não bộ ở trẻ vị thành niên, phụ nữ mang thai và phụ nữ trong độ tuổi sinh sản phơi nhiễm nicotin.

Các chuyên gia cảnh báo, hỗn hợp dạng phun sương của thuốc lá điện tử không hoàn toàn là “hơi nước” như thường được quảng cáo. Việc sử dụng thuốc lá điện tử sẽ gây ra các mối đe dọa nghiêm trọng tới trẻ vị thành niên và thai nhi. Ngoài ra, nó còn làm tăng nguy cơ phơi nhiễm nicotin và nhiều chất độc khác cho người không hút thuốc và những người xung quanh.

Với đa số người hút thuốc, việc sử dụng thuốc lá điện tử sẽ chỉ làm giảm việc hút thuốc chứ không khiến họ bỏ thuốc hẳn. Điều này sẽ dẫn tới việc người hút sử dụng đồng thời cả thuốc lá thường và thuốc lá điện tử và như vậy tác hại sẽ khôn lường.

Hơn nữa, trong thuốc lá điện tử có dung dịch Glycol, là một hóa chất độc hại được sử dụng trong chất chống đông, có khả năng gây ung thư, được tìm thấy trong thuốc lá điện tử. Tác hại ngay lập tức của thuốc lá điện tử còn là gây kích thích hệ hô hấp và mắt do tiếp xúc với chất này.

Rước họa vào người

Ngoài các loại thuốc lá trên, người sử dụng thuốc còn có sự hiểu lầm khác về các loại thuốc lá tẩu, thuốc lào, xì gà… Nhiều người cho rằng, hút thuốc lào không độc hại bằng thuốc lá vì khói thuốc lào qua nước trước khi vào cơ thể. Tuy vậy, các nhà nghiên cứu khẳng định, hút thuốc lào vẫn độc hại, thậm chí là có nguy cơ cao hơn thuốc lá.

Lý giải điều này, các chuyên gia cho rằng, hàm lượng hắc ín trong khói thuốc lào thấp hơn trong khói thuốc lá điếu, tuy nhiên do quá trình cháy ở hút thuốc lào xảy ra ở môi trường ít ôxy hơn nên lượng oxyde carbon (CO) lại cao hơn, dễ gây ngộ độc CO hơn.

Đối với xì gà cũng vậy, điếu xì gà có kích thước lớn hơn và được bọc ở ngoài bằng chính lá của cây thuốc lá chứ không phải bằng giấy như trong điếu thuốc lá. Bởi thế, hút xì gà còn nguy hiểm hơn hút thuốc lá điếu vì lượng nicotine trong 1 điếu xì gà nhiều gấp 10 lần, amoniac nhiều gấp 20 lần, kim loại cadmium nhiều gấp 10 lần trong 1 điếu thuốc lá. Thuốc lá trong điếu xì gà cũng có nhiều hơn nitrate, là tiền chất của một chất sinh ung thư rất mạnh là N-nitrosamines.

TPO - Hiện nay, trên thị trường ngoài thuốc lá truyền thống đang tồn tại hai loại thuốc lá thế hệ mới. Đó là thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng. Hai loại thuốc mới này đang được quảng bá là ít gây độc hại, thậm chí không độc hại. Vậy bản chất thuốc lá thế hệ mới là gì? Có độc hại hay không? PGS.TS. Phan Thu Phương - Giám đốc Trung tâm Hô hấp, Bệnh viện Bạch Mai sẽ có những trao đổi xung quanh vấn đề này.

PV: Xin bác sĩ chia sẻ thông tin về hai loại thuốc lá thế hệ mới?

PGS.TS. Phan Thu Phương: Nói đến thuốc lá thế hệ mới là nói tới thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng. Đây là hai dạng điển hình của thuốc lá thế hệ mới.

Thuốc lá điện tử: là các sản phẩm cung cấp nicotine điện tử, có cấu tạo bao gồm bộ phận pin, sạc, bộ phận gia nhiệt, dẫn dòng khí; bộ phận chứa ống đựng dung dịch điện tử. Dung dịch này thường chứa nicotine, chất tạo hương, propylene glycol và glycerin thực vật.

