Để trả lời câu hỏi, “nghiên cứu phát triển là gì?” cần trả lời câu hỏi “phát triển là gì?” Trong cuốn sách Phát triển và Tự do của Amartya Sen, phát triển nên được định nghĩa là một quá trình nâng cao quyền tự do của cá nhân thay vì nhấn mạnh vào lợi ích kinh tế hoặc tiến bộ công nghệ. Ông cho rằng việc tăng thu nhập cá nhân hoặc thúc đẩy phát triển công nghệ ở một quốc gia phải liên quan đến việc nâng cao mức sống cho mọi công dân. Nói cách khác, sự giàu có chỉ quan trọng trong chừng mực nó khuyến khích hạnh phúc hơn. Ngoài ra, mục tiêu cuối cùng của phát triển là xóa bỏ tất cả các hình thức không tự do (ví dụ, nghèo đói, thiếu thốn xã hội, xã hội không khoan dung) và tăng cường các quyền tự do thực chất cho tất cả mọi người trong toàn xã hội, mang lại cho những cá nhân này một cuộc sống chất lượng có ý nghĩa. Sen đưa ra năm loại tự do có mỗi liên hệ chặt chẽ với nhau: tự do chính trị, tự do kinh tế, cơ hội xã hội, minh bạch và an toàn. Ông tin rằng, tự do của mỗi cá nhân sẽ thúc đẩy sự phát triển xã hội. Những gì mỗi cá nhân có thể đạt được (ông gọi đó là “năng lực” cá nhân) bị tác động mạnh mẽ bởi các cơ hội kinh tế, tự do chính trị, quyền lực xã hội và các yếu tố tạo điều kiện thuận lợi sự phát triển cá nhân như sức khỏe tốt, trình độ giáo dục cơ bản, và việc được khuyến khích đưa ra các sáng kiến. Show
Trong cách tiếp cận của Sen, phát triển được xem như một khái niệm đa chiều. Bằng cách nhấn mạnh các yếu tố phi kinh tế hơn là các yếu tố kinh tế, trọng tâm của ông chuyển từ “số lượng” sang “chất lượng” để hướng tới một xã hội công bằng và bình đẳng hơn. Ông cho rằng việc sử dụng GDP không thể phản ánh chính xác sự phát triển của một quốc gia bởi vì nó chỉ đơn thuần là đo lường quy mô nền kinh tế của quốc gia đó. Bản thân GDP chưa phản ánh được sự phân phối thu nhập, đồng thời bỏ qua những tác động tiêu cực của tăng trưởng kinh tế đối với toàn xã hội. Do đó, các khía cạnh khác của cuộc sống nên được đề cập để đo lường chất lượng cuộc sống của một quốc gia, ví dụ như tuổi thọ, tỷ lệ biết chữ, các chỉ số liên quan đến bất bình đẳng và môi trường. Mặc dù cách tiếp cận của ông khá toàn diện và có thể áp dụng cho tất cả các quốc gia, nhưng có một số hạn chế do ông thiếu cân nhắc các yếu tố lịch sử hoặc quốc tế khi phân tích một số vấn đề phát triển cũng như không kết nối được các vấn đề này với nhau. Bên cạnh đó, cách tiếp cận của Sen đã được đề xuất hơn hai mươi năm trước, một số vấn đề có thể không đúng trong bối cảnh hiện tại. Hơn nữa, có thể khá khó để định lượng các khái niệm phi kinh tế của ông, đặc biệt là ở các nước đang phát triển. Bắt đầu từ năm 2016, thế giới bước vào một hành trình mới – phát triển bền vững, sau khi kết thúc Mục tiêu Phát triển Thiên niên kỷ (2000-2015). Các nhà lãnh đạo thế giới đã cam kết không bỏ lại ai phía sau và chia sẻ quan điểm toàn cầu rằng tất cả các nước, bao gồm cả các nước phát triển và đang phát triển đều có chung thách thức và gánh nặng phải thực hiện để làm cho thế giới phát triển bền vững hơn. Mặc dù đạt được nhiều thành tựu đáng ghi nhận, thế giới vẫn phải đang đối mặt với nhiều vấn đề liên quan đến nghèo đói, dân số, nhân quyền và bất bình đẳng, biến đổi khí hậu, bảo vệ môi trường, cải cách thể chế, xung