Vai trò của tri thức xã hội học trong đời sống xã hội hiện nay

Chắc hẳn ngay từ khi còn nhỏ chúng ta đều đã được khuyên rằng hãy luôn tích lũy thật nhiều tri thức để đạt được thành công, ước mơ, giúp ích cho xã hội… Tri thức có thực sự là tấm vé vạn năng hay không? Hãy cùng tìm hiểu tri thức là gì và vai trò của chúng trong bài viết sau đây nhé!

Tri thức là gì?

Tri thức hay trí thức là tổng hợp dữ liệu, thông tin, kỹ năng… mà con người có được thông qua trải nghiệm thực tế (thực hành) hoặc học tập (lý thuyết).

Người tri thức là người lao động trí óc, có học vấn, am hiểu nhiều kiến thức, là người khám phá và truyền bá tri thức theo các lĩnh vực chuyên môn nhất định. Một xã hội muốn trở nên ngày càng văn minh, tốt đẹp đòi hỏi phải có càng nhiều người tri thức đóng góp và cống hiến.

Tri thức có vai trò gì trong xã hội?

• Tri thức là sức mạnh, con người càng am hiểu sâu rộng nhiều vấn đề, lĩnh vực thì càng dễ thực hiện được các mục tiêu, ước nguyện của bản thân. Một xã hội với nhiều con người có học vấn cao thì càng phát triển mạnh mẽ cả về chất và lượng.
• Con người có trí thức, nhận thức tốt sẽ có khả năng làm chủ cuộc sống, làm chủ bản thân và không ngừng học hỏi để đóng góp cho xã hội.
• Khi con người có tri thức cuộc sống sẽ biết cách sống theo chuẩn mực đạo đức, giữ gìn và phát huy các giá trị văn hóa tốt đẹp của thế hệ đi trước để lại. Tri thức cộng đồng được hình thành chính là nhờ sự tiếp thu và học hỏi qua bao thế hệ, tạo nên một xã hội phát triển và văn minh.
• Hội nhập quốc tế, giao lưu, học hỏi kiến thức, sự sáng tạo và truyền thống tốt đẹp của các quốc gia khác. Tri thức là công cụ giúp giải quyết cá nhân, xã hội, đất nước vươn lên sánh ngang với các cường quốc năm châu trên thế giới.

Tiêu chí để trở thành con người tri thức

• Hiểu được xã hội cần gì, khả năng hiện tại của bản thân để biết cần thay đổi, bổ sung kiến thức gì để đạt được kết quả tốt nhất.
• Cần đặt ra các mục tiêu cụ thể và bắt tay vào hành động ngay lập tức để chiếm lĩnh tri thức nhân loại.
• Cần phải có sức khỏe, nghị lực để làm việc và cống hiến, đặc biệt là với các bạn trẻ. Học tập là nghĩa vụ phải hoàn thành, rèn luyện kỹ năng thấu hiểu, sẻ chia và cảm thông là nền tảng phát triển tri thức khoa học.
• Cần phải điều chỉnh hành động của bản thân trong văn hóa giao tiếp, ứng xử và không ngừng trau dồi tri thức kinh nghiệm về cuộc sống. Mỗi người cần phải có hiểu biết sâu rộng về tri thức kinh nghiệm và tri thức khoa học thì mới có thể phát triển bản thân toàn diện được.

Phân loại tri thức

Trong quản trị tri thức thường phân chia thành 2 loại chính là tri thức ẩn và tri thức hiện.

Tri thức ẩn (Tacit knowledge)

Tri thức ẩn (know-how) là hiểu biết mang tính chủ quan, cảm nhận, trực giác, linh cảm, dự đoán… khó diễn tả bằng lời, khó trao đổi với người khác.

Đặc điểm:

• Thuộc về cá nhân
• Được lưu trữ trong não bộ của con người thông qua quá trình học tập và trải nghiệm
• Được phát triển trong quá trình tương tác với người khác, thông qua quá trình thử nghiệm đúng – sai, thành công và thất bại
• Việc chia sẻ tri thức ẩn phụ thuộc vào khả năng diễn đạt và mong muốn của người sở hữu, có thể thông qua: đối thoại, hội thảo, quan sát thực hành…

Ví dụ: Các kỹ sư muốn chế tạo dây chuyền công nghệ tự động hóa mô phỏng cách thức làm bánh, làm rượu ngon thường phải bắt đầu bằng việc trở thành thợ học việc. Sau khi tự mình lĩnh hội bí quyết cách làm (tri thức ẩn) của các nghệ nhân thì họ mới có thể sáng tạo ra công nghệ phù hợp.

Tri thức hiện (Explicit knowledge)

Tri thức hiện là tri thức khách quan, được lưu giữ trong các cơ sở dữ liệu, tài liệu, trang web, email,… và có thể truyền tải, chia sẻ bằng các ngôn ngữ chính thức và hệ thống.

Ví dụ: Đối với doanh nghiệp, tri thức hiện được thể hiện dưới dạng báo cáo, kế hoạch kinh doanh, bằng phát minh, nhãn hiệu, danh sách khách hàng… được tích lũy và lưu trữ để mọi người dễ dàng tiếp cận khi cần.

