Tại sao hay bị đầy bụng

Đầy hơi, trướng bụng tuy không nguy hiểm nhưng gây khó chịu cho người bệnh, khó khăn trong ăn uống đôi khi làm phiền toái trong giao tiếp và sinh hoạt hàng ngày.

Chứng đầy hơi chướng bụng là bệnh gì? Đầy hơi chướng bụng hay nhiều hơi do hiện tượng tích tụ hơi trong dạ dày, xảy ra khi lượng hơi trong dạ dày và ruột nhiều. Khi chúng ta nuốt hơi có khoảng 2-3ml không khí vào dạ dày, đây là nguồn gốc của khí ôxy và nitơ tích tụ lại trong ống tiêu hóa. Các khí sinh ra trong ống tiêu hóa (dạ dày và ruột) có thể đẩy hơi ra ngoài bằng động tác ợ hơi hay đánh hơi. Trung bình một ngày ở người lớn có khoảng 17 lần hơi thoát ra ngoài. Chứng đầy hơi xảy ra khi thói quen ăn uống nhiều tinh bột, các loại thức ăn chứa nhiều sorbitol, thói quen hay nhai kẹo cao su, thiếu hụt enzym lactase, suy tuyến tụy. Khi có nhiều hơi được tạo ra do sự lên men các chất cacbonhydrat chưa tiêu hóa và chất xenlulose sẽ gây ra trung tiện nhiều. Thành phần hơi trung tiện gồm: H2, CO2, CH4, tất cả đều không có mùi nhưng kèm theo hơi phân từ ruột già thoát ra theo nên có mùi hôi thối.

Những người bị bệnh đầy hơi, trướng bụng thì hơi được sinh ra trong quá trình chuyển hóa thức ăn không ra ngoài theo đường hậu môn (trung tiện) mà lại đi ngược lên thực quản do cơ thắt thực quản bị giãn ra và được đưa ra ngoài bằng đường miệng bởi triệu chứng ợ.

Nguyên nhân gây đầy hơi, trướng bụng

Có thể kể ra một số nguyên nhân gây đầy hơi, trướng bụng như: do rối loạn vận động nhu động ống tiêu hóa (dạ dày, ruột) làm cho dạ dày lúc nào cũng đầy thức ăn và thức ăn xuống ruột chậm gây cho việc tiêu hóa thức ăn gặp khó khăn hoặc do rối loạn bài tiết dịch mật (viêm, tắc đường dẫn mật...). Bệnh trào ngược thực quản ngoài đầy hơi, trướng bụng còn gây nóng rát phía sau xương ức, ợ nóng, ợ hơi, ợ ra cả nước trong. Do ăn nhiều chất tinh bột mà cơ thể không đủ hệ thống men để chuyển hóa hết. Ăn uống quá nhanh, nhai không kỹ, nuốt vội vàng (khi uống nước dễ nuốt cả hơi vào dạ dày); ăn nhiều chất béo, gia vị, chất kích thích (rượu, bia, cà phê, thuốc lá). Có một số thức ăn hay gia vị (hành, tỏi...) khi ăn vào dạ dày tạo nên một phản xạ gây co thắt lỗ thực quản dưới dễ gây nên ợ hơi. Ăn xong đã vội vàng đi nằm nghỉ ngay. Do rối loạn hệ thống vi khuẩn trong đường tiêu hóa (loạn khuẩn) làm cho không đủ men để chuyển hóa thức ăn gây ứ đọng, lên men và sinh hơi. Do bệnh thuộc đường tiêu hóa như bệnh về dạ dày (viêm, loét dạ dày - tá tràng, ung thư dạ dày...); bệnh viêm đại tràng co thắt (hội chứng viêm đại tràng kích thích); bệnh giảm nhu động ruột do gây đầy hơi, trướng bụng bởi vi khuẩn lên men tinh bột tồn tại lâu ngày trong lòng đại tràng; do ứ phân lâu ngày như trong bệnh táo bón hoặc sau một số phẫu thuật về đường tiêu hóa như phẫu thuật dạ dày, đại tràng... Do bệnh thuộc về hệ thống tâm thần - thần kinh: những người hay lo âu, thần kinh căng thẳng, gặp nhiều stress cũng có thể gây đầy hơi, trướng bụng.

Ngoài ra, chứng đầy hơi, trướng bụng còn có thể do người bệnh dùng một số thuốc làm ảnh hưởng đến chức năng sinh lý bình thường của hệ tiêu hóa (dạ dày, ruột), ví dụ như dùng thuốc trong bệnh suy tuyến giáp trạng, trong bệnh tăng huyết áp hoặc thuốc dùng chữa bệnh trầm cảm...