đột trong quá trình phát triển. Trong bối cảnh khi trở thành nhóm các nước có thu nhập trung bình thấp (2011), vốn đầu tư nước ngoài hỗ trợ các chương trình phát triển ngày càng hạn chế, Việt Nam cũng đang phải đối mặt với các vấn đề phát triển và và tình hình còn nghiêm trọng hơn trong một số lĩnh vực như đô thị hóa, nghèo đói, bất bình đẳng giới hoặc biến đổi khí hậu. Do đó, “nghiên cứu phát triển” là được coi là chìa khóa để hiểu và giải quyết những vấn đề này, tạo ra và huy động các nghiên cứu vượt qua ranh giới ngành, lĩnh vực và quốc gia trong khi vẫn bám sát vào cuộc sống hàng ngày của mọi người. Các nghiên cứu phát triển đã tập trung vào nhiều chủ đề; từ tăng trưởng kinh tế đến thay đổi môi trường, xung đột đến di cư, nghèo đói đến bất bình đẳng giới, sức khỏe cộng đồng đến khả năng chống chịu với khí hậu, và quản trị đến sinh kế nông nghiệp. Nó không chỉ tìm cách hiểu vấn đề; mà còn để thay đổi nó cho tốt hơn, tạo ra một thế giới an toàn hơn, lành mạnh hơn cho tất cả mọi người, với sự phân bổ của cải và điều kiện xã hội bình đẳng hơn. Nghiên cứu phát triển là liên ngành, đôi khi được gọi là xuyên ngành, trong đó nghiên cứu và kiến thức được đồng xây dựng với các bên phi học thuật như các nhà hoạch định chính sách, các nhà thực hành, các phong trào xã hội, các doanh nghiệp hoặc các tổ chức cộng đồng, nhằm nâng cao mức độ phù hợp và năng lực tạo ra sự khác biệt; và nó là tính bao trùm; cho dù thông qua quan hệ đối tác, tập đoàn, phương pháp tiếp cận hay phương pháp, các nghiên cứu phát triển đều chú ý đến tiếng nói và quan điểm của những người bị gạt ra ngoài lề xã hội. Không có điều nào là dễ dàng, và thực tiễn của nghiên cứu phát triển, cũng như phạm vi và lĩnh vực trọng tâm của nó, không ngừng phát triển. Điều này làm cho nghiên cứu phát triển trở thành một lĩnh vực không ngừng thử thách cũng như thú vị, đấu tranh với những vấn đề lớn nhất của thời đại chúng ta. Sự nghiệp trong ngành phát triển không dành cho những ai muốn làm giàu! Về bản chất, công việc liên quan đến cân bằng giữa sự giàu có và đi công tác trong quá trình làm việc. Có nhiều loại công việc khác nhau dành cho sinh viên tốt nghiệp ở các tổ chức nào quan tâm đến các nghiên cứu phát triển. Họ có thể làm việc cho các tổ chức quốc tế/phi lợi nhuận (Ngân hàng Thế giới, Liên hợp quốc, các tổ chức phi chính phủ), các doanh nghiệp xã hội hoặc làm việc như một nhà nghiên cứu, trợ lý dự án, cán bộ dự án, điều phối viên, Giám sát và Đánh giá, Lập trình, Gây quỹ, v.v. “Development is about transforming the lives of people, not just transforming economies.” (Joseph Stiglitz) Người viết: Bảo Nguyễn và Thảo Đỗ
Sự vận động, phát triển của sự vật, hiện tượng gắn liền với mối liên hệ phổ biến giữa chúng. Do vậy, nguyên lý về sự phát triển cũng gắn liền, quan hệ hữu cơ với nguyên lý về mối liên hệ phổ biến. Bạn đang xem: Khái niệm phát triển là gì Hiểu một cách chung nhất, “nguyên lý” là những tư tưởng ban đầu, xuất phát, có vai trò định hướng, chỉ đạo việc triển khai những lý thuyết tiếp theo. I. Khái niệm về sự phát triển– Trong chủ nghĩa duy vật biện chứng, phát triển là một phạm trù triết học dùng để khái quát quá trình vận động tiến lên từ thấp đến cao, từ đơn giản đến phức tạp, từ kém