Thành phần chính trong thuốc lá điện tử là chất nicotine, đây là chất có khả năng gây nghiện cao tương tự như ma tuý. Độ nặng của thuốc lá điện tử dựa trên lượng nicotine trong dung dịch, được biểu thị bằng miligam trên mililit hoặc tính theo phần trăm. Tuy nhiên, các nghiên cứu cảnh báo rằng các nhãn mác không phải lúc nào cũng cung cấp thông tin chính xác về hàm lượng nicotine. Một số loại vỏ thuốc dùng một lần chứa dạng nicotine cô đặc, gọi là muối nicotine (chúng ta có ví dụ như sau, một vỏ thuốc chứa 5% muối nicotine có thể có 30 đến 50 miligram nicotine, tương đương lượng nicotine trong một đến ba gói thuốc lá thông thường).

Ngoài ra, trong thuốc lá điện tử còn có: glycerin, propylene glycol và hương liệu để tạo mùi hấp dẫn (có đến 15.500 hương liệu khác nhau). Propylene glycol (mặc dù được coi là an toàn trong thực phẩm nhưng không phải để hít) có thể tạo thành propylene oxide, một chất gây ung thư khi được đun nóng và hóa hơi. Glycerin gốc thực vật: khi được đun nóng và hóa hơi, tạo thành acrolein, gây kích ứng đường hô hấp trên.

Các phân tích cho thấy dạng hơi của thuốc lá điện tử vẫn chứa formaldehyde, benzene và nitrosamines (chất đặc biệt có trong thuốc lá và gây ung thư), acetaldehyde và các chất gây ung thư khác, ngoài ra còn có thể có các kim loại nặng, các phân tử siêu mịn và các thành phần độc hại là các yếu tố nguy hại đối với sức khoẻ.

Thuốc lá nung nóng (HTPs): Bên cạnh thuốc lá điện tử, trong những năm gần đây, ngành công nghiệp thuốc lá còn đưa ra thị trường những sản phẩm thuốc lá thế hệ mới gọi là thuốc lá nung nóng với đặc tính là làm nóng thuốc lá ở nhiệt độ đủ cao để sinh ra các hạt khói cho người hút thuốc hít vào qua một hệ thống điện tử. Chúng được nhà sản xuất giới thiệu là sản phẩm ít độc hại hơn so với thuốc lá điếu thông thường. Tuy nhiên đây chỉ là các quảng cáo gây nhầm lẫn, đánh lừa người tiêu dùng. Bản chất các sản phẩm thuốc lá nung nóng này cũng chính là thuốc lá vì vậy chắc chắn gây nghiện như thuốc lá vì có chứa chất nicotine và gây hại đối với sức khoẻ do có nhiều hoá chất độc hại khác tương tự như trong thuốc lá truyền thống.

Theo tổ chức y tế thế giới, thuốc lá nung nóng tạo ra dạng khói có nhiều chất độc giống như trong khói thuốc lá điếu thông thường. Dù thuốc lá làm nóng được nung ở nhiệt độ thấp hơn, nhưng vẫn tạo ra những hóa chất tương tự như trong khói thuốc lá (Acrolein, Volatile Organic Chemicals, Acetaldehyde, Carbon monoxide, Polycyclic Aromatic Hydrocarbons, Heavy metals, Formaldehyde... - một số hóa chất được xếp vào nhóm gây ung thư). Nồng độ một số hóa chất thấp hơn trong thuốc lá điếu thông thường, nhưng nồng độ một số hóa chất khác lại cao hơn, và nồng độ hóa chấp thấp không đồng nghĩa với giảm nguy cơ sức khỏe.

PV: Xin bác sĩ cho biết những căn bệnh có thể mắc phải nếu sử dụng những thuốc lá thế hệ mới thường xuyên?

PGS.TS. Phan Thu Phương: Như đã phân tích ở trên chúng ta thấy các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới (thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng) đều có chứa các thành phần hoá chất rất độc hại cho sức khoẻ, nhiều hoá chất tương tự như thuốc lá truyền thống, nhiều hoá chất khác với thuốc lá truyền thống. Cụ thể là:

Chất nicotine trong các sản phẩm này là chất gây nghiện mạnh làm cho người sử dụng sẽ trở nên phụ thuộc vào các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới này, đồng thời việc sử dụng chúng có thể dẫn đến hoặc duy trì việc sử dụng các sản phẩm có chứa nicotine khác, bao gồm cả thuốc lá, cũng như tăng nguy cơ sử dụng rượu, ma tuý và các chất gây nghiện khác. Nicotine có thể ảnh hưởng đến sự phát triển não bộ ở lứa tuổi thanh thiếu niên và thậm chí có thể gây tổn thương bào thai (dẫn đến cân nặng sơ sinh thấp, tăng nguy cơ đẻ non và tăng nguy cơ hội chứng đột tử ở trẻ sơ sinh). Khói thuốc lá thế hệ mới có chứa các chất gây ung thư, làm tăng nguy cơ mắc ung thư phổi, ung thư thanh quản, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, đột quỵ, xuất huyết não, ung thư dạ dày… ở người sử dụng chúng.

