Mỗi hành động nói có thể được thực hiện bằng kiểu câu có chức năng chính phù hợp với hành động đó (cách dùng trực tiếp) hoặc bằng kiểu câu khác (cách dùng gián tiếp). I. CÁCH THỰC HIỆN HÀNH ĐỘNG NÓI 1. Xác định mục đích nói của câu bằng cách đánh dấu (+) vào ô thích hợp và dấu (-) vào ô không thích hợp.
2. Lập bảng trình bày quan hệ giữa các kiểu câu nghi vấn, cầu khiến, cảm thán, trần thuật với những kiểu hành động nói. Ví dụ minh họa.
II. LUYỆN TẬP 1. Câu nghi vấn trong Hịch tướng sĩ. Vị trí có liên quan như thế nào đến mục đích nói? - Các câu nghi vấn trong bài Hịch tướng sĩ: + Lúc bấy giờ, dẫu các ngươi muốn vui vẻ phỏng có được không? Mục đích: khẳng định không thể vui vẻ được. + Vì sao vậy? Mục đích: Nêu vấn đề để giải thích. + Nếu vậy, rồi đây sau khi giặc giã dẹp yên, muôn đời để thẹn, há còn mặt mũi nào đứng trong trời đất nữa? Mục đích: Khẳng định sự nhục nhã đớn hèn, xấu xa của những kẻ không biết rửa nhục, không biết đớn hèn, không lo luyện tập Binh thư yếu lược. - Vị trí của mỗi câu trong từng đoạn: + Những câu nghi vấn đứng ở cuối các đoạn văn thường dùng để khẳng định hay phủ định điều đã được nêu ra trong câu ấy, đoạn ấy. + Còn các câu nghi vấn đứng ở đầu đoạn thường dùng để nêu vấn đề. 2. Tìm câu trần thuật có mục đích cầu khiến trong đoạn trích (SGK), hình thức diễn đạt có tác dụng như thế nào trong việc động viên quần chúng? a. Nhiệm vụ thiêng liêng của toàn dân ta lúc này là phải nâng cao tinh thần quyết chiến, quyết thắng, quyết tâm giải phóng miền Nam, bảo vệ miền Bắc, tiến tới hoà bình thống nhất Tổ quốc. - Hễ có một tên xâm lược trên đất nước ta, thì ta còn phải tiếp tục chiến đấu, quét sạch nó đi. - Quân và dân miền Bắc quyết ra sức thi đua yêu nước, xây dựng chủ nghĩa xã hội và làm tròn nghĩa vụ của mình đối với đồng bào miền Nam ruột thịt […]. b. […] Điều mong muốn cuối cùng của tôi là: Toàn Đảng, toàn dân ta đoàn kết phấn đấu, xây dựng một nước Việt Nam hào bình, thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh, và góp phần xứng đáng vào sự nghiệp cách mạng thế giới. Việc dùng câu trần thuật với mục đích cầu khiến theo cách của Chủ tịch Hồ Chí Minh làm cho người nghe (quần chúng) cảm thấy gần gũi với người đang ra lời kêu gọi từ đó thấy được nhiệm vụ mà vị lãnh tụ giao cho cũng chính là nguyện vọng của bản thân. 3. Tìm các câu có mục đích cầu khiến trong đoạn trích (SGK)? Mỗi câu thể hiện quan hệ giữa các nhân vật và tính cách nhân vật như thế nào? - Các câu có mục đích cầu khiến: + Được, chú mình cứ nói thẳng thừng ra nào. + Anh đã nghĩ thương em như thế này thì hay là anh đào giúp cho em một cái ngách sang bên nhà anh, phòng khi tắt lửa tối đèn có đứa nào đến bắt nạt thì em chạy sang… + Thôi, im cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi. Đào tổ nông thì cho chết! - Các câu trên thể hiện tính cách của các nhân vật: Dế Choắt yếu đuối khiêm nhường, nhã nhặn; Dế Mèn huyênh hoang, trịch thượng. 4. Trong các cách hỏi đường (SGK), nên dùng cách nào để hỏi người lớn tuổi hơn? Các câu nên chọn là (a), (b) và (e). 5. Trong những ví dụ (SGK), người nghe nên chọn hành động nào? Nên chọn hành động (c). Page 2 SureLRN
Hành động nói ngữ văn lớp 8 Mục đích của bài học giúp học sinh nắm được cách dùng các kiểu câu để thực hiện hành động nói. A. HƯỚNG DẪN TÌM HlỂU BÀI Mỗi hành động nói có thể thực hiện bằng kiểu câu có chức năng phù hợp với hành động đó. Ta gọi đó là trường hợp kiểu câu được dùng theo lối trực tiếp.