hoàn thiện đến hoàn thiện hơn. Bài liên quan: Phạm trù triết học là gì? – Ta cần phân biệt khái niệm “vận động” và khái niệm “phát triển“: + Vận động là mọi biến đổi nói chung. Khái niệm này có ngoại diên lớn hơn khái niệm phát triển. + Phát triển là sự vận động có khuynh hướng tạo ra cái mới hợp quy luật. Phát triển gắn liền với sự ra đời của cái mới này. Nhờ có sự phát triển, cơ cấu tổ chức, phương thức tồn tại và vận động của sự vật cũng như chức năng vốn có của nó ngày càng hoàn thiện hơn. Như thế, phát triển là một trường hợp đặc biệt của sự vận động. – Quan điểm biện chứng thừa nhận tính phức tạp, tính không trực tuyến của quá trình phát triển. Sự phát triển có thể diễn ra theo con đường quanh co, phức tạp, trong đó không loại trừ bước thụt lùi tương đối. II. Tính chất của sự phát triển1. Tính khách quan của sự phát triển– Tất cả các sự vật, hiện tượng trong hiện thực luôn vận động, phát triển một cách khách quan, độc lập với ý thức của con người. Đây là sự thật hiển nhiên, dù ý thức của con người có nhận thức được hay không, có mong muốn hay không. Nguồn gốc của sự phát triển nằm ngày trong chính bản thân của sự vật, hiện tượng. Đó là sự thống nhất và đấu tranh giữa các mặt đối lập thuộc mỗi sự vật, hiện tượng. Phát triển là quá trình tự thân (tự nó, tự mình) của mọi sự vật, hiện tượng. – Quan điểm của chủ nghĩa duy vật biện chứng về tính khách quan của sự phát triển đã phủ nhận quan điểm của chủ nghĩa duy tâm và quan điểm siêu hình về sự phát triển. Quan điểm duy tâm cho rằng nguồn gốc của sự phát triển ở các lực lượng siêu nhiên, phi vật chất (thần linh, thượng đế), hay ở ý thức con người. Tức là đều nằm ở bên ngoài sự vật, hiện tượng. Quan điểm siêu hình cho rằng các sự vật, hiện tượng về cơ bản là “đứng im”, không phát triển. Hoặc phát triển chỉ là sự thay đổi đơn thuần về mặt lượng (số lượng, kích thước…) mà không có sự biến đổi về chất. 2. Tính phổ biến của sự phát triểnSự phát triển diễn ra ở tất cả mọi lĩnh vực, từ tự nhiên, xã hội và tư duy. Từ hiện thực khách quan đến những khái niệm, những phạm trù phản ánh hiện thực ấy. Trong hiện thực, không có sự vật, hiện tượng nào là đứng im, luôn luôn duy trì một trạng thái cố định trong suốt quãng đời tồn tại của nó. 3. Tính kế thừa của sự phát triểnSự phát triển tạo ra cái mới phải trên cơ sở chọn lọc, kế thừa, giữ lại, cải tạo ít nhiều những bộ phận, đặc điểm, thuộc tính… còn hợp lý của cái cũ; đồng thời cũng đào thải, loại bỏ những gì tiêu cực, lạc hậu, không tích hợp của cái cũ. Đến lượt nó, cái mới này lại phát triển thành cái mới khác trên cơ sở kế thừa như vậy. Đó là quá trình phủ định biện chứng. Là sự thay đổi về lượng dẫn đến sự thay đổi về chất. Quá trình này diễn ra vô cùng, vô tận theo hình xoáy trôn ốc. 4. Tính phong phú, đa dạng của sự phát triểnSự phát triển có muôn hình, muôn vẻ, biểu hiện ra bên ngoài theo vô vàn loại hình khác nhau. Sự phong phú của các dạng vật chất và phương thức tồn tại của chúng quy định sự phong phú của phát triển. Môi trường, không gian, thời gian và những điều kiện, hoàn cảnh khác nhau tác động vào các sự vật, hiện tượng cũng làm cho sự phát triển của chúng khác nhau. Xem thêm: “ Tổng Chưởng Lý Là Gì ? Nghĩa Của Từ Tổng Chưởng Lý Trong Tiếng Anh Trong giới hữu cơ, sự phát triển biểu hiện ở khả năng thích nghi của cơ thể trước sự biến đổi của môi trường, ở khả năng tự sản sinh ra chính mình với trình độ ngày càng cao hơn… Sự phát triển trong xã hội biểu hiện ở năng lực chinh phục tự nhiên, cải tạo xã hội ngày càng lớn của con người. Đối với tư duy, sự phát triển là năng lực nhận thức ngày càng sâu sắc, toàn diện, đúng đắn hơn.  