Tri thức ẩn và tri thức hiện thường bổ sung và hỗ trợ lẫn nhau.

• Nếu không có tri thức ẩn, chúng ta rất khó thậm chí không thể hiểu được tri thức hiện.

Ví dụ: Nếu một người không có kiến thức nền tảng về khoa học máy tính (tri thức ẩn) thì sẽ không thể lập trình các phần mềm, ứng dụng hiện đại dù các tài liệu này đều có sẵn trong thư viện hay cơ sở dữ liệu của tổ chức (tri thức hiện).

• Nếu không chuyển tri thức ẩn thành tri thức hiện, chúng ta không thể thảo luận, chia sẻ và nghiên cứu trong tổ chức được.

Việc phân chia trí thức giúp quy trình quản trị tri thức rõ ràng và dễ hiểu hơn. Các mô hình quản trị thường xoay quanh việc phát hiện tri thức ẩn; sắp xếp, hệ thống hóa tri thức hiện; chuyển đổi tri thức ẩn thành tri thức hiện và ngược lại.

Ngoài ra, còn có một số loại tri thức khác để hỗ trợ việc xây dựng hệ thống quản trị.

Tri thức cá nhân, tri thức nhóm và tri thức tổ chức

• Tri thức cá nhân và tri thức tổ chức là sự phát triển liên tục từ mức cá nhân lên nhóm, tổ chức và giữa các tổ chức với nhau.
• Tri thức cá nhân thường ở dạng tri thức ẩn, gắn liền với cảm nhận, kinh nghiệm của các cá nhân hoặc tri thức hiện mang tính cá nhân. Ví dụ, tri thức triết học về tư tưởng, quan điểm hình thành và phát triển của các sự vật, hiện tượng.
• Tri thức nhóm là tri thức của một nhóm nhưng không chia sẻ với tổ chức. Ví dụ, trong công ty thường có các nhóm nhỏ không chính thức (hình thành tự nhiên thông qua quá trình giao tiếp và làm việc) có cùng các giá trị, ngôn ngữ, hiểu biết và kỹ năng chung.
• Tri thức tổ chức là kết tinh tri thức của nhiều nhóm hoặc cộng đồng trong tổ chức, là toàn bộ nguồn lực tri thức mà tổ chức có thể sử dụng để phục vụ cho mục tiêu chung.

Tri thức đại chúng và tri thức chuyên gia

Tri thức đại chúng là tri thức chung mà tất cả cá nhân trong tổ chức, xã hội đều biết, bao gồm các hành vi theo chuẩn mực đạo đức, xã hội.

Tri thức chuyên gia là tri thức ẩn, gắn liền với các chuyên gia trong tổ chức, xã hội. Khi tri thức chuyên gia được chia sẻ rộng rãi thì chuyển thành tri thức đại chúng.

Tri thức chuyên gia là đối tượng chính trong quản trị tri thức, là mấu chốt để tạo ra lợi thế cạnh tranh và điểm khác biệt.

Đối với tri thức đại chúng, cần tìm cách tái hiện trong các tài liệu để lưu trữ. Vì tri thức đại chúng có thể phổ biến với một tổ chức, nền văn hóa này, nhưng không phổ biến với các tổ chức hay nền văn hóa khác. Ví dụ, tri thức dân gian, các phong tục, tập quán, tín ngưỡng, hiểu biết, kinh nghiệm… của các quốc gia trên thế giới.

Tri thức thủ tục và tri thức mô tả

• Tri thức thủ tục liên quan đến cách giải quyết vấn đề, quy trình xử lý công việc, các thao tác, chiến lược, công thức…

Ví dụ: công thức làm bánh chưng, quy trình xử lý nước thải, cách giải phương trình bậc 2…

• Tri thức mô tả là sự khẳng định, chứng minh về một hiện tượng, sự kiện, khái niệm trong một không gian, thời gian nhất định.

Ví dụ: tam giác đều là tam giác có ba cạnh và ba góc bằng nhau; mặt trời mọc phía Đông và lặn phía Tây, dự báo thời tiết về nhiệt độ trong ngày…

Tri thức lõi và tri thức hỗ trợ

Tri thức lõi là tri thức quan trọng, không thể thiếu đối với tổ chức để đạt được mục tiêu và chiến lược đề ra.

Tuy nhiên, tri thức lõi chỉ là điều kiện cần và phải có thêm tri thức khác để duy trì hiệu quả của tổ chức, đó chính là tri thức hỗ trợ.

Cả hai loại tri thức này giúp tổ chức thực hiện được các mục tiêu chung. Tri thức của tổ chức thường được lưu trữ trong hệ thống online hoặc tài liệu giấy, trong các cá nhân hay các nhóm làm việc trong tổ chức như nhân viên, quản lý cấp trung và cấp cao.

• Tìm hiểu: Cái tôi là gì? Bản ngã là gì trong Phật giáo?

Trên đây là tổng hợp thông tin về khái niệm tri thức là gì. Hy vọng những chia sẻ trong bài viết trên sẽ giúp các bạn nắm được tầm quan trọng của tri thức và trí thức, hoàn thiện bản thân hơn!