Kết quảLý thuyết về nền kinh tế hỗn hợp:Lý thuyết về nền kinh tế hỗn hợp(Là tư tưởng trung tâm của kinh tế học trường phái chính hiện đại) "Nền kinh tế hỗn hợp" là nền kinh tế kết hợp trong đó kinh tế tư nhân và kinh tế Nhà nước,nó được điều hành bởi cơ chế thị trường có sự điều tiết của Nhà nước. Nội dung của lý thuyết về nền kinh tế hỗn hợp (được trình bày rõ trong cuốn "Kinh tế học"của P.A.Samuelson), cụ thể là: 1. Ba vấn đề của tổ chức kinh tế Mọi xã hội, mọi nền kinh tế đều phải đối phó với ba vấn đề: + Sản xuất hàng hóa gì? với số lượng bao nhiêu? + Sản xuất hàng hóa như thế nào? Ai là người sản xuất, sản xuất bằng nguồn lực nào, sửdụng kĩ thuật sản xuất nào? + Sản xuất cho ai? Ai là người được hưởng các thành quả của những nỗ lực kinh tế, hay sảnphẩm quốc dân được phân chia như thế nào? (Do sản xuất của nền kinh tế bị hạn chế bởi các nguồn lực và kiến thức công nghệ, mỗi xãhội dù giàu hay nghèo đều phải lựa chọn). Trong lịch sử đã có hai phương thức Chính phủ đưa ra hầu hết các quyết định kinh tế Các quyết định kinh tế đều do thị trường xác định Cả hai phương thức đều có ưu điểm và hạn chế, không nên tuyệt đối hóa một phương thức nào mà cần kết hợp: cơ chế thị trường và điều tiết của Nhà nước. 2. Cơ chế thị trường Theo Samuelson, cơ chế thị trường là một hình thức tổ chức kinh tế, trong đó cá nhân người tiêu dùng và các nhà kinh doanh tác động lẫn nhau qua thị trường để xác định ba vấn đề trung tâm của tổ chức kinh tế. Cơ chế thị trường là cơ chế tinh vi, phối hợp một cách không tự giác mọi người, mọi hoạtđộng và mọi doanh nghiệp thông qua hệ thống giá cả thị trường. Những đặc trưng của cơ chế thị trường là: + Không phải là sự hỗn độn mà là một trật tự kinh tế + Là phương tiện giao tiếp để tập hợp tri thức và hành động của hàng triệu cá nhân khácnhau. Không có bộ não trung tâm, nó vẫn giải được những bài toán mà máy tính lớn nhất ngày nay không thể giải nổi (giải quyết những vấn đề sản xuất phân phối). + Không ai thiết kế ra, xuất hiện tự nhiên và cũng thay đổi (luôn luôn thay đổi) như xã hộiloài người. Không cá nhân hay tổ chức đơn lẻ nào có trách nhiệm sản xuất, tiêu dùng, phân phối hay định giá. Thị trường: Là cơ chế trong đó người mua và người bán tương tác với nhau để xác định giácả và sản lượng hàng hóa hay dịch vụ. Trong thị trường bao gồm: + Các yếu tố: hàng hóa, tiền tệ, người bán, người mua, giá cả hàng hóa. + Sự hoạt động của giá cả hàng hóa là tín hiệu đối với người sản xuất và tiêu dùng, giá làquả cân trong cơ chế thị trường là biểu hiện sự hoạt động của quy luật giá trị. Quan hệ cung - cầu: Là khái quát của hai lực lượng cơ bản người bán và người mua ở trên thị trường. Sự biến đổi của giá cả dẫn đến biến đổi cung - cầu. Cơ chế thị trường chịu sự điều khiển của "hai ông vua" là người tiêu dùng và kĩ thuật(Người tiêu dùng thống trị, điều khiển thị trường nhưng lại bị kĩ thuật hạn chế vì kinh tế không thể vượt qua giới hạn của khả năng sản xuất) Do đó chỉ người tiêu dùng không quyết định được sản xuất cái gì mà còn thêm còn thêm: chi phí sản xuất, các qui định kinh doanh. Vì thế thị trường đóng vai trò trung gian hòa giải sở thích người tiêu dùng và hạn chế của kĩthuật. "Sản xuất cái gì phải do cả chi phí kinh doanh lẫn các qui định cung và cầu của người tiêudùng