III. Ý nghĩa phương pháp luận rút ra từ nguyên lý về sự phát triểnTừ việc nghiên cứu nguyên lý về sự phát triển của các sự vật, hiện tượng, chúng ta rút ra quan điểm phát triển trong nhận thức và hoạt động thực tiễn. Quan điển này đòi hỏi: 1. Khi xem xét các sự vật, hiện tượng, ta phải đặt nó trong sự vận động và phát triển.– Ta cần phải nắm được sự vật không chỉ như là cái nó đang có, đang hiện hữu trước mắt, mà còn phải nắm được khuynh hướng phát triển tương lai, khả năng chuyển hóa của nó. Bằng tư duy khoa học, ta phải làm sáng tỏ được xu hướng chủ đạo của tất cả những biến đổi khác nhau đó. – Quan điểm phát triển hoàn toàn đối lập với quan điểm bảo thủ, trì trệ, định kiến. Tuyệt đối hóa một nhận thức nào đó về sự vật có được trong một hoàn cảnh lịch sử nhất định, xem đó là nhận thức duy nhất đúng về toàn bộ sự vật trong quá trình phát triển tiếp theo của nó sẽ đưa chúng ta đến sai lầm nghiêm trọng. 2. Không dao động trước những quanh co, phức tạp của sự phát triển trong thực tiễn.Ta cần phải xác quyết rằng các sự vật, hiện tượng phát triển theo một quá trình biện chứng đầy mâu thuẫn. Do đó ta phải công nhận tính quanh co, phức tạp của quá trình phát triển như một hiện tượng phổ biến, đương nhiên. Quan điểm phát triển đòi hỏi phải có sự nhìn nhận, đánh giá khách quan đối với mỗi bước thụt lùi tương đối của sự vật, hiện tượng. Bi quan về sự thụt lùi tương đối sẽ khiến chúng ta gặp phải những sai lầm tai hại. 3. Phải chủ động tìm ra phương pháp thúc đẩy sự phát triển của sự vật, hiện tượng.– Ta phải tích cực, chủ động nghiên cứu, tìm ra những mâu thuẫn trong mỗi sự vật, hiện tượng. Từ đó, xác định biện pháp phù hợp giải quyết mâu thuẫn để thúc đẩy sự vật, hiện tượng phát triển. Việc xác định những biện pháp cũng cần căn cứ vào từng giai đoạn, hoàn cảnh cụ thể của sự vật, hiện tượng. Vì sự phát triển diễn ra theo nhiều giai đoạn, từ thấp đến cao, từ kém hoàn thiện đến hoàn thiện hơn. – Vì trong sự phát triển có sự kế thừa, ta phải chủ động phát hiện, cổ vũ cái mới phù hợp, tìm cách thúc đẩy để cái mới đó chiếm vai trò chủ đạo. Ta cũng phải tìm cách kế thừa những bộ phận, thuộc tính… còn hợp lý của cái cũ, đồng thời kiên quyết loại bỏ những gì thuộc cái cũ mà lạc hậu, cản trở sự phát triển. Phải tích cực học hỏi, tích lũy kiến thức khoa học và kiến thức thực tiễn.Tuyệt đối tránh bảo thủ, trì trệ trong tư duy và hành động. – Sự phát triển được thực hiện bằng con đường tích lũy về lượng để tạo ra sự thay đổi về chất. Do đó, chúng ta phải luôn nỗ lực, chăm chỉ lao động để làm cho sự vật, hiện tượng tích lũy đủ về lượng rồi dẫn đến sự thay đổi về chất. honamphoto.com Xin mời các bạn đưa ra một vài bình luận để bài viết “Nguyên lý phát triển” có thể hoàn thiện hơn. Nếu còn điều gì chưa rõ, bạn hãy để lại câu hỏi ở phần comment để mình có thể giải đáp khi thời gian cho phép nhé! |