Nhiều loại thuốc lá điện tử sử dụng các hương liệu tạo mùi thơm hấp dẫn (mùi bạc hà, cam, dâu tây, sô cô la, caramen…) có thể dẫn đến ngộ độc ở trẻ nhỏ do uống nhầm hoặc kích thích trẻ em, thanh thiếu niên sử dụng thuốc lá điện tử và đây là con đường dẫn đến việc sử dụng các chất gây nghiện khác bao gồm cả hút thuốc lá truyền thống, sử dụng rượu bia, ma tuý,…

Việc sử dụng thuốc lá điện tử có thể gây tổn thương phổi không hồi phục. Tính đến ngày 18/02/2020 đã có đến 2.807 trường hợp nhập viện do tổn thương phổi liên quan đến sử dụng các sản phẩm thuốc lá điện tử được báo cáo cho cơ quan kiểm soát bệnh Hoa Kỳ (CDC) từ 50 bang của nước này, trong số đó có 68 trường hợp tử vong vì bệnh phổi liên quan đến sử dụng thuốc lá điện tử.

Bên cạnh đó, các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới do sử dụng pin để làm nóng và tạo ra dạng hơi, vì vậy cũng làm tăng nguy cơ bỏng và các tai nạn khác, bao gồm các vụ nổ từ thiết bị sạc điện bị lỗi hoặc sử dụng sai. Theo các báo cáo: các vụ nổ/bỏng, chấn thương, gãy xương chiếm tới 2.035 ca ở Mỹ giai đoạn 2015-2017, trong đó nhiều trường hợp tử vong cũng đã được báo cáo. Các phân tích về phơi nhiễm thụ động với khói thuốc lá điện tử cũng cho thấy: người không hút thuốc khi phơi nhiễm thụ động với hơi thuốc lá điện tử hấp thu lượng nicotine tương đương với khi phơi nhiễm với khói thuốc thông thường.

Theo tổ chức y tế thế giới, các sản phẩm thuốc lá truyền thống hay thế hệ mới đều độc hại đối với sức khoẻ và cho đến nay, ngày càng có nhiều bằng chứng cho thấy tác hại của các loại thuốc lá thế hệ mới mà chúng ta đã phân tích ở trên. Đây mới chỉ là những số liệu phát hiện được, trên thực tế chưa có sự thống kê, nghiên cứu đầy đủ, có hệ thống báo cáo về thuốc lá điện tử như thuốc lá điếu thông thường. Đặc biệt, về mặt xã hội, thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng với hình thức bắt mắt, nhiều hương vị tạo sự hấp dẫn, có xu hướng nhắm tới đối tượng là giới trẻ với nhiều hình thức tiếp cận bán hàng qua mạng xã hội, internet, qua app điện thoại,… là những hình thức mà giới trẻ thường sử dụng sẽ làm ảnh hưởng xấu đến thế hệ tương lai với những nguy hại về sức khoẻ khi sử dụng, đồng thời tiềm ẩn nguy cơ sử dụng các chất gây nghiện khác như ma tuý, rượu bia,… gây những tác động nghiêm trọng hơn rất nhiều so với thuốc lá truyền thống. Vì vậy, cần phòng ngừa việc sử dụng thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng ở những người chưa hút, đặc biệt ở trẻ em và thanh thiếu niên.

PV: Xin bác sỹ cho biết thực tế tại Bệnh viện Bạch Mai đã tiếp nhận trường hợp bệnh nhân nào có bệnh lý mà căn nguyên do sử dụng thuốc lá thế hệ mới chưa?

PGS.TS. Phan Thu Phương: Bệnh viện Bạch Mai là cơ sở tiếp nhận điều trị cho nhiều trường hợp bệnh nhân mắc các bệnh lý nặng, phức tạp, trong đó có rất nhiều bệnh lý liên quan đến sử dụng các sản phẩm thuốc lá như các bệnh lý ung thư (K phổi, thanh quản, vòm, thực quản, dạ dày, đại tràng, …), các bệnh lý hô hấp như bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, hen phế quản, …các bệnh lý tim mạch (nhồi máu cơ tim, đột quỵ,..). Bên cạnh việc điều trị bệnh thì việc tư vấn điều trị cai nghiện thuốc lá đóng vai trò rất quan trọng vì đây thường là những bệnh nhân nghiện thuốc lá nặng, việc cai thuốc lá sẽ giúp việc điều trị bệnh đáp ứng tốt, tránh nguy cơ tái phát hoặc tiến triển bệnh nhanh.

Đối với các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới trên thế giới, đặc biệt ở Hoa Kỳ đã báo cáo nhiều trường hợp bệnh nhân nhập viện vì bệnh lý cấp tính, trong đó có nhiều trường hợp tử vong. Ở Việt Nam trong những năm gần đây, tình hình sử dụng các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới cũng có xu hướng gia tăng, đặc biệt trong giới trẻ. Mới đây, Trung tâm Chống độc - Bệnh viện Bạch Mai vừa tiếp nhận nữ bệnh nhân 20 tuổi ở Hà Nội nhập viện trong tình trạng hôn mê sâu, suy tim, tổn thương não lan tỏa tất cả các vị trí, tổn thương gan… Nguyên nhân được xác định do bệnh nhân ngộ độc một chất ma túy thế hệ mới có trong thuốc lá điện tử. Hàng tuần, Trung tâm Chống độc đều tiếp nhận nhiều trường hợp bị ngộ độc khác sau khi sử dụng thuốc lá điện tử như kích thích tăng cường ảo giác, tăng huyết áp, tụt huyết áp, yếu cơ, suy tim, suy thận,…

PV: Được biết, tại Trung tâm Hô hấp đang có Tổng đài tư vấn hỗ trợ cai thuốc lá miễn phí, vậy bộ phận này có hỗ trợ cho người dân cai thuốc lá thế hệ mới hay không, thưa bác sỹ?

PGS.TS. Phan Thu Phương: Về bản chất thuốc lá thế hệ mới cũng là những sản phẩm chứa nicotine làm cho người sử dụng trở nên lệ thuộc đối với chất này giống như sử dụng thuốc lá truyền thống. Vì vậy, việc tiếp cận điều trị cai nghiện cho những người sử dụng các sản phẩm này cũng tương tự như cai nghiện thuốc lá truyền thống, cần kết hợp các phương pháp điều trị nhận thức thay đổi hành vi (các biện pháp tư vấn) và sử dụng các thuốc hỗ trợ cai khi cần. Các chuyên gia tư vấn của Tổng đài tư vấn hỗ trợ cai thuốc miễn phí 1800 6606 - Bệnh viện Bạch Mai đã và đang tiếp nhận hỗ trợ những người dân có mong muốn cai thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng,…

Các chuyên gia tư vấn đều được đào tạo và cập nhật kiến thức liên tục, trong đó có cập nhật về các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới này để hiểu rõ thành phần, cơ chế hoạt động, tác hại của các sản phẩm này, …từ đó giúp cho việc tư vấn hỗ trợ được hiệu quả hơn

Hút thuốc lá trong bao lâu thì chết?

Khoảng 2/3 người hút thuốc lâu năm chết sớm vì căn bệnh trực tiếp gây ra bởi hút thuốc, trung bình mất từ 10 đến 14 năm tuổi thọ (7 phút/điếu thuốc). Bệnh mạch vành chiếm từ 30 đến 40% tổng số ca tử vong do thuốc lá.

Người hút thuốc lá thường sống được bao lâu?

Theo Văn phòng Chương trình phòng chống tác hại của thuốc lá (Vinacosh), chỉ cần hút 1 điếu thuốc đồng nghĩa với việc bạn đang đánh mất 5,5 phút cuộc đời. Theo khảo sát, tuổi thọ trung bình của người hút thuốc ngắn hơn so với người không hút từ 5 – 8 năm.

Tại sao học sinh không nên hút thuốc lá?

Ở độ tuổi đang dậy thì các em sẽ bị các chất độc tàn phá nhanh chóng. Hút thuốc còn là nguyên nhân khiến người hút mắc các bệnh về tim mạch, các bệnh về ung thư, ảnh hưởng đến cả sinh sản sau này. Không chỉ vậy hút thuốc còn ảnh hưởng đến tinh thần và trí lực của các học sinh.

Trong 1 điếu thuốc lá có bao nhiêu nicotine?

- Hàm lượng Nicotin: 1,4 (mg/khói 1 điếu thuốc lá)." Như vậy, trong khói một điếu thuốc lá có hàm lượng Nicotin tối đa là 1,4 md/khói 1 điếu thuốc lá.