quy định" Vì vậy trong khi nghiên cứu không chỉ có vai trò của cầu mà còn có vai trò của cung. Động lực của cơ chế thị trường là lợi nhuận (Chi phối hoạt động của người sản xuất kinhdoanh). Môi trường của cơ chế thị trường là cạnh tranh. Cơ chế thị trường không phải lúc nào cũng đưa tới kết quả tối ưu mà có những khuyết tật nhất định, nhiều vấn đề thị trường không giải quyết nổi (độc quyền, ô nhiễm môi trường, khủng hoảng, thất nghiệp, sự phân phối bất bình đẳng). Do đó theo Samuelson cần có sự can thiệp của chính phủ (Nhà nước) để khắc phục các khuyết tật. 3. Vai trò kinh tế của chính phủ Chính phủ (nhà nước) có 4 chức năng: + Thiết lập khuôn khổ pháp luật: đề ra các quy tắc mà doanh nghiệp, người tiêu dùng và cảchính phủ cũng phải tuân theo. Bao gồm: các quy định về tài sản, các quy tắc về hợp đồng và hoạt động kinh doanh, các trách nhiệm hỗ trợ của các liên đoàn lao động, ban quản lý và các luật lệ để xác định môi trường kinh tế. + Sửa chữa, khắc phục những khuyết tật của cơ chế thị trường. - Can thiệp hạn chế độc quyền (phá vỡ cạnh tranh hoàn hảo, cho phép một cá nhân hay tổchức đơn lẻ có thể quy định giá cả hàng hóa từ đó làm biến dạng cầu và sản xuất, xuất hiện lợi nhuận siêu ngạch độc quyền và có thể được sử dụng vào những hoạt động vô ích, do đó làm giảm hiệu quả nền kinh tế). - Can thiệp vào các tác động bên ngoài. VD: sự ô nhiễm môi trường, sự khai thác bừa bãi tài nguyên... - Đảm nhiệm việc sản xuất các hàng hóa công cộng: cần thiết, có ý nghĩa quan trọng, mà tưnhân không muốn hoặc không thể sản xuất (quốc phòng, an ninh, ...) - Thu thuế: để đảm bảo hoạt động của Chính phủ. + Đảm bảo sự công bằng: cơ chế thị trường tất yếu dẫn đến sự phân hóa và bất bình đẳng(Về thu nhập, sự bất công,...) do nhiều nguyên nhân. - Công cụ quan trọng nhất: Thuế lũy tiến (thu nhập), người có thu nhập cao (giàu) thuế lớnhơn người có thu nhập thấp (nghèo). - Công cụ thứ hai: Hỗ trợ thu nhập (trợ cấp người cao tuổi, tàn tật, thất nghiệp,...) bằng hệthống thanh toán chuyển nhượng. - Công cụ thứ ba: Trợ cấp tiêu dùng cho nhóm người có thu nhập thấp bằng cách phát temphiếu mua thực phẩm, chăm sóc y tế có trợ cấp, giảm tiền nhà,... + Tăng trưởng và ổn định kinh tế vĩ mô: Chính phủ sử dụng các chính sách tiền tệ, tài chínhtác động tới chu kỳ kinh doanh, giải quyết nạn thất nghiệp, chống trì trệ, lạm phát,... Nhận xét: Trong nhiều trường hợp, sự can thiệp của Nhà nước cũng có những hạn chế nhưcó nhiều vấn đề Nhà nước không lựa chon đúng, sự tài trợ của Chính phủ có lúc kém hiệu quả (do chương trình quá lớn, thời gian quá dài), sự ảnh hưởng của chủ quan (Chính phủ bị chi phối bởi thiểu số người, hoặc bởi những người bất tài, tham nhũng,...) dẫn đến việc đưa ra những quyết định sai lầm, không phù hợp với quy luật khách quan, không phản ánh đúng sự vận động của thịtrường. Vì vậy theo Samuelson sự can thiệp của Nhà nước chỉ nên giới hạn "trong khuôn khổ khôn ngoan của cạnh tranh". Tóm lại, phát triển kinh tế có hiệu quả là phải dựa vào cả "hai bàn tay": + Cơ chế thị trường(bàn tay vô hình): xác định giá cả, sản lượng trong nhiều lĩnh vực. + Sự điều tiết của Chính phủ (bàn tay hữu hình): bằng các chương trình thuế, chi tiêu vàluật lệ. Nguồn: CN. Nguyễn Quang Hạnh (Quantri.vn biên tập và hệ thống hóa) |