Biểu hiện của chứng đầy hơi, trướng bụng: ợ hơi nhiều lần, ợ chua, đau bụng âm ỉ, có lúc buồn nôn hoặc nôn (do viêm chít hẹp môn vị gây ứ đọng), bụng trướng, ậm ạch, khó chịu, táo bón... Cảm giác khó chịu mỗi khi ợ hơi và nóng rát vùng họng. Nặng hơi nữa có thể gây ra đau toàn vùng bụng, đau thắt ngực, triệu chứng này nổi bật sau khi ăn.

Cách hạn chế đầy hơi, trướng bụng

Uống từ 1,5 - 2 lít nước mỗi ngày, giúp tống các độc tố gây tiêu hóa kém ra khỏi cơ thể. Ăn nhiều trái cây và rau xanh để cung cấp một lượng chất xơ lớn cho cơ thể, có xu hướng thải nhanh qua đường tiêu hóa, loại bỏ các độc tố ra khỏi cơ thể. Nên bổ sung các loại rau cải, xà lách, rau dền, khoai tây, khoai lang, ngũ cốc. Ưu tiên tỏi và một số loại hoa quả như cam, bưởi, táo, dứa, lê sau những bữa ăn nhiều đạm. Ăn chậm, nhai kỹ, ăn những miếng nhỏ để tránh nuốt không khí cùng thức ăn vào dạ dày (gây co rút dạ dày và các dạng khó tiêu khác). Hạn chế ăn thức ăn chua, cay, kẹo, bánh ngọt... Đối với người bị ợ nóng hoặc trào ngược axit, để tránh các áp lực cho dạ dày nên chia bữa ăn thành 4-5 bữa nhỏ mỗi ngày. Hạn chế nói chuyện khi ăn. Bỏ thói quen nhai kẹo cao su làm cho bụng bị tích nhiều khí làm nặng thêm chứng đầy hơi. Uống rượu và hút thuốc nhiều có thể gây buồn nôn và làm tăng nồng độ axít trong bụng có thể dẫn đến trào ngược axít và ợ nóng. Vì vậy, cần tránh xa thuốc lá và đồ uống có cồn.

Ngoài bữa ăn có thể dùng tay xoa bóp bụng (mát-xa) để làm tăng nhu động của dạ dày, ruột giúp cho việc tiêu hóa thức ăn tốt hơn, tránh ứ đọng thức ăn nhiều ngày. Cần có chế độ tập thể dục nhẹ nhàng để làm tăng nhu động ruột một cách hợp sinh lý bình thường như đi bộ, chơi cầu lông, tập hít thở để cơ hoành vận động làm tăng nhu động của dạ dày và ruột. Đi bộ cũng là một hình thức thư giãn loại bỏ stress. Khi bị đầy hơi, trướng bụng kéo dài và thường xuyên tái phát cần thiết phải đi khám bệnh để có hướng điều trị cụ thể, không tự ý dùng thuốc khi chưa có chỉ đinh của thầy thuốc.

Chắc hẳn ai trong chúng ta đều từng bị chướng bụng đầy hơi sau khi ăn ít nhất vài lần. Tình trạng này có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân, thường gặp từ thói quen ăn uống do nuốt hơi quá nhiều như vừa ăn vừa nói chuyện hay ăn những thực phẩm khó tiêu hóa, sinh ra nhiều khí…

Vậy khi thường xuyên bị đầy bụng xì hơi hay bụng căng tức khó chịu, bạn nên làm gì? Hãy cùng tìm hiểu những thông tin hữu ích qua bài viết sau của Hello Bacsi.

Tìm hiểu chung

Chướng bụng đầy hơi là tình trạng khí (gas) bị tích tụ trong dạ dày và ruột làm cho bạn cảm thấy bị đầy bụng, tức bụng và trong một số trường hợp bụng có thể căng lên.

Tình trạng này thường xảy ra do bạn nuốt nhiều không khí trong khi ăn hoặc khí hình thành từ sự phân hủy của thực phẩm trong quá trình tiêu hóa. Bạn có thể gặp phải cảm giác này một hoặc nhiều lần trong ngày.

Triệu chứng thường gặp

Những dấu hiệu và triệu chứng khi bị chướng bụng đầy hơi là gì?

Hầu hết mọi người đều mô tả chướng bụng đầy hơi là cảm giác không thoải mái và khó chịu ở bụng, có khi đó là cảm giác căng chướng bụng, sình bụng, xì hơi, ợ nóng thường xuyên hoặc ợ hơi và sôi bụng. Đôi khi, bạn có thể bị đau quặn thắt từng cơn kèm ói nếu nguyên nhân do sự tắc nghẽn ở ruột làm thức ăn và hơi bị ứ nhiều trong lòng ruột.