Ví dụ: Nay các ngươi nhìn chủ nhục mà không biết lo, thấy nước nhục mà không biết thẹn. (Trần Quốc Tuấn, Hịch tướng sĩ)
Ví dụ:
(Khánh Hoài, Cuộc chia tay của những con búp bê)
Ví dụ: Hỡi ơi lão Hạc! Thì ra đến lúc cùng lão cũng có thê làm liều như ai hết… Một người nhự thế đấy. (Nam Cao, Lão Hạc) Tuy nhiên, có những trường hợp kiểu câu được dùng không tương ứng với hành động nói. Ta gọi đó là kiểu câu được dùng theo lối gián tiếp.
Ví dụ: Đê vỡ rồi!… Đê vỡ rồi, thời ông cắt cổ chúng mày, thời ông bỏ tù chúng mày! Có biết không?… Lính đâu? Sao bay dám để cho nó chạy Xồng xộc vào đây như vậy ? Không còn phép tắc gì nữa à? (Phạm Duy Tốn, Sống chết mặc bay) + Dùng câu nghi vấn để thực hiện hành động bộc lộ cảm xúc. Ví dụ: Mẹ ơi! Mẹ có biết rằng con yêu mẹ nhất trên đời không? 1. Xác định mục đích nói của các câu trong đoạn trích dẫn ở SGK trang 70. 2. Dựa vào bảng tổng kết ở bài tập trên, lập bảng trình bày quan hệ giữa các kiểu câu nghi vấn, cầu khiến, cảm thán, trần thuật với những kiểu hành động nói. (Xem lại phần Hướng dẫn tìm hiểu bài). Xem thêm Ôn tập về luận điểm – Ngữ văn lớp 8 tập 2 tại đây. B. HƯỚNG DẪN LUYỆN TẬP 1. Bài tập này có ba yêu cầu:
Các câu nghi vấn trong bài “Hịch tướng sĩ” của Trần Quốc Tuấn và mục đích nói của từng câu.
Mục đích nói: Khẳng định không thể vui vẻ được.
Mục đích nói: Khẳng định vui vẻ được. Mục đích nói: Nêu vấn đề để giải thích.
Mục đích nói: Khẳng định sự nhục nhã, đớn hèn của những kẻ không biết rửa nhục, không biết trừ hung, giơ tay không mà chịu thua giặc. 2. Bài tập này nêu hai yêu cầu:
Những câu trần thuật có mục đích cầu khiến trong các đoạn trích của Chủ tịch Hồ Chí Minh là: a) Vì vậy, nhiệm vụ thiêng liêng (…) hoà bình thống nhất Tổ quốc.
Tác dụng: – Nêu cao tinh thần quyết chiến, quyết thắng giành lại độc lập.
b) Điều mong muốn cuối cùng (…) sự nghiệp cách mạng thế giới. Tác dụng:
3. Bài tập này nêu ra hai yêu cầu:
Các câu có mục đích cầu khiến trong đoạn trích là:
Lời nói trên là của Dế Choắt nên khiêm nhường, nhã nhặn và có phần sợ sệt.
Lời nói trên của Dế Mèn nên hông hách, bề trên.
Đây là lời đề nghị của Dế Choắt với Dế Mèn nên nhã nhặn, lịch sự.
Lời mắng nhiếc của Dế Mèn với Dế Choắt mang tính hống hách, kẻ cả. 4. Bài tập này yêu cầu các em chọn cách hỏi đường người lớn thích hợp trong các cách dẫn ở SGK trang 72. Khi hỏi đường các em nên chú ý:
Vì vậy, các em có thể chọn những cách hỏi đường sau:
5. Bài tập này yêu cầu các em chọn hành động thích hợp trong các hành động dẫn ở SGK, trang 73. Trong quán ăn, khi một người đề nghị người bên cạnh: “Anh có thể chuyển giúp tôi lọ gia vị không ạ?”, nên chọn cách trả lòi sau: Đưa lọ gia vị cho người đề nghị và nói: “Mời anh” (hoặc “Mời chị”, “Mời bác…) Related |