Nếu bạn thường xuyên bị đầy bụng xì hơi và có các dấu hiệu bệnh khác kèm theo hay các triệu chứng có vẻ ảnh hưởng nhiều đến sinh hoạt hằng ngày, hãy đi khám càng sớm càng tốt.

Khi nào bạn cần gặp bác sĩ?

Thông thường tình trạng đầy bụng, ợ hơi có thể tự hết. Bạn nên đi khám ngay lập tức nếu các triệu chứng không cải thiện mặc dù bạn đã thay đổi thói quen ăn uống để giảm tình trạng này. Ngoài ra, bạn nên liên hệ với bác sĩ nếu cảm thấy:

• Tức ngực
• Sụt cân
• Tiêu chảy
• Phân thay đổi màu sắc (có máu trong phân, phân bạc màu) hoặc tần suất đi ngoài thay đổi
• Sốt cao
• Đau bụng
• Đi tiêu phân mỡ

Nếu bạn có bất kỳ dấu hiệu hoặc triệu chứng nào nêu trên hoặc có bất kỳ câu hỏi nào, xin vui lòng tham khảo ý kiến bác sĩ. Cơ địa mỗi người là khác nhau. Những dấu hiệu trên đôi khi có thể là do một loại bệnh đường tiêu hóa khác nghiêm trọng hơn gây ra. Vì vậy, hãy hỏi ý kiến bác sĩ để được chỉ định phương pháp điều trị thích hợp nhất.

Tìm hiểu thêm Phân nhạt màu có thể phản ánh điều gì về sức khỏe?

Nguyên nhân gây bệnh

Chướng bụng đầy hơi là do đâu?

Bệnh có thể bị chướng bụng đầy hơi do:

• Nuốt hơi quá nhiều: Điều này xảy ra từ thói quen ăn uống, ăn nhanh và nhiều trong một lần, căng thẳng, lo lắng, nói chuyện khi ăn, hút thuốc, nhai kẹo cao su.
• Tăng lượng hơi trong lòng ruột: Do thức ăn bị ứ trệ và không xì hơi được trong trường hợp tắc ruột, hay ruột không hấp thu được một số loại thực phẩm (ăn thức ăn béo hoặc uống đồ uống có gas).
• Khí trong lòng ruột không được hấp thu vào máu hoặc ngược lại được khuếch tán từ máu vào lòng ruột theo sự chênh lệch áp suất: Ví dụ: ở dạ dày áp lực khí CO2 ít hơn trong máu nên sẽ khuếch tán khí từ máu vào lòng ruột, nhưng ở tá tràng thì ngược lại.

Nguy cơ mắc phải

Những ai thường bị đầy hơi chướng bụng?

Hiện tượng đầy hơi chướng bụng xảy ra rất phổ biến và thường gặp ở cả người lớn và trẻ em. Bệnh thường ảnh hưởng đến phụ nữ nhiều hơn là nam giới. Tình trạng đầy hơi chướng bụng không nghiêm trọng và có thể dễ dàng điều trị. Tuy nhiên, nếu bị đầy hơi kéo dài và không giảm dù đã áp dụng những biện pháp thông thường, bạn cần phải đi khám để có thể xác định được nguyên nhân.

Những yếu tố nào làm tăng nguy cơ bị đầy hơi chướng bụng?

Có nhiều yếu tố làm tăng nguy cơ bị đầy hơi, ví dụ như:

• Chế độ ăn uống bao gồm các loại thực phẩm chứa nhiều chất xơ như trái cây, rau, ngũ cốc nguyên hạt và các loại hạt từ cây họ đậu
• Cơ thể bạn không thể tiêu hóa lactose hoặc gluten. Lactose có trong sữa và các sản phẩm làm từ sữa như phô mai và kem. Gluten là hỗn hợp các protein và có trong một số sản phẩm làm từ lúa mì như mì ống và bánh mì
• Ít vận động làm cho hệ tiêu hóa hoạt động chậm lại
• Sử dụng đồ uống có gas
• Đầy hơi chướng bụng có thể gặp ở người mắc bệnh lý trào ngược dạ dày – thực quản (GERD) hoặc hội chứng ruột kích thích (IBS), nhưng không phải là triệu chứng thường gặp, ợ hơi góp phần làm axit trào ngược trong một số trường hợp nên có thể kèm theo cảm giác nóng rát vùng ngực hay vùng bụng trên rốn.

Chẩn đoán và điều trị hiệu quả

Những thông tin được cung cấp không thể thay thế cho lời khuyên của các chuyên viên y tế. Hãy luôn tham khảo ý kiến bác sĩ.

Những kỹ thuật y tế nào dùng để chẩn đoán chướng bụng đầy hơi?

Bước đầu tiên trong việc chẩn đoán đầy hơi là khám lâm sàng và xem xét tiền sử bệnh. Bạn nên cung cấp thông tin chi tiết cho bác sĩ về những triệu chứng cũng như chế độ ăn uống của mình. Bạn cũng nên cho bác sĩ biết về bất cứ loại thuốc hoặc thảo dược nào đang dùng. Điều này sẽ giúp bác sĩ chẩn đoán bệnh chính xác hơn.

Phương pháp điều trị khi bị đầy hơi chướng bụng

Cách chữa đầy hơi chướng bụng thường tập trung vào việc thay đổi chế độ ăn uống và lối sống. Những thay đổi này bao gồm:

• Xác định các loại thực phẩm gây đầy hơi: Bạn nên chụp ảnh hoặc ghi chép lại mình đã ăn những món gì và cảm giác sau khi ăn món đó ra sao. Điều này sẽ giúp bạn xác định các loại thực phẩm làm bạn bị đầy hơi.
• Hạn chế chất béo trong chế độ ăn: Chất béo có thể làm chậm quá trình tiêu hóa, làm cho dạ dày của bạn cảm thấy no nhanh hơn.
• Tạm thời hạn chế các loại thực phẩm nhiều chất xơ: Việc tiêu thụ thực phẩm chứa chất xơ thường tốt cho cơ thể. Nhưng hiện tượng đầy hơi chướng bụng có thể xảy ra do cơ thể quá nhạy cảm với chất xơ nên bạn phải tạm thời hạn chế ăn thực phẩm giàu chất xơ để giảm triệu chứng. Đôi khi có thể mất 3 tuần để cơ thể điều chỉnh lại lượng chất xơ cần tiêu thụ.
• Giảm uống sữa: Nếu có thói quen uống sữa, thay vì uống một ly sữa đầy mỗi lần, bạn nên uống từng chút một. Bạn cũng có thể dùng các sản phẩm giúp hỗ trợ cơ thể tiêu hóa lactose trong sữa như các loại thực phẩm chứa lactase, một enzyme phân hủy lactose.

Khi việc thay đổi chế độ ăn uống và lối sống không làm giảm triệu chứng đầy hơi, bạn hãy đi khám. Bác sĩ có thể chỉ định bạn điều trị bằng thuốc:

• Simethicone: Là loại thuốc không kê đơn có tác dụng giảm sức căng bề mặt của các bóng khí trong ống tiêu hóa, phá vỡ các bong bóng khí này và dễ tống hơi ra ngoài.
• Than hoạt tính: Than hoạt tính có thể giúp hấp thu khí.
• Bổ sung lactase: Lactase là một enzyme có thể giúp tiêu hóa thức ăn chứa đường lactose.

Ngoài ra, bạn nên tham vấn ý kiến bác sĩ về việc dùng men vi sinh nhằm bổ sung lợi khuẩn cho đường tiêu hóa, giúp hệ tiêu hóa khỏe mạnh. Khi chọn men vi sinh, bạn nên ưu tiên sản phẩm đến từ các công ty dược lớn, có thành phần là Lactobacillus plantarum 299v (LP 299V) – một chủng lợi khuẩn đặc biệt, được chứng minh lâm sàng hiệu quả trong việc cải thiện các triệu chứng liên quan hội chứng ruột kích thích (chướng bụng đầy hơi)

Một nghiên cứu lâm sàng đã chỉ ra rằng việc bổ sung một số men vi sinh có thể giúp cải thiện môi trường vi sinh vật trong đường ruột, từ đó đem lại hiệu quả trong việc giảm sản xuất khí, đầy hơi chướng bụng ở những người có vấn đề về tiêu hóa.

Chế độ sinh hoạt phù hợp

Bạn sẽ có thể kiểm soát tình trạng chướng bụng đầy hơi bằng việc áp dụng các biện pháp sau:

• Chia nhỏ bữa ăn và ăn thường xuyên hơn
• Ăn chậm, nhai kỹ
• Tránh các loại thực phẩm chiên và béo
• Tránh uống bia rượu và các loại đồ uống có gas
• Vận động và tập thể dục thường xuyên
• Ngưng hút thuốc lá
• Tránh nhai kẹo cao su, uống bằng ống hút hoặc ngậm kẹo cứng (vì chúng sẽ làm bạn nuốt nhiều không khí)

Nếu bạn có bất kỳ câu hỏi nào, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn phương pháp hỗ trợ điều trị tốt nhất.

Các bài viết của Hello Bacsi chỉ có